ANADOLU NUN LK ESK ESER (ARKEOLOJ ) MÜZES : KONYA ÂSÂR I ATÎKA MÜZES N N KURULU U. Hüseyin MU MAL *

Transkript

1 TARHNPENDE ULUSLARARASITARHveSOSYALARATIRMALARDERGS Yl:2009,Say:1 Sayfa: THEPURSUITOFHISTORY INTERNATIONALPERIODICALFORHISTORYANDSOCIALRESEARCH Year:2009,Number:1 Page: ANADOLU NUNLKESKESER(ARKEOLOJ)MÜZES: KONYAÂSÂRIATÎKAMÜZES NNKURULUU HüseyinMUMAL * Özet KonyaMüzeciliihakkndabugünekadarçeitliçalmalaryaplmtr.BuçalmalardaKonya ÂsârAtîkaMüzesiveKonyaMüzeciliihakkndaönemlibilgilerverilmektedir.Buçalmalar danbazlarndakonyaâsâratîkamüzesi ninkurulutarihi1901veya1902olarakgösteril mektedir.ancakmüzeninkuruluunugerçekletirenkonyavalisiavlonyalferitpaatarafn dandüzenlenenyazmalarvemüzeyeaitkitabelerincelendiinde müzeninkurulutarihinin1899olduuaçkçagörülmektedir. KonyamüzeliinintemelinioluturanKonyaÂsârAtîkaMüzesi ninkuruluuileilgilibilgiler veanadolu daçeitlivilayetlerdeaçlanmüzelerdeerlendirildiinde,anadolu nun ilkarkeolojimüzesi nin1899ylndakonya dakurulmuolduurahatlklasöylenebilir. AnahtarKelimeler Konya,ÂsârAtîkaMüzesi,AvlonyalFeritPaa,ArkeolojiMüzesi,1899 THEFIRSTANCIENTMONUMENTS(ARCHEOLOGY)MUSEUMOFANATOLIA:THE FOUNDATIONOFKONYAASARIATKAMUSEUM Summary Uptopresent,alotofresearcheshavedoneaboutKonyamuseums.Bythecourtesyofthe researches,wehavereallyimportantinformationaboutkonyaâsâratîkamuseumandthe historyofthekonyamuseums.someoftheresearchesshowthat,konyaâsâratîkamuseum wasfoundedin1901or1902bygovernerofkonyaavlonyalferitpasha.however,whenwe consideredsomedocumentswhichwaswrittenbyferitpashaandtheinscriptionofthe museumwenoticedthatthemuseumwasundoubtedlyfoundedin1899.ifyouinvestigateother museumsinanothercitiesandcomparetheirfoundationdateswithkonyaâsâratîka Museum syoucanrealisethat,anatolia sfirstarcheologymuseumwasfoundedinkonyain 1899.Also,KonyaÂsâratîkaMuseumpavedthewayforfoundationofothermuseumsin Konya. KeyWords Konya,ÂsârAtîkaMuseum,AvlonyalFeritPasha,ArcheologyMuseum,1899 * Yrd. Doç. Dr., Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Öretim Üyesi. hmusmal@selcuk.edu.tr

2 122 THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH 1/1 GR Müzeler,genelbirifadeyle,geçmiçalarnyaambiçimini,bilim,teknikve sanat anlayn ortaya koyan eserleri koruma altna alarak, deerinden bir ey kaybettirmeden gelecee aktarabilmek amacn tamaktadr 1. Bu amaçla dünya üzerinde halka açk olarak düzenlenmi ilk müzenin 1683 ylnda ngiltere de Oxford kentinde Ashmolean adyla kurulduu bilinmektedir. Bu müzede Yunan, Roma ve dou medeniyetleriyle ilgili bir takm kalntlar bulunmaktayd 2. Daha sonralar Fransa da 1750 de Luxenburg Müzesi ve 1793 ylnda, Fransz htilali srasndakrallksaray ndantoplananeyalarlaoluturulanlouvremüzesiaçl mtr.ancakosmanldevleti ndebenzergiriimlerinyaplmasiçinxix.yüzyl beklemekgerekecektir 3. OsmanlDevleti ndemodernanlamdamüzeciliinortayaçkxix.yüzyln ikinciyarsndagerçeklemiolmaklabirlikte,tarihisüreçtemüzelerinilevlerine benzerbazkurulularnmevcutolduugörülmektedir.buçerçevedeerkendö nemlerden itibaren baz Osmanl yöneticilerinin giriimleriyle eski eserlerin ko runma gayesiyle depolandklar görülmütür. Bu tutum çamzdaki müzecilik anlaynauygundeilsedepekçokeserinböyleceyokolmaktankurtarldbir gerçektir 4. AyrcaYeniehir,BursaveEdirne dehazinediyeadlandrlanmekânlar,de virlerinin artlarna uygun müzeler olarak nitelendirilebilir. Bununla birlikte, s tanbul unfethindensonra,deerlisilahvesavamalzemelerininsultanahmet te bulunanayarinikilisesinekonulmasdabuanlamdamüzeciliedairbirörnek saylabilir. Bu mekâna sonraki dönemlerde de devrin silahlarnn veya ganimet olarakeldeedilençeitlisavamalzemelerininkonulmasbirgelenekhaline dö nümü ve buras Osmanl müzeciliinin temelini oluturmutur 5. XIX. yüzyln ortalarnakadarcebehaneolarakanlanbumerkezinad,1839tarihindeharbiye Anbarolarakdeitirilmitir 6. ISTANBULMÜZEHÜMAYÛN UNKURULMASI Osmanlmüzeciliinintemelieskieserkoleksiyonlarnndeerlendirilmesiya dadahagenibirkitleyeaçlmasfikrindençok,bunlarnkorunmasanlaydo 1 Sabahattin Batur, Dünyada Müzeciliin Gelimesi, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, VI, letiim Yaynlar, stanbul 1995, s Erdem Yücel, Yarm Asr çinde Müzecilik ve Arkeoloji Çalmalar, Hayat Tarih Mecmuas, S. 11, stanbul 1973, s Halil Ethem, Müzeler, I. Türk Tarih Kongresi, Müzakere Zabtlar, T.C. Maarif Vekâleti, Ankara 1932, s. 530; Sümer Atasoy, Türkiye de Müzecilik, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, VI, letiim Yaynlar, stanbul 1995, s. 1458; Yücel, Yarm Asr çinde Müzecilik ve Arkeoloji Çalmalar, s. 61; efika Bayk, Dünyada Müzecilik, Müze, Mays 1984, Konya 1984, s Semavi, Eyice, Müzeciliimizin Balangc ve Türk slam Eserleri Müzesi, Müze, T.C. Kültür Bakanl Kültür ve Tabiat Varlklarn Koruma Genel Müdürlüü, Ankara 1990, s Burhan Emirolu vd, Askerî Müze, Ak Yaynlar, stanbul 1983, s. 5; Tahir Nejat Eralp, Askeri Müze, Tanzimat tan Cumhuriyet e Türkiye Ansiklopedisi, VI, stanbul 1985, s. 1604; Abdülhak inasi, Bizde Müzeciliin Balangçlar, Ülkü Halkevleri Dergisi, C. II, Ankara 1933, s Wendy M. K. Shaw, Osmanl Müzecilii, (Çev. Esin Soanclar), letiim Yaynlar, stanbul 2004, s. 22.

