KOAH riski altında olan (Evre 0) olguların önemi ve klinik farklılıkları

Transkript

1 KOAH riski altında olan (Evre 0) olguların önemi ve klinik farklılıkları Nuray KÖMÜS 1, Kemal Can TERTEMİZ 2, Can SEVİNÇ 2 1 Nizip Devlet Hastanesi, Gaziantep, 2 Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi, Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı, İzmir. ÖZET KOAH riski altında olan (evre 0) olguların önemi ve klinik farklılıkları Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH) dünyada önemli bir sağlık sorunudur ve prevalansının artacağı tahmin edilmektedir. Erken dönemde öksürük, balgam ve nefes darlığı gibi kronik semptomlarla kendini gösterir. Spirometrik ölçümde henüz FEV 1 /FVC değerinin < 70 olmadığı bu dönem evre 0 KOAH (risk grubu) kabul edilirken, son The Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease (GOLD) rehberinde evrelemeden çıkarılmıştır. Sağlıklı birey kabul edilen bu olgular ile tamamen sağlıklı olguların klinik farklarının ortaya konması amacıyla spirometrik ölçüm, egzersiz kapasitesi, dispne indeksi, oksijen satürasyonu ve yaşam kalitesi prospektif olarak karşılaştırıldı. Yaş, cinsiyet ve sigara öyküsünde fark olmayan 58 risk grubu ve 63 sağlıklı erişkin değerlendirildi. Risk grubunda %77.6 öksürük, %53.4 balgam ve %62.1 nefes darlığı saptandı. Sigarayı aktif içicilerde öksürük ve balgam ön planda iken, bırakmış olan grupta nefes darlığı fazlaydı. FEV 1 mutlak değeri, FEF mutlak değeri, FEV 1 /FVC ve FEV 1, FVC, PEF, FEF beklenen % leri risk grubunda anlamlı düşük bulundu (p< 0.05). Ortalama altı dakika yürüme mesafesi risk grubundaki olgularda daha düşüktü, ancak fark anlamlı değildi (p> 0.05). Yürüme öncesi dispne indeksleri farklı değildi (p> 0.05), ancak yürüme sonrası dispne indeksi ve dispne risk grubunda daha yüksekti (p< 0.05). İstirahatte, egzersiz sonrası ve egzersizle oluşan desatürasyon ( ) risk grubunda daha düşüktü ancak farklar anlamlı değildi (p> 0.05). Short Form 36 (SF36) yaşam kalitesi fiziksel komponent ve mental komponent skorları da iki grup arasında farklı değildi (p> 0.05). KOAH risk grubu olguları sağlıklı insanlardan, kronik semptom ve riskli solunumsal maruziyet varlığı ile ayrılır. Bu olgularda spirometrik ölçümler anlamlı olarak kötüdür, ancak fonksiyonel parametrelerde anlamlı farkların olmaması subklinik hastalığı düşündürmektedir. Bu olgular bilgilendirilmeli, sigara bıraktırılmalı ve KOAH a gidiş engellenmeye çalışılmalıdır. Anahtar Kelimeler: KOAH, sigara, solunumsal semptom, spirometre. Yazışma Adresi (Address for Correspondence): Dr. Nuray KÖMÜS, Nizip Devlet Hastanesi GAZİANTEP - TURKEY nkomus@yahoo.com Tüberküloz ve Toraks Dergisi 2008; 56(4):

2 Kömüs N, Tertemiz KC, Sevinç C. SUMMARY The importance of the at risk COPD patients (Stage 0) and clinical differences Nuray KÖMÜS 1, Kemal Can TERTEMİZ 2, Can SEVİNÇ 2 1 Nizip State Hospital, Gaziantep, Turkey, 2 Department of Chest Disease, Faculty of Medicine, Dokuz Eylül University, İzmir, Turkey. Chronic obstructive pulmonary disease (COPD) is an important world health problem and estimated that the prevalance will increase. In early period this disease in symptomatic with cough, sputum and dyspnea. FEV 1 /FVC was greater than 70% in early period