KADIN VE FUHUŞ OLGUSU

Transkript

1 KADIN VE FUHUŞ OLGUSU Yrd.Doç.Dr.Nebahat Özerdoğan, Dr. Deniz Sayıner, Yar.Doç.Dr.Nedime Köşgeroğlu, Dr. Özlem Örsal (Eskişehir Osmangazi Ünv. Eskişehir Sağlık YO) ÖZET Yaşamın doğal, değerli ve önemli bir parçası olarak algılanan cinsellik anlayışı çeşitli siyasal, sosyal ve ekonomik gelişmeler sonucunda değişmiş, cinsellik alınıp satılabilir hale getirilmiş ve fuhuş olgusu doğmuştur. En genel tanımıyla "istek dışı maddi kazanç sağlamak amacıyla cinsel ilişkide bulunma" anlamına gelen fuhuş, erkek egemen yasalarla yürütülen ve odak noktası erkekliğin yüceltilmesi ve gereksinimlerinin sağlanması olan düzenler içinde başlamış, gelişmiş ve bugünkü kaotik noktaya ulaşmıştır. Günümüz dünyasının yoksul, geri kalmış ülkelerinde kadın bir dış satım ürünü haline getirilmiştir. Kadınlara yönelik şiddet ve ayrımcılığın en yoğun yaşandığı fuhuşun yaygınlaşmasında; olumsuz ekonomik koşullar, aile patolojileri, din anlayışı ve töreler, kadın-erkek eşitsizliği, eğitimsizlik, her türlü malın satışını çıplak kadınla özdeşleştiren reklam dünyası etkili olmuştur. Günümüzde toplumlar, içinde bulundukları (ahlaki, dini) değerler sistemi ile fuhuşu hem dışlayan, hem de oluşumu ve gelişimini sağlayan çelişkili bir tutum sergilemektedirler. 2 Aralık 1949 da Birleşmiş Milletler Örgütünün "İnsan Ticaretinin ve Fuhuş Yolu ile Sömürünün Önlenmesi" ile ilgili anlaşmasını imzalayan ülkelerin fuhuşa yönelik yaklaşımları üç kategoride olmuştur. Ülkelerin bir kısmı fuhuşu tamamen yasaklamış, bir bölümü yasal düzenleme ile fuhuşun yapılabileceği görüşünü benimsemiş, bazıları da fuhuşun yasal düzenleme olmaksızın serbest olarak yapılmasına onay vermişlerdir. Fuhuşla mücadele yöntem ve anlayışına bakıldığında ise fuhuşu oluşturan koşullardan ziyade, fuhuş yapanla mücadele edildiği görülmektedir. Anahtar kelimeler: Fuhuş, kadın ticareti, fahişe Nebahat Özerdoğan Osmangazi Üniversitesi Eskişehir Sağlık Yüksekokulu/Meşelik Kampüsü/Eskişehir Fax no: nozerdogan@mynet.com.tr THE FACT OF WOMAN AND PROSTITUTION ABSTRACT The concept of sexuality, perceived as a natural, valuable and important part of the life, has changed as a result of political, social and economic improvements and sexuality has become something both bought and sold, so the fact of prostitution has come out. With a general definition, prostitution means having sex with people in Exchange for Money. It has begun and developed in the regimes the focus of which is to exalt the masculinity and to provide their needs and which are administered by male dominated laws. Today the prostitution has reached to a choatic point. In the poor and under developed countries of today s world woman has become an outer selling product. Bad economic conditions, family pathology, religious factors and customs, unequalness of women and men, being uneduccated, and the world of advertisements, which equates the selling of every kind of product with naked women, have been effective on being widespread of prostitution, on which the violence and different behaviours towards women have been available intensively. Today, societies, with the systems of norms (moral and religious) have a contradictory behaviour by both disapproving and supporting the improvement of prostitution. The approaches to prostitution of the countries signing the agreement 1

2 related to prevention of the exploitation with prostitution and human trade by United Nations Organisation on December 2, 1949 are in three categories. Some countries banned the prostitution completely; some adapted the opinion on which prostitution would be permitted by laws and some other countries approved the prostitution freely with no need for the legal arrangements. Consequencely, authorities have been struggling with those who prostitute, but not with the conditions causing the prostitution. Key words: Prostitution, woman trade, prostitute 1. GİRİŞ Cinselliğin üreme ve bereketle özdeşleştirildiği ilkel toplumlarda cinsel ilişkinin kısıtlanması ve denetlenmesi, cezalandırılması söz konusu değildi. Yaşamın doğal, değerli ve önemli bir parçası olarak algılanan cinsellik ve cinsel ilişki, bin yıllar boyu fazla sınırlama görmeden tüm insanlarla barışık bir şekilde var olagelmiştir Alkan (1981). Çeşitli siyasal, sosyolojik ve ekonomik değişimler sonucunda cinsellik anlayışı değişmiş, cinsellikle üretim amaçlı birleşme farklılaşmıştır. Toplumda erkek egemenleşince anne olan kadınla zevk veren kadın ayrılmış ve fuhuş doğmuştur. Fuhuş erkek egemen yasalarla yürütülen ve odak noktası erkekliğin yüceltilmesi, erkeklerin gereksinimlerinin sağlanması olan düzenler içinde başlamış gelişmiş ve bugünkü kaotik noktaya ulaşmıştır Saylan (1995). 