3 1/1 ULUSLARARASI TARH ve SOSYAL ARATIRMALAR DERGS TARHN PENDE 123 rultusundaatlmtr 7.BudönemlerdeAvrupa dakimüzelerinzenginlii,özellikle Osmanl topraklarndaki eserlerin yamalanmasyla orantl olarak artarken, bu çalnmaveyamalanmaolaylarosmanldevleti ndemodernmüzeciliingeli mesi ve eski eserler hakknda baz düzenlemelerin yaplmas sürecini ortaya ç karmtr 8. Bunun sonucu olarak, Osmanl Devleti nde ilk müze, Sultan Abdülmecid inpadiahldöneminde( ),1846ylndaTophaneiAmire MüiriFethiAhmetPaa nn 9,eskieserleritoplamasileoluturulmutur 10.Böyle ce 1846 ylndan itibaren Darphanei Amire yaknlarnda olan ve Ayasofya Ca mi ninarkatarafndabulunanveozamanakadarharbiyeanbar 11 olarakkullan lanayarinikilisesinde 12 MecmuaiEslihaiAtikaveMecmâiÂsârAtîkaadn daikibölümdenoluanilkosmanlmüzesikurulmutur ylndaYedikuleHisarndakieskitoplarndagetirilmesiylezenginlemi olan Mecmuai Eslihai Atika, daha sonralar açlacak olan Askerî Müze nin, MecmâiÂsârAtîkaiseArkeolojiMüzesi nintemelinioluturacaktr 14.Ancakbu tarihlerde Aya rini, ziyarete kapal olup, sadece özel izinle girilebilen bir depo halinde düzenlenmi bulunuyordu 15. Neticede, uzun yllar Avrupa ülkelerinde bulunanfethiahmetpaa,buülkelerdegördüümüzelerveeskieserlerikoruma çalmalarnn etkisiyle kendisinde oluan fikirleri stanbul a döndükten sonra uygulama imkânna kavumutur. Böylece Avrupal ülkelere göre geç de olsa, 7 Hale Özkasm, Semra Ögel, Türkiye de Müzeciliin Geliimi, tüdergisi/b, Sosyal Bilimler, II, S. 1, stanbul 2005, s. 98; Remzi Ouz Ark, Türk müzeciliinin ortaya çk sürecini, yabanclarn XIX. yüzyln ilk yarsnda Osmanl Devleti nde yaptklar arkeolojik seyahatler, aratrmalar ve kazlar sonucunda gelien bir hadise olarak deerlendirmektedir. Remzi Ouz Ark, Türk Müzeciliine Bir Bak, Milli Eitim Basmevi, stanbul 1953, s Hüseyin Karaduman, Eski Eser Kaçakçl, 1998 Yl Anadolu Medeniyetleri Müzesi Konferanslar, T. C. Kültür Bakanl Anadolu Medeniyetleri Müzesi, Ankara 1999, s. 7; Osman Aytekin, Osmanl ve Cumhuriyet in Eski Eser Politikalar, Tarih ve Medeniyet, Ekim 1997, s Rodosluzâde lakabyla bilinen Fethi Ahmet Paa ( ) iyi bir asker, dirayetli bir devlet adamdr. Sultan Abdülmecid in ablas Atiye Sultan ile evlenerek Saray a damat olmu, birkaç defa çeitli nezaretlerde bulunmu, 1833 te Moskova, yllarnda Viyana ve yllar arasnda Paris elçilii yapmtr. kinci defa atand Tophane Müirliinde 1843 den 1858 kadar 14 yl kalm ve bu görevdeyken 56 yanda vefat etmitir. Semavi Eyice, Arkeoloji Müzesi ve Kuruluu, Tanzimat tan Cumhuriyet e Türkiye Ansiklopedisi, VI, stanbul 1985, s. 1596; Ayrca bkz. Tahsin Öz, Ahmet Paa ve Müzeler, Türk Tarih, Arkeologya ve Etnografya Dergisi, Milli Eitim Basmevi, stanbul 1949, s. 1 15; Aziz Ogan, Türk Müzeciliinin Yüzüncü Yl Dönümü, Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu, 61, stanbul 1947, s Halil Edhem, Âsâr- Atîka Müzesi nde Meskûkât Koleksiyonlar, stanbul 1339/1923; s. 5; Osmanl Devleti nde ilk müzenin kurulmasyla ilgili olarak baz kaynaklarda u bilgi verilmektedir. Sultan Abdülmecit 1845 ylnda Yalova ya yapt bir gezi esnasnda yerde dank vaziyette mermerden üzeri yazl talara rastlar. Merak ederek bunlarn ne olduunu sorduu zaman, kendisine bu talarn üzerinde Kral Konstantin in isminin de bulunduu bir takm ibarelerin yazl olduu söylenir. Bunun üzerine sultan; Böyle büyük bir hükümdarn namn tayan eylerin yerde yatmas doru deildir diyerek bu talarn toplatp bakent stanbul a gönderir. O zaman Tophane-i Amire Müiri olan Damat Ahmet Fethi Paa bu talar koruma altna alarak eskiden beri silah deposu (Harbiye Ambar) olan Aya rini ye naklettirir ve böylece ilk müze olumaya balar. Atasoy, Türkiye de Müzecilik, s.1458; Mustafa Poyraz, Müzelerde Is, Ik, Nem, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji Ana Bilim Dal Yüksek Lisans Tezi, Adana 2008, s BOA, A. MKT. MHM, Nr. 471/ Aya rini Kilisesi hakknda geni bilgi için bkz. Aziz Ogan, Aya rini Kilisesi, Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu Belleteni, 55 56, stanbul 1946, s Atasoy, Türkiye de Müzecilik, s.1458; Ata, Müze Eitimi, s. 51; Öz, Ahmet Paa ve Müzeler, s Poyraz, Müzelerde Is, Ik, Nem, s. 6 7; Yaar Erdemir, nce Minare Ta ve Ahap Eserler Müzesi, T.C. Konya Valilii l Kültür ve Turizm Müdürlüü, Konya 2007, s Özkasm, Ögel, Türkiye de Müzeciliin Geliimi, s. 99; Süleyman Özkan, Osmanl Devleti nde Eski Eser Koleksiyonculuu, Tarih ncelemeleri Dergisi, XIX, S. 2, zmir 2004, s. 66; Osman Ermiler, Günümüz Müzesi Nasl Olmal?, Müze, Selçuk Üniversitesi Basmevi, Konya 1982, s. 25.

4 124 THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH 1/1 eski eser korumacl ve müzecilik anlamnda ilk ciddi icraat hayata geçirilmi tir 16. Tanzimat nilanndansonra,osmanlvilayetyöneticileriveahaliarasndada eskieserkonusundahassasiyetinolumayabaladgörülmektedir.diertaraf tan,osmanltarasndagörevyapanbazyöneticilerdahibukonuyakatksala mlarveörnekoluturmulardr.bukonudasisambeyitarafndangönderilenbir ariza oldukça dikkat çekicidir. Sisam Beyi, Müzei Hümayûn açlmadan 12 yl kadarönce,1857ylmartayndagönderdiiarizada,anadolu nundenizsahillerin dekieskiehirlerindevesisam daeskieserlerinkefiyleveçkarlmasylamegulolduunu vebusüreçteeskieserlerebüyükönemverdiiniifadeetmitir.sisambeyiayrca,os manldevleti nintarihiyaplarveeskieserlerkonusundafevkaladezenginolduunuve Yunanllar zamannda sahillerin mamur halde bulunduu söylemitir. Sisam Beyi ne göre: Eer kurutahsisedilmeksuretiyle,Anadolu nunuygunyerlerinde kazlaryaplmasvesahillerdeçkarlaneserlerinstanbul anakledilmesisalanr sa,stanbul datayinolunacakbiralandaoluturulacakolanmüzeksazamanda Avrupa nnenmehurmüzesihalinegelecektir 17. Yukardakiörnekte,SisamBey ininstanbul dabirmüzeaçlmaskonusunda önemlibirfikirortayaattvebirönerisunduugörülmektedir.sözkonusumek tupüzerinetophaneiamiremüiriileyazmayaplmvebuçeiteskieserlerin nakledilerekmerkezdeyaplacakmüzedetezyinolunmasiçinbulunacakeyann stanbul asevkedilmesihakkndagerekliemirlerinyazlmasuygungörülmüve budapadiahtarafndanonaylanmtr 18.Gerekmerkezdekidevletadamlarnn vegereksevilayetlerdekiyöneticilerinbukonudakiyaklamlarosmanlpadiah larnezdindeolumluyanklanmtr.böylecehenüzdepogörünümdevemodern müzecilik anlayndan uzaktabulunan Aya rini de ksa bir süre sonra modern anlamdamüzecilikçalmalarnnhayatageçirilmeyebalandanlalmaktadr. Bu tür yaklamlarn neticesinde ylnda Caalolu ndaki Sultan II. Mahmuttürbesikarsnda, Müzehane adylabiryerkurulmu,ancakburasbir müzeyedönütürülememitir 19. Yukardaifadeedilengelimelerdensonra,SadrazamAliPaaveMaarifNaz r Hilmi Paann görevde bulunduu 1868 ylnda Osmanl mparatorluu nda eski eserlerin kefedilmesi, kaydedilmesi ve sergilenmesi için bir Müzehane nin açlmaskararlatrlmtr 20.NihayetSafvetEsadMehmedPaa nnmaarifnazr (ubat1868 5Ekim1871)görevindebulunduusrada20Haziran1869tarihinde müze müdürlüünün oluturulmas sadrazamla teklif edilmi ve bu teklif uy gun görülerek 10 gün sonra irade çkarlmtr. Neticede ngiliz Mr. Goold, 16 Karaduman, Eski Eser Kaçakçl, s. 7; Öz, Ahmet Paa ve Müzeler, s. 6; Ogan, Türk Müzeciliinin Yüzüncü Yl Dönümü, s BOA,.DH. Nr. 372/24654, lef BOA,.DH, Nr. 372/24654, lef 3; A. AMD, Nr. 73/ Atasoy, Türkiye de Müzecilik, s Ata, Müze Eitimi, s. 51.

5 1/1 ULUSLARARASI TARH ve SOSYAL ARATIRMALAR DERGS TARHN PENDE 125 MektebiSultaniöretmenliigörevineekolarak,maann3.000frankdahaart rlmasylamüdürlüeatanmtr 21. Osmanl Devleti nin ilk müzesine önceleri Atikhane, Müzehanei Osmanî, MüzeiahaneveyaMüzeiAmiredenilirkenbudönemdenitibarende Müzei Hümayûn veya Müzehanei Hümayûn ad verilmitir 22. Bu isimlendirme, ku rumunimparatorluunbütününütemsilettiineönemlibirvurguolmaklabirlik te,aynzamandaosmanlmüzeciliinkurumsallatrlmasvemüzedesergilene cekeserlerhakkndahukukidüzenlemelerinbalatlmasaçsndançokönemlibir adm olarak ortaya çkmaktadr 23. Bu çerçevede öncelikle Maarif Nazr Safvet Paatarafndanvaliliklerebirgenelgegönderilmitir.Böylecetoplananeskieserle rinstanbul agönderilmesiistenerek1869ylnakadarbirmüzedeposuhalinde bulunan Müzei Hümayûn gelitirilmeye çallmtr 24. Bu durum tarihi eserler konusunda imparatorluunun tümünü kapsayan bir politikann benimsendiini göstermesiaçsndadaönemlidir 25.Gerçektenbutarihlerdevilayetlerdenbirmik tareskiesermerkezegönderilmitir 26.AyrcamüzemüdürüGoold ungiriimleri ilemarmaraadasvetekirdacivarndanheykellergetirilerek,müzedeyaklak 160civarndaeskiesertoplanmtr Maarif Nizamnamesi nde, müzelerin açlp iletilmesi Maarif Nezareti ningörevleriarasnadâhiletmitir.ancakksabirsüresonra,1871ylnda,sadra zammahmutnedimpaagörünürdemalînedenlerdendolaymüzemüdüriyeti nikaldrmtr.yerineihdasedilenmuhafzlaiseavusturyasefirifreiherrvon ProkeschOsten intavsiyesiüzerinestanbul da LloydAutrichien vapuracentesi sahibininoluolanterenziogetirilmitir 28.Bütünbuhadiseler,ngilizdostuola rakbilinenalipaa nnölümündensonra,tanzimatdönemidevletadamlarnn çekimelerininbirsonucuolarakgörülmektedir.bunedenlesadrazammahmud Nedim Paa nn, Ali Paa nn görevlendirdii bütün idarecileri sebepsiz olarak azlettiiifadeedilmektedir 29.HattamüzeninTanzimat nhedeflerininsomutlat rldbirmerkezolaraköneçkmasnedeniylekapatlmolduubileiddiaedil mektedir 30.NitekimFranszKültürühayranolarakdeerlendirilenAhmetVefik 21 smail Günay Paksoy, Baz Belgeler Inda Osmanl Devleti nin Kültür Miras Politikas Üzerine Düünceler, Osman Hamdi Bey ve Dönemi Sempozyumu, Aralk 1992, stanbul 1993, s.208; Ahmet Mumcu, Eski Eserler Hukuku ve Türkiye, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 26/3 4, Ankara 1970, s. 66; inasi, Bizde Müzeciliin Balangçlar, s Halil Edhem, Âsâr- Atîka Müzesi nde Meskûkât Koleksiyonlar, stanbul 1339/1923 s Shaw, Osmanl Müzecilii, s Eyice, Arkeoloji Müzesi ve Kuruluu, s. 1598; Karaduman, Eski Eser Kaçakçl, s. 7; Ayrca maliye nezareti tarafndan 27 Safer 1286/8 Haziran 1869 tarihinde vilayetlere yazlan tahriratta müze için meskûkât- atike toplanmas da tavsiye edilmitir. Halil Edhem, Âsâr- Atîka Müzesi nde Meskûkât Koleksiyonlar, stanbul 1339/1923, s Shaw, Osmanl Müzecilii, s Ethem, Müzeler, s Atasoy, Türkiye de Müzecilik, s.1458; Eyice, Arkeoloji Müzesi ve Kuruluu, s Karaduman, Türkiye de Tarihi Eser Kaçakçl, s. 21; Semavi Eyice, stanbul Arkeoloji Müzelerinin lk Müdürlerinden Dr. PH-Anton Dethier Hakknda Notlar, stanbul Arkeoloji Müzeleri Yll, stanbul Arkeoloji Müzeleri Yaynlar, stanbul 1960, s Eyice, Arkeoloji Müzesi ve Kuruluu, s. 1598; Eyice, Dr. PH-Anton Dethier Hakknda Notlar, s Shaw, Osmanl Müzecilii, s.109.

