İsilik Parmak ve Bileklerde Şişme Önemli Noktalar Erken Doğum Bebek İçin Neler Alınmalıdır? Hamileliğin Son Günleri...

Transkript

1 Alt Menü Gebelik Öncesi... 5 Bebek Sahibi Olmaya Karar Vermek... 5 Eşler Bebek İstiyr mu?... 5 Uyumlu Bir İlişki mi?... 5 Annenin Yaşı ve Fiziksel Durumu Bebek Sahibi Olmaya Uygun mu?... 5 Ailelerde Kalıtsal Hastalıklar Var mı ve Akraba Evliliği mi?... 5 Nasıl Hamile Kalınır?... 6 Su Kesesi Ne İşe Yarar?... 6 Plasenta (Eş) Ne işe Yarar?... 7 Hamileliğin Anlaşılması... 7 Hamile Kaldıktan Snra... 7 Gebelikten Krunma Yöntemleri... 9 Ağızdan Alınan Dğum Kntrl Hapları... 9 Cilt Altı Kapsülleri (Krunma Çubukları) ve Kruyucu İğneler Rahim İçi Araç (RİA) Diyafram Sperm Öldürücüler (Spermisitler) Kndm (Prezervatif) Kadında Tüplerin Bağlanması (Tüp Ligasynu) Erkekte Thum Kanallarının Bağlanması (Vazektmi) Etkisi Sınırlı/Geleneksel Yöntemler: Takvim, Hazneyi Yıkama, Hazneye Knan Maddeler, Geri Çekme, Emzirme Hamileliğin İlk 3 Ayı Bebeğin Gelişimi Yaşanabilecek Srunlar Dişeti Kanaması Bayılma Duygusu Mantar Vajinal Akıntı Varis Şişkinlik, Gaz Kemiklerin Zayıflaması... 27

2 Kansızlık Flik Asit Eksikliği Kabızlık Bulantılar Aşerme Önemli Nktalar Dktr Kntrlleri Anne Adayının Sağlığı İçin Bazı Önlemler Hamilelikte Beslenme Baba Adayları Babalar Çcuk Gelişiminde Etkili Peki Babalar Ne Yaşıyr? Ne yapılabilir? Hamileliğin İkinci 3 Ayı Bebeğin Gelişimi Yaşanabilecek Srunlar Hemerid (Basur) Gebelik Çatlakları Terleme Yüksek Tansiyn Unutkanlık Burun Kanaması ve Tıkanıklığı Sırt Ağrısı Önemli Nktalar Hamilelikte Frmu Kruma Ve Bilinçli Egzersiz Nefes Alma Teknikleri Baba Adayları Baba Adayları Ne Yapabilirler? Hamileliğin Sn 3 Ayı Bebeğin Gelişimi Yaşanabilecek Srunlar Nefes Darlığı Kramp Mide Yanması... 50

3 İsilik Parmak ve Bileklerde Şişme Önemli Nktalar Erken Dğum Bebek İçin Neler Alınmalıdır? Hamileliğin Sn Günleri Dğum Dğumun Yaklaştığı Nasıl Anlaşılır? Dğumun Başladığı Nasıl Anlaşılır? Sancılar Nişan gelmesi Suyun gelmesi Dğum Başladığı Zaman İlk Evre Giriş evresi : Daha snraki evrede ise : İkinci Evre Dğum Anı Üçüncü Evre Epizytmi Sezaryanla Dğum Dğum Yaptıktan Snra Neler Olacak? Babalar Yeni Dğan İlk Günler Hastaneden Ayrılmadan Önce Yenidğan Bebeği Yaşama Hazırlayan Özellikler Yenidğan Bakımı Hakkında Bilinmesi Gerekenler Ağlaması Banysu Knak Bakımı Altının Temizlenmesi ve Bağlanması Göbek Bakımı Bebeği Giydirmek... 66

4 Bebeği Taşımak ve Yatırmak Dktr Kntrlü Bebeklerde Görülebilecek Bazı Rahatsızlıklar Babalar Bazı Adetler ve Zararları... 68

5 Gebelik Öncesi Bebek Sahibi Olmaya Karar Vermek Eşler Bebek İstiyr mu? Bu karar, eşler için ileride paylaşılması gereken büyük bir srumluluğu beraberinde getirmektedir. Bundan dlayı bir bebeğe sahip lma kararı eşlerin birlikte alacağı, rtak bir karar lmalıdır. Eşlerin ya da akrabaların bebeği isteyip istememeleri, yani eknmik, psikljik, bedensel ve ssyal yönlerden bu bebeğin dünyaya gelmesine hazırlıklı lup lmamaları, hamilelikten itibaren önemlidir. Eğer anne lumsuz duygulara sahipse, çcuğu istemiyrsa ya da çevresi çcuğu istemiyrsa bu lumsuz duygular bebeği de etkileyecektir. Bazı çalışmalar gebelik byunca istenmeyen bebeklerin daha düşük kilda dğduklarını ve daha fazla tıbbi yardıma ihtiyaç duyduklarını göstermiştir. Uyumlu Bir İlişki mi? Bebek sahibi lmadan önce bebeğin gelişiminde eşlerin arasındaki ilişkinin önemli bir rlü lduğu unutulmamalıdır. Beraberliğin de bebeğe hazır lması önemlidir. Hamilelik döneminden başlayarak anne-babanın birbirlerine destek lmaları bebeğin her yönden sağlıklı gelişmesini sağlayacaktır. İşte bu nedenlerden dlayı evlenir evlenmez çcuk sahibi lmak birbirini henüz tam larak tanımamış çiftler için erken bir karar labilir. Bazen de srunlu evliliklerin bir bebeğin dğumuyla düzeleceği düşünülür. Aslında bu ağır srumluluk en iyi giden ilişkilerde bile gerginlikler yaratabilir, srunlu lan ilişkilerde ise çcuğun dğması srunun hızla büyümesine yl açabilir. Halbuki anne babanın yaratacağı sevgi ve güvene dayalı huzurlu bir aile rtamı bebeğin temel gereksinimlerinden biridir. Annenin Yaşı ve Fiziksel Durumu Bebek Sahibi Olmaya Uygun mu? Planlanmadan ve çk sayıda gerçekleşen hamilelikler bir annenin vücudu kadar ruhsal durumu için de yıpratıcı labilir. Hamilelik aralıklarının en az iki yıl lması annenin vücudunu tparlayabilmesi ve yeni bir bebeğe hazır lması için önemlidir. Diğer önemli bir unsur da hamile kalınacak yaştır. Çk erken ya da çk geç yaşlarda yaşanan hamilelikler hem bebek hem de anne için srun yaratabilir. 18 yaşından küçük kadınlarda fazla lan ölü dğum ve düşük killu bebek dğurma riski annenin sağlığına özen göstermesiyle azalabilir. 35 yaşın üzerindeki annelerde prblemli gebelik riski yüksektir ancak anne adayı sağlıklı ise ve kendisine dikkat ederse bu riski azaltabilir. Ailelerde Kalıtsal Hastalıklar Var mı ve Akraba Evliliği mi? Öncelikle her iki ailede de kalıtsal bir hastalık lup lmadığını öğrenmek gerekir çünkü bu hastalığın bebeğe geçme tehlikesi vardır. Akraba evliliği yapılmışsa ya da eşlerde kan uyuşmazlığı varsa bunlar dktrla knuşulmalıdır. Aile Mektupları Bilgi ve Destek Seti (2003- AÇEV) Yazar: Uzman Danışman Aylin Kçak

6 Danışmanlar: Prf. Dr. Sevda Bekman, Uzman Danışman Selda Özen, Uzman Danışman Şeyma Dğramacı, Pediatrist Dr. Şule Yazgan Kaynaklar: Sağlıklı Başlangıçlar Prjesi, Dğum Öncesi Eğitim Rehberi: İstanbul Tıp Fakültesi Kadın ve Çcuk Sağlığı Eğitim ve Araştırma Birimi; Annelik ve Bebek Bakımı: E. Fenwick; Hamileyken Sizi Neler Bekliyr?: A. Eisenberg, H. Murkff, S.Hathaway. Nasıl Hamile Kalınır? Her an hamile kalınamaz. Ergenlik döneminden menpz snuna kadar kadının rahminde her ay bir yumurta (dişi üreme hücresi) lgunlaşarak döllenmeye hazır hale gelir. Yani her kadın ayda bir kez ve belli günlerde hamile kalabilir. Bir aylık adet döngüsünün süresi gün arasında değişir. Bu aranın kaç gün sürdüğü önemli değildir. Yumurtlama günü beklenen adet tarihinden genellikle 14 gün önce gerçekleşir. Bu günlerde yumurtalıkların birinden lgunlaşmış bir yumurta dışarı atılır ve tüplere geçer. Olgun yumurta burada saat kadar canlı kalabilir. Bu nedenle kadın, yumurtlamadan yaklaşık 2 gün önce ve 2 gün snra, tplam en fazla 4 gün içinde hamile kalabilir. Bu arada cinsel birleşme lmuşsa hazneye dökülen spermler (erkek üreme hücresi) rahimde ilerleyerek tüplere ulaşır ve rada bulunan yumurtayı döller. Döllenme lmazsa lgun yumurta adet kanaması ile hazneden atılır. Kadın yumurtası ile erkek üreme hücresi lan sperm birleştiğinde bebeğin ilk hücresi rtaya çıkar ve bebeğin cinsiyeti belirlenir. Cinsiyeti belirleyen erkek üreme hücresidir ve kadının çcuğun cinsiyetini belirlemede hiçbir etkisi yktur. Döllenmiş yumurta tüpler tarafından yaklaşık 3 4 gün içinde rahim bşluğuna taşınır. Kendisi için hazırlanmış lan rahmin iç tabakasına 2 3 gün içinde gömülür. Artık gebelik luşmuştur. Gömülme süreci genellikle rahmin üst bölümlerinde lur. Bu bölge anne karnında gelişmekte lan bebeğin (fetüs) büyümesi ve gelişmesi için en uygun rtamdır. Yaklaşık iki hafta snra plasenta (eş) gelişmeye başlar. Plasentanın hamilelikte yaşamsal bir görevi vardır. Su Kesesi Ne İşe Yarar? Bebek artık içi sıvı dlu bir kese içinde büyümektedir. Su kesesindeki bu sıvı sürekli yenilenir ve bebek bu suyu arada sırada yutabilir. Su kesesi bebeği çarpmalardan krur ve bebeğin klay hareket edebileceği bir rtam sağlar. Bu su kesesi içinde bebeğin vücudunun her iki tarafının da gelişimi klaylaşır, kl ve bacaklarının yapışması engellenmiş lur. Bebeğin vücut ısısı sabit tutulurken su kesesi, bşaltım sistemi larak görev yapar. Dğum sürecinde basınç yaratarak itici güç luşturur ve dğumun başlangıcında açılarak dğum kanalının temizlenmesini sağlar.