2-FUHUŞ NEDİR? Fuhuş tüm toplumun sorumlu olduğu sosyal bir olgudur. Fuhuş olgusu çok çeşitli tanımlarla ifade edilmiştir. En genel tanımıyla fuhuş "istek dışı maddi kazanç sağlamak amacıyla cinsel ilişkide bulunma demektir". İnsan yaşamında cinselliğin geniş yer tuttuğu ve büyük ölçüde sosyal davranışlarına da yansıdığı düşünülürse, insanların davranışlarının büyük bir kısmının bu tanımın içine girdiği görülmektedir. Örn: Bir çok toplumda evlilik kurumu kadının ekonomik güvence ve sosyal konum karşılığında, her türlü hizmetin yanı sıra erkeğe cinsel hizmet vermesi temeline oturmaktadır. Bu durumda cinsel ilişki, cinsel olmayan amaçlarla kullanılmaktadır Altındal (1988). Fuhuşun daraltılmış tanımı ise kiminle olduğu önem taşımayan, duygudan yoksun, genellikle gerçek adların ve kimliklerin belli olmadığı ve önemsenmediği, karşılığı para olarak ödenen cinsel ilişkidir. Bir başka tanıma göre fuhuş: "başka hiç bir geçim kaynağına sahip olmayan, zorlanmaksızın ve serbest olarak eşini seçmeden, her önüne gelenle ilk istek üzerine ücret karşılığında ve asıl konusu zevk değil kazanç olan, sürekli ve tekrarlı cinsel ilişkilerde bulunması olayıdır Mancini (1982). Seks İşçilerinin İnsan Hakları Komisyonu nun tanımına göre fuhuş "belirli sosyo-ekonomik durumların sonucunda, bir hizmet sektörü olarak para karşılığında cinsiyeti erkek olsun kadın olsun müşteri lerle, cinsiyeti erkek olsun kadın olsun "çalışanların" ilişkilerini belirleyen profesyonel bir hizmet alanıdır Seks İşçilerinin İnsan Hakları Komisyonu Raporu (1997). Fuhuş çok çeşitli tanımlarla İfade edilmiştir. Sonuçta bütün tanımların üzerinde durdukları ortak noktalar; Cinsel ilişkinin maddi vb. kazanç sağlaması, Haz duygusundan yoksun olması, Cinsel ilişkinin kiminle olduğunun önemli olmaması, seçicilik göstermemesi, Tekrarlı cinsel ilişkilerde bulunulmasıdır. 3- SEKS İŞCİLİĞİ (FAHİŞELİK) NEDİR? 2

3 Fuhuş sektörü içinde çalışan kişiyi tanımlamak için fahişe, hayat kadını, seks işçisi gibi tanımlar kullanılır. Fahişe "para karşılığında, seçicilik göstermeden cinsel ilişkiye giren kişidir Mancini (1982). Fahişe, hayat kadını gibi terimler cinsiyetçi bir yaklaşımla sadece kadını çağrıştırmaktadır. Seks İşçilerinin İnsan Hakları Komisyonu fahişe ve diğer tanımlamalar yerine yapılan faaliyetin yalnızca bir iş olduğunu vurgulamak amacıyla, seks işçisi terimini kullanmıştır. Seks işçisini gerek genelevde gerek dışında cinsiyeti erkek, kadın ve hatta transseksüel olan, "müşteri" olan kişilere para karşılığında cinsel anlamda hizmet veren ve bu hizmet karşılığında karşısındaki kişiden geleceğe yönelik kişisel ve sosyal bir beklentisi olmayan kişiler olarak ifade etmektedir Seks İşçilerinin İnsan Hakları Komisyonu Raporu (1997). Genel Kadınlar ve Genelevlerin Tabi Olacakları Hükümler ve Fuhuş Yüzünden Bulaşan Zührevi Hastalıklarla Mücadele Tüzüğüne göre başkalarının cinsel zevkini çıkar karşılığı tatmin etmeyi sanat edinen ve bunun için değişik erkeklerle ilişkide bulunan kadınlara genel kadın denilmektedir. Bu tüzüğe göre fuhuşu kendine sanat edinmiş ya da 20. madde gereğince hakkında komisyonca karar verilmiş olan genel kadın: 21 yaşını bitirmiş olmalıdır. Yabancı uyruklu ya da uyruksuz olmamalıdır. 4-FUHUŞUN TARİHSEL GELİŞİMİ 4.1-îlkçağda Tarihsel Gelişim Cinselliğin üreme ve bereketle özdeşleştirildiği ilkel toplumlarda fuhuş olgusu ve fahişelik yoktu. Fahişelik erkek egemen yasalarla (ataerkil toplumlarda) yürütülen düzenler içinde başlamış ve bugünkü noktasına ulaşmıştır. İlkçağlarda fuhuş, konukseverlikle birlikte gelişmiştir. Konuklarla fuhuş yapma bir çeşit toplumsal hizmet, yardım olarak değerlendirilmiştir Mancini (1982). Konuklarla yapılan fuhuştan sonra din adamlarınca bir tapınma görüntüsü altında sunulan, kendi çıkarlarına hizmet amacıyla destekledikleri dinsel fuhuş gelişmiştir. M.Ö yılında tapınaklara bağlı olarak gelişen "kutsal fahişelik olayı Mezopotamya'dan Ortadoğu ya geçmiş dinsel fuhuşla birlikte üreme organlarına tapınma da ortaya çıkmıştır. Bu dönemde cinsel ilişki bereketi simgelediğinden dolayı dinsel fuhuş çok kolay kabul görmüş ve yaygınlaşmıştır. Fahişelik kutsal bir olay olarak kabul edilmiştir Corbett ( 2001). M.