6 126 THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH 1/1 Paa nn1872ylmaysayndamaarifnazrolarakgörevegelmesiylemüzemü dürlüününyenidenaçlmasbuaçdanoldukçaanlamldr.budönemdemüdür lüealmandr.philippantondethiergetirilmitir 31. AntonDethierbizzatkendisiningiriimleriyleülkeninçeitliyerlerindeneski esertoplatmtr 32.Buçerçevede1873ylndaKbrs dan88sandkdolusueskieser getirtilmitir. Bu sürede Dethier, Bandrma da Takvor Aa,Selanik de Yuvanaki ve stanbul da Dervi Hüseyin adndaki ajanlar vastasyla eski eser toplatarak müzeyi zenginletirmitir. Böylece bu dönemde Aya rini deki eser says 650 yi bulmutur 33.Vilayetlerdengetirtilenlerlebirlikte,Ayarini detoplananeskieserle rin gün geçtikçe artmas nedeniyle ve müzenin halka açlabilmesi amacyla, Çemberlita da geni bir müze binas yaplmak istenmi, ancak baar salana mamtr.bununüzerinemüzeninçinilikök etanmasgündemegelmitir 34. Harbiye Anbar ndaki eski eserlerin Çinili Kök e tanmasnda özellikle se raskerliin giriimlerinin etkili olduu anlalmaktadr. Seraskerliin Sadarete gönderdii 12 Aralk 1873 tarihli tezkirede, öncelikle, bir süredir Harbiye Anbar nn bir dairesinin müze olarak kullanld ifade edilmitir. Bu nedenle BabÂli denverilenmüsaadeilemüzedekieskieserlerigörmekamacylapekçok yabancnn geldii, bu ziyaretler srasnda Harbiye Anbar nda bulunan silah ve mühimmatlardainceledikleri,ancakbudurumunsakncalolduubelirtilmitir. HarbiyeAnbar nnaskeriahane ninsilahvemühimmatlarnamahsusolmas nedeniyle,buanbarn,sadecesilahvemühimmatlarnmuhafazaedildiibirme kânadönütürülmesigerektiivebunedenleeskieserlerinbakabirmekânanak ledilmesininuygunolduuifadeedilmitir.bununlabirlikte,eskieserlerinnakle dilmesine en uygun mekânn ise baka alternatif bulunmamas ve mevcut du rumdaboolmasnedeniyleçinilikökolduubelirtilmitir.bukonuda16ka sm1873tarihindesadaretebirmüracaattabulunulduuhalde,henüzneticeal namad,ancaksonzamanlardaharbiyeanbar nneskieserlereyetersizgelme yebaladdavurgulanmtr.üstelikorduyuhümayûn unsilahlarnndeiti rilmesi nedeniyle eski silahlarn veya Avrupa dan temin edilen yeni silahlarn muhafazaedilmelerigerektiihaldeharbiyeanbar ndabunlarmuhafazaede cekyerkalmadvebukonudaskntyaanddaifadeedilmitir.neticeolarak tezkireninsonunda,seraskerliktarafndanharbiyeanbar ndakieskieserlerinbir an evvel Çinili Kök e veya münasip bir mahalle nakledilmesi talep edilmitir. 31 Ethem, Müzeler, s. 558; Ata, Müze Eitimi, s Dethier in çalmalar hakknda bkz. Eyice, Arkeoloji Müzesi ve Kuruluu, s ; Eyice, Dr. PH-Anton Dethier Hakknda Notlar, s Eyice, Arkeoloji Müzesi ve Kuruluu, s. 1602; Eyice, Dr. PH-Anton Dethier Hakknda Notlar, s. 47; Atasoy, Türkiye de Müzecilik, s Bu konuda Maarif Nezareti nin Babakanla gönderdii söylenen bir yazda ifade edilenler hayli ilgi çekicidir. Söz konusu yazda, Avrupa da eski eserlerin müzelerde sergilendii, Aya rini de bulunan eserlerin lira deerinde olduu, ancak burada nemden dolay zarar gördüü, hükümetin anna uygun bir düzenleme yaparak, yeni bina yaplncaya kadar mevcut binalardan birisinin düzenlenerek eserlerin oraya nakledilmesi gerektii ifade edilmitir. Ayrca müze müdürünün ifadesiyle Çinili Kök ün bu i için uygun olduunu böylece düzgün bir müze ortaya çkaca ilave edilmitir. Atasoy, Türkiye de Müzecilik, s.1458.

7 1/1 ULUSLARARASI TARH ve SOSYAL ARATIRMALAR DERGS TARHN PENDE 127 Bunun üzerine Sadaret tarafndan, Seraskerliin söz konusu müracaat uygun görülerek,zatenmüstakilbirmüzeyelüzumolduunadikkatçekilmiveharbiye Anbar ndakieskieserlerinçinilikök enakledilmesiiçinçalmalarabalanlma sgerektii25aralk1873tarihindemaarifvehazineihassanezareti nebildi rilmitir 35. BusüreçtenitibarenÇiniliKök ün,eskieserlerinsergilenmesiiçinuygunbir mekânadönütürülmesiamacylaçalmalarabalanmtr.1875ylndadahiçini li Kök ün düzenleme çalmalarnn devam ettii anlalmaktadr 36. Hatta II. Abdulhamit in tahta çkndan ksa bir süre sonra, Harbiye Anbar nn ziyaret edeceiduyurulduunda,buradakieskieserlerinbirdüzenekonulmasdatalep edilmitir 37.BazkaynaklardaMaarifNazrSamiPaazadeAbdüllatifSuphiPa a nngayretleriylemüzedekiarkeolojikeserlerin1876ylndaayarini dençinili Kök etanmolduubildirilmekleberaber 38,butarihlerdehenüzeskieserlerin nakledilmedii görülmektedir. Zira daha Nisan 1877 de, Çinili Kök ün tamiri, tanzimivemalzemelerinintamamlanmasileburayaeskieserlerinnaklimeselele rinigörümeküzeregeçicibirkomisyontoplanmvebukomisyondabazkarar lar alnmtr. Söz konusu komisyonda Çinili kök ün tam bir müze hüviyetine kavumas amacyla, bütün eksikliklerinin giderilmesi, eski eserlerin uygun bir ekildenakledilmesiveyerliyerinekonularaktanzimedilmesi,müzeyenakledil meyecekolaneserlerinmuhafazaaltnaalnmaskararlatrlmtr 39. KomisyonunÇiniliKökhakkndaaldkararlarnksasüredehayatageçi rildii anlalmaktadr. Nitekim MaarifNezareti nden ehremanetine gönderilen 27 Ocak 1878 tarihli belgede, Harbiye Anbar nda mevcut eski eserlerin Çinili Kök enakledilmesiiçinhamallaraihtiyaçolduubelirtilmektevekâfimiktarda hamalteminedilmesiistenmektedir 40.Ayrcabunakliyeninksasüredebitmeye ceigözönünealnarak,tanmasrasndaiçeridekikymetlieyalarkorumakiçin HarbiyeAnbar ndanöbetçilergörevlendirilmesinekararverilmitir 41.Diertaraf tan18mays1878tarihindezabtiyenezaretinemüracaatedilerekçinilikök de gündüzvegecelerikapönünde2zaptiyeningörevlendirilmesiveçevredekika rakollarda görevli bekçilerin de sklkla buray kontrol etmeleri istenmitir 42. u haldeharbiyeanbar ndakieserlerinçinilikök eancak1878yliçerisindeta nabildii anlalmaktadr. Baz kaynaklarda Çinili Kök e önceleri Aya rini deki silahlarndanakledilmesidüünülmüolduu,ancaksonradansadecearkeolojik 35 BOA, A. MKT. MHM, Nr. 471/11, lef 1, 2, BOA, MF. MKT, Nr. 30/ BOA, MF. MKT, Nr. 43/ Ermiler, Günümüz Müzesi Nasl Olmal?, s. 26; Ethem, Müzeler, s BOA, MF. MKT, Nr. 47/ BOA, MF. MKT, Nr. 46/9. 41 BOA, MF. MKT, Nr. 46/8. 42 BOA, MF. MKT, Nr. 56/75.