and it was accepted as stage 0 (at risk) COPD before the last The Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease (GOLD) guideline. In last GOLD guideline this stage is excluded. In this study we aimed to find out the clinical differences between this cases and healty population. Prospectively spirometric measures, exercise capasity, dyspnea index, saturation of O 2 ( ) and life quality are compaired between two groups. We evaluated 58 at risk cases and 63 healty adults. There was no difference between two groups about age, sex and smoke sessations. In at risk group 77.6% cough, 53.4% sputum and 62.1% dyspnea were the symptoms. In curently smokers cough and sputum were dominant symptoms however dyspnea was dominant symptom in exsmokers. Absolute FEV 1, FEF values, predicted FEV 1 /FVC, FEV 1, FVC, PEF, FEF % values are lower in at risk group (p< 0.05). Mean six minutes walking distance were lower in at risk group but not statisticaly significant (p> 0.05). Dyspnea index before walking were not different between two groups (p> 0.05) however dyspnea index after walking and change were higher in at risk group (p> 0.05). Resting, after exercise and desaturation with exercise ( ) were lower in at risk group but not statisticaly significant. Physical and mental components of Short Form 36 (SF36) scores were similar in two groups (p> 0.05). COPD at risk group is seperated from healty population with chronic respiratory symptoms and inhalation of smoke or other irritans. In these cases spirometric measures are significantly worse although functional parametres are similar with healty population, so it is thought about being a subclinical disease. These cases must be educated about COPD, encouraged about giving up smoking and prevented occuring COPD. Key Words: COPD, smoking, pulmonary symptom, spirometry. Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH) dünyada dördüncü ölüm sebebidir ve prevalansının artacağı tahmin edilmektedir (1,2). Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) verilerine göre KOAH prevalansı, tüm dünyada erkeklerde binde 9.34, kadınlarda binde 7.3 tür (3). Afyonkarahisar da yapılan bir çalışmada, 45 yaş üstünde hava yolu obstrüksiyonu prevalansı %6.2 (erkeklerde %10.4, kadınlarda %3.1) olarak saptanmıştır (4). Sigara, DSÖ tarafından dünyanın en hızlı yayılan salgını olarak tanımlanmaktadır (5,6). KOAH ın en önemli nedenidir ve sigara içenlerde pulmoner fonksiyon daha hızlı azalmaktadır (7,8). Sigara, bronş epiteli ve alveollere direkt toksik etki yaparak mukus hipersekresyonu, siliyer disfonksiyon gibi patolojik değişikliklere neden olur. Bu değişiklikler kronik öksürük ve balgam gibi semptomları oluşturur. Benzer şekilde mesleksel ve çevresel riskli maruziyetler de bu patolojik değişikliklere ve semptomlara neden olabilir. Öksürük ve balgam genellikle nefes darlığı şikayetinden birkaç yıl öncesinde başlar. Kronik solunumsal semptomların başladığı dönemde kişinin spirometrik ölçümleri henüz KOAH tanı sınırında olmayabilir. Bu dönem yaşamın ileri döneminde KOAH gelişimi için risk oluşturduğu kabul edilerek The Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease (GOLD) rehberinde evre 0 KOAH (risk grubu) olarak ele alınmaktaydı (9). Ancak güncellenen son rehberde bu evre, evrelemeden çıkarılmıştır (10). Risk grubu olgulardan sağlıklı olguları ayıran tek kriter kronik solunumsal semptomların varlığıdır. Ancak birçok olgu var olan semptomlarını sigara kullanımıyla ilişkilendirip göz ardı etmektedir. 383 Tüberküloz ve Toraks Dergisi 2008; 56(4):