Ö yılları arasında Museviler çevre halkların erotik tapınma şekillerine ve kutsal fuhuşa karşı çıkmışlardır. Musa Peygamber fuhuşu yasaklamıştır. Fuhuş daha sonra dine ve tapınmaya ilişkin niteliğini yitirerek bîr devlet işi haline gelmiş, kanunlaştırılmıştır (yasal fuhuş). Fuhuşu devlet eliyle düzenleyen ve sistemleştiren ilk kişi Atina'da eski Yunanistan da politika ve yasa adamı olan Solon olmuştur. Solon Dieterion adı verilen genel evleri açmış ve sermaye olarak da kadın köleleri kullanmıştır (M.Ö ) Panorama (1993). Eski Roma'da cinsel yozlaşma öylesine korkunç boyutlara ulaşmıştır ki. şehir belediyeleri tarafından fuhuş yapanlara, uygulaması günümüze kadar ulaşan çalışma belgesi (vesika) verilmiştir. Roma daki uygulamanın fuhuşa getirdiği bu kuralla, kadın yaşamı boyunca damgalanmış, bir anlamda köle durumuna düşürülmüştür Sandford (1994) ORTAÇAĞ'DA FUHUŞ Hıristiyanlık başlangıçta fuhuşa ve cinselliğe hoşgörüyle yaklaşmışsa da cinselliğin yaşanmasına yönelik yasaklamaları ve baskıları artırmış, cinsel birleşmenin aile içinde bile üreme amaçlı olmasını istemiştir. Kilisenin emriyle fuhuş yasaklanmıştır. Ancak köleliğin varlığı fahişe sayısının artmasına yol açmıştır. Açlık ve sefalet genç kızları genelevlere sermaye toplayan profesyonellerin eline düşürmüş, gizli fuhuş yaygınlaşmıştır Wells (1982). İmparator Şarlman çıkardığı yasalarla fuhuşu kesin olarak yasaklamıştır (M.S. 801). Şarlman'dan bu yana fuhuş tarihi fuhuşu düzenleme ve yasaklama 3

4 girişimlerinin birbirini takip etmesinden ibarettir. Fahişelerin ilk olarak sağlık muayenelerinden geçirilmeleri 1370'li yıllara rastlar (Sicilya'da) Wells (1982). Ortaçağ ortaları ve sonlarına doğru hükümdarların sürekli para sıkıntısı içinde olmaları sonucu onların da destek vermeleriyle fuhuş yaygınlaşmıştır. Köle ticareti ve vergilerden kazanılan paralar onların cebini doldurmuştur. 15. yüzyılın sonlarında Avrupa'ya frenginin yayılmasıyla fahişelik yeniden yasaklanmıştır Mancini (1982) YENİÇAĞ'DA FUHUŞ Asillerle, rahipler sınıfının bir bölümünün ahlak bozukluğu halkta tepki oluşmasına yol açmıştır tarihlî yasayla Fransa'da genelevler kapatılmış ve zührevî hastalıkları önlemek için birtakım düzenlemeler yapılmıştır yılında Paris'te fahişeler İçin "Sığınak" adı verilen bir barındırma ve ıslah merkezi kurulmuştur. Islah adı altında bu merkezlerde fahişelere ağır işler verilmiş, fiziksel ve psikolojik işkenceler yapılmıştır. Fransa'da arasındaki zaman zarfında genelevlerin sayısında patlama olmuştur Wells (1982). Fransa'da büyük devrimle birlikle fuhuş kanunlarla düzenlenmiştir. Bunun başlangıcı 19 Temmuz 1781 tarihli kanuna dayanmaktadır. Bu kanunla birlikte kontrollü, yasal fuhuş gelişmiştir. Bu kanunda: Etkili kontrolü sağlamak amacıyla genelevlere hoşgörü anlayışı Rahatça fahişelik yapabilmeleri için, çalışan kızların polis tarafından fişlenmesi Çalışan kızların düzenli olarak sağlık kontrolünden geçmek zorunda olmaları (ayda 2 kez) maddeleri yer almıştır Sandford (1994) yılında İngiltere'de uygulanmaya başlayan Bulaşıcı Hastalıklar Yasası 22 yıl gündemde kalmış, bu yasa çerçevesinde kurulan "Zührevi hastalıklar Hastaneleri" hasta bakım yerlerinden çok hapishaneleri andırmalarıyla tepki almışlardır. Bu hastanelere göre zührevi hastalıkların daha çok günahkarlık sonucu geliştiği anlayışı benimsenmiş, bu bakımdan daha çok ahlaksal ve fiziksel rehabilitasyon üzerinde durulmuştur Mancini (1982). 22 yıl etkinliğini sürdüren Bulaşıcı Hastalıklar Yasası ekonomik baskılardan daha güçlü bir şekilde kadınları fahişeliğe sürüklemiştir. Bir kadın bir kere fişlenmeye görsün bu onun ömür buyu fahişeliğe mahkumiyeti demekti. Aralarında Florance Nightingale'nin de bulunduğu 1869 da Josephine Butler tarafından kurulan "Hanımlar Ulusal Örgütü genelev patronlarının çıkarına hizmet eden kanuni tedbirlerin kaldırılması, Bulaşıcı Hastalıklar Yasası'nın iptali ve cinsellik ile ilgili çifte standardın ortadan kaldırılması için mücadele etmiştir. Bu örgüt kampanyasını geniş ölçüde kadının ezilmişliği ve eşitliği üzerine oluşturmuş ve sonuçta başarı kazanmıştır Wells (1982) GÜNÜMÜZDE FUHUŞ XX. yüzyılın ortalarında kadın üzerindeki vasiliği yani bir eve kapatmayı ve vesikaya bağlamayı kaldırmak için gereken düzenlemeleri yapmak amacını güden tezler ortaya atılmış, özgür fuhuş yapma anlayışı gündeme gelmiştir Wells (1982). 2 Aralık 1949 tarihli Birleşmiş Milletlerin İnsan Ticaretinin ve Fuhuş Yolu ile Sömürünün Önlenmesi anlaşmasını imzalayan ülkelerin fuhuşa yönelik yaklaşımları ve onayları üç kategoride olmuştur. Ülkelerin bazıları fuhuşu tamamen yasaklamış, bazı ülkeler fuhuş yapılabilir, ancak yasalara uygun yapılmalıdır görüşünü benimsemiş, bazıları da fuhuşu düzenleyen yasal tedbirleri kaldırmışlar, fuhuşu serbest bırakmışlardır Mancini (1982). Rusya, ABD, İskandinav ülkeleri ve Çin gibi fuhuşu yasaklayan ülkelerde, fuhuş sorunu tam olarak çözülememiş, gizli bir şekilde devam edegelmiştir. Türkiye, Arjantin, Kolombia, Güney Kore gibi ülkeler fuhuşu yasal düzenlemeyle kabul eden ülkeler arasında yer almıştır. Yasal düzenlemeyi kaldırarak fuhuşu özgür bırakan ülkelerde genel evler açmak yasaklanmıştır. Bu ülkeler Doğu ve Batı Almanya, Belçika, İspanya, Fransa, İngiltere, İtalya gibi ülkelerdir Mancini (1982). 4