8 128 THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH 1/1 eserleringötürüldüüifadeedilmektedir 43.OysaSeraskerliinyukardakitezkire sigözönünealndnda,butanmailemininzateneskieserlerlesilahlarnayr mekânlardatutulmasisteiylegerçekletirilmiolduugörülecektir. EskieserlerinÇinili Kök etandvemüzeninaçlnnyaplddönem lerdemüzemüdürlüünüyürütendethier,1881ylndavefatetmitir.bunedenle maarif nezareti, Berlin Elçilii ne bir yaz göndererek, elçi Sadullah Paa dan bir müzemüdürübulunmasnistemitir 44.Böyleceilkandaeskigeleneinbirdeva molarakosmanlmüzesininbanayinebiryabancnngörevlendirilmesidüü nülmütür 45.HattaBerlinElçilii,BerlinMüzesiBakâtibiDr.Millhoferilesekiz yllkbirsözlemeyapmaküzereanlamtr.ancakbusradaosmanhamdibey, babas Sadrazam Ethem Paa nn ve snf arkada Terifat Umumiye Nazr Münür Paa nn destei ile II. Abdülhamit tarafndan müze müdürlüüne atan mtr 46. üphesizkendimemleketindeherhangibiryabancuzmandançokdahaetkili olacak olan Osman Hamdi Bey in göreve gelmesiyle Osmanl Müzesinin kurul masndan bu tarafa süregelen yabanc müdür egemenlii de sona ermitir. Baz kaynaklarda eski eser konusunda bilgili olan ve Osmanl müzeciliine önemli hizmetleri dokunan yabanclarn, stanbul u önemli bir müze ehri haline getir mektendahaçok,kendiülkelerindekimüzelerizenginletirmekamacntadkla rifadeedilmektedir 47.YararlhizmetlerigörülmeklebirlikteDethier inmüdürlük dönemigeliigüzeluygulamalarve1874ylndaçkardnizamnamegözönüne alnarak,tarihieserlerinülkednaçkarlmasnyasallatrdnedeniyleeleti rilmektedir 48. lktürkmüzemüdürüolanosmanhamdibey,bugöreveatandktansonra eskieserkorumaclalanndaçokönemligelimeleryaanmvetürkmüzecili iyepyenibirdönemegirmitir 49.OsmanHamdiBey ingörevebaladdönem dekaytlesersaysnn650civarndaolduuifadeedilmektedir 50.Eserlerönceleri 43 Ethem, Müzeler, s. 558; Karaduman, Türkiye de Tarihi Eser Kaçakçl, s. 20; inasi, Bizde Müzeciliin Balangçlar, s.135; Bununla birlikte, baz kaynaklarda, eski eserlere kar ilginin artmas ve eski silahlarn gözden dümesi nedeniyle Harbiye Anbar nn ziyarete kapatld eklinde yorumlar yaplmaktadr. Shaw, Osmanl Müzecilii, s Ancak söz konusu kaynakta Osmanl Müzecilii hakknda çok önemli ve kymetli tespitler yaplmaktadr. 44 Eyice, Arkeoloji Müzesi ve Kuruluu, s. 1602; Abdülhak inasi, Müzelerimiz ve Hamdi Bey, Ülkü Halkevleri Dergisi, C. III, Ankara 1934, s Ogan, Türk Müzeciliinin Yüzüncü Yl Dönümü, s Osman Hamdi Bey, müdürlüe atanmadan evvel, Paris te on iki yl resim örenimi görmü, stanbul a döndükten sonra, çeitli devlet memurluklarnda bulunmutur. Bu göreve atanmadan önce, yabanc dil bilgisi, kültürü ve yurt dnda açt sergilerle büyük bir öhrete sahiptir. Atasoy, Türkiye de Müzecilik, s Mehmet Önder, Anadolu da Eski Eser Kaçakçl ve Kültür Soygunu, Erdem, Atatürk Kültür Merkezi Dergisi, VI, S. 17, Ankara 1990, s Shaw, Osmanl Müzecilii, s Bu konuda bkz. Mustafa Cezar, Sanatta Bat ya Açl ve Osman Hamdi, Anadolu Sanat Yaynlar, stanbul 1995, Nur Akn, Osman Hamdi Bey, Âsâr- Atîka Nizamnamesi ve Dönemin Koruma Anlay Üzerine Osman Hamdi Bey ve Dönemi Sempozyumu, Aralk 1992, stanbul 1993, s.236; Ufuk Esin, 19. Yüzyl Sonlarnda Henrch Schlemann n Troya Kazlar ve Osmanllarla likileri, Osman Hamdi Bey ve Dönemi Sempozyumu, Aralk 1992, stanbul 1993, s. 180; inasi, Müzelerimiz ve Hamdi Bey, s. 112; Shaw, Osmanl Müzecilii, s Osman Hamdi Bey vefat ettiinde çounluu sikke olmak üzere, müzede bulunan eski eser says dir. Öz, Ahmet Paa ve Müzeler, s. 12.

9 1/1 ULUSLARARASI TARH ve SOSYAL ARATIRMALAR DERGS TARHN PENDE 129 genelliklevilayetlerdentoplamaksuretiyleeldeedilirken,osmanhamdibeydö nemindedahaçokkazlaryaplmaksuretiyleesereldeedilmeyebalamtr 51.Bu nedenleçeitlibölgelerdengelenveyakazlardançkarlaneserlerçinilikök ün ve hatta bahçesinin de dolmasna yol açmtr. Böylece yeni bir müze binasna ihtiyaç duyulmaya balanmtr. Neticede, Osman Hamdi Bey in 1887 ylnda Sayda da meydana çkard kral mezarlndaki lahitlerin stanbul a getirilme sindensonraçinilikök ünhemenkarsna,1891ylndayunanmimarisitarzn dabirmüzeinaedilmivebumüze1902ve1908yllarndayaplanilavelerleüç ayrksmdatamamlanmtr 52. YunanveRomadönemieserleriilkmüzebinas olanbuyapyatanm,türk,arapveranmedeniyetlerineaitslamîeserlerise Çinili Kök te braklmtr. Bu eserler daha sonra kurulacak olan Türk ve slam EserleriMüzesi ninçekirdeinioluturacak,ayarini dekalaneskisilahlarlaolu turulanaskerimüzeise1908ylndadahadüzenlihalegetirilecektir 53. OsmanlDevleti ninilkmüzesiolanmüzeihümayûn,birsüresonraâsâr Atîka Müzesi ve Cumhuriyet in ilanndan sonra da stanbul Arkeoloji Müzesi adnalmtr.ölümünekadararalksz30ylmüzemüdürlüündekalanosman HamdiBey indönemi,müzecilikaçsndanbirdönümnoktasolmuveosmanl Müzesibusüreçtedünyannsaylmüzeleriarasnagirmitir.lkmüzebinasnn yaplmas,ilkesaslveciddibirdüzenlemeolan1884nizamnamesininhazrlan mas,anadolu daarkeolojikkazlarntürklertarafndanyaplmasvebukonuda bilimsel yaynlarn hazrlanmas gibi hizmetlerin tamam Osman Hamdi Bey in gayretleriylegerçekletirilmitir 54. IIKONYAÂSÂRIATÎKAMÜZES NNKURULUU Eski eserler konusunda 1869, 1874 ve 1884 tarihli hukuki düzenlemelerden sonra 13 Mays 1889 tarihinde Müzei Hümayûn Nizamnamesi çkarlmtr 55. Bu nizamnamede eski eserlerin bakm ve korunmas hakknda önemli hükümler ortayakonulmutur.ayrcanizamnamenin14.maddesinde,vilâyetmüzelerinin dekurulmasöngörülmütür 56.BütünbuçalmalarOsmanlmüzecilikgiriimle rininimparatorlukgenelineyaylmasyönündeenönemlibalangçlarolarakad dedilmektedir. Bu çerçevede Osmanl yöneticileri imparatorluk genelinde eski eserlerüzerindekiegemenlikmücadelesine,taradakitemsilcileriolanvalileride ortaketmeyebalamtr.busürecindevamn,durumudevleteballklarnnda 51 Poyraz, Müzelerde Is, Ik, Nem, Adana Ogan, Türk Müzeciliinin Yüzüncü Yl Dönümü, s. 17; Kazm Erargn, Türk Müzeciliinin Tarihçesi, Müze, Selçuk Üniversitesi Basmevi, Konya 1982, s Karaduman, Eski Eser Kaçakçl, s. 7; Eyice, Müzeciliimizin Balangc, s Atasoy, Türkiye de Müzecilik, s Be fasl içinde 43 maddelik Nizamname, Müzenin nasl yönetileceini hükme balamakta, müzede çalacak uzmanlardan hademelere kadar bütün personelin görevlerini saymaktadr. Müze-i Hümâyûn, ayrca, Maarif Nezaretine bal olarak Âsar-i Atika Nizâmnâmesini uygulamakla (M. 8) görevlendirilmitir. Ayrntl bilgi için bkz. Mumcu, Eski Eserler Hukuku ve Türkiye, s Mumcu, Eski Eserler Hukuku ve Türkiye, s.74.

