Yıl: 4, Sayı: 12, Ağustos 2017, s

Transkript

1 Yıl: 4, Sayı: 12, Ağustos 2017, s Yıldırım Onur ERDĠREN 1 TASARIM BÖLÜMLERĠNDE ESTETĠK DERSĠNĠN ÖNEMĠ VE ÖĞRENCĠLERE KATKISI 2 Özet Estetik, sanat ve güzellikle ilgilenen bir felsefe dalıdır. Estetik dersi tasarım bölümlerinde diğer derslerden farklı nitelikler taşır. Özellikle üniversitelerin sanat eğitimi içerisinde estetik dersinin öğrencilere olan katkısı bakımından son derece önemlidir. İsmail Tunalı nın Estetik kitabında da belirttiği gibi estetik süje, estetik obje, estetik değer ve estetik yargı gibi kavramları algılamalarında ve bu kavramları tasarımlarında nasıl yorumlayacakları konusunda yardımcı unsurlar olmaktadır. Bir diğer önemli nokta ise, bir sergiye katıldıklarında inceledikleri eserleri yorumlarken, estetik kavramları kullanarak doğru bir şekilde yorumlayabilmeleri son derece önemli olup, öğrenciye ayırıcı bir nitelik kazandırmaktadır. Bu çalışmada, üniversitelerde estetik dersinin önemi, öğrencilere nasıl bir katkı sağladığı mülakat tekniği kullanılarak irdelenecektir. Anahtar Kelimeler: Tasarım, estetik, estetik unsurları. THE IMPORTANCE OF AESTHETIC LESSON IN DESING DEPARTMENTS AND IT S CONTRIBUTION TO STUDENTS Abstract Aesthetic is a branch of philosophy that is interested in art and niceness. Aesthetic lessons in design departments carry different qualifications from other courses. It is especially important in terms of the contributions of the aesthetics courses of the universities to the students in the art education. As 1 Öğr.Gör., Namık Kemal Üniversitesi Çorlu Meslek Yüksekokulu., yoerdiren@nku.edu.tr 2 Alanya Alaattin Keykubad Üniversitesi evsahipliğinde düzenlenen II. Uluslararası Sosyal Bilimler Sempozyumu'nda sunuldu

2 Tasarım Bölümlerinde Estetik Dersinin Önemi ve Öğrencilere Katkısı it is mentioned in İsmail Tunalı's Aesthetic book, there are helping elements in how to interpret concepts such as aesthetic subject, aesthetic object, aesthetic value and aesthetic judgment in their designs. Another important point is that, it is very important for an exhibitor to be able to correctly interpret the works they have studied while using the aesthetic concepts and to give the student a distinctive character. In this study, the importance of the aesthetic lesson in universities and how it contributes to the students will be examined using the interview technique. Key words: Design, aesthetic, aesthetic elements. GĠRĠġ Tasarım sözcüğü, yaratmak anlamına gelmektedir. Tasarımın her yönü hayatımıza ve yaşamımıza önemli bir ölçüde yansımaktadır. Özellikle üniversitelerde tasarım bölümleri oldukça önem taşımaktadır. Sanat yönümüzü ön plana koymaya, bakış açımızı yansıtmaya ve yaratıcı gücümüzü ön plana çıkarmaya öncülük etmektedir. Tasarım bölümleri dediğimizde aklımıza bir çok tasarım dalı gelmektedir. Bunlar üniversitelerde sanat ve tasarım fakültelerinde veya meslek yüksekokullarda yer alan, plastik sanatlar, endüstri ürünleri tasarımı, grafik tasarımı, moda tasarımı, görsel iletişim tasarımı, deri tasarımı, mobilya tasarımı ve geleneksel türk el sanatları gibi birçok farklı alan ve bölüm gelmektedir. Estetik ise, sanat felsefesi olarak bilinmektedir. Filozofların sanat görüşlerini, sanat eserlerini yorumlama, eleştirme ve inceleme bakımından önemli nitelikler taşımaktadır. Tasarım bölümlerinde estetik dersi önemli bir yer kaplamaktadır. Estetik dersinin öğrencilere katkısı sanatı kavrama kültürel açıdan önemlidir. Bu çalışmada, tasarım bölümlerinde estetik dersinin öğrencilere neler kazandırdığı ve hangi boyutta önemli olduğu sonuçlar doğrultsunda kapsamlı bir şekilde irdelenecektir. 460 Tasarım ve Bölümleri Tasarım, yaratmak anlamına gelmektedir. İsmail Tunalı nın tasarıma felsefeyle bakmak adlı kitabında belirttiği gibi tasarlama, planlama, eskizler ve karalamalar yapma, biçimlendirme ve kurgulama gibi değişik anlamların katılımıyla bir kavram biçimi kazanır (Tunalı 2012: 20). Özellikle eskiz çalışması tasarıma başlamadan önce yapılacak olan en önemli unsurdur. Yapılacak tasarımın, teorik bilgiyle de birleşmesi bilimsel olarak da onu ön plana çıkarmaktadır. Aynı zamanda tasarımın hammaddeleri olan renk, biçim, yön, ölçü, ton ve tasarımın ilkeleri olan oran-orantı, vurgulama, denge, görsel devamlılık kavramları önemlidir. Tasarım alanlarının eğitimde dallara ayrılması ve yansıması önemlidir. Bu dallara bakacak olursak, plastik sanatlar, endüsrtri ürünleri tasarımı, grafik tasarımı, görsel iletişim tasarımı, moda tasarımı, takı tasarımı, deri tasarımı, mobilya tasarımı ve geleneksel türk el sanatları diye sınıflandırabiliriz. Plastik sanatlar, resim, heykel ve seramik açılımı olarak bilinmektedir. Bu alanda, resimde fırça, renk ve desen bilgisi, heykel ve seramik de teknik bilgileri içermektedir. Bu alan sanat felsefesi açısından önemlidir. Sanat ürünlerinin felsefik açıdan yorumlanması kavranması ayırıcı nitelikler kazandırmaktadır. Endüstri ürünleri tasarımı, geçmişten günümüze kadar önemli bir süreç oluşturmaktadır. Ürün tasarımı, genel olarak, endüstiri tarafından üretilen kullanım ürünlerinin, kullanıcının ya Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı: 12, Ağustos 2017, s