5 Günümüz dünyasının yoksul, geri kalmış ülkelerinde kadın bir dış satım (ihraç) ürünü durumunu almış, gelişmiş ve zengin ülkelerin kadın pazarlarını ve eğlence dünyasını doldurmuştur. "Çağdaş Köleler" olarak nitelenen bu kadınlar, bir yandan bedenlerini satarken, bir yandan uluslararası uyuşturucu, hırsızlık ve cinayet mafyasının kucağına düşmektedirler. Prof.Dr. Nermin Abadan UNAT ın Avrupa Konseyi Toplantısında dile getirdiği gibi "Kadınlar artık bilgisayar programlarıyla pazarlanmakta, kokuşmuş bir ticarî ahlak yaşamımıza egemen olmaktadır". Kadın ticareti, zorla fuhuş ve onun uzantısı olan pornografinin demokrasi ve insan hakları temeli üzerinde gelişmiş ülkelerce ve bireylerce doğal kabul edilmesi, günümüz dünyasında bu terimlerin ne denli sömürüye açık olduğunu insan onuru ve haklarının göz ardı edildiğini ortaya koymaktadır Saylan (1995) TÜRKİYE'DE FUHUŞUN TARİHSEL GELİŞİMİ 16. yüzyılda Balatlı Aynî ve Narin Hanımlar, Giritli Nefise, Arap Fati gibi hanımlar 1565 yılında fahişelikten dolayı yakalanıp sürgüne gönderilirler. Osmanlı İmparatorluğunda fuhuş 1856 yılında yasallaşana kadar, gizli olarak yürütülmüştür. İlk genelev sultan Abdülaziz döneminde açılmıştır. Daha sonra I877'de meşrutiyetin ilanıyla II. Abdülhamit genelevleri kapatmış ama fuhuş yasal olmayan bir şekilde yürütülmüştür Scognamillo (1994). Ülkelerindeki 1917 devriminden sonra çok sayıda Rus un İstanbul'a gelmesiyle birlikte fuhuş tekrar yasallaşmıştır. Ülkemizde fuhuşa karşı alınan ilk ciddi önlemlerden birisi, 1854 yılında çıkarılan fermanla beyaz kadın ticaretinin yasaklanması olmuştur. 1930'lara kadar daha çok azınlık bir kısım yabancının elinde bulunan fuhuş sektörünü daha sonra Anadolular işletmiştir tarihinde TBMM'de onayianan Cenevre Anlaşması na göre yabancı uyruklu kadınların ülkemizde fuhuş yapmaları yasaklanmıştır. Ancak 1975 yılında yüzeysel bazı değişikliklere uğrayan, fakat özü aynı kalan "GeneI Kadınlar ve Genelevlerin Tabi Olacakları Hükümler ve Fuhuş Yüzünden Bulaşan Zührevi Hastalıklarla Mücadele" tüzüğüne göre devletin denetimi ve gözetimi altında, Türk uyruklu kadınlar fuhuş yapabilmektedir Alkan (1981). 21 Mart 1950 tarihinde, BM Genel kurulu fuhuşu yasaklamış ve üye ülkelerden genelevlerin kapatılmasını istemiş, Türkiye bu isteğe uymamıştır tarihli Emniyet Genel Müdürlüğünün verdiği bilgilere göre ülkemizde 56 tane genelev bulunmakta, bunlarda 2600 kadın çalışmaktadır. Yine Emniyet Genel Müdürlüğü 2002 verilerine göre toplam 36 genelevde 2603 kadın çalışmaktadır. Kayıt dışı sektörde toplam yüz bine yakın kişinin çalıştığı yetkililer tarafından bildirilmektedir Ay (2002). Fuhuş az gelişmiş ve gelişmekte olan diğer ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de çözümlenemez bir problem halinde seyretmektedir. Yasal olarak çalışan genelev ve randevu evlerinin yanı sıra kaçak olarak çalışan oldukça fazla sayıda kadın vardır Saylan (1991). Asya da yaşanan ekonomik krizin ve politik değişimlerin etkisiyle Doğu Bloku ülkelerinden özellikle Romanya ve Rusya dan gelen kadınlar Karadeniz Bölgesi ve İstanbul'da fuhuş yapmaktadırlar. Yapılan bir araştırmada ithal fuhuşun yaygınlaştığı Karadeniz bölgesinde Ganore ve sifiliz vakalarının 1992 yılında 1990 a göre 10 kat daha fazla görüldüğü saptanmıştır Tempo Dergisi ( ). Ankara Ticaret Odası nın hazırladığı Hayatsız Kadınlar Dosyası adlı rapora göre (2004), Türkiye de faaliyet gösteren 56 genelevde kayıtlı yaklaşık 3000 hayat kadınının çalıştığı, vesikalı çalışan kadın sayısının on beş bini bulduğu belirtilmektedir. Üç büyük ilde yaklaşık otuz bin kadının vesika almak için sırada beklediği, fuhuş sektöründe çalışan kadın sayısının vesikalı ya da gizli yüz bini bulduğu, her 350 kadından birinin fuhuş sektöründe çalışmaya aday olduğu açıklanmaktadır. Ayrıca raporda fahişelik yaşının 15 e kadar düştüğü, bu sektörde bir 5