10 130 THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH 1/1 birgöstergesiolarakdeerlendirenbazvilayetyöneticilerinbuhusustaciddigay retlergöstermeleriizlemitir 57. Eskieserlerkonusundamerkezingösterdiiçabalaraenyaknilgiyigösteren vilayetlerden birisi de Konya Vilayeti yöneticileridir. Daha 1869 ylnda valilere gönderilen,vilayetleridâhilindekieskieserleritoplattrmalar,bunlarkrlmaya cak ekilde iyice paketleyip sandklayarak stanbul a göndermeleri yönündeki genelgeden hemen sonra, KonyaValisi Abdurrahman Paa nn da, vilayetdâhi lindekieserleristanbul agönderdiivebukonudaengayretliidarecilerdenoldu uanlalmaktadr 58.Buhassasiyetlerinbirsonucuolarak,sözedilendönemden itibarenmerkezegönderilmeyedeerbulunamayaneskieserlerinkonya damu hafazaedildiigörülmektedir.eskieserlerbalangçtaalâeddintepesindebulu nanalâeddincamiiveselçuklusultanlarnntürbesindevedahasonralarkadri EfendiBedesteni ndedepolanmtr 59.Hatta1891ylndaKonya yagelenclement Huart,budepoyubirmüzeolarakdeerlendirmitir 60.Ancak1897ylndaKon ya ya urayan Ahmed Tevhid Bedesten in bu tarihlerde Belediye Anbar olarak kullanldnifadeetmektedir.sözkonusuyapnnbutarihlerdebirmüzeolma d,ancakeskieserdeposuolarakkullanldanlalmaktadr.diertaraftanbu çalmalarnkonya damüzeciliinilkadmnoluturduusöylenebilir 61. Yukardakiörneklereskieserkorumaclnagüzelbirörnekolarakgösterile bilirse de Konya Vilayeti nde modern manada müzecilik çalmalar ancak XIX. yüzylnsonlarndagerçeklemitir.bazkaynaklardakadriefendibedesteni nde eskieserlerinkorumaaltnaalnmasgiriimininavlonyalferitpaatarafndan balatld ifade edilmektedir 62. Ancak, Ferit Paa bu koruma faaliyetlerinin ge limeye balad 1890 yllarnda Konya Valisi deildir 63. Bununla birlikte eski 57 Shaw, Osmanl Müzecilii, s Eyice, Arkeoloji Müzesi ve Kuruluu, s. 1598; Ogan, Türk Müzeciliinin Yüzüncü Yl Dönümü, s Hüseyin Karaduman, Belgelerle Konya Mevlânâ Müzesi nin Kuruluu, Vakflar Dergisi, XXIX, Ankara 2005, s.136; Naci Bakrc, XIX. Yüzyldan Günümüze Konya da Müzecilik, 6. Müzecilik Semineri Bildirileri, Eylül 2002, s. 94; Baz kaynaklarda Bedesten in, yanan eski Karatay Lisesi nin yerinde olduu ifade edilmektedir. Emine Karpuz, Konya Müzeciliinin Tarihçesi ve Bugünkü Durumu, pek Yolu, VI, Özel Say, Konya 2003, s. 343; Hasan Özönder, Konya da Müzeciliin Tarihçesi, Müze, Selçuk Üniversitesi Basmevi, Konya 1982, s. 12; Ancak Bedesten yktrldktan sonra yerine Konya Sanayi Mektebi yaptrlmtr. Ali Ba, Tolga Bozkurt, Konya Bedesteni, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 10, Konya 2003, s ylnda Konya ya gelen Clement Huart, ehirde bir müze bulunduunu ifade etmektedir. Ancak Huart, Konya da müze bulunmu olmasna hayli armtr. Nitekim bu konuda: Pek gariptir ki ehir bir müzeye sahip bulunuyordu. Burada, surlarn tahribi srasnda tesadüfen kurtulmu ve akll idarecilerin zoru ile bir araya getirilmi birkaç ta yer alyor. Müze harap ve terk edilmi eski bir bedestendir diyerek, müzede bulunan eserler hakknda bilgi vermeyi sürdürmektedir. Clement Huart, Mevleviler Beldesi Konya, (Çev: Nezih Uzel), stanbul 1978, s Ba, Bozkurt, Konya Bedesteni, s. 513; Selçuklular döneminde gerçekletirilen baz faaliyetlerden hareketle Konya daki müzecilik çalmalarnn çok daha eskiye götürüldüü de görülmektedir. Nitekim Semavi Eyice, Konya nn ortasnda bulunan Alâeddin Tepesi nin etrafn surlarla çevreleyen Selçuklularn kendilerinden önceki dönemlere ait baz ta eserleri sur duvarlarnn d yüzeylerine yaptrarak sergilediklerini ifade etmektedir. Eyice, Selçuklularn, bu davranla tarihi eserlerin yok olmalarn önledii için bir bakma müzeci bir anlayla hareket ettiklerini ve böylece Türk Tarihindeki ilk müze denemesinin Konya da yapldn söylemektedir. Ayrca Konya ile Ilgn arasnda bulunan Kadnhan n da bu hususta güzel bir örnek olarak göstermektedir. Bkz. Eyice, Arkeoloji Müzesi ve Kuruluu, s. 1596; Eyice, Müzeciliimizin Balangçlar, s Özönder, Konya da Müzeciliin Tarihçesi, s. 11; Erdemir, nce Minare, s Ferit Paa, 1851 ylnda Yanya da domutur. Babas Avlonya mutasarrf Mustafa Nuri Paa dr. Sbyan mektebi, rütiye ve Rum lisesini Yanya da okumu, özel hocalardan Arapça, Franszca, talyanca ve Rumca eitimi almtr. Babasnn Resmo mutasarrfl srasnda 1867 ylnda memuriyete balamtr. Bu görevinden sonra srasyla Kandiye,

11 1/1 ULUSLARARASI TARH ve SOSYAL ARATIRMALAR DERGS TARHN PENDE 131 eserlerindepolandkadriefendibedesteni,avlonyalferitpaa nnkonyava lisi olduu dönemde gerçekletirdii imar faaliyetleri kapsamnda, harap halde bulunduu1898ylndayktrlmveyerinekonyasanayimektebiinaedilmi tir 64.Böylece1899ylndaAvlonyalFeritPaatarafndan Konyadadisi avlusu içindebirmüzebinasyaptrlarak,bedesteniniçindemuhafazaedileneskieserler, müzebinasnanakledilmitir ylndaAvlonyalFeritPaatarafndanyaptrlanmüze 66,KonyaMekteb idadi sininbahçesindemüzeihümayûn unkonyaubesiolarakaynylhizme teaçlmtr 67.MüzeninkuruluutamamlandktansonraValiFeritPaatarafndan vilayetdâhilindekikazalarabirgenelgegönderilmitir.7austos1899tarihlige nelgede, Konya da,müzeihümayûn unbirubesiolmaküzerebüyükbirmas raflamükemmelbirmüze inaedildiibildirilmektedir 68. Ferit Paa, müzenin ina edilmesini eski eserlerin korunmas için önemli bir merhaleolarakgörmektedir.paa,vilayetdâhilindekibütünkazalaragönderdii genelge ile vilayet dâhilindeki yöneticilere bu konuda önemli uyarlarda bulun mutur.feritpaa,bugenelgede:hernekadarvilayetdâhilindebirçokeskieser eldeedilerekmüzedetehirikararlatrlmisede,müzeninsadecemerkezvila yetemahsusolmayp,vilayetinhertarafndabulunaneskieserlerinbirmahalde bulundurulmas açsndan birçok fayda salayacan ifade etmitir. Bu nedenle Mahalli hükümetlerce bulunan eserlerden nakledilebilecek olanlarn hemen Konya ya gönderilmesivenakledilemeyecekolanlarniseyerindemuhafazaedilmesinedikkatveitina gösterilmesini istemitir.feritpaa,ayrca, Nakledilmeyecekolaneserlerhakkn daderhalmalumatveizahatyaplmasvebundanbakaellerindeeskieserbulu nanlarn tevik edilerek ve kendi rzalaryla müzeye hediye etmeleri halinde memnunolunacannveisimlerinindahigerekgazetelerdevegereksemüzede sergileneneserüzerindeilanedileceininkendilerinetebliedilmesi gerektiini de belirtmitir. Son olarak Ferit Paa, Âsâr atîka nizamnamelerinin hakkyla mütalaa edilerek hükümlerinin icra edilmesine ve yurtdna çkarlmas veya tahrip edilmesinin önüne geçilmesine son derece itina gösterilmesi gerektiini, Girit, Mostar, zornik, Gaçka, Tirebin, Bosna, Hersek, Bulgaristan, Diyarbakr adliye müfettilii, Adliye Komisyon üyelii, Halep ve Bursa da adli ve mülki memurluklarda bulunmutur. Ksa bir süre uray devlet azal yapan Ferit Paa, 17 ubat 1898 tarihi ile 6 Kasm 1902 ylnda Konya Valilii görevinde bulunmutur Bkz. Saim Cirtil, Vali Mehmet Ferit Paa nn Konya daki mar Faaliyetleri, Fen Edebiyat Dergisi, VIII. Ortaça ve Türk Dönemi Kazlar ve Sanat Tarihi Aratrmalar Sempozyumu, (26-28 Nisan 2004), C. 7, S. 1, Sakarya 2005, s Ba, Bozkurt, Konya Bedesteni, s Mehmet Önder, Mevlana ehri Konya, Konya 1971, s. 387; Ark, Türk Müzeciliine Bir Bak, s. 25; N.F. Batak, Muhtelif Garb Eserlerine Nazaran Konya, Konya, 30, Konya 1939, s Baz kaynaklarda söz konusu yapnn Konya dadi sinin müdür lojman olduu ifade edilmektedir. Ancak Ferid Paa nn stanbul a gönderdii yazlardan ve 1317 Konya Vilayeti Salnamesinden anlald kadaryla, bu yap 1898 ylnda müze binas olarak ina edilmitir. Muhtemeldir ki, Mevlana Müzesi nin açlmas ile birlikte boaltlan bu yap bu tarihten itibaren lojman olarak kullanlmtr. 67 H. 1317/M Konya Vilayeti Salnamesinde Konya Mektebi dadisi bal altnda Mektebin Bahçesinde bir de muntazam bir Müze-i Hümayûn ube binas yaptrlmtr. Denilmektedir. H.1317 (1899) Konya Vilâyeti Sâlnâmesi, Defa 28, Konya Vilâyet Matbaas, 1317/1899, s BOA, Y.PRK.UM, Nr. 47/75; DH. TMIK. S, 26/51