3 Yıldırım Onur Erdiren da kullanıcı gruplarının fiziksel ve psişik gereksinimlerine uyarlanması olarak açıklanabilir (Tunalı 2012: 84). Genellikle ev ve el aletleri gibi ürün tasarımında ağarlık göstermektedir. Bu alanda teknolojinin gelişmesiyle üretilen ürünler önem taşımaktadır. Ürünleri estetik açıdan biçimlendirmek, tasarlamak ve incelemek önem taşımaktadır. Grafik tasarımı ise, logo, kurumsal kimlik, tipografi, özgün baskı gibi konuları incelemektedir. Günümüzde de ön plana çıkan afiş tasarımları, ambalaj tasarımları, billboardları sıklıkla görebilmekteyiz. Görsel iletişim ve tasarım bölümü ise, genellikle üç boyutlu tasarım ve web tasarımına ağarlık göstermektedir. Reklam sektörü için önemli bir alandır. Moda tasarımı, üç bölüme ayrılır. Baskı, moda ve dokumadır. Moda tasarımı genellikle dikiş, baskı, kalıp çıkarma ve ölçü alma gibi konuları irdelemektedir. Geleneksel türk el sanatları ise, birden fazla alanı içermektedir. Bunlar, hat, çini, tezhip, seramik gibi geleneksel türk sanatını yansıtmaktadır. Böylelikle her bir tasarım alanının estetik bilgiye dayandırarak açıklayabilir ve her bir sanat ürününü felsefik açıdan inceleyip yorumlayabiliriz. Estetik Estetik sözcüğü Grekçede aesthesis sözünden gelmektedir. Aisthesis sözcüğü, duyum, duyulur algı anlamına geldiği gibi, aisthanesthai sözcüğü de, duyu ile algılamak anlamına gelmektedir (Tunalı 2012: 13). Esteğin kurucusu Alexander G. Baumgarten dır. Baumgarten a göre mantık, düşünce ve zihne bağlı yukarıdaki bilgilerin doğruluğunu inceleyen bir bilimdir. İsmail Tunalı nın da Estetik kitabında belirttiği gibi estetiğin bölümleri son derece önemlidir. Estetiğin bölümleri, estetik süje, estetik obje, estetik değer ve estetik yargıdır. Estetiğin bölümlerinden kısaca bahsetmek gerekirse, estetik süje biçimlerden bahsetmektedir. Örneğin, estetik kavram, estetik haz, estetik duygu gibi söylemlerdir. Estetik obje ise fenomenolojik bir yaklaşımdır. Estetik tarihinde filozofların sanat görüşleri kuramsal/kavramsal açıdan son derece önemlidir. Platon, Aristoteles, Kant, Hegel gibi düşünürlerin görüşleri sanat felsefesi tarihinde çok tartışılmıştır. Platon un Devlet adlı eserinin onuncu kitabında bahsettiği üzere, ona göre sanat ideaların bir taklitidir. Kopyanın bir kopyasıdır. Platon nun eserlerinde ve felsefesinde de, her şeyin aslının idealar dünyasında bulunduğu, bu dünyadakilerin hepsinin onun iyi ve kötü taklitleri olduğu şeklinde görüş söz konusudur. Aristoteles ise, insanda bir taklit yeteneği ve hazzının özündeki ideali, fikri taklit ettiğini söyler (Ergün 2015: 2). Aristoteles in Poetika (şiir sanatı üzerine) adlı eserinde bir çok sanat türünün taklit olduğunu söylemiştir. Kant ın sanat görüşüne bakacak olursak, yüce kuramı son derece önemlidir. Kant a göre, bizi aşan büyüklüklere ve sınırsızlıklara sahip obje lere ancak yüce diyebiliriz (Tunalı 2012: 228). 461 Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı:12, Ağustos 2017, s

