TR82 BÖLGESİ SOSYOEKONOMİK GELİŞMİŞLİK ENDEKSİ

Transkript

1

2 TR2 BÖLGESİ SOSYOEKONOMİK GELİŞMİŞLİK ENDEKSİ Seniha ÇETİNEL Planlama, Programlama ve Stratejik Araştırmalar Birimi Uzmanı Nisan, 20

3 Bu belge, Kuzey Anadolu Kalkınma Ajansı tarafından bastırılmıştır. Belge No : 20-RP-0/ Revizyon No : - Revizyon Tarihi : - ISBN : Editör(ler) : -. Basım, Mart 20 Tasarım : Sinan KACIR Basım Yeri : Salmat Basım Yayıncılık Ambalaj San. ve Tic. Ltd. Şti. Sebze Bahçeleri Cad. (Büyük Sanayi. Cad.) Arpacıoğlu İş Hanı No. / İskitler-Ankara Tel: Faks: Matbaa Sertifika No : Bu belgenin her türlü yayın hakkı Kuzey Anadolu Kalkınma Ajansı na aittir. Kuzey Anadolu Kalkınma Ajansı nın izni olmadan, eğitim ve tanıtım amaçlı da olsa hiçbir şekilde bu belgenin tümü veya bir kısmı yayınlanamaz ve çoğaltılamaz. T.C. Kuzey Anadolu Kalkınma Ajansı Cebrail Mah. Saray Sk. No: 7200 / KASTAMONU Tel.: 0 (66) 22 2 Faks : 0 (66) 22 E-posta: bilgi@kuzka.gov.tr

4 İçindekiler İçindekiler... iii Kısaltmalar... iv Giriş... Daha Önce Yapılan Endeks Çalışmaları... Yöntem... Seçilen Değişkenler... Sosyal Değişkenler... Ekonomik Göstergeler... Genel Değerlendirmeler...6 Kastamonu İlçeleri Arasındaki Durum...6 Çankırı İlçeleri Arasındaki Durum... Sinop İlçeleri Arasındaki Durum... 0 Bölge İlçeleri Kıyaslaması... Kaynakça... 6

5 Kısaltmalar TÜİK URAK TBA TSO Türkiye İstatistik Kurumu Uluslararası Rekabet Araştırmaları Kurumu Temel Bileşen Analizi Ticaret ve Sanayi Odaları EDAM Ekonomi ve Dış Politika Araştırma Merkezi iv

6 Giriş TR2 Bölgesi nde yapılan İlçe Analizleri aynı zamanda ilçe düzeyinde veri seri oluşturmak için de imkân olmuştur. Analizlerde yer alan verilerden derlenen veri seti aracılığıyla her bir ilçe için mevcut durumu yansıtan ekonomik endeks, sosyal endeks ve genel endeks olmak üzere tür endeks hesaplanmıştır. Veri seçim sürecinde daha önce yapılan il ve ilçe endeksi çalışmaları da incelenmiştir. Bu tür gelişmişlik düzeyini ölçen çalışmalar önümüzdeki dönemlerde tekrarlanarak ilçelerin performansı ve gelişimi izlenecektir. İstatistiksel analiz tekniklerinden biri olan Temel Bileşen Analizi (TBA) kullanılarak yapılan çalışmada öznel değerlendirmelerden çok nesnel değerlendirmelere ağırlık verilmektedir. Her bir ilçe için hesaplanan endeks değeri tüm ilçeleri birbiriyle kıyaslama fırsatı vermektedir. Analiz, Merkez ilçeler dâhil olmak üzere Kastamonu nun 20, Çankırı nın 2 ve Sinop un ilçesini içermektedir. Değişkenler, ilçe analizi sürecinde oluşturulan veri kümesinden seçilmiştir. Bu veri kümesinin oluşturulmasında ise Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Ticaret ve Sanayi Odaları (TSO), İl Müdürlükleri nden ve Merkezi Kurumların hazırladığı verilerden ilçe düzeyinde elde edilebilir olanlardan yararlanılmıştır. Daha Önce Yapılan Endeks Çalışmaları Uluslararası Rekabet Araştırmaları Kurumu (URAK), iller arası rekabetçilik endeksi çalışmasını en son dönemine ilişkin yapmıştır. Türkiye deki il; Beşeri Sermaye ve Yaşam Kalitesi, Markalaşma Becerisi ve Yenilikçilik, Ticaret Becerisi ve Üretim Potansiyeli ve Erişilebilirlik olmak üzere ana başlık üzerinden değerlendirilmiştir. Yıllık bazda ve düzenli oluşturulan veriler üzerinden endeksleme yapılmıştır; 200, 200, 200 yılı çalışmalarında kullanılan değişkenlerde bir miktar farklılık bulunmaktadır. URAK tarafından yapılan endeks çalışmasında her bir alt endekste değişkenler belirlenmiş ve ağırlıklandırma uzman görüşü yöntemiyle yapılmıştır. Tablo, endeks çeşitlerine göre TR2 Bölgesi illerinin yanı sıra seçilmiş illerin performansını ortaya koyarak , dönemleri arasındaki farkı göstermektedir.