12 132 THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH 1/1 böylece eski eserlerin mükemmel bir ekilde muhafaza edilmelerinin mümkün olacan daifadeetmitir ylAustosayiçerisindetamamlandanlalanmüzebinasndabuta rihten itibaren eski eserlerin nakledilmeye ve yerletirilmeye baland anlal maktadr 70.Müzeyenakledileneserlerinbirksm,butarihekadarKonyaVilayeti dâhilindebedesten dedepolanmaktaolaneserlerden,birksmdabusüreçtevila yetlerden toplanm olan eserlerden olumaktadr. Nitekim müze binasnn ta mamlanmasndansonra,vilayetdâhilindekikazalaramüzeninkurulduunuilan veeskieserlerinmerkezegönderilmesigerektiiniifadeedengenelgedensonra, vilayet dâhilindeki kazalardan vilayet merkezindeki müzeye eski eserler gönde rilmeyebalanmtr.hattabutürgiriimlerdebulunankiilerinde,toplumaör nekolmalaraçsndantaltifedildiklerianlalmaktadr 71. GerekBedesten dedepolananvegereksemüzenininaedilmeaamasndavi layetdâhilindekikazalardangönderileneskieserlerinbirarayagetirilmesinetice sinde,1899ylaralkaybalarnakadar,konyaâsâratîkamüzesi ndekieser says60 70kadarparçayaulamtr.Nihayetmüzedeyaplantefriatsonucunda, Konyadadi siinaatnndatamamlanmasvesilesiyle,konyaâsâratîkamüze si nin açl 10 Aralk 1899 tarihinde gerçekletirilmitir. Ayn zamanda Konya dadi sinin de açlnn gerçekletirildii bu törene Konya Valisi Ferit Paa,Hü kümetmemurlar,ilmiyemensuplar,askerîvemülkîerkân,konyaerafveileri gelenleri ile pek çok ahali itirak etmitir. Müzei Hümayûn Konya ubesi nin açlvesilesiyle,bukonudabüyükgayretibulunankonyamaarifmüdürüazmi Bey tarafndan Maarif Nezareti ne bir telgraf gönderilmek suretiyle açl töreni hakkndabilgiverilmitir 72. Bazkaynaklarda,MehmedMuhlis inkonyarehberi ndeyeralanveiçerden ve dardan iki fotorafndan hareketle müzenin daha çok bir depo olabilecei ihtimalinevurguyaplmaktadr 73.AncakFeritPaa nngenelgesindeyerverdii ifadelerdenve sairbelgelerdenburasnnbirmüzeolduuaçkbirekildeanla lmaktadr.bununlabirliktezamanlaeserlerinartnedeniylemüzebinasyeter sizgelmivetehirartlarkötületiindenbirdepogörünümünebürünmüola bilir.neticedeyukardakibilgilernda,1898ylndakadarbireskieserdeposu olarakkullanlanbedesten inyklmasylabirlikte,1899ylndakonyadadi sinin bahçesinde, özellikle tehir ve koruma amac tayan müstakil bir müze binas 69 BOA, Nr. Y.PRK.UM, Nr. 47/ R tarihli Konya Vilayeti Salnamesinde müzenin eser listesine yer verilmektedir. Bu cetvelde ilk kaydn 20 Mays 1899 tarihli olduu anlalmaktadr. 71 Konya Âsâr- atîka Müzesi ina edildikten sonra Ferid Paa nn vilayet dâhilindeki kazarla gönderdii genelge dorultusunda müzeye mermerden müteekkil be-alt parça eser balayan Isparta ileri gelenlerinden olan Yanko ve Panayot isimli kiiler, bu hareketlerinden dolay, Ferid Paa nn 23 Eylül 1899 tarihinde yapt teklif neticesinde dördüncü rütbeden Osmanl nian ile taltif edilmilerdir. BOA, MF. MKT. Nr. 471/ BOA, MF. MKT, Nr. 482/8. 73 Karaduman, Mevlânâ Müzesi, s. 137.

13 1/1 ULUSLARARASI TARH ve SOSYAL ARATIRMALAR DERGS TARHN PENDE 133 yaplarakkonya nnilkvemüstakileskieser(arkeoloji)müzesikurulmuoldu undaherhangibirtereddütkalmamtr. MehmedMuhlis intasviriyle Müzebinasna,Konyadadisi ninbahçekap sndaniçerigirildiktensonrakapnnsoltarafndayeralanbiryolvastasylaula lmaktadr.buyolunkenarlarndasalsollusralanm,roma,bizansveselçuk ludönemlerineaityazlveyaresimlieskitalarveheykelparçalaryeralmakta dr.müzebinasdadi denbamszvemüstakilbiryapolup,tekodasbulunma snaramendevrinegöreoldukçageniamayetersizgelmektedir.binanniçeri sinde vilayetin muhtelif yerlerinde bulunmu olan eserlerin sergilendii anlal maktadr 74.ZamanlamüzeyeKonyaveçevresindenderlenenslamöncesidevirle reaitsunaklar,kapkacaklar,taeserlerselçukluveosmanldönemlerineaitki tabeler,konyakalesi ndenintikaledenresimlitakabartmalarveilemelimezar talardagetirilmitir 75.Buküçükmüzebinaseserlerintehiriiçinyeterligelme diinden,eskibinannkuzeyine1924ylndabirodadahailaveedilmitir.ancak, buhaliyledahikonyamüzesi,ihtiyackarlayamazdurumdadr 76. Günümüzdemüzeilevibulunmayanyap,BeyolKava ndakarmalkö retim Okulu bahçesinin güneybat köesinde yer almaktadr. Yüksek bir su bas man üzerinde tek katl olarak ina edilen yapnn güney bölümü, yaklak 5.80x9.25 m ölçütlerinde yamuk dikdörtgen planldr 77. Kuzeydeki ek bölüm ise 5.80x8.65mölçülerindedüzgündikdörtgenplanasahiptir 78.Müzebinasnncep hesininortasndayuvarlakkemerlibirkapvedokuzpencereyeralmaktadr.ka püzerindekiinakitabesibugünkonyamüzesi ndesergilenmektedir x0.57 cmölçülerindekitaüzerinekûfihatlkitabeaadakigibidir 80. MüzeiHümâyunubesi.Saferü lhayr1317 Yukardadaifadeedildiigibi1924ylndabinannkuzeyineeklenmiolan ikinciodannüzerindeyeralanvekûfîhatlayazlmolanikincikitabeiseöyle dir 81. KonyaÂsârAtîkaMüzesi, Anlalanikincikitabede,müzeninhemilkyapltarihiolan1899ylhemde ekbinannyapld1924ylbelirtilmitir Mehmet Muhlis, Mümtaz Bahri, Ferid, Konya ve Rehberi, Ahmed hsan Matbaas, stanbul 1339, s Mehmet Önder, Konya Müzeleri, Müze, Selçuk Üniversitesi Basmevi, Konya 1982, s Erdemir, nce Minare, s. 13; Karaduman, Mevlana Müzesi, s Bkz Fotoraf 3 ve Remzi Duran vd, Konya daki Geç Dönem Osmanl Yaplar, pek Yolu, Konya Kitab IX, Özel Say, Konya 2006, s Kitabe Konya Mevlana Müzesi Envanter No: 984 de kaytldr. Kitabe için bkz. Cirtil, Mehmet Ferit Paa, s. 127; Erdemir, nce Minare, s Kitabe için ekler bölümünde bkz. Fotoraf 1. Fotoraflarn çekilmesindeki yardmlarndan dolay, deerli meslektam Ar. Gör. Mustafa Çetinaslan a çok teekkür ederim. 81 Kitabe için ekler bölümünde bkz. Fotoraf Cirtil, Vali Mehmet Ferit Paa, s. 127.

14 134 THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH 1/1 Konya dadisi nin bahçesinde 83 ina edilen Konya nn ilk resmi müzesinin müdürlüünetarihöretmenimustafahalidbeygetirilmitir.uzunbirsüregö revyapanhalidbey densonrayerine1925ylndanacifikret(batak)atanmtr. Ancak 1925 ylnda tekke ve zaviyelerin kapatlmasyla birlikte, Konya Mevlana Dergâh6Nisan1926tarihve3426saylbakanlarkurulukararylamüzeyeçev rilmitir 84.Nihayet2Mart1927ylnda ÂsârAtîkaMüzesi olarakaçlyaplan müzeninad,1953ylndaeskieserlerinplikçicami nenakledilmesiile Mevlana Müzesi olarakdeitirilmitir 85.plikçiCami nin1960ylndaibadeteaçlmasyla, AlaaddinCami ninavlusunatananeskieserler,dahasonra1962ylndatamam lanan ArkeolojiMüzesi ne nakledilmitir 86. FeritPaa nnkonyavalilii( )Anadolu nunilkâsâratîkamüze si ninkurulmasnnyansra,konya dakieskieserlerinkorunmasveimaredil mesiaçsndandaçokönemlibirsürecioluturmaktadr.busüreçte,5temmuz 1900tarihindeKonyaValisiFeritPaatarafndanmerkezebirmüracaatyaplm tr.sözkonusumüracaatndaferidpaa,âsarkadimeislamiye densaylmak üzerevilayetinmerkezvedâhilindemevcutolanvezamanlaharapolmayayüz tutmuolancami,medrese,darü lhadisgibibaznefisyaplarnharapbirekilde braklmasnn,buyaplarnzamanlatamamenyklmasnanedenolacanifade etmitir.ayrcaharaphaldebulunanbuyaplarnzatenmevcudiyetlerinidevam ettirecek vakf gelirleri olmad, tamirine izin verilmesi için Evkaf Hümayûn Nezaretineyazldhalde,haylizamangeçmesineramenhenüzbircevapdahi alnamam olduunu belirtmitir. Ferit Paa, Birer yadigâr kymettar olmak üzere yaplm bu yaplarn muhafazasnn çok önemli olmasna karn, bunun geciktirilmesinindevletiebedmüddetanlaynauygunolmadn söylemitir. Ayrcaharaphaldebulunanbutarihiyaplarnehirdeendikkatçekenmanzara laroluturduu,ancakkonyavekaraman ndemiryoluhattndayeralmasne deniyleeskiyaplargörmekamacylastanbul dangelenyabanclarakarmah cupolunduuvurgulanmtr.feritpaa,bütünbunedenlerletarihiyaplarnbir anevvelaslnauygunolaraktamirettirebilmekiçinalmanya dafennimimari kadimîalanndatahsilinitamamlamolanveayrcastanbul damühendishanei BerriHümayûnmuallimliindebulunanKemalBey inmemurolaraktayinedil mesininevkafnezaretineyazlmolduunubelirterekbukonudapadiahnyar dmntalepetmitir Daha önceki dönemlerde eski eser müzelerinin okullarn yaknnda kurulmu olmasnn nedeni, müzeler tekilatnn bu dönemde maarif nezaretine bal bulunmas olmaldr. Okullardaki eserler daha sonra ehirlerde kurulan müzelere aktarlmtr. Özkan, Eski Eser Koleksiyonculuu, s Karaman, Mevlana Müzesi, s. 40; Karpuz, Konya Müzeciliinin Tarihçesi ve Bugünkü Durumu, s. 343; Önder, Konya Müzeleri, s Baz kaynaklarda plikçi Cami ne eski eserlerin 1951, bazlarnda 1953 ylnda aktarld ifade edilmektedir. Önder, Mevlana ehri Konya, s. 107; Ermiler, Günümüz Müzesi Nasl Olmal, s. 26; Naci Bakrc, XIX. Yüzyldan Günümüze Konya da Müzecilik, 6. Müzecilik Semineri Bildirileri, Eylül 2002, s ; Konya l Yll, 1967, s Erdemir, nce Minare, s ; Konya l Yll, 1967, s BOA, Y.MTV, Nr. 204/41.