3 KOAH riski altında olan (Evre 0) olguların önemi ve klinik farklılıkları Hem olguların semptomlarını göz ardı etmesi hem de GOLD evrelemesinden çıkarılması nedeniyle bu olgular sağlıklı birey olarak kabul edilmektedir. Bu çalışmada, risk grubundaki olgular ile tamamen sağlıklı olguların farkının ortaya konması amaçlandı. Bu amaçla iki grubun solunum fonksiyon testleri, dispne indeksi, oksijen satürasyonu, egzersiz kapasitesi ve yaşam kalitesinin karşılaştırılması planlandı. Olgular MATERYAL ve METOD Göğüs hastalıkları polikliniğinde değerlendirilen olgular çalışmaya dahil edildi. Anamnezde üç aydan uzun süredir var olan öksürük, balgam ve nefes darlığı semptomlarından herhangi birinin varlığı kronik solunumsal semptom olarak kabul edildi. Kronik solunumsal semptoma neden olabilecek astım, bronşektazi, tüberküloz, interstisyel akciğer hastalığı gibi akciğer hastalıkları ya da kronik sinüzit, farenjit gibi üst solunum yolu hastalığı tanısı olan olgular dışlandı. Sigara öyküleri ayrıntılı olarak sorgulandı. Yaşamı boyunca 100 sigaradan az sigara içenler; sigara içmeyen, geçmişte düzenli sigara içmiş ancak son altı aydır içmeyenler; sigarayı bırakmış, halen düzenli olarak içenler; aktif içici olarak kabul edildi (11). Sigara dışında olguların mesleksel ve çevresel solunumsal maruziyetleri sorgulandı. Riskli solunumsal maruziyeti ve biomass maruziyet öyküsü olan olgular KOAH açısından riskli kabul edildi. Anamnez, fizik muayene, akciğer grafisi ve spirometrik ölçüm ile herhangi bir akciğer hastalığı bulgusu olmayan sağlıklı olgular kontrol grubu olarak çalışmaya dahil edildi. Solunum Fonksiyon Testi SensorMedics Vmax22 0,6-2B version spirometre (ERS 1993 Update + Zapleta) cihazıyla ATS kriterlerine uygun olarak spirometrik ölçüm yapıldı (12). Spirometrik ölçüm üç kez tekrarlanıp en iyi değer alındı. 200 µ salbutamol ölçülü doz inhaler uygulandıktan 15 dakika sonra ölçüm tekrarlandı. Riskli maruziyet öyküsü (sigara, biomass, mesleksel vs.) ve kronik solunumsal semptomu olup postbronkodilatör FEV 1 /FVC > 70 ve FEV 1 %80 olan olgular evre 0 (risk grubu) KOAH kabul edildi (9). Egzersiz Kapasitesi ve Dispne Değerlendirmesi Olguların egzersiz kapasitesi altı dakika yürüme testi (6DYT) ile ölçüldü. Olgular altı dakika süreyle düz bir zeminde yürütüldü ve süre sonunda yürünen mesafe kaydedildi. 6DYT öncesinde ve sonrasında pulse oksimetre cihazıyla oksijen satürasyonları ( ) ölçüldü. Dispne algılaması ise 6DYT öncesinde ve sonrasında Modifiye Borg Skalası ile sorgulandı (Dispne-i= İstirahatte dispne indeksi, Dipne-e= Egzersiz sonrası dispne indeksi, Dispne= Dispne-i - Dispne-e, -i= İstirahatte oksijen satürasyonu, -e= Egzersiz sonrası oksijen satürasyonu, = -i - -e) (13,14). Yaşam Kalitesi Genel yaşam kalitesini değerlendirmek amacıyla olgulara Short Form 36 (SF36) anketi uygulandı. Anket sonuçları Fiziksel Komponent Skoru (FKS) ve Mental Komponent Skoru (MKS) olarak toplandı (15). İstatistiksel