4 Tasarım Bölümlerinde Estetik Dersinin Önemi ve Öğrencilere Katkısı Estetik Dersinin Ġçerikleri ve Katkısı Resim 1. Aristoteles ve Platon Estetik, sanat felsefesi dersi üniversitelerde fakültelerde veya yüksekokullarda tasarım bölümlerinde önemli bir konudur. Tasarım öğrencilerinin sanata bakış açılarını farklı açıdan değerlendirmeleri için son derece önemlidir. Bir sanat eserini eleştirebilir, sanat eğitimi ve eğitim ilişkisini kavrar, sanat türlerini öğrenir, sanat ve estetik konusunda temel kavramları/kuramları inceler. 462 Estetik dersi alan bir öğrenci sanata felsefik ve eleştirel bir bakış yapabilir, flozofların sanat görüşlerini irdeleyerek farklı düşünebilir. Öğrencinin sorgulama, düşünme, sanat nesnelerini yorumlama bakımından kendini geliştirebilmektedir. Örneğin, bir fuara ya da sergiye gittiğinde sanat nesnelerini ontolojik, epistemolojik ve fenomenolojik olarak inceleyebilmektedir YÖNTEM Çalışmada, 15 Mart 24 Mart 2017 tarihleri arasında üniversitede tasarım bölümlerinde estetik dersi gören öğrenciler ana kütle olarak belirlenmiştir. Zaman kısıtlaması nedeniyle 100 kişi örneklem olarak belirlenmiştir. Literatür tarama, metin inceleme, kütüphane ve internet araştırması yapılmış olup, mülakat tekniği kullanılarak bireylere sorular yöneltilip, bu dersin kendilerine ne kattığı çıkarılmıştır. Bu bildirinin temel ekseni estetik dersi üzerinedir. Çalışmada ilk adım, tasarım ve bölümlerinin neler olduğu, estetiğin ne olduğu daha sonra estetik dersinin içerikleri ve katkısı olmuştur. Son olarak öğrencilerin mülakat yöntemi uygulanarak estetik dersinin kendilerine neler kattığının sonuçlarını görmüş olacağız. BULGULAR Bu çalışmada, mülakat tekniği uygulanmıştır. Mülakatta bireylerin estetik (güzel sanatlar/sanat felsefesi) dersi almış olmaları önemlidir. Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı: 12, Ağustos 2017, s

5 Yıldırım Onur Erdiren Mülakat sorularını yüz kişiye sorduk ve sonunda tasarım öğrencilerinin estetik dersinin neler kattığını görmüş olacağız. Çalışmaya, Namık Kemal Üniversitesi Çorlu Meslek Yüksekokulu tasarım öğrencileri katılmıştır. Katılımcılara yöneltilen ilk soru, aldığınız estetik dersi sanat yaratıcılığı açısından yararlı olup olmadığı yönündedir. Bu soruya 64 kişi olduğu yönünde, 36 kişi ise olmadığı yönünde değerlendirmiştir. Katılımcılara sorulan ikinci soru, estetik dersi aldıktan sonra yaptığınız sanat ürünleri kavramsal/kuramsal açıdan daha iyi yorumlayıp yorumlayamadığımız yönündedir. Bu soruya 60 kişi yorumlayabiliyorum, 40 kişi ise yorumlayamıyorum diye yanıt vermiştir. Katılımcılara sorulan diğer bir soru, estetik dersi aldıktan sonra gördüğünüz sanat eserlerini daha kapsamlı incelemeye yardımcı olup olmadığı yönünde olmuştur. Bu soruya ise 62 kişi olduğu, 38 kişi olmadığı yönünde cevap vermiştir. Bir diğer önemli nokta ise, estetik dersinin eleştirel düşünme sağlamasıdır. Bu yüzden katılımcılara estetik dersi eleştirel bir düşünce sağlayıp sağlamaması olmuştur. Bu soruya 66 kişi sağladığı, 34 kişi ise sağlamadığı yönünde olmuştur. Katılımcılara sorulan bir diğer soru ise, estetik dersi eserin güzel değeri olan/güzel değeri olmayan yönleri açısından bir bakış açısı sağlayıp sağlamamasıdır. Cevaplara göre 65 kişi sağladığı, 35 kişinin sağlamadığı yönündedir. Estetik, yaratıcı fikirler sağlamaktadır. Bu yüzden katılımcılara estetik dersi yaratıcı fikirler kazandırıp kazandırmadığı yönünde sorulmuştur. Cevaplara göre, 67 kişi kazandırdığı, 33 kişi kazandırmadığı yönünde yanıtlamıştır. 463 Tasarım bölümlerinde estetik dersinin önemi ve öğrencilere katkısını inceleyen bu çalışmada katılımcılara yöneltilen son soru Estetik dersi size ne kattı? şeklinde hazırlanmıştır. Soru açık uçlu olarak hazırlanmış ve cevaplar beklenmiştir. Alınan cevaplar genellikle sanat eserlerine farklı açıdan bakıldığı ve incelendiği yönünde kurulan cümlelerdir. Cevaplardan bazıları şöyledir: Sanat eserlerine farklı açıdan bakmayı öğrendim. Yaratıcılığımı geliştirdi. Kavramsal açıdan bakmayı öğrendim. Eserlere daha eleştirel gözle bakmayı öğrendim. Yeni fikirler oluşturma becerisi kattı. Diğer katılımcının cevabı ise, amacının sadece ödev yapmak ve sınav olduğu için ilgilendiği yönünde olmuştur. SONUÇ ve ÖNERĠLER 100 kişi ile yapılan mülakatlar sonucunda Namık Kemal Üniversitesi Çorlu Meslek Yüksekokulu teknik programlar öğrencilerinin estetik dersinin kendilerine neler kattıkları yönünde bakış açılarının ölçülmesinde çıkan sonuçlar aşağıdaki gibidir; Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı:12, Ağustos 2017, s

6 Tasarım Bölümlerinde Estetik Dersinin Önemi ve Öğrencilere Katkısı Tablo 1. Mülakat Sonuçları Tablosu (%) Evet Hayır Aldığınız estetik dersi sanat yaratıcılığı açısından yararlı oldu mu? %64 %36 Estetik dersi aldıktan sonra yaptığınız sanat ürünleri kavramsal açıdan daha iyi yorumlaya biliyor musunuz? Estetik dersi aldıktan sonra gördüğünüz sanat eserlerini daha kapsamlı incelemeye yardımcı oldu mu? %60 %40 %62 %38 Estetik dersi eleştirel düşünce sağladı mı? %66 %34 Estetik dersi eserin güzel değeri olan/olmayan yönleri açısından bir bakış açısı sağladı mı? %65 %35 Estetik dersi yaratıcı fikirler oluşturma becerisi kazandırdı mı? %67 %33 Çıkan sonuçlara göre, birinci soruda, aldıkları estetik dersinin yaratıcılığı açısından yararlı olduğu, ikinci soruda estetik dersi aldıktan sonra yaptıkları sanat ürünleri kavramsal açıdan daha iyi yorumlayabildikleri, üçüncü soruda, estetik dersi eleştirel düşünce sağladığı, dördüncü soruda, estetik dersi eleştirel düşünce sağladığı, beşinci soruda, estetik dersi eserin güzel değeri yönleri açısından bir bakış açısı sağladığı, diğer soruda ise estetik dersi yaratıcı fikirler oluşturma becerisi kazandırdığı ve son yorum sorusunda ise, estetik dersini sadece sınavlara ve ödevlere yönelik yapıldığı ve çalışıldığı belirlenmiştir. 464 Bu çalışmada, teknik programlarda okuyan öğrenciler katılımcı olarak alınmıştır. Bundan sonra yapılacak çalışmalarda, meslek yüksekokularında sosyal ve teknik programlarda ayrı ayrı ele alınması ve karşılaşırma yapılmasının faydalı olacağı kanısındayız. KAYNAKLAR Ergün M., Felsefeye Giriş, Estetik (Sanat Felsefesi) Bölümü, Platon, Devlet, (Çev. Sabahattin Eyüboğlu, M. Ali Cimcoz), Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, Kültür Tunali İ., Tasarım Felsefesi Tasarım Modelleri ve Endüstri Tasarımı, Yem Yayın, İstanbul, Tunali İ., Estetik, Remzi Kitapevi, İstanbul, Tunali İ., Poetika, Remzi Kitapevi, İstanbul, Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı: 12, Ağustos 2017, s