15 1/1 ULUSLARARASI TARH ve SOSYAL ARATIRMALAR DERGS TARHN PENDE 135 FeritPaa nnyaptçalmalarneticesindebuksackdönemde,( ) eskieserleregerekenönemingösterilmesiyanndatürkslamdönemineaitpek çokeserindetamiredildiianlalmaktadr.busüreçte,valiferitpaa,sadreddin KoneviCamiiveTürbesi,AliGavZaviyesi,nceMinareliMedresesigibieserleri tamirettirmitir.ayrcabudaypazar,alaaddinsudeposu,âsâratîkamüze Binas ve Sanayi Nefise Mektebi gibi pek çok binay ina ettirmitir 88. Bununla birlikteferitpaa nngayretleriyleanadolu nunlkhalvekilimsergisikonya da açlm,halclksanatnnmuhafazaedilmesivegelitirilmesiiçintevikleryapl mtr 89.BuyönleriyleValiFeritPaa nntürkslamdönemineaiteserlerüzerin deki koruma faaliyetleri de, Konya daki tarihi eser korumacl açsndan çok önemli bir balangç olarak nitelendirilebilir. Dier taraftan bu ksa sürede çok önemlimesafeleralnd,konyavekaramandakitürkslamdönemineaitbaz eserparçalarnn,korumaamacylastanbul agönderildiivesonralartürkslam EserleriMüzesi ndesergilendiianlalmaktadr ylnda açlan Konya Âsâr Atîka Müzesi nden sonra Bursa da da bir müzeaçlmtr.ayrca1908 denitibarenselanik,sivasvezmir dedemüzeku rulmaçalmalarnabalanmsadabusongiriimlerinhiçbirisiosmanldöne minde hayata geçirilememitir 91. Baz kaynaklarda Bursa Müzesi nin 1902 veya 1904ylndaaçld,hattailkbölgemüzesininBursa dakurulduubildirilmekte dir 92.Ancakenkuvvetliihtimaldahimüzenin1901ylndaaçlmolduuyönün dedir 93.DiertaraftanbazkaynaklardaKonyaEskiEserlerMüzesi ninaçltarihi 1901veya1902olarakverilmektedir 94.Ancak,gerekarivbelgelerivegereksemü zeye ait olan kitabenin tarihinden Konya Âsâr Atîka Müzesi nin 1899 ylnda yaplmolduukesinolarakanlalmaktadr.hattamüzeninresmiaçlnnda 88 Cirtil, Mehmet Ferit Paa, s Bu konuda bkz. Hüseyin Mumal, "1901 Ylnda Konya'da Açlan Hal-Kilim Sergisi ve 1899 Tarihli Sergi Talimatnamesi", I. Uluslararas Türk El Dokumalar Kongresi, 1-2 Kasm 2007, Bildiriler Kitab (Edt. Ahmet Aytaç), Konya 2007, s Kenan Bilici, Osman Hamdi Bey in Tablolarnda Karamanolu Antlarna Ait Tarihi Malzeme, Gazi Üniversitesi Gazi Eitim Fakültesi Dergisi, C. 1, S. 1, Ankara 1985, s Bu vilayetlerde müze açma giriimlerinin I. Dünya Sava nedeniyle hayata geçirilemedii tespit edilmitir. Shaw, Osmanl Müzecilii, s ylnda yaymlanan Bursa l Yll nda Bursa Müzeleri bal altnda verilen bilgilerde Bursa Müzesi nin 1 Eylül 1904 tarihinde Bursa Erkek Lisesi nin kimyahanesinde Milli Eitim Müdürü Avni Bey in tevikiyle, Hüdevandigar Vilayeti snrlar dahilinde Yunan, Roma, Bizans dönemine ait eski eser örneklerinin toplatlmas sonucunda ortaya çkarlmtr. Böylece toplanan eserlerin bir araya getirildii bina, Müze-i Hümayûn Bursa ubesi adn alarak açlmtr. Denilmektedir. Bursa 1973 l Yll, Ankara 1973, s Baz kaynaklarda kurulu tarihi 1901 olarak verilmektedir. Bedri Yalman, Bursa, stanbul 1977, s. 90. Bursa Müzesi nin açln gösteren 1901 tarihli bir fotoraf müzenin 1901 ylnda açld kanaatini tümüyle kuvvetlendirmektedir. Fotoraf için bkz. Engin Özendes, Osmanl nn lk Bakenti Bursa, Yem Yayn, stanbul 2000, s. 176; Hasan Uçanku, Türkiye de Bölge Müzeleri nin Kuruluu Üstüne Bir Deneme, VII. Türk Tarih Kongresi, Eylül 1970, TTK Basmevi Ankara Önder, Mevlana ehri Konya, s. 386; Mehmet Önder, Konya Müzeleri, Müze, Selçuk Üniversitesi Basmevi, Konya 1982, s. 1; Bakrc, Naci, XIX. Yüzyldan Günümüze Konya da Müzecilik, 6. Müzecilik Semineri Bildirileri, Eylül 2002, s Ümit Yaar Gözüm, Türkiye de Müzecilik, Ankara 2002, s. 130; Ermiler, Günümüz Müzesi Nasl Olmal, s. 26,; Karpuz, Konya Müzeciliinin Tarihçesi, s. 343, Karpuz, Müzecilik, s. 16; Hasan Uçanku, Türkiye de Bölge Müzeleri nin Kuruluu Üstüne Bir Deneme, VII. Türk Tarih Kongresi, Eylül 1970, TTK Basmevi Ankara 1973, s. 999; Konya l Yll, 1967, s Söz konusu kaynaklardan bazlar müzenin açl tarihini tespitte kitabeye müracaat etmekle beraber, müzenin açl tarihi hatal olarak tespit edilmi ve bu hata sonraki yaynlarda da tekrarlanmtr.

16 136 THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH 1/1 1899ylsonundayapldgörülmektedir 95.Budurumda,diermüzelerinbilinen kurulutarihleridedikkatealndndastanbul dakimüzeihümayûn dansonra Anadolu da açlan ilk eski eser müzesinin Konya Müzesi olduu anlalmakta dr 96. Anadolu nunlkarkeolojimüzesiolankonyaâsâratîkamüzesi ninbinas bugünbüyükölçüdeharaphaldedir 97.Yapnngenelgörünümünüincelendiinde duvarlarnnçatlam,svalarnndökülmü,kapvepencerekorkuluklarilede mirlerinin ise paslanm durumda olduu görülmektedir 98. Söz konusu yap bir süredahabuekildebraklrsa,anadolu nunlkarkeolojimüzebinas nntari hintozlusayfalarndayerinialacandaüpheyoktur. DEERLENDRME Konya Müzecilii hakknda bugüne kadar çeitli çalmalar yaplm bulun maktadr.buçalmalardakonyaâsâratîkamüzesivekonyamüzeciliihak kndaönemlibilgilerverilmektedir.bukonudakibazçalmalardakonyaâsâr Atîka Müzesi nin kurulu tarihi 1901 veya 1902 olarak gösterilmektedir. Ancak KonyaÂsârAtîkaMüzesi ninkuruluunugerçekletirenvekonya daeskieser ler hakknda çok önemli düzenlemelere imza atan Konya Valisi Avlonyal Ferit PaatarafndantertipedilenyazmalarvemüzeyeaitkitabeincelendiindeKon yaâsâratîkamüzesi ninkurulutarihinin1899olduuaçkolarakanlalmak tadr. 1899ylndaKonya dastanbulmüzeihümayûn unbirubesiolarakaçlan KonyaÂsârAtîkaMüzesi,Konya damodernmüzeciliinintemelinioluturmak tadr. Söz konusu müzede, XIX. yüzyln ikinci yarsndan itibaren ortaya çkan korumaclkanlaynnbirsonucuolarakçeitlidepolardamuhafazaedileneski eserlerin kaytlar tutularak sergilenmesi salanmtr. Ayrca müzenin açl ile birliktekonyaveçevresindetespitedileneskieserlerinmüzeyenakledilmesisa lanarak,vilayetdâhilindeeskieserlerinkorunmasvemuhafazaedilmesiaçsn dançokönemliçalmalargerçekletirilmitir.dahaselçuklulardönemindeniti barenbukonudaönemlihassasiyetlerinolutuukonyaehri ndeavlonyalferit Paa nnvaliliidönemindegerçekletirilensözkonusuçalmalar,anadolu daki pekçokvilayeteörnekoluturacaknitelikteolmutur.bugünkonyamüzeciliinin temelinioluturankonyaâsâratîkamüzesi ninkuruluuileilgilibilgilerdeer lendirildiinde,anadolu nunilkarkeolojimüzesi ninkonya dakurulmuoldu uaçkçaanlalmaktadr. 95 BOA, MF. MKT, Nr. 482/8; DH. TMIK. S, 26/ Atasoy, Türkiye de Müzecilik, s.1463; Ermiler, Günümüz Müzesi Nasl Olmal, s Müze binasnn d cephesinin genel görünümü için bkz. Fotoraf Müze binasnn giri cephesinin genel görünümü için bkz. Fotoraf 4.