Analiz Veriler SPSS 11.0 programına girilerek istatistiksel analiz yapıldı. İstatistiksel analizde korelasyon analizi, ki-kare analizi ve t-testi analizi yapıldı. Tüm değerler için aritmetik ortalama ve standart sapma (X ± SD) hesaplandı. Korelasyon analizi için Pearson korelasyon kat sayıları kullanıldı. Sayısal değişkenlerin gruplar arası farkının analizinde ki-kare testi kullanıldı. Sonuçlarda p< 0.05 olanlar anlamlı kabul edildi. BULGULAR Risk grubunda olan 58 olgu ve kontrol grubunda olan 63 olgu prospektif olarak değerlendirildi. Kontrol grubu ile risk grubu olgular arasında yaş, cinsiyet, boy, kilo ve sigara öyküsü açısından fark yoktu. Yaş ortalaması risk grubunda 64 (40-95) iken, kontrol grubunda 63 (41-76) idi (p> 0.05). Risk grubunun 49 (%84.5) u erkek iken, kontrol grubunun 47 (%74.6) si erkekti (p> 0.05). Risk grubu olgularının 13 (%22.4) ünün sigara içmeyen, 18 (%31.0) inin aktif içici, 27 (%46.6) sinin bırakmış olduğu bulundu. Risk grubunda yer alan ancak sigara içmemiş olan 13 olgunun dördünde biomass, altısında mesleksel, üçünde hem çevresel hem mesleksel Tüberküloz ve Toraks Dergisi 2008; 56(4):

4 Kömüs N, Tertemiz KC, Sevinç C. riskli solunumsal maruziyet öyküsü vardı. Kontrol grubunun 20 (%31.7) sinin sigara içmeyen, 21 (%33.3) inin aktif içici, 22 (%34.9) sinin bırakmış olduğu saptandı. İki grup arasında sigara öyküleri açısından fark saptanmadı (p> 0.05). Risk grubunun ortalama sigara başlama yaşı 20 iken, kontrol grubunun 21 bulundu, aradaki fark anlamlı değildi (p> 0.05). Yaşam boyunca toplam içilen sigara miktarı (paket-yıl) risk grubunda 45 (3-150), kontrol grubunda 34 (3-84) idi; aralarındaki fark istatistiksel olarak anlamlı değildi (p> 0.05) (Tablo 1). Kontrol grubunda hiç solunumsal semptom yokken risk grubunun 45 (%77.6) inde öksürük, 31 (%53.4) inde balgam, 36 (%62.1) sında nefes darlığı semptomu vardı. Sigara öyküsüne göre incelendiğinde sigara içmemiş olgularda semptom oranı düşüktü ve öksürük semptomu ilk sıradaydı. Sigarayı aktif içicilerde öksürük ve balgam ön planda iken, sigarayı bırakmış olanlarda nefes darlığı semptomu fazlaydı (Tablo 2). Risk grubu olguların semptomlarının cinsiyete göre dağılımı incelendi. Öksürük semptomu erkeklerde %73.5 iken, kadınlarda %100 oranında mevcuttu (p> 0.05). Balgam erkeklerde %57.1 iken, kadınlarda %33.3 idi (p> 0.05). Nefes darlığı ise erkeklerde %67.3 iken, kadınlarda %33.3 oranında saptandı (p> 0.05). Risk grubunda yer alan ve sigara içmemiş olan olguların tamamında riskli solunumsal maruziyet (biomass, mesleksel vs.) mevcuttu. Spirometrik ölçümlerinde iki grubun FVC mutlak değeri ve PEF mutlak değeri farklı değildi (p> 0.05). Ancak FEV 1 mutlak değeri, FEF mutlak değeri, FEV 1 /FVC ve FEV 1, FVC, PEF, FEF beklenen % leri risk grubu olgularında anlamlı düşük bulundu (p< 0.05) (Tablo 3). Tablo 1. Demografik özellikler. Risk grubu Kontrol grubu (n= 58) (n= 63) p Yaş ± ± Cinsiyet (erkek/kadın) 49/9 47/ Boy (m) ± ± Kilo (kg) ± ± Sigara İçmeyen 13 (%22.4) 20 (%31.7) 0.36 İçen 18 (%31.0) 21 (%33.3) Bırakmış 27 (%46.6) 22 (%34.9) Başlama yaşı ± ± Maruziyet (paket-yıl) ± ± Tablo 2. Evre 0 KOAH lılarda semptom dağılımı. İçmeyen Aktif içici Bırakmış Toplam Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % Öksürük Balgam Nefes darlığı KOAH: Kronik obstrüktif akciğer hastalığı. 385 Tüberküloz ve Toraks Dergisi 2008; 56(4):

5 KOAH riski altında olan (Evre 0) olguların önemi ve klinik farklılıkları Tablo 3. Spirometrik ve fonksiyonel parametreler. Risk grubu Kontrol grubu p FEV 1 mutlak (L) 2.39 ± ± FEV 1 % ± ± FVC mutlak (L) 3.26 ± ± FVC% ± ± FEV 1 /FVC ± ± PEF mutlak (L) 6.63 ± ± PEF% ± ± FEF mutlak (L) 1.78 ± ± FEF % ± ± DYT (m) 436 ± ± Dispne-i 0.1 ± ± Dispne-e 1.1 ± ± Dispne -0.9 ± ± % -i ± ± % -e ± ± % ± ± SF36- FKS ± ± SF36- MKS ± ± DYT: Altı dakika yürüme testi, SF36: Short Form 36, FKS: Fiziksel komponent skoru, MKS: Mental komponent skoru. Ortalama yürüme mesafesi, risk grubu olgularda 436 m iken, kontrol grubunda 457 m idi ancak aradaki fark istatistiksel olarak anlamlı değildi (p> 0.05). Test öncesi dispne indeksi risk grubunda 0.1 ± 0.7 iken, kontrol grubu olgularında 0.0 ± 0.0 saptandı aralarındaki fark anlamlı değildi (p= 0.057). Ancak test sonrası dispne indeksi risk grubunda daha yüksekti (0.2 ± 0.7 ye karşılık 1.1 ± 1.6) ve aralarındaki fark istatistiksel olarak anlamlıydı (p< 0.05). Egzersizle oluşan dispne kötüleşmesi ( dispne) risk grubunda daha fazlaydı ve fark anlamlı bulundu (p< 0.05) (Tablo 3). İstirahatte ölçülen, risk grubunda ortalama %96.9 iken, kontrol grubunda %97.5 idi ve fark istatistiksel olarak anlamlı değildi (p< 0.05). Egzersiz sonrası ölçülen değerleri de risk grubu (%97.0) ile kontrol grubunda (%97.5) farklı değildi (p> 0.05). Egzersizle oluşan desatürasyon oranı ( ) da iki grup arasında farklı değildi (p> 0.05). SF36 yaşam kalitesi anketinin FKS ve MKS skorları açısından iki grup arasında fark saptanmadı (p> 0.05) (Tablo 3). Yapılan korelasyon analizlerinde kontrol grubu olgularında sadece egzersiz sonrası dispne indeksinin, egzersiz sonrası ile (r= -0.30) ve ile (r= 0.35) orta düzey anlamlı korelasyonu saptandı (p< 0.05). Risk grubu olgularında ise; FEV 1 beklenen % leri ile egzersiz öncesi (r= 0.29) ve egzersiz sonrası (r= 0.31) arasında orta düzey pozitif korelasyon saptandı (p< 0.05). Ayrıca, egzersiz sonrası dispne indeksinin, 6DYT (r= -0.41), istirahatteki (r= -0.27) ve SF36 FKS (r= -0.32) ile negatif korelasyonu saptandı (p< 0.05). TARTIŞMA KOAH için insidans, prevalans ve mortalite oranları, genellikle gelişmiş ülkelerde daha doğru hesaplanmaktadır; ancak bu verilerle bile hastalık yükünün olduğundan daha düşük hesaplandığına inanılmaktadır (16). KOAH tanı oranı, gelişmiş ülkelerde bile gerçekte olduğundan daha düşüktür. Çünkü hastalar semptomatik olana kadar ve ileri safhaya gelene kadar doktora başvurmamaktadır (17). Birçok olgu var olan semptomlarını sigara içiminin normal Tüberküloz ve Toraks Dergisi 2008; 56(4):

6 Kömüs N, Tertemiz KC, Sevinç C. bir sonucu olarak kabul etmektedir. Nefes darlığı, hastada en fazla yetersizlik oluşturan ve genellikle hastayı doktora getiren semptomdur. Öncesinde birkaç yıl öksürük ve balgam çıkarma semptomu tolere edilir. Hava yolu obstrüksiyonunun derecesi, klinik bulgulara bakılarak öngörülemez. Hastalığın erken safhalarında spirometrede bozukluk olmayabilir. Bunun nedeni, KOAH da en erken değişikliklerin alveol duvarları ve küçük hava yollarında meydana gelmesidir. Normal spirometrik ölçümlere sahip olan ancak riskli solunumsal maruziyeti ve kronik solunumsal semptomları olan olgularda, KOAH gelişimine dair sınırlı veri vardır (18-21). Sigara içen ve GOLD evre 0 olan olgularda KOAH gelişimi 5 ve 15 yıllık izlemde %13.2 ve %20.5 olarak saptanmıştır. Sigara içen ve solunumsal semptomu olmayan olgularda ise KOAH gelişimi %11.6 ve %18.5 bulunmuştur (18). Bu verilerle, son güncellenen GOLD rehberinde evre 0, KOAH evrelemesinden çıkarılmıştır (10). Ancak sigara bırakılmasının desteklenmesi ve olguların bilgilendirilmesi açısından bu olguların ayırt edilmesi gerektiği vurgulanmaktadır (18). Yapılan çalışmalarda evre 0 kabul edilen olguların mortalite riski konusunda farklı sonuçlar elde edilmiştir (22). Bu olgularda mortalite riskinin normal sağlıklı insanlara göre arttığını gösteren çalışmaların yanında belirgin farklılık gösterilemeyen çalışmalar da vardır (20,23). Risk grubu olguların toraks bilgisayarlı tomografi bulgularında amfizem visual skoru sağlıklı insanlardan anlamlı yüksek bulunmuştur. Ayrıca, bu olgular arasında visual skorun, sigara içen olgularda sigara içmeyenlerden anlamlı yüksek olduğu gösterilmiştir (19). Çalışmamızda risk grubu olguların FEV 1 mutlak değeri, FEF mutlak değeri, FEV 1 /FVC ve FEV 1, FVC, PEF, FEF beklenen % leri anlamlı düşük bulundu. Tsushima ve arkadaşlarının çalışmasında, risk grubu olguların V 50 /V 25, MMF% ve PEFR% değerleri sağlıklı kişilerden düşük bulunmuştur. Bu ölçümlerin sigara tarafından oluşturulan küçük hava yolundaki bozuklukları gösterdiği vurgulanmıştır (19). Çalışmamız literatürde, risk grubu olguların egzersiz kapasitesi, dispne indeksi, satürasyon ve yaşam kalitesini normal sağlıklı bireylerin ölçümleriyle karşılaştıran ilk çalışmadır. 6DYT mesafesi, istatistiksel olarak anlamlı olmamakla beraber risk grubundaki olgularda düşük saptandı. Egzersiz sonrasında dispne indeksleri kontrol grubunda düşmezken, risk grubunda anlamlı olarak azaldı. Bu durum risk grubu olguların egzersiz toleransının azaldığını göstermektedir. Normal sağlıklı kişilerde, egzersiz esnasında artan oksijen gereksinimi, tidal volümü artırmak için akciğerlerin inspiratuar rezerv volümün (IRV) bir kısmı kullanılarak karşılanır. KOAH lı olgularda ventilatuar kapasite azaldığı için, submaksimal egzersizle oluşan strese yanıt verememektedir. Bu azalma, hem alveollerdeki hasar hem de solunum kaslarının zayıflığı ile ilişkilidir. Oluşan hiperventilasyon ile ekspiratuar akım kısıtlanır ve dinamik hiperinflasyon artar. Hiperinflasyonun total akciğer kapasitesini aşması sekonder kısıtlayıcı nedendir. Hava yollarının aşırı inflasyonu ve hava hapsi, rezidüel volümü artırır ve IRV kullanımı kısıtlanır. Böylece egzersizle artan ihtiyaç tolere edilemez ve nefes darlığı hissi artar. İstirahatte ölçülen, egzersiz sonrası ölçülen ve egzersizle oluşan desatürasyon oranı ( ) da iki grup arasında farklı değildi. SF36 yaşam kalitesi anketinin FKS ve MKS skorları açısından iki grup arasında fark saptanmadı. Ancak kontrol grubunda sadece egzersiz sonrasında ölçülen dispne indeksi ile arasında korelasyon saptanırken, risk grubu olgularında egzersiz sonrasında ölçülen dispne indeksi, 6DYT mesafesi, yaşam kalitesi ve egzersiz sonrası ile korele bulundu. Ayrıca, FEV 1 beklenen % si ile egzersiz öncesi ve sonrası değerleri korele bulundu. Risk grubu olgularında egzersiz sonrası dispne indeksinin daha kötü olması ve egzersiz toleransının azalması, obstrüksiyonun derecesi, hiperinflasyon, yaşam kalitesi bozukluğu ve ile ilişkili olabilir. Çalışmamızda, sigarayı aktif içenlerde öksürük ve balgam ön planda iken, sigarayı bırakmış olan grupta nefes darlığı ön planda saptandı. Bu durum, bireylerin öksürük ve balgam varlığını sigaranın etkisi olarak kabul edip göz ardı ettiğini 387 Tüberküloz ve Toraks Dergisi 2008; 56(4):

7 KOAH riski altında olan (Evre 0) olguların önemi ve klinik farklılıkları ancak nefes darlığı hissetmeye başlayınca sigarayı bıraktığını düşündürmektedir. Sigara bırakıldıktan sonra hava yolu obstrüksiyonunun ilerleyişinin, sigara içmeyen bir kişinin durumuna geri döndüğü veya FEV 1 de, sigara içmeye devam edenlerde görülen yıllık düşüş hızının yaklaşık yarısının görüldüğü ortaya konmuştur (24,25). Sigaranın bıraktırılması KOAH gelişimini önlemenin en etkili yoludur (25-28). Çalışmalar, erken tanı ve uygun tedavinin, KOAH hastalarında prognoz açısından majör bir fark yaratabileceğini göstermektedir (8,29,30). Birinci basamak sağlık hizmetlerinin KOAH erken tanı ve tedavisindeki önemi büyüktür. Kronik pulmoner semptomu olan olgular öncelikle bu merkezlere başvurmaktadır. Günümüzde birçok birinci basamak sağlık hizmetinde spirometrik ölçüm yapılabilmektedir ve bu hekimler ulusal ve uluslar arası KOAH rehberlerini temel alarak hastaları yönlendirmektedir. Eğer hekimler tarafından da bu semptomlar göz ardı edilirse, prevalansı hızla artan KOAH ın erken tanı konması ve yıllık FEV 1 kaybının azaltılması engellenmiş olur. Türkiye gibi sigara tüketiminin ve riskli solunumsal maruziyetin fazla olduğu ülkelerde, bu semptomların dikkate alınması, olguların riskli maruziyetler konusunda bilgilendirilmesi ve sigaranın bıraktırılması gerekmektedir. KO- AH ın önlenebilir bir sağlık sorunu olduğu unutulmamalıdır. KAYNAKLAR 1. Calverley PMA, Walker P. Chronic obstructive pulmonary disease. Lancet 2003; 362: Murray CJ, Lopez AD. Alternative projections of mortality and disability be cause : Global burden of disease study. Lancet 1997; 349: Toraks Derneği. KOAH çalışma grubu. Kronik obstruktif akciğer hastalığı tanı ve tedavi rehberi. Toraks Dergisi 2000; 1: Fidan F, Sezer M, Kara Z ve ark. Afyonkarahisar ilinde havayolu obstruksiyonu prevalansı. Türk Toraks Derneği. Toraks Dergisi. 10. yıllık kongre Nisan 2007 Bildiri özetleri. Cilt: 8 Ek: 2 Sayfa: Nakajima H. Message from the diroctor-general of the World Health Organization for World no tobacco day WHO Tobacco Alert. Internet Edition-Advisory kit. 1996; 4: Çan G, Çakırbay H, Topbaş M ve ark. Doğu karadeniz bölgesinde sigara içme prevalansı. Tuberk Toraks 2007; 55: Siafakas NM, Vermeire P, Pride NB, et al. ERS-consensus statement. Optimal assessment and management of chronic obstructive pulmonary disease (COPD). Eur Respir J 1995; 8: Anthonisen NR, Connett JE, Kiley JP, et al. Effects of smoking intervention and the use of an inhaled anticholinergic bronchodilator on the rate of decline of FEV 1 : The lung health study. JAMA 1995; 273: Pocket Guide to COPD. Management and Prevention. Summary of patient care information for primary health care professionals (updated july 2003) World Health Organisation. Global Initiative for COPD. National Institutes of Health Pub, April 2001: Fidan F, Sezer M, Ünlü M ve ark. Kahvehane, kafeterya, lokanta çalışanları ve müşterilerinin sigara ile ilgili bilgi ve tutumları. Tuberk Toraks 2005; 53: ATS Committe, Standards for the diagnosis of patients with chronic obstructive pulmonary disease. ATS Consensus Report. Am J Respir Crit Care Med 1995; 152: ATS Committee on Proficiency Standards for Clinical Pulmonary Function Laboratories. ATS Statement: Guidelines for the six-minute walk test. Am J Respir Crit Care Med 2002; 166: Borg GA. Psychophysical bases of perceived exertion. Med Sci Sports Exerc 1982; 15: Ware JE Jr, Sherbourne CD. The MOS 36-item short-form health survey (SF-36): I. Conceptual framework and item selection. Med Care 1992; 30: Halbert RJ, Isonaka S, George D, Iqbal A. Interpreting COPD prevalence estimates: What is the true burden of disease? Chest 2003; 123: Ferguson GT, Enright PL, Buist AS, Higgins MW. Office spirometry for lung health assesment in adults: A consensus statement from the National Lung Health Education Program. Chest 2000; 117: Vestbo J, Lange P. Can GOLD Stage 0 provide information of prognostic value in chronic obstructive pulmonary disease? Am J Respir Crit Care Med 2002; 166: Tsushima K, Sone S, Yoshikawa S, et al. Clinical differences in the Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease Stage 0. Respir Med 2006; 100: Stavem K, Sandvik L, Eriksen J. Can Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease Stage 0 provide prognostic information on long-term mortality in men? Chest 2006; 130: Cerveri I, Corsico A, Zoia MC. GOLD Stage 0. Am J Respir Crit Care Med 2003; 167: Mannino DM. GOLD Stage 0 COPD. Is it real? Does it matter? Chest 2006; 130: Tüberküloz ve Toraks Dergisi 2008; 56(4):

8 Kömüs N, Tertemiz KC, Sevinç C. 23. Ekberg-Aronsson M, Pehrsson K, Nilsson JA, et al. Mortality in GOLD stage of COPD and its dependence on symptoms of chronic bronchitis. Respir Res 2005; 6: Scanlon PD, Connett JE, Waller LA, et al. Smoking cessation and lung function in mild-to-moderate chronic obstructive pulmonary disease. The Lung Health Study. Am J Respir Crit Care Med 2000; 161(2 Pt 1): Aytemur Solak Z, Kaçmaz Başoğlu Ö, Erdinç E. Kronik obstrüktif akciğer hastalığı olgularında sigarayı bırakma başarısı. Tuberk Toraks 2006; 54: Wagena EJ, van der Meer RM, Ostelo RJ, et al. The efficacy of smoking cessation strategies in people with chronic obstructive pulmonary disease: Results from a systematic review. Respir Med 2004; 98: Willemse BW, Postma DS, Timens W, ten Hacken NH. The impact of smoking cessation on respiratory symptoms, lung function, airway hyperresponsiveness and inflammation. Eur Respir J 2004; 23: Pauwels RA. National and international guidelines for COPD: The need for evidence. Chest 2000; 117: van der Valk P, Monninkhof E, van der Palen J, et al. Management of stable COPD. Patient Educ Couns 2004; 52: Strategies in preserving lung health and preventing COPD and associated diseases. The National Lung Health Education Program (NLHEP). Chest 1998; 113: Tüberküloz ve Toraks Dergisi 2008; 56(4):