6 yılda dönen paranın asgari 3-4 milyar dolar olduğuna işaret edilmektedir. Pastanın bu kadar büyük olması durumunda devreye fuhuş mafyasının girdiği belirtilmektedir. 5. FUHUŞ SEKTÖRÜNÜN OLUŞUMUNU SAĞLAYAN NEDENLER Tarihte ilk genelevi kuran Solon bu kurumu şu sözleriyle savunmuştur; soylu Atinalı eşler, sizin evlerinizde oturup nazik bedeninizi, gençlik ve güzelliğinizi korumanız ve yorulmamanız gerekir. Bırakınız, kocalarınız fahişelerle cinsel isteklerini tatmine çalışsınlar ve sizi rahat bıraksınlar. İşte o günden bu güne çok fazla değişmeyen bu anlayışla, fahişelik kurumu "olmazsa olmaz bir emniyet sübabıymışcasına benimsenmiş, bir cinsel objeye dönüşen kadın, kadın tacirlerinin elinde köle haline getirilmiş, dışlanmış adeta yok sayılmıştır Panorama 1993). Peki kadını fuhuşa iten nedenler nelerdir? Olumsuz ekonomik koşullar fuhuşun temel nedenidir. Fuhuş yapan kadınlar arasında Oğultürk (1991) tarafından yapılan araştırmada onları fuhuşa yönlendiren nedenlerden birincisinin %91,4 gibi bir oranla ekonomik koşullar olduğu saptanmıştır. Olumsuz çevre koşulları yaşanılan yerin uygunsuzluğu, daha iyi şartlarda yaşama isteğinin fahişeliğe geçişte önemli rol oynadığı belirlenmiştir. Ülkemizde I yılları arasında pek çok genç, kızın daha iyi şartlarda yaşamak, sinema artisti olabilmek özentisiyle evinden kaçıp İstanbul'a gelip, fuhuş batağına sürüklendiği görülmüştür Alkan (1981). Yine ekonomik kaygılarla gerçekleştirilen, kırsal bölgeden kente göç, ülkelerarası göçlerde yaşanan uyum güçlüklerinin fuhuşu artırdığı görülmüştür. Yüksel'in (1991) yaptığı araştırmada fuhuş sektöründe çalışan kadınların %55,9'unun gecekondu bölgesinden olduğu saptanmıştır. Günümüz ailesindeki yapılanma, sistemin değişip gelişmesiyle belirli bir çözülmeye uğramıştır. Fahişeliğe geçişte önemli etkenlerden birinin de fuhuş yapan kişinin yaşadığı aile özelliklerinin olduğu bulunmuştur. Yapılan çalışmalar boşanma, ölüm, ayrılık, geçimsizlik gibi sosyal nedenlerle oluşan parçalanmış aile modellerinin, fuhuşa geçişte önemli bir etken oluşturduğunu doğrulamaktadır Altındal (1988). Mevcut din anlayışı ve geleneksel yerleşik ahlak kuralları, toplumun cinsellikle ilgili tutum ve davranışlarına bağlı olarak sağlıklı cinsel eğilimin olmayışı (ensest ilişki, teşhircilik v.b), cinselliğin günah ve ayıp olarak kabul edilmesi, evlilik öncesi cinsel ilişkinin kabul görmemesi (kadınlar için) ve kadın bekaretinin önemini koruması da fuhuşu artıran nedenlerdir. Çevresindeki insanlar tarafından kandırılarak yada zorla cinsel istismara uğramış genç kızlar, bakireliğin bir tabu olduğu toplumlarda fuhuşa itilebiimektedirler Yüksel (1991). Fahişelerin zeka seviyelerinin düşük olduğuna dair yapılan araştırmaların sonuçları birbirleriyle çelişkilidir. Bu kanıtlanamamıştır. Ancak zekanın beslenme ile ilgili olduğu ve eğitimle geliştirildiği gerçeğinden yola çıkılarak yapılan araştırmalarda, çocukluklarında ekonomik yetersizlikler nedeniyle yeterli ve dengeli beslenmedikleri ve eğitim düzeylerinin düşük olduğu saptanmıştır Oğultürk (1991). Yüksel'in (1991) araştırmasında genelevde çalışanların %33.3'ünün okur yazar olmadığı. %18.6'sinin okur yazar, %32.4'ünün. İlkokul, % 15.7'sinin de orta-lise mezunu olduğu bulunmuştur. Kadın ticareti ve fuhuşun bu kadar yoğun bir trafik içinde giderek artarak sürmesinin bir başka etkeni de çağdaş dünyayı avcunun içine alan kitle iletişimi araçlarının ve bunları ellerinde bulunduranların tüketim toplumunun beynine empoze ettikleri dürtülerdir. Her türlü malın satışını çıplak bir kadınla özdeşleştiren reklam dünyası, yoksul ülkelerin çaresiz ve seçeneksiz kadın ve genç kızlarına, ruhlarının ve bedenlerinin sömürülmesine yol açacak bütün tuzakları hazırlamaktadır Altındal (1988). Toplumdaki kadın erkek eşitsizliği, kadının akılca eksik, güçsüz ve ikinci sınıf cins gibi algılanması da kadınları fuhuşa iten başka bir nedendir Saylan (1991). Fuhuşun yaygınlaşmasının önemli nedenlerinden biri de müşterilerdir. Ne satarsanız satın, alıcı bulamazsanız satışı sürdüremezsiniz. Eylem iki kişi arasında 6