17 1/1 ULUSLARARASI TARH ve SOSYAL ARATIRMALAR DERGS TARHN PENDE 137 BBLYOGRAFYA ARVKAYNAKLARIVESÜRELYAYINLAR BOA,A.AMD,Nr.73/72. BOA,A.MKT.MHM,Nr.471/11,lef1,lef2,lef3. BOA,DH.TMIK.S,Nr.26/51 BOA,.DH.Nr.372/24654,lef1,lef2,lef3. BOA,MF.MKT,Nr.30/173;MF.MKT,Nr.43/148;MF.MKT,Nr.46/8;MF.MKT,Nr.46/9;MF. MKT,Nr.56/75;MF.MKT,Nr.47/126.MF.MKT,Nr.482/8;MF.MKT.Nr.471/55;MF.MKT, Nr.482/8. BOA,Y.MTV,Nr.204/41. BOA,Y.PRK.UM,Nr.47/75. H.1317(1899)KonyaVilâyetiSâlnâmesi,Defa28,KonyaVilâyetMatbaas,1317/1899. DERKAYNAKLAR Akn, Nur, Osman Hamdi Bey, Âsâr Atîka Nizamnamesi ve Dönemin Koruma Anlay Üzerine OsmanHamdiBeyveDönemiSempozyumu,17 18Aralk1992,stanbul1993,s Ark,RemziOuz,TürkMüzeciliineBirBak,MilliEitimBasmevi,stanbul1953. Atasoy, Sümer, Türkiye de Müzecilik, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, VI, letiim Yaynlar,stanbul1995,s Aytekin,Osman, OsmanlveCumhuriyet ineskieserpolitikalar,tarihvemedeniyet,ekim 1997,s Bakrc,Naci, XIX.YüzyldanGünümüzeKonya damüzecilik,6.müzeciliksemineribildirileri, 25 27Eylül2002,s Ba,Ali,TolgaBozkurt, KonyaBedesteni,SelçukÜniversitesiSosyalBilimlerEnstitüsüDergisi,S. 10,Konya2003,s Batak,NaciFikret, MuhtelifGarbEserlerineNazaranKonya,Konya,30,Konya1939,s Batur,Sabahattin, DünyadaMüzeciliinGelimesi, CumhuriyetDönemiTürkiyeAnsiklopedisi, VI,letiimYaynlar,stanbul1995,s Bayk,efika, DünyadaMüzecilik,Müze,18 24Mays1984,Konya1984,s Bilici, Kenan, Osman Hamdi Bey in Tablolarnda Karamanolu Antlarna Ait Tarihi Malze me,gaziüniversitesigazieitimfakültesidergisi,c.1,s.1,ankara1985,s Bursa1973lYll,Ankara1973. Cirtil, Saim, Vali Mehmet Ferit Paa nn Konya daki mar Faaliyetleri, Fen Edebiyat Dergisi, VIII.OrtaçaveTürkDönemiKazlarveSanatTarihiAratrmalarSempozyumu,(26 28Nisan 2004/Sakarya),C.7,S.1,Sakarya2005,s Duran,Remzi,vd, Konya dakigeçdönemosmanlyaplar,pekyolu,konyakitab,ix,özel Say,Konya2006,s Edhem,Halil,ÂsârAtîkaMüzesi ndemeskûkâtkoleksiyonlar,stanbul1339/1923. Emirolu,Burhan,vd,AskerîMüze,AkYaynlar,stanbul1983. Eralp,Nejat, AskeriMüze,Tanzimat tancumhuriyet etürkiyeansiklopedisi,vi,stanbul1985, s Erdemir,Yaar,nceMinareTaveAhapEserlerMüzesi,T.C.KonyaValiliilKültürveTurizm Müdürlüü,Konya2007. Ermiler,Osman, GünümüzMüzesiNaslOlmal?,Müze,SelçukÜniversitesiBasmevi,Kon ya1982,s Esin,Ufuk, 19.YüzylSonlarndaHenrchSchlemann ntroyakazlarveosmanllarlaliki leri, OsmanHamdiBeyveDönemiSempozyumu,17 18Aralk1992,stanbul1993,s

18 138 THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH 1/1 Ethem,Halil, Müzeler,I.TürkTarihKongresi,MüzakereZabtlar,T.C.MaarifVekâleti,Ankara 1932,s Eyice,Semavi, ArkeolojiMüzesiveKuruluu,Tanzimat tancumhuriyet etürkiyeansiklopedisi, VI,stanbul1985,s Eyice,Semavi, stanbularkeolojimüzelerininlkmüdürlerindendr.phantondethierhak kndanotlar,stanbularkeolojimüzeleriyll,stanbularkeolojimüzeleriyaynlar,stan bul1960,s Eyice,Semavi, MüzeciliimizinBalangcveTürkslamEserleriMüzesi,Müze,T.C.Kültür BakanlKültürveTabiatVarlklarnKorumaGenelMüdürlüü,Ankara1990,s Gözüm,ÜmitYaar,Türkiye demüzecilik,ankara2002. Huart,Clement,MevlevilerBeldesiKonya,(Çev:NezihUzel),stanbul1978. Karaduman,Hüseyin, BelgelerleKonyaMevlânâMüzesi ninkuruluu,vakflardergisi,xxix, Ankara2005,s Karaduman,Hüseyin, EskiEserKaçakçl,1998YlAnadoluMedeniyetleriMüzesiKonferans lar,t.c.kültürbakanlanadolumedeniyetlerimüzesi,ankara1999,s Karpuz,Emine, KonyaMüzeciliininTarihçesiveBugünküDurumu,pekYolu,VI,ÖzelSay, Konya2003,s Karpuz,Haim,MüzecilikYardmcDersKitab,Konya2004. Kazm Erargn, Türk Müzeciliinin Tarihçesi, Müze, Selçuk Üniversitesi Basmevi, Konya 1982,s KonyalYll,1967. Muhlis,Mehmet,MümtazBahri,Ferit,KonyaveRehberi,AhmedhsanMatbaas,stanbul1339. Mumcu,Ahmet, EskiEserlerHukukuveTürkiye,AnkaraÜniversitesiHukukFakültesiDergisi, 26/3 4,Ankara1970,s Mumal,Hüseyin,1901YlndaKonyadaAçlanHalKilimSergisive1899TarihliSergiTali matnamesi,i.uluslararastürkeldokumalarkongresi,12kasm2007,bildirilerkitab(edt. AhmetAytaç),Konya2007,s Ogan,Aziz, AyariniKilisesi,TürkiyeTuringveOtomobilKurumuBelleteni,S.55 56,stanbul 1946,s Ogan,Aziz, TürkMüzeciliininYüzüncüYlDönümü,TürkiyeTuringveOtomobilKurumu,61, stanbul1947,s Önder,Mehmet, Anadolu daeskieserkaçakçlvekültürsoygunu,erdem,atatürkkültür MerkeziDergisi,VI,S.17,Ankara1990,s Önder,Mehmet, KonyaMüzeleri,Müze,SelçukÜniversitesiBasmevi,Konya1982,s.1 2. Öz,Tahsin, AhmetPaaveMüzeler,TürkTarih,ArkeologyaveEtnografyaDergisi,MilliEitim Basmevi,stanbul1949,s Özendes,Engin,Osmanl nnlkbakentibursa,yemyayn,stanbul2000. Özkan,Süleyman, OsmanlDevleti ndeeskieserkoleksiyonculuu,tarihncelemeleridergisi, XIX,S.2,zmir2004,s Özkasm,Hale,SemraÖgel, Türkiye demüzeciliingeliimi,tüdergisi/b,sosyalbilimler,ii,s. 1,stanbul2005,s Özönder,Hasan, Konya damüzeciliintarihçesi,müze,selçuküniversitesibasmevi,konya 1982,s Paksoy, smail Günay, Baz Belgeler Inda Osmanl Devleti nin Kültür Miras Politikas ÜzerineDüünceler,OsmanHamdiBeyveDönemiSempozyumu,17 18Aralk1992,stanbul 1993,s Poyraz,Mustafa,MüzelerdeIs,Ik,Nem,ÇukurovaÜniversitesiSosyalBilimlerEnstitüsüArke olojianabilimdalyükseklisanstezi,adana2008. Shaw,WendyM.K,OsmanlMüzecilii,(Çev.EsinSoanclar),letiimYaynlar,stanbul2004..

19 1/1 ULUSLARARASI TARH ve SOSYAL ARATIRMALAR DERGS TARHN PENDE 139 inasi,abdülhak, BizdeMüzeciliinBalangçlar,ÜlküHalkevleriDergisi,C.II,Ankara1933, s inasi,abdülhak, MüzelerimizveHamdiBey,ÜlküHalkevleriDergisi,C.III,Ankara1934,s Uçanku,Hasan, Türkiye debölgemüzeleri ninkuruluuüstünebirdeneme,vii.türktarih Kongresi,25 29Eylül1970,TTKBasmeviAnkara1973,s Yalman,Bedri,Bursa,stanbul1977. Yücel,Erdem, YarmAsrçindeMüzecilikveArkeolojiÇalmalar,HayatTarihMecmuas,S. 11,stanbul1973,s

20 140 THE PUR SUIT OF H IST ORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH 1/1 EKLER Fotograf1:1899TarihliKonyaÂsârAtîkaMüzesiKitabesi Fotograf2:1924YlndaYaplanEkBinayaAitKitabe(2009)