7 Tablo : URAK Endeks Sonuçları Endeks İl Fark Beşeri Sermaye ve Yaşam Kalitesi Alt Endeks Kastamonu Çankırı Sinop 7 - Balıkesir Bursa Eskişehir 0 Kocaeli 20 7 Zonguldak Markalaşma Becerisi ve Yenilikçilik Alt Endeksi Kastamonu Çankırı 0 - Sinop Balıkesir 0 Bursa 0 Eskişehir Kocaeli - Zonguldak Ticaret Becerisi ve Üretim Alt Endeksi Kastamonu Çankırı Sinop Balıkesir 27 0 Bursa 0 Eskişehir Kocaeli 0 Zonguldak Erişilebilirlik Alt Endeksi Kastamonu Çankırı Sinop Balıkesir Bursa 0 Eskişehir -2 Kocaeli Zonguldak 2 20 Genel Endeks Kastamonu Çankırı Sinop 0 - Balıkesir Bursa 0 Eskişehir Kocaeli 0 Zonguldak yılında DPT tarafından yapılan sosyoekonomik gelişmişlik endeksi çalışmasına göre Kastamonu. Sinop 7. ve Çankırı. sırada yer almaktadır. 200 yılı çalışmasında iller gruba ayrılmıştır; Kastamonu, Çankırı ve Sinop,. grup iller arasında yer almaktadır. 20 yılında Kalkınma Bakanlığı tarafından yapılan sosyoekonomik gelişmişlik endeksi çalışması daha farklı bir değişken grubuyla yinelenmiştir. İllerin durumları incelendiğinde il içerisinde Kastamonu 7., Sinop. ve Çankırı ise. sırada yer almaktadır. TR2 Bölgesinde Merkez ilçeler dâhil olmak üzere Kastamonu da 20, Çankırı da 2 ve Sinop ta ilçe bulunmaktadır. 200 yılında DPT tarafından yapılan çalışmaya göre Türkiye de bulunan ilçeler gelişmişlik durumuna göre 6 gruba 2 ayrılmıştır. Çankırı Merkez, Kastamonu Merkez ve Sinop Merkez ile Abana 2. grup ilçeler arasında yer alırken; Kızılırmak, Pınarbaşı, Doğanyurt, Durağan ve Dikmen ilçeleri 6. grupta yer alan ilçeler arasındadır. Gerek il gerek ilçe bazlı endeks oluşturma çalışmalarında teme l bileşen analizi tekniği kullanılmıştır. Ekonomi ve Dış Politika Araştırma Merkezi (EDAM) ile Deloitte Türkiye tarafından 200 yılında yapılan Türkiye İçin Bir Rekabet Endeksi Çalışmasına göre değişik gösterge setleriyle endeksler hesaplanmıştır. Tablo 2 ile EDAM tarafından hesaplanan endeks değerleri sıralaması incelenmektedir. Tablo 2: EDAM Endeks Değerleri Sıralaması Kastamonu Çankırı Sinop Rekabet Endeksi 6 Emek Piyasaları Endeksi 6 60 Ekonomik Etkinlik ve Canlılık Endeksi 0 6 İnsani Sermaye Endeksi Yaratıcı Sermaye Endeksi 0 66 Fiziki Altyapı Endeksi 2 Sosyal Sermaye Endeksi 7 Çalışmada iller gruba ayrılmış olup;. grup en gelişmiş,. grup en az gelişmiş illeri temsil etmektedir. 2 Çalışmada ilçeler 6 gruba ayrılmış olup;. grup en gelişmiş, 6. grup en az gelişmiş ilçeleri temsil etmektedir. 2