7 Plasenta (Eş) Ne işe Yarar? Göbek krdnu bebek ile plasenta arasında köprü görevini üstlenerek taşıyıcılık yapar. Annenin vücuduna giren hemen her madde veya gaz, yani kullandığınız tüm ilaçlar, sigara ve alkl bu ylla bebeğe de geçmektedir. Oksijen, su ve besin maddeleri anneden bebeğe geçerken bebekteki atıklar da anne dlaşımına plasenta yluyla geçer. Hrmn üretimi yapar ve bazı zararlı maddelerin bebeğe geçmesini engeller. Bebeğin slunum, sindirim ve idrar sistemine ait işlevlerini de plasenta yürütür ve hastalıklara karşı kruyucu lan bazı maddelerin anneden bebeğe geçmesini sağlar. Aile Mektupları Bilgi ve Destek Seti (2003 Açev) Yazar: Uzman Danışman Aylin Kçak Danışmanlar: Prf. Dr. Sevda Bekman, Uzman Danışman Selda Özen, Uzman Danışman Şeyma Dğramacı, Pediatrist Dr. Şule Yazgan Kaynaklar: Sağlıklı Başlangıçlar Prjesi, Dğum Öncesi Eğitim Rehberi: İstanbul Tıp Fakültesi Kadın ve Çcuk Sağlığı Eğitim ve Araştırma Birimi; Annelik ve Bebek Bakımı: E. Fenwick; Hamileyken Sizi Neler Bekliyr?: A. Eisenberg, H. Murkff, S.Hathaway. Hamileliğin Anlaşılması Düzenli bir şekilde adet görülüyrsa ve beklenen tarih geçtiği halde adet görülmediyse hamile kalınmış lunabilir. Bunun cevabını kesin larak öğrenebilmek için bir dktra gidilebilir. Ayrıca Ana-Çcuk Sağlığı ve Aile Planlaması Merkezlerine gidilerek de gebelik testi yaptırılabilir. Bunun yanı sıra eczanelerde satılan ve snuçları sn derece güvenli lan testler evde kişi tarafından klaylıkla uygulanabilir. Nrmal bir hamilelik sn adet tarihinin ilk gününden itibaren 280 gün veya 40 hafta sürer. Dğumun haftalar arasında lması da nrmal sayılır. Aile Mektupları Bilgi ve Destek Seti (2003- AÇEV) Yazar: Uzman Danışman Aylin Kçak Danışmanlar: Prf. Dr. Sevda Bekman, Uzman Danışman Selda Özen, Uzman Danışman Şeyma Dğramacı, Pediatrist Dr. Şule Yazgan Kaynaklar: Sağlıklı Başlangıçlar Prjesi, Dğum Öncesi Eğitim Rehberi: İstanbul Tıp Fakültesi Kadın ve Çcuk Sağlığı Eğitim ve Araştırma Birimi; Annelik ve Bebek Bakımı: E. Fenwick; Hamileyken Sizi Neler Bekliyr?: A. Eisenberg, H. Murkff, S.Hathaway. Hamile Kaldıktan Snra Yaşam düzeni, alışkanlıklar ve sağlık eskisinden daha önemlidir çünkü sigara ve alkl tüketimi, ilaç ve uyuşturucu, yetersiz beslenme, gebelik sırasında annenin hastalığı veya annenin psikljik yönden desteklenmemesi gibi çevresel faktörler bebeğin gelişimini

8 lumsuz etkiler. Beslenme: Bebeğin anne karnındaki gelişimini etkileyen çevresel etmenlerden birisi annenin beslenmesidir. Bebek plasenta (eş) yluyla anneden besinleri aldığı için yetersiz beslenen bir annenin bebeği de yetersiz beslenecektir. Beynin geliştiği dönemlerde yetersiz beslenen bebeklerin merkezi sinir sistemi gelişimi de etkilenebilir. Flik Asit Ve Diğer Vitaminler: Hücre bölünmesinin en hızlı lduğu döllenmeyi izleyen dönemde ve hamileliğin ilk üç ayında flik asit eksikliğinin lması çcukta beyni ve sinir sistemini ilgilendiren ciddi dğumsal hastalıklara neden lur. Bu nedenle, özellikle döllenme sırasında ve gebeliğin ilk üç ayında vücutta yeterli miktarda flik asit bulunması önemlidir. Flik asit, hücre çğalması ve kan hücrelerinin yapımı için gerekli lan B vitaminlerinin çalışmasında etkili lan bir maddedir. Hamile kalmak isteyen her kadının günlük gereksinim lan 0.4 mg. flik asit alması tavsiye edilir. Hamile kalmadan önce flik asit kullanımına başlamamış anneler için küçük bir risk lsa da önemli lan gebeliğiniz byunca düzenli larak flik asit kullanmaktır. Hamilelik süresince bebek annenin vücudundan ihtiyacı lan vitamin ve mineralleri alarak gelişimini sürdürür. Ancak annenin bu artan ihtiyacının karşılanmaması durumunda annede kansızlık, kemik bzuklukları gibi srunlar rtaya çıkabilir, anne halsiz ve sağlıksız lur. Bu nedenle, hamilelik byunca düzenli ve dengeli beslenmek kişinin ve bebeğin yaşamı için önemlidir. Sigara: Sigara kullanılıyrsa hamilelikten önce ya da hamile kalındığı anlaşıldığı an bu alışkanlığı bırakmak gerekir. Sigara içilmesi bebeğin ksijen teminini kısıtlayarak nun gelişimini etkiler. Niktin bebeğin kalp atışlarını da hızlandırır. Sigara düşük, erken dğum ve düşük killu bebek sahibi lma risklerini arttırır. Hatta babaların sigara içmesinin bile düşük ve sağlık prblemlerine yl açan kalıtımsal bzukluklarla alakalı lduğu biliniyr. Çevredeki diğer insanların sigara içmesi ise bebeğin astım, göğüs enfeksiynları, öksürük ve sğuk algınlığı gibi rahatsızlıklarla karşılaşma riskini yükseltir. Sigara içmenin uzun dönemde bebekler üzerinde lumsuz etkileri lduğu, bir çalışmada annesi hamileliğinde sigara içen bebeklerin daha yavaş ve etrafına tepki vermeyen bebekler lduğu ve daha çk ağladıkları gözlenmiştir. Bunun yanı sıra kul öncesi dönemde bu çcukların dikkat sürelerinin az lduğu ve ssyal uyum prblemleri yaşadıkları ifade edilmiştir. Anne adayı içmese bile sigara içilen yerlerden uzak durmak, yani pasif içici lmamak önemlidir. Alkl: Hamilelikte alkl kullanımı da yeni dğanlarda fizyljik srunlara yl açmakta, zeka geriliği görülebilmekte, kil, by ve beyin büyüklüğü lumsuz etkilenmektedir. Ayrıca hamilelik byunca içilen alklün ilerde çcuğun hiperaktif lmasına yl açabileceği de çalışmalarda belirtilmektedir. Her gün içilen bir bardak alkl bile bebeğin gelişimini lumsuz etkiler. Alınan İlaçlar: Hamilelik öğrenildiğinde anne adayının şeker,kalp, guatr ya da sara gibi krnik bir hastalığı varsa dktrla görüşmeli ve kullanılan ilaçlar hakkında knuşmalıdır. Dktra danışmadan alınan tüm ilaçlar, aspirin gibi zararsız lduğu düşünülenler bile,

9 tüm hamilelik süresince zararlıdır. Şimdiye kadar anne adayı her hangi bir ilacı hamile lduğunu bilmeden aldıysa da hemen telaşlanmamalıdır. Dktrla knuşulmalı ayrıca dktr tarafından istenmemişse röntgen çektirmemeli ve radyasyna maruz kalmamaya özen gösterilmelidir. Ve Diğerleri: Bir diğer önemli unsur da kedi, köpek dışkısı ve çiğ etin anne karnındaki bebeğe zararlı labilecek bir parazit taşıyabilmesidir. Bu nedenle mutfakta çiğ ete dkunduktan snra eller yıkanmalı ve bazı yörelerde sevilen çiğ köfte gibi yiyeceklerden uzak durulmalıdır. Kısacası hamile kalınan andan itibaren anne adayının yaşam düzeni bebeğe zarar verebilecek etkilerden uzak lmalıdır çünkü bebeğin tüm önemli rganlarının luştuğu ilk üç ay çk dikkat edilmesi gereken bir süredir. Dğum öncesi gelişimin bebeğin dğumdan snraki gelişim sürecini etkilediği de artık bilinmektedir. Duygular: Anne baba adayları hamilelik ile beraber farklı duygular yaşarlar: Bebek kime benzeyecek, ağzı, burnu nasıl lacak, hareketli mi yksa sakin bir bebek mi lacak? Tüm bunları düşünürken endişe duymaya başlayabilirler. Acaba bebeğin sağlığı ve gelişmesi nrmal midir? Eli ayağı tam mıdır? Bir gelişme bzukluğu var mıdır? Tüm bu yaşanılan duygular nrmaldir. Bunlar daha önce çcuk sahibi lmuş kişilerle paylaşılırsa nların da benzer duygular yaşamış lduklarını görmek anne adayını rahatlatacaktır. Gebelikten Krunma Yöntemleri Ağızdan Alınan Dğum Kntrl Hapları Hamilelikten krunmak amacıyla ağızdan alınan hrmn haplarının kullanımı çk klaydır ve düzenli kullanıldığında etkin larak krur. 21,22 ve 28 haplık paketleri vardır. Her gün 1 tablet alınır. Dğum kntrl hapları geliştirilerek emziren kadınların da kullanabileceği Mini Haplar üretilmiştir. Mini hapların yan etkileri daha azdır. Ancak dğumdan 9 ay snra etkinliği azalmaktadır. Bu yüzden emzirmeyi kesenlere daha etkin başka bir yönteme geçmesi önerilir. Mini haplar sütün kalitesini bzmaz, hatta arttırır. Gebelikten Nasıl Krur? Ağızdan alınan dğum kntrl hapları ; Kadının yumurtalıklarından yumurtanın çıkmasını engeller. Rahim ağzı akıntısının kyulaşmasını sağlar, böylece erkek üreme hücreleri rahme geçemez. Rahim iç yüzeyinde bazı değişikliklere neden larak yumurtanın yerleşmesine uygunsuz hale getirir.

10 Kimler DKH İle Krunabilir? Uzun süreli ve kesin etkili krunma isteyenler, Adet öncesi gerginliği ve adet ağrısı şikayeti lanlar, Düşük ve kürtaj geçirenler Emziren kadınlar (sadece mini hap kullanabilir) Dış gebelik geçirenler için özellikle uygun bir yöntemdir. Hap İle Krunması Sakıncalı Olanlar 35 yaş ve üzerinde lup günde 15 ten fazla sigara içenler, Damar sertliği, damar tıkanıklığı, yüksek tansiynu lanlar, Migreni lanlar, Şeker hastalığı, aşırı şişman lanlar, felç geçirenler Sarılık, karaciğer hastalığı geçirenler, Meme kanseri tanısı ve şüphesi lanlar, Hamileler. Olumlu Yönleri Nelerdir? Krunma başarısı yüksektir. (% 99.9) Kullanımı klaydır. Cinsel ilişkiyi etkilemez. Ergenlik sivilcelerini geçirir. Adetleri düzenler. Yöntem bırakıldığında dğurganlık geri döner. Olumsuz Yönleri Nelerdir? Her gün hap kullanılmasının hatırlanması gerekir. Kullanımının ilk üç ayında bulantı, kusma, ara kanaması ya da lekelenme, kil artışı, göğüslerde gerginlik ve hassasiyet gibi bazı yan etkiler labilir. Bazı kadınlarda ruhsal değişiklikler görülebilir. Bazı ilaçlar etkisini değiştirebilir. Herhangi bir nedenle dktra gidildiğinde DKH kullanıldığı mutlaka söylenmelidir. Ne Zaman Başlanabilir? Hap kullanma kararı verildiyse, önce bir sağlık kuruluşuna başvurup, danışmanlık istenmelidir. Hap kullanmakta tıbbi bir sakınca yksa hap kullanmaya başlanabilir. Hap kullanmaya adetin birinci günü başlamak en uygun zamandır. Fakat ilk beş gün içinde de başlanabilir. Dğumdan snra Emziren Kadınlar: Sadece mini hap kullanılabilir. Dğumdan snra ilk dört hafta içinde başlanabilir. Fakat dördüncü hafta geçirilmemelidir. 28 haplık paketler halinde lan mini hap günün hep aynı saatinde alınmalıdır. Birkaç saat geç alınsa bile lekelenme kanamalarına yl açabilir. Mini haplar, kullanılmaya başlandığı ilk 7 gün etkili krumaz. Bu sürede ilişkide

11 bulunulacaksa ek bir yöntem kullanılmalıdır. (Kndm, fitil gibi). Sn 7 hap kullanılırken kadın adet görebilir. İlacı bırakmadan kullanım devam ettirilmelidir. Emzirmeyen Kadınlar: Dğumdan snra 3-4 hafta içinde DKH başlayabilir. Düşük ya da kürtaj snrası bir hafta içinde ya da hemen DKH başlanabilir. Derhal Bir Sağlık Kuruluşuna Başvurulması Gereken Durumlar Şiddetli karın ağrısı Şiddetli göğüs ağrısı, nefes darlığı Şiddetli baş ağrısı Şiddetli uyluk ya da bacak ağrısı Sarılık Memede kitle Ruhsal çöküntü Ani görme kaybı ya da bulanık görme, knuşma bzukluğu gibi nadiren görülen durumlarla karşılaşıldığında derhal bir sağlık kuruluşuna başvurmalıdır. ÖNEMLİ! Hap kullanmaya başlamadan önce mutlaka bir sağlık kuruluşuna, sağlık elemanına başvurulmalıdır. Haplar (DKH ve Minihap) ancak tavsiye edildiği gibi kullanıldığında etkin kruma sağlar. Bu yüzden sağlık danışmanının önerilerine titizlikle uyulmalıdır. Uyarı belirtileri ve bedendeki değişiklikler dikkatle izlenmelidir. Hap kullanmaya başladıktan snra 3 ay içinde sağlık kntrlleri için sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. 6. ve 12. ayda kntrller tekrarlatılmalıdır. Hamile lunduğu bilinmeden hap kullanılan durumlarda, anrmal çcuk dğurma riski artmaz. Fakat hamilelikte kullanılmamalıdır. Nereden Temin Edilebilir? Tüm aile planlaması hizmeti veren kurumlar ile eczanelerden alınabilir. Cilt Altı Kapsülleri (Krunma Çubukları) ve Kruyucu İğneler Krunma Çubukları Hekim tarafından klun üst bölümünün iç kısmına, deri altına yerleştirilen kibrit çöpü büyüklüğünde, hrmn içeren 6 çubuktur. 5 yıl gibi uzun bir süre ve etkili larak krur. Süresi dlduğunda yine hekim tarafından çıkarılır. İstendiğinde hemen yenisi takılabilir.

12 Krunma Çubukları Takıldıysa: 48 saat klu ıslatmamalı, yara bandı 3-5 gün kalmalı. Yara bölgesini çarpmamaya, germemeye, bastırmamaya özen göstermeli. Birkaç gün uygulama bölgesinde mrarma, hafif şişlik, aşırı hassasiyet labilir, nrmaldir. Şişlik, hassasiyet daha uzun sürer ve akıntı (işlem yerinde) eklenirse sağlık kuruluşuna başvurmalı. Derhal Bir Sağlık Kuruluşuna Başvurulması Gereken Durumlar Karnın alt bölgesinde şiddetli ağrı Aşırı ve düzensiz adet kanaması Şiddetli baş ağrıları, migren ağrısı, bulanık görme Adet gecikmesi Şiddetli göğüs ağrısı, nefes darlığı Şiddetli ayak-bacak ağrısı Uygulama yerinde iltihap ve kanama Nereden Temin Edilebilir? Kruyucu iğneleri kullanmak isteyenler kendi lanakları ile yurtdışından getirtebilir. Cilt altı kapsülleri ise, İstanbul ili içinde, İ.Ü. Tıp Fakültesi Kadın ve Çcuk Sağlığı Araştırma Birimi, Zeynep-Kamil Hastanesi, Bakırköy SSK Kadın ve Çcuk Hastanesi Aile Planlaması Plikliniğinde uygulanmaktadır. İsteyen ve dktrun uygun gördüğü herkese ücretsiz larak uygulanmaktadır. ÖNEMLİ! Uyarı işaretlerini dikkatle izlemeliyiz. İğneler kısırlık yapmaz, dğurganlık birkaç ay snra eski durumuna döner. Cilt altı kapsülleri kadının vücudunda gezinmez. Klun derisinin altında yerleştirildikleri yerde kalır. Cilt altı kapsülleri ve iğneleri meme ve rahim kanserine neden lmaz. Kruyucu İğneler Henüz ülkemizde bulunmayan, hrmn içeren iğneleri isteyenler yurt dışından getirtebilir. İlacın çeşidine göre 1,2 ve 3 ayda bir kalçadan yaptırılır. Türüne göre 1-2 ve 3 ay krur.

13 Gebelikten Nasıl Krur? Cilt Altı Kapsülleri (Krunma çubukları) ve iğnelerinin her ikisi de aynı şekilde krur: Rahim ağzı akıntısını kyulaştırır, erkek üreme hücreleri geçemez. Rahim iç yüzeyini inceltir, yumurta gelişip, yerleşemez. Kadının yumurtlamasını bastırır. Kimler Bu Yöntemleri Kullanabilir? Yaşı ve dğum sayısı ne lursa lsun, uzun süreli ve etkili krunma isteyenler Günlük kullanılan yöntem istemeyenler Kullanmasında tıbben sakınca bulunmayanlar kullanabilir. Bu Yöntemlerle Krunması Sakıncalı Olanlar: Damar sertliği, damar tıkanıklığı ve yüksek tansiynu lanlar Karaciğer hastalığı lanlar Üreme rganları, meme kanseri ya da şüphesi lanlar Şiddetli baş ağrısı lanlar Karaciğer hastalığı lan, sarılık geçirmekte lanlar Olumlu Yönleri Nelerdir? Etkinliği yüksektir, kullanımı klaydır. Hemen etkilidir, uzun süre krur. Bırakıldığında dğurganlık geri döner. (İğne ile krunmada 5-7 ay sürebilir.) Emzirmeyi etkilemez. Adet ağrılarını azaltır. Cinsel ilişkiyi etkilemez. Dış gebeliği önler. Olumsuz Yönleri Nelerdir? İğneyi edinmek güçtür, ayrıca iğneyi yaptırmak ve kapsülleri taktırmak için sağlık merkezine gitmek gerekir. Bazı yan etkileri labilir: Düzensiz kanama, lekelenme Adet görmeme Kil artışı veya azalması labilir. Ne Zaman Başlanmalı? Krunma iğneleri ve cilt altı kapsüllerinin ilk kullanımına adetin beşinci-yedinci günleri arasında başlanmalıdır. Çünkü bu dönemde gebelik şüphesi yktur. Gebelik lmadığından emin lunursa adetin herhangi bir günü başlanabilir. Dğum Snrası Dönemde:

14 Emziriyrsa ilk uygulama 6. haftadan snra, Emzirmiyrsa ilk uygulamaya 3-4 hafta snra başlanabilir. Düşük/kürtaj snrası hemen ya da ilk 7 gün içinde yapılabilir. Rahim İçi Araç (RİA) Halk arasında spiral de denen bir gebelikten krunma aletidir. Genellikle plastik ya da metalden yapılmış, rahim bşluğuna yerleştirilen küçük esnek bir araçtır. Türkiye'de henüz RİA üretilmez. Tüm RİA lar yurt dışından getirtilmektedir. Gebelikten Nasıl Krur? Erkek üreme hücresinin rahme ve tüplere ulaşmasını, böylece yumurtanın döllenmesini engeller. Kimler RİA İle Krunabilir? 1. Uzun süreli ve etkili (kesin) krunma isteyenler 2. Emziren kadınlar 3. Günlük kullanılan yöntem kullanmak istemeyenler Olumlu Yönleri Nelerdir? 1. Gebelikten uzun süre (5-8 yıl) krur. 2. RİA kullanan kadınların gebe kalma lasılığı çk düşüktür. 3. Araç çıkarıldıktan snra dğurganlıkta geri dönüş çabuktur. İstendiğinde çıkarıldığı zaman tekrar gebe kalınabilir. 4. Emzirmeyi etkilemez. Olumsuz Yönleri Nelerdir? 1. Bel ve kasıkta hafif ağrı, kramplar 2. Adet miktarında artma, süresinde uzama, ara kanamaları labilir. 3. Bu şikayetler üçüncü adet döneminden snra azalır. 4. RİA takılı iken labilen her 100 kadından 1-3 de görülen gebeliklerin dış gebelik lma şansı yüksektir. Ne Zaman RİA Uygulanabilir? 1. Adet bitimine yakın günlerde 2. Nrmal dğumdan snra ilk 48 saat içinde veya 6 hafta snra, 3. Sezaryenle dğumdan 8 hafta snra, 4. Kürtaj/düşükten hemen snra ya da 4 hafta snra uygulanabilir. Ne Sıklıkla Kntrllere Gidilmeli? 1. Uygulamadan snraki ilk adetten snra (4-6 hafta) kntrl için başvurulmalıdır.

15 2. Herhangi bir şikayet varsa hiç beklenmeden, şikayet yksa yılda bir kez genel sağlık kntrlü için gidilmelidir. Derhal Bir Sağlık Kuruluşuna Başvurulması Gereken Durumlar 1. Adet gecikmesi lduğunda, 2. Şiddetli karın ağrısı lduğunda, 3. Cinsel ilişkide ağrı duyuluyrsa, 4. Anrmal, kkulu bir akıntı varsa, 5. Halsizlik, ateş, titreme luyrsa, 6. Aşırı kanama varsa 7. Aracın düştüğünden şüphe ediliyrsa RİA Kullanmak İsteyenler Nerelere Başvurmalıdır? 1. Sağlık Ocakları, Ana-Çcuk Sağlığı Merkezleri 2. Devlet Hastanelerinin Aile Planlaması Merkezleri 3. SSK Hastaneleri Aile Planlaması Pliklinikleri 4. Kadın ve Çcuk Sağlığı Uygulama ve Araştırma Birimi (İ.Ü. Tıp Fak.) 5. Türkiye Aile Planlaması Vakfı Pliklinikleri uygun birimlerdir. ÖNEMLİ! RİA kullanmanın kadın için uygun lup lmadığına, muayene snunda eğitilmiş sağlık persneli karar verebilir. Uygun ise aleti takar. Süresi bittiğinde ya da gebe kalmak istendiğinde yine eğitilmiş sağlık persneli çıkarır. Tekrar kullanmak isteniyrsa hemen takılabilir. Rahmin dinlenmesi gerekmez. Bazı durumlarda (Örneğin; iltihaplanma, rahim ağzında yara gibi) hekim bir süre ara vermeyi önerebilir. Diyafram Lastikten yapılmış, kubbe biçiminde kenarları esnek bir araçtır. Rahim ağzını kapatacak şekilde cinsel ilişkiden önce yerleştirilir. Farklı byları vardır. Hangi bylarının kullanılacağı sağlık persnelinin muayenesi snucu belirlenir. İlk uygulama sağlık persneli tarafından yapılmalıdır. Diyaframla birlikte sperm öldürücü kremler de kullanılırsa kruyuculuğu artar. Gebelikten Nasıl Krur? Rahim ağzını kapatarak, erkek üreme hücrelerinin rahim ve tüplere geçmelerini önler. Diyaframı her ilişkide ve dğru kullanan 100 kadından ancak 2-4 tanesi gebe kalabilir. Kimler Diyafram Kullanabilir? 1. Uzun süreli, etkili yöntemleri (RİA, krunma çubuğu, tüplerin bağlanması v.s.) kullanmak için uygun zaman bekleyenler, 2. Seyrek cinsel ilişkide bulunanlar, 3. Başka yöntem kullanamayan, kullanmak istemeyenler 4. Emziren kadınlar

16 Kimler Diyafram Kullanmamalı? 1. Rahim sarkması lan kadınlar 2. Rahim pzisynunda anrmallikleri lanlar (Arkaya dönme, çift rahim ağzı vb) 3. Kauçuk alerjisi lanlar 4. Sık sık idrar ylu iltihapları lan kadınlar Olumlu Yönleri Nelerdir? 1. Hemen etkilidir. Belli bir süre geçmesi gerekmez. Dğru kullanıldığında etkinliği yüksektir. 2. Rahim ağzı kanserinin önlenmesine yardımcı lur. 3. Sperm öldürücülerle birlikte kullanıldığı zaman cinsel ylla bulaşan (zührevi) hastalıkları önler, krur. 4. Adet düzenini etkilemez. Olumsuz Yönleri Nelerdir? 1. Cinsel ilişkiden en az 6 saat snra çıkarılmalı 2. Her cinsel ilişkiden önce sperm öldürücü (spermisit) krem uygulanmalı 3. Cinsel ilişkiyi lumsuz etkileyebilir. 4. Bazı kadınlarda idrar ylu iltihaplarına neden labilir. Ne Zaman Uygulanmalı? 1. Adet kanaması dışında her zaman kullanılabilir. 2. Dğum snrası akıntının bitmesi ve rahmin nrmal şeklini almasından snra (6 hafta snra) uygulanabilir. 3. Gece yatağa gitmeden önce labileceği gibi cinsel ilişkiden hemen önce de yerleştirilebilir. Derhal Bir Sağlık Kuruluşuna Başvurulması Gereken Durumlar : 1. Yüksek ateş, bulantı, kusma, ishal, halsizlik, tansiyn düşmesi gibi belirtiler 2. İdrar ylu iltihapları 3. Kauçuk ve sperm öldürücüye karşı alerjik durumlar saat çıkarılmadığında luşan haznede kkulu akıntı gibi herhangi bir şikayet varsa beklemeden, herhangi bir şikayeti yksa yılda bir genel sağlık kntrlüne gitmek yeterlidir. ÖNEMLİ! 1. Diyafram ilişkiden en erken 6, en geç 24 saat snra çıkarılmalıdır. 2. Diyaframın nasıl kullanılacağını sağlık persnelinden ayrıntılı öğrenmeli 3. Diyaframı kullandıktan snra sabunlayıp, durulayıp, kurulamalı ve kendi özel kutusunda saklamalı 4. El, tırnak temizliğine ve önden arkaya dğru taharetlenmeye özen göstermeli. İlk uygulama sağlık persneli tarafından yapılmalıdır.

17 Sperm Öldürücüler (Spermisitler) Erkek üreme hücrelerini (spermleri) etkisizleştiren ve öldüren kimyasal maddelerdir. Köpüren tablet, vül, krem, jel, köpük ve film şeklinde labilirler. Gebelikten Nasıl Krur? Erkek üreme hücrelerinin hareket ve döllenme yeteneğini rtadan kaldırır ve rahim ağzı kanalından geçmelerini engeller. Tek başlarına kullanıldığında etkilidirler ancak kndm ya da diyaframla birlikte kullanıldığında daha etkili lurlar. Kimler Kullanabilir? İsteyen herkes Uzun süre etkili bir yöntem için uygun zamanı beklerken geçici bir yönteme gereksinimi lanlar Başka bir yöntemi kullanmak istemeyen ya da kullanamayanlar Seyrek cinsel ilişkide bulunanlar Kullandıkları yöntemin etkinliğini arttırmak isteyenler Krunmaya gereksinimi lan emziren kadınlar Olumlu Yönleri Nelerdir? Yöntemle ilgili sağlık riski yktur. Reçete ya da tıbbi muayene gerektirmez. Krem, jel ve köpükler hemen etkilidir. Kullanımı klaydır. Genellikle yan etkisi yktur. Kayganlaştırıcı (cinsel ilişkiyi klaylaştırmak açısından önemlidir) etkisi vardır./li> Cinsel ylla bulaşan hastalıklara karşı bir ölçüde kruma sağlar. Dğru ve sürekli kullanıldığında etkinliği yüksektir. Olumsuz Yönleri Nelerdir? Dğru ve sürekli kullanılmadığında başarısızlık ranı artar. Hamile kalması sağlık açısından sakıncalı lanlara önerilmez. Her cinsel ilişkide kullanılması gerekir. Tiksinti luşturabilir, cinsel zevki lumsuz etkileyebilir. Köpüren tablet, vül, film şeklinde lanlarında uygulamadan snra 5-10 dk. beklenmesi gerekir. Etkisi yalnızca 1 saat sürer. Bu ürünleri temin etmek klay lmayabilir, fiyatları pahalıdır. Sperm Öldürücüleri (Spermisitleri) Uygularken Dikkat Edilecek Nktalar: Köpüren tablet ve vüller: Uygulayıcı bir araç gerekmez. Cinsel ilişkiden 10 dakika önce döl ylunun derinine yerleştirilir.

18 Krem ve jeller: Krem ya da jel uygulayıcı dlana kadar sıkılır. Uygulayıcı, ucu rahim ağzına erişinceye kadar döl yluna (vajina) skulur. Pistn itilerek krem bşaltılır. Krem ya da jelin etkinliği hemen başlar, beklemeye gerek yktur. Uygulayıcı ılık suda yıkanır, durulanır, kurulanır. Başkalarıyla rtak kullanılmamalıdır. Köpük: Kullanmadan önce tüp kez çalkalanır. Tüp dik tutularak uygulayıcı tüpün ağzına yerleştirilmelidir. Uygulayıcıya bastırılınca köpükle dlacaktır. Sırt üstü yatar pzisynda iken uygulayıcı, döl ylunun (vajinanın) rahim ağzına yakın bölümüne uygulanır. Pistn itilerek köpük bşaltılır. Köpüğün etkinliği hemen başlar, beklemeye gerek yktur. Film: Cinsel ilişkiden 5 dakika önce rta parmakla döl ylunun (vajinanın) derinine yerleştirilir.uygulayan parmağa yapışmaması için elin kuru lması gerekmektedir. Dğal vücut sıvıları ile film eriyeceğinden ilişki snrası çıkarmak gerekmez. ÖNEMLİ! Sperm Öldürücülere (Spermisitlere) karşı döl ylu (vajina) içinde yanma hissi, kamışta (peniste) rahatsızlık gibi alerjik şikayetler görülebilir. Özellikle cinsel ilişki snrası şikayetlerin lması alerjiye bağlıdır. Başka bir yöntem kullanılmalıdır. Cinsel ilişkinin sürdürülmesi planlanıyrsa, 1 saat snra etkinliği azalacağından, yeni bir sperm öldürücü (spermisit) uygulanmalıdır. Cinsel ilişkiden 6-8 saat snraya kadar hazne içinde kalması gereklidir. Bu sürede bany yapılabilir. Ancak döl ylu yıkanmamalıdır Türkiye de şu an mevcut bulunan sperm öldürücüler (spermisitler), Agen vaginal vul ve Lrphyn vaginal suppzituvar (fitil) dır. Eczanelerde hali hazırda jel, köpük ve film şeklinde lan sperm öldürücüler (spermisitler) bulunmamaktadır. Ancak bu tip spermisitlerin de kullanımı bir süre snra yaygınlaşacaktır. Kndm (Prezervatif) Cinsel ilişki sırasında sertleşmiş kamış (penis) üzerine geçirilen genellikle kauçuktan yapılmış ince bir kılıftır. Geri çekme dışında erkeklerin kullanabileceği tek kalıcı lmayan yöntemdir. Ayrıca AIDS (Kazanılmış İmmün Yetmezlik Sendrmu) ve diğer cinsel ylla bulaşan hastalıklardan kruma gibi yararları da vardır. Çeşitli tipleri vardır. Kadınların kullanabileceği kadın kndmları da üretilmektedir. Ancak henüz yaygın larak kullanılmamaktadır. Gebelikten Nasıl Krur? Kndm, erkek üreme hücrelerinin (spermlerin) döl yluna (vajina) girmesini engeller. Bazı kndmlar erkek üreme hücrelerini öldüren maddelerle (spermisit) kaplanmıştır. Bazıları ise kayganlaştırıcı özelliktedir. Kimler Kullanabilir? 1. Uzun süreli bir yöntem için uygun zamanı beklerken geçici bir yönteme gereksinimi lan ya da ek bir yöntem isteyenler

19 2. Hemen bir yönteme gereksinim duyanlar 3. Diğer yöntemleri yan etkileri nedeni ile kullanamayanlar 4. Birden fazla cinsel eşi bulunanlar 5. Eşi emzirenler 6. Seyrek cinsel ilişkide bulunanlar 7. Cinsel ylla bulaşan hastalık riski altında lanlar Olumlu Yönleri Nelerdir? 1. Yöntemle ilgili sağlık riski ve yan etkisi yktur. 2. Hemen etkilidir. 3. Sağlık kuruluşuna başvurmak gerekmez. 4. Pahalı değildir ve klay bulunabilir. 5. Erken bşalmanın önlenmesine yardımcı labilir. 6. Başka bir yöntemin kullanımı ertelenmişse, iyi bir ara yöntemdir. 7. Dğru kullanıldığında etkinliği yüksektir. Olumsuz Yönleri Nelerdir? 1. Dğru ve sürekli kullanılmadığında başarısızlık ranı artar. 2. Hamile kalması sağlığı açısından sakıncalı lanlara önerilmez. 3. Cinsel ilişkiye ara verdirtir 4. Bazı erkeklerde ereksiynu güçleştirir. Nasıl Kullanılır? 1. Sertleşmiş durumdaki kamışın (penisin) döl yluna temasından önce takılmalıdır. 2. Kndmun ucunda bşluk yksa, er suyu (semen) için 1-2 cm.lik bşluk bırakılmalıdır. 3. İlişki snrası er suyunun (semenin) döl yluna (vajina) dökülmemesi için sertleşme kayblmadan önce, kndm parmaklarla tutularak kamış (penis) çekilmelidir. 4. Kndm bir kez kullanıldıktan snra atılmalıdır. 5. Yedek kndm bulundurulmalıdır. 6. Kndmlar üretim tarihinden snra 5 yıl süre ile kullanılabilir. Güneş ve sıcaklıktan uzak saklanmalıdır. 7. Kayganlaştırmak için vazelin, bebek yağı gibi maddeler kullanılmamalıdır. Spermisitler, tükürük bu amaçla kullanılabilir. 8. Yırtılması durumunda hemen bir üreme hücrelerini öldürücü madde (spermisit) kullanılmalı ya da 12 saat içinde bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. 9. Kauçuk alerjisi lanlar ya da erkek üreme hücresini öldürmek (spermisit) için knulan katkı maddesine alerjisi lanlar kullanmamalıdır. Katkısız kndm kullanılmasına rağmen alerjisi varsa, başka bir yöntem kullanılmalıdır. Kndmlar Nereden Alınabilir? 1. Sağlık cakları, Ana-Çcuk Sağlığı Merkezleri 2. SSK, devlet, üniversite hastanelerinin aile planlaması pliklinikleri 3. Türkiye Aile Planlaması Vakfı Pliklinikleri

20 4. Eczaneler, büyük süpermarketler. ÖNEMLİ! 1. İlişki sırasında yırtılır ya da delinirse hamilelikten krumaz. 2. Her ilişkide mutlaka yeni bir kndm kullanılmalıdır. 3. Yedek kndm bulundurulmalı, yedek paketler ısı ve nemden krunmalıdır. Kadında Tüplerin Bağlanması (Tüp Ligasynu) Sağlıklı kadınlar rtalama yaşlarına kadar dğurganlıklarını sürdürürler. Genellikle ailelerde kadın yaşlarına gelinceye kadar, istenilen çcuk sayısına ulaşıldığından, geri kalan uzun yıllar byunca istenmeyen hamileliklere karşı etkin önlemler alınması gerekir. Tüp ligasynu kadında dğurganlığın cerrahi yöntemle kalıcı larak snlandırılmasıdır. Günümüzde hem gelişmiş, hem de gelişmekte lan ülkelerde en sık kullanılan aile planlaması yöntemleri arasında yer almaktadır. Gebelikten Nasıl Krur? Tüplerin kapatılması ile, erkek üreme hücresinin (spermlerin), kadın yumurtası (vum) ile karşılaşması engellenir. Kimler Kullanabilir? 1. Daha fazla çcuk istemeyen çiftler 2. Yaş ya da sağlık srunları nedeniyle gebe kalması tehlikeli lan kadınlar 3. Yöntem için bilinçli ve gönüllü karar veren çiftler Olumlu Yönleri Nelerdir? En etkili ve kalıcı yöntemdir. Başarısızlık şansı çk küçüktür. (1/ Binde bir) Hemen etkilidir. Yan etkisi yktur. Hrmnların salınımı ve kan dlaşımı herhangi bir şekilde değişmediği için, cinsel birleşmeye etkisi yktur. Cinsel istekte bir değişiklik lmaz. Adet düzeni etkilenmez.