7 yapıldığı halde fuhuş olayında müşteri ve pazarlamacı, muhabbet tellalı (dost) durumunda bulunan erkekler göz ardı edilmektedirler Saylan (1995). 6. TOPLUMLARIN FUHUŞ VE KADIN TİCARETİNE BAKIŞLARI Günümüzde toplumlar, içinde bulundukları (ahlaki, dini) değerler sistemi ile fuhuşu hem dışlayan hem de oluşumu ve gelişimini sağlayan çelişkili bir tutum sergilemekledirler. Değerler ve ahlak kuralları çerçevesinde oluşturulan "namus" kavramı, kadın ve erkek arasındaki doğal ilişkiyi sınırlandırmış ve yapaylaştırmıştır. Bunun sonucu olarak her iki cinste şu an içinde bulunduğumuz çifte standartlı ve cinsiyetçi bir ayrımcılık içinde, tabuların da etkisiyle cinsel istek ve yönelimlerini yanlış alanlara kaydırmışlardır Seks İşçilerinin İnsan Hakları Komisyon Raporu (1997). Günümüzde kapitalist toplumlarda erkeğin egemenliği mutlak olup kadın cinsel obje olarak baskı altındadır. Bizim toplumumuzda da çifte standartlı bir yaklaşım söz konusu olup, buluğa eren her delikanlının işini bilen bir genelev kadınından cinsellik dersi alması gerekir. Erkek dünyası fuhuştan yararlanmayı doğal karşılamakta ve bunu kendisine verilmiş bir hak gibi algılamaktadır Alkan (1981). Son derece iyi eğitim görmüş, insan haklarına saygılı, hatta bu konuda yazan ve konuşan, evli ve çocuklu bir Avrupalı üst düzey işadamının, özel bir uçağa binerek ve porno filmler seyrederek, hafta sonunda Doğu Asya'da bir ülkeye giderek bir otei odasında, babası tarafından fuhuş sektörüne pazarlanan 12 yaşındaki bir kız çocuğuyla seks yapmasını ve bunu en doğal hakkı gibi görmesini nasıl açıklayabiliriz Saylan (1991)? Fuhuşun toplumsal anlamda ahlaksız olarak tanımlanmasından dolayı, bu sektörde çalışanların toplumla ilişkisi kesilmekte, ilişki kopukluğu sektörün olumsuz koşullarını desteklemekte bir sömürü alanı olarak büyümesine, çocuk ve yetişkinlerin fuhuşa zorlanmasına neden olmaktadır İnsan Hakları Komisyon Raporu (1997). Fuhuşla Mücadele yöntem ve anlayışına bakıldığında, fuhuşu oluşturan koşullarla mücadeleden ziyade, fuhuş yapanla mücadele edilmektedir. Burada müşteri faktörü görmezden gelinmektedir. Ülkemizde konuyla ilgili olarak yürürlükte olan tüzük, cinsiyetçi bir yaklaşımla fuhuş sektöründe çalışan kişiyi "genel kadın olarak tanımlamıştır. Yine basında çıkan haberler, cinsel yolla bulaşan hastalıkların faturasını sadece fuhuş yapan kadınlara çıkartmış müşteri faktörü göz ardı edilmiştir Yüce (1997). Kadın kimliğinin göz ardı edildiği, onun bir eşya gibi alınıp satıldığı, kadınlara yönelik şiddetin ve ayrımcılığın en yoğun ve acımasız yaşandığı ve tüm toplumun sorumlu bulunduğu sosyal bir olgu olan fuhuş; seks işçisi, patron, aracı, müşteri, polis, sağlık çalışanı gibi bireysel rolleri içermekledir. Aynı zamanda fuhuş; din ve değerler sistemi, yasalar, sosyo-ekonomik yapılar ve kültürel oluşumlarla da ilgilidir. Dolayısıyla bu rol ve yapılar yani toplumun her kesimi ve kurumu, fuhuşun oluşması, gelişmesi ve yaşamasından sorumludur. Resmi fuhuşa onay veren gizli fuhuşa göz yuman devlet, insanın kendisine sevgi ve saygısını, onurunu yok eden böyle bir uygulamayı nasıl oluyor da kabullenebiliyor Alkan (1981)? Bu kabullenmeye gerekçe gösterilen faktörler vardır. Bunlar: Fuhuş zaten vardır. Kaldırılması da hemen hemen olanaksızdır. En iyisi bunun resmi kontrol altında gerçekleşmesi; böylece cinsel hastalıkların yayılmasının önlenmesidir. Bekar erkeklerin cinsel isteklerini giderebilmeleri, namuslu aile kızlarının başına gelebilecek felaketlere engel olmaktadır. Cinsel dürtülerin tatmini, toplumda işlenebilecek suç oranlarını azaltmaktadır. Ülkemizde bu görüşleri destekleyen tanınmış sosyolog ve hukukçularımız vardır Alkan (1981). 7. FUHUŞ SEKTÖRÜNDE ÇALIŞAN KADINLARIN SORUNLARI 7

8 Ülkemizde fuhuş vesikalı olarak çalışan kişilere yasal, vesikasız olarak çalışanlara ise yasal değildir. Fuhuş çalışanları devletin her bakımdan kontrolü altındadır. Genelevler de tam olarak devlet tarafından kabul edilen bir işletme şeklinde çalışmaktadır. Devlet vergisini almakta içinde çalışanları T.C vatandaşı olarak görmekte ve bunu şart koşmaktadır. Ancak yine aynı devlet sigorta, emeklilik gibi en temel hakları genelev çalışanlarına vermemekte, ya da işletme sahiplerini bu yönde denetlememektedir Yüce (1997). Fuhuş sektöründe çalışan bir kadın bireysel çabalarıyla ilk kez 1996 yılında emeklilik hakkını kazanmıştır. Aynı yıl Genel-iş Sendikası, genel ev çalışanları için geçmişe dönük tespit davalarının açılmasını sağlayarak, onların sigortalı ve emekli olmaları adına bir çalışmaya girmiştir. Ancak bu uygulama sınırlı alanda kalmış, genişletilememiştir Yüce (1997). Genelev çalışanları ile ilgili uygulanan yasalar onların insan haklarının ihlaline yol açmakta hatta bazıları can güvenliklerini bile tehlikeye sokmaktadır. Bunlardan "fuhuş alanında çalışan bir kadına tecavüz eden bir kişinin cezasının yarıya indirilmesi" yasa maddesi kaldırılmıştır. Genelev dışında fuhuş yapanların gördükleri kovuşturma yalnızca hastane sevki, fişlenme ile sınırlı kalmamaktadır. Evlerine ve özel yaşamlarına yapılan sistematik baskı ve uygulamalarla yasal hakları görmezden gelinmektedir Seks İşçilerinin İnsan Hakları Komisyon Raporu (1997). Ahlak polisinin görevleri, toplumun huzurunu sağlamak ve genelev dışında çalışan küçük yaşta kızların zorla çalıştırılmasını, kaçak çalışmayı engellemek olarak belirlenmiş bunun içinde bir takım yetkilerle donatılmıştır. Ahlak polisinin yetkilerini doğru ve yerinde kullanmaması sonucu, polisler tarafından müşteriler görmezden gelinmekte, fuhuş sektöründe çalışan kadınlar kötü muamelelere manız kalabilmektedir Yüce (1997). Fuhuş toplumsal yaşamdan dışlanmakla birlikte toplumsal röntgenciliğin en yoğun olduğu alanlardan biridir. Yazılı ve görsel medya toplumun bu iki yüzlü yapısını, basın özgürlüğü ve reyting kavgası adına kullanmakta, haber öznesi olarak kullandığı fuhuş çalışanlarının özel hayatlarını ihlal ve deşifre etmekte, sorunlara değinmek, onlara çözüm bulmak yerine kalıplaşmış önyargıları destekleyen sansasyonel haberler yapmaktadır Yüce (1997). Vesikalı kadınlar, hiç bir sosyal güvenceye sahip olmaksızın, hijyenik koşullardan uzak, patron, dost gibi kişiler tarafından ekonomik yönden sömürülerek çalışmaktadırlar. Bireysel çabalarla alınmak islenilen haklar, tehdit ve korkutma yolu ile bastırılmaktadır Alkan (1981). Bütün bu olumsuz koşullardan dolayı fuhuş sektöründe çalışanlar son yıllarda örgütlenme yoluna gitmişlerdir. "Seks İşçilerinin İnsan Hakları Komisyonu Oluşumu" gibi. Bu örgütler genelde özgür fuhuş, fahişelerin yasal ve sosyal imkanlarının artırılması gibi konular üzerinde çalışmaktadırlar Yüce (1997). Fuhuş alanında sağlık çalışmaları, cinsel yolla bulaşan hastalıkların teşhis edilmesini sağlayan vesikalı çalışanların haftada iki kez muayene olmaları ve üç ayda bir yapılan ELİZA,VDRL,TPHA gibi test kontrolleri ile sınırlı kalmaktadır. Yüksel'in (1991) araştırmasında bu sektörde çalışan kadınların % 92,1 inin sağlık güvencesinin olmadığı belirtilmiştir. Yapılan araştırmalarda kadınların çoğunun cinsel sağlık bilincinden yoksun oldukları ve bu konuda yardıma ihtiyaçları olduğu saptanmıştır. Yine yapılan araştırmalarda, fuhuş ortamında riskli davranış gösterenlerin büyük oranda prezervatif kullanımına olumsuz bakan müşteriler olduğu bulunmuştur. Fuhuş sektöründe polis baskınının sonucunda kayıtsız çalışanların yakalanıp hastanelere sevk edildikleri halde, ülkemizde 1998 yılına kadar müşterilerin dikkate alınmadığı ve herhangi bir sağlık muayenesinden geçirilmedikleri bilinmektedir. İçinde bulundukları koşullar dikkate alındığında fuhuş sektöründe çalışanlar cinsel yolla bulaşan hastalıklar açısından riskli grubu oluşturmaktadırlar. Yuksel'in (1991) genelev 8

9 çalışanları ilgili yaptığı çalışmada, bu kadınların % 40,2 sinin cinsel yolla bulaşan hastalıklardan birini geçirdikleri görülmüştür. Ancak esas tehlike kontrolün olmadığı gizli fuhuş alanı için söz konusudur. Yüksel çalışmasında kadınların % 64,7 sinin yasal yaştan önce fuhuş mesleğine girdiklerini saptamıştır. Yapılan araştırmalarda fuhuş sektöründe çalışanların sık sık istenmeyen gebelikler yaşadıkları, bunun sonucunda da kürtaj ve düşük oranlarının fazla olduğu bulunmuştur. Yüksel (1991) çalışmasında kadınların % 72,5 inin 5 ya da 5 ten daha az sayıda kürtaj olduklarını saptamıştır Yine bu kadınlarda geçirilen üreme organları enfeksiyonları sonucu sterilite (kısırlık) vakalarının sık olduğu, sigara, alkol ve uyuşturucu kullanımının da yüksek oranda bulunduğu görülmüştür. Kadınların çalışma ortamının olumsuz koşullarından dolayı psikiyatrik hastalıklara yakalanma riskinin arttığı saptanmıştır. Yüksel'in (1991) çalışmasında kadınların % 33,4 ü çeşitli nedenlerle psikiyatri kliniklerinde tedavi görmüşlerdi. 8. FUHUŞU ÖNLEMEK İÇİN ALINACAK TEDBİRLER Fuhuşu önlemek için toplumsal politikalarda gelir dağılımının dengelenmesi, ekonomik refah seviyesinin artırılması, işsizliğin ve göçlerin önlenmesi ve etkili bir nüfus planlamasının uygulanması ile kişi başına düşen gelirin artırılması önemlidir Saylan (1995). Toplumsal değerler ve yasaların barındırdıkları kadın-erkek eşitsizliğine dair uygulamaların ortadan kaldırılarak tam bir eşitliğin sağlanması gerekir Altındal (1988). Kadınların kurdukları sivil toplum kuruluşları aracılığıyla, toplumda medyanın da katkısıyla yaratılan ve sürekli pompalanan kadın imajına ve kadının cinsel obje olarak sömürülmesine karşı çıkmaları ve kendilerini yeniden değerlendirmeleri gerekir. Kadınların ve toplumun eğitim düzeyinin yükseltilmesi, topluma cinsel eğitim verilerek sağlıklı bir cinsel kimliğin kazandırılması önemlidir. Devletin emniyet güçlerinin fuhuş mafyasıyla mücadele etmesi, bu konuda gerekli yasal düzenlemelerin yapılarak uluslar arası kuruluşlarla işbirliğine girilmesi Alkan (1981), Toplumda yapılan araştırma ve incelemelerle fuhuşun yaygınlığının, nedenlerinin ve sonuçlarının saptanması, Fuhuşun ve kadın ticaretinin önlenmesi ve çözümüne yönelik uluslar arası sözleşmelerin onaylanması ve uygulanması Altındal (1988), Bu konuyla ilgili çalışmalarda görev alan emniyet mensuplarının, adli, tıbbi vb. personelin fuhuşun nedenleri, sonuçları ve mekanizmalarına ilişkin bilgi ve anlayışlarının geliştirilmesi ve görevlerini gerçekleştirirken kadına kötü muamele eden görevlilerin cezalandırılmasına yönelik yasaların çıkarılması Seks İşçilerinin İnsan Hakları Komisyon Raporu (1997), Bu sektörde çalışmaya zorlanan kadınların, başvurabilecekleri kurumsal mekanizmaların oluşturulması Alkan (1981), Kadın ve kız çocuklarının barınabilecekleri koruma evlerinin açılması, tıbbi, psikolojik ve diğer danışma hizmetlerinin verilmesi ve gerekli olduğunda ücretsiz veya maliyeti az hukuki yardım sağlanması ve uygun geçinme yolu bulmalarına yardımcı olunması Seks İşçilerinin İnsan Hakları Komisyon Raporu (1997), Halkı bilinçlendirecek cinsel eğitim kampanyalarının düzenlenmesi, desteklenmesi ve bunların finanse edilmesi gerekir. 9

10 Birleşmiş Milletler Eylem Platformu Pekin Deklerasyonu na göre kadın ticareti ve fuhuşun olduğu ülkelerin hükümetleri, bölgesel ve uluslar arası örgütler tarafından alınacak önlemler: İnsan ticareti ve köleliğin önlenmesine ilişkin uluslararası anlaşmaları onaylamak ve yürürlüğe koymak, Kadın ticaretini önlemek için, kadın ve kız çocuklarının haklarını daha iyi koruyabilmek ve şiddete başvuranları hem adli hem de toplumsal yasalarla cezalandırmak için varolan yasaları güçlendirmek, kadın ve kız çocuklarının fahişelik, seks ticaretinin diğer türleri, evliliğe zorlama gibi alınıp satılmasını teşvik eden temel nedenleri göz önünde bulundurarak uygun önlemleri almak, Kadın ticareti yapan ulusal, bölgesel ve uluslararası şebekeleri dağıtmak amacıyla, kurumların işbirliği içinde çalışıp uygun eylem planları hazırlamaları ve yasal düzenlemeleri yapmaları gerekir. Kadın ticareti kurbanlarını topluma kazandırmak ve iyileştirmek için, mesleki eğitimin, yasal yardımın ve gizliliğe önem veren sağlık hizmetlerinin dahil olduğu kapsamlı programlar hazırlamak ve bunlara kaynak ayırmak gerekir. Ayrıca kadın ticareti kurbanlarına sosyal, tıbbi, psikolojik yardım sağlamak için hükümet dışı sivil kuruluşlarla da işbirliği yapılması gereklidir. Genç kadınların ve çocukların korunmasına özel bir önem vererek seks turizmini ve kadın ticaretini önlemeyi hedef alan yasaların yürürlüğe konulması, bu konuda eğitici ve öğretici programların düzenlenmesi önemlidir Birleşmiş Milletler Eylem Platformu ve Pekin Deklerasyonu (1996). KAYNAKÇA Alkan, T. (1981). Kadın-Erkek Eşitsizliği Sorunu. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları Yılında Atatürk'e Armağan Dizisi, Ankara. Altındal, A. (1988). Türkiye'de Kadın. Ankara Ticaret Odası (2004). Hayatsız Kadınlar Dosyası Raporu Ay, S. (2002). Kan, Yaş ve Ter, İşte Genelevler. Vesikalı Yarim Dizisi, Sabah Gazetesi ( ). Birleşmiş Milletler Eylem Platformu ve Pekin Deklarasyonu (1996). 4-5 Eyl ü l Dünya Kadın Konferansının Çeviri Metni, T.C. Başbakanhk Kadının Statüsü ve Sorunları Genel Müdürlüğü, Ankara. Corbett, N.Q (2001). Kutsal Fahişe, Dirinin Ölümsüz Yanı. (Çev: Gül Çapalı), Gün/Tavanarası Yayınları, İstanbul. Genel Kadınlar ve Genelevlerin Tabi Olacakları Hükümler ve Fuhuş Yüzünden Bulaşan Zührevi Hastalıklarla Mücadele Tüzüğü (1973). T.C. Sağlık Bakanlığı, Yayın no: 46. Ankara. Mancini, G. (1982). Fahişelik ve Kadın Ticareti. İstanbul. Oğultürk, N. (1991). Psiko-Sosyal Özellikleriyle Genelev Kadınları (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. 10

11 Panorama (Tarih-Belge) (1993). Tarih Boyunca Genelevler. İstanbul. Sandford, J. (1994). K i r a l ı k Kızlar. Cep/Cinsellik, İstanbul. Saylan, T. (1995). Kadın Ticareti ve Zorla Fuhuş, Türkiye'de Kadın Olgusu. Say Yayınevi, İstanbul. Saylan, T. (1991). Kadın Ticareti ve Fuhuş. Cumhuriyet Gazetesi ( ). Scognamillo, G. (1994). Beyoğlu'nda Fuhuş. İstanbul. Seks İşçilerinin İnsan Haklan Komisyonu Oluşumu Raporu (1997). No. I. Wells, J. (1982). Kadın Gözüyle Batı Avrupa'da Fahişeliğin Tarihi. Pencere Yayınları. İstanbul. Yüce, N. (1997). AIDS Ulusal Komisyonu İçin Seks İşçilerinin Sorunlarıyla İ lgili Konuşma Metni. İnsan Kaynağını Geliştirme Vakfı Yayınları. Yüksel, A. (1991). İstanbul Genelevinde Çalışan Kadınların Mediko Sosyal Durumları. Doktora Tezi. İstanbul. 11

12 12