8 Yöntem Çalışmada, TR2 Bölgesi ndeki ilçeleri sosyoekonomik değişkenler yardımıyla sınıflandıracak endeks değerleri ile sıralama elde etmek amaçlanmaktadır. Çok değişkenli analiz türlerinden faktör analizi yardımıyla oluşturulan değişken seti üzerinden ilçelerin gelişmişliğini ölçerek yapılan bu çalışma aynı veri setiyle belirli zaman dilimlerinde tekrarlanacak ve ilçe performansları ölçülecektir. Çok değişkenli analiz metotlarından faktör analizinde gözlenen fazla sayıdaki değişken, daha az sayıda faktör tarafından açıklanmaya çalışılır. Değişkenler arasında korelasyonlar (ilişki) incelenerek, yüksek korelasyona sahip olmayan değişkenler analiz dışı bırakılabilir. İstenen durum değişkenler arasında yüksek düzeyde ilişki olmasıdır. Değişkenler arasındaki ilişkiler ne kadar yüksek olursa, sonrasında bu değişkenlerin bir araya gelerek faktör oluşturma olasılıkları o kadar artmaktadır. Değişkenler arasındaki küçük korelasyonlar, bu değişkenlerin birlikte faktör oluşturma olasılıklarının da düşük olacağına işaret etmektedir. Bu aşamanın ardından Bartlett testi ile korelasyon matrisindeki değişkenlerin en azından bir kısmı arasında yüksek oranlı korelasyonlar olduğu test edilir. Analize devam edilebilmesi için korelasyon matrisi birim matristir (yokluk hipotezi) hipotezinin reddedilmesi gereklidir. Eğer yokluk hipotezi reddedilirse veri setinin analiz için uygun olduğu sonucu ortaya çıkmaktadır. Ardından Kaiser Meyer Olkin (KMO) Örneklem Yeterliliği Ölçütü sınaması yapılır; KMO oranının 0, in üzerinde olması gerekmektedir. Oran büyüdükçe veri seti faktör analizi yapmak için o kadar uygundur denilebilir. En temel amacı boyut indirgemesi olan çok değişkenli analiz neticesinde birçok yorumlanması güç değişken yerine birbirinden bağımsız daha az sayıda faktörlerin bulunması sağlanır. Bu faktörler elde edildikten sonra her bir faktörde yüksek ağırlıkla yer alan değişkenler incelenir. Belirli sayıda temel bileşen, toplam değişkenliğin %0 inden büyük bir kısmını açıklarsa, bilgi kaybı olmaksızın değişken setinin yerine kullanılabilecek bir temel bileşen seti elde edilmiştir. Sosyal araştırmalarda %0 limitinin bir miktar daha aşağısı kabul edilmektedir (Kalaycı, 200).

9 Seçilen Değişkenler Sosyal Değişkenler Nüfus Oranı: Toplam nüfus büyüklüğü, ilçede kır ve kent toplamında barınan kişi sayısını ifade etmektedir. Bölgemiz için sosyal ve ekonomik hareketlilik yaratacak miktarda nüfus büyüklüğü birtakım ilçelerde bulunmamaktadır. Bazı ilçelerde istihdam yoğun ekonomik sektörler dahi istihdam gereksinimini yoğunlukla komşu illerden gidermektedir. Geçtiğimiz yıllar içinde Kastamonu, Çankırı ve Sinop illeri yoğun miktarda göç vermiştir. Uzun dönemli veriler incelendiğinde sadece il merkezleri belli bir miktar büyümektedir. Sonuç olarak ilçe düzeyinde yapılan bir araştırmada ilçenin sahip olduğu nüfus kullanılması gereken bir değişken olarak görülmektedir. Kentleşme Oranı: İlçe merkezinde yaşayan nüfusun toplam nüfusa oranıdır. Önemli bir gelişmişlik göstergesi olarak kullanılmaktadır. Nüfus Artış Hızı: Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi ne geçildikten sonraki Dönemi nüfus değişimi incelenmiştir. Yüksek Okul ve Üzeri Mezun Oranı: Genel olarak ilçelerimizde yüksekokul ve üzeri mezun oranları oldukça düşüktür. Aslında Bölgede lise öğrenimini tamamlayanlardan yükseköğretime devam edenler yüksektir. Ancak Yükseköğretimini tamamlayanlar genel olarak istihdama Bölge illerinde dâhil olmamaktadır. - 2 Yaş Arası Genç Nüfusun Bölge İçindeki Oranı: -2 yaş arası nüfusun toplam nüfus içindeki payını ifade eden değişken ilçelerdeki yaş dağılımı hakkında bilgi vermektedir. Dernek Üyeliğinde Kadın Katılımı: TR2 Bölgesi nde çalışmakta olan derneklerin, gerçekleştirdikleri faaliyetlerin niteliği ve niceliği açısından genelleme yapılırsa çok yüksek kapasiteye sahip olmadıkları söylenebilir. Ancak derneklere kadın katılımı incelenirse, ilçelerde kadının sosyal hayata katılımının ilçe gelişmişliğine etkisi incelenebilir. Okuma Yazma Bilmeyenlerin Oranı: Okuma yazma oranını %00 hedefine ulaştırma yönünde çalışmalar İlçeler düzeyinde devam etmektedir. Yaşlı nüfusun fazlalığı okuma-yazma bilmeyen nüfus oranını yükseltmektedir. + Yaş Okuma Yazma Bilmeyen Kadınların Oranı: ve üzeri yaş grubu kadınlar için kullanılan eğitim göstergelerinden biridir. İlçelerimizdeki genel durum, bu yönde dezavantajlı bir durumun olmadığı yönündedir. Yapılan çalışmalarda sosyal gelişmişlik kıyaslamasında kullanılan değişkenlerden biridir. Bölgedeki Spor Tesislerinin Dağılımı: İlçelerde genel olarak genç nüfus çok azdır. Spor tesislerinin dağılımı ilçe düzeyinde kullanılabilecek sosyal hayata ilişkin bir göstergedir. İlçe Analizi toplantılarında öne çıkan duruma göre ilçelerde bu fiziki imkânların nitelik ve nicelikçe artırılması yönünde çalışmalar yapılmalıdır. Karayolu/Yüzölçümü Oranı: İlçedeki toplam karayolu uzunluğunun yüzölçümüne oranı gibi bir değişken türetilerek karayolu erişiminin durumu içerilmeye çalışılmıştır. Ekonomik Göstergeler Büyük Ölçekli Firmalardaki İstihdam Oranı: Bölgedeki ekonomik aktiviteler ilçelerde bulunan işletmeler aracılığıyla gerçekleşmektedir. Bunlar genelde küçük çapta üretim yapan işletmelerdir. İlçelerde yoğun istihdam sağlayıp katma değer üreten, göçün azaltılması yönünde etkileri olan yoğun istihdama sahip birkaç işletme de bulunmaktadır. Analizde, bu işletmelerin ilçelerin gelişmişlik düzeylerine etkisi içerilmek istenmiştir. Bölgede bulunan büyük ölçekli firmalarda sağlanan istihdamın ilçelerdeki oranını ifade etmektedir. İşletme Sayısının Oranı: İlçelerin ekonomik faaliyet miktarlarının endeks değerinde içerilmesi amaçlanmıştır. İlçelerde bulunan işletmelerin TR2 Bölgesi genelinde bulunan işletmelere oranı değişken olarak kullanılmıştır. Banka Şubesi Oranı: İlçelerde banka şubesi bulunması özellikle ekonomik hayatın canlılığının ve nüfus büyüklüğünün sonucu olabilecek bir gösterge olduğu düşüncesiyle endeks hesaplanmasında içerilmiştir. İlçelerde bulunan banka şubesi sayısı Bölgede bulunan banka şubesi sayısına oranlanarak gösterge setine dahil edilmiştir. Kargo Şirketi Oranı: İlçelerdeki kargo şirketi sayısı ekonomik ve sosyal hayatın canlılığını yansıtabilecek bir gösterge olabileceği gerekçesiyle analize dahil edilmiştir. İlçelerde bulunan kargo şirketi sayısı Bölgede bulunan kargo şirketi sayısına oranlanarak veri setine alınmıştır. Konaklama Kapasitesi Oranı: Konaklama kapasitesi sadece turizm ile gelişme potansiyeli olan ilçeler için

10 önemli değildir; aynı zamanda hizmetler sektörünün gelişmişliği konusunda anlamlı olabilecek bir gösterge olarak veri setine dâhil edilmiştir. İlçede mevcut olan konaklama kapasitesi Bölgedeki konaklama kapasitesine bölünerek analize dâhil edilmiştir. İmalat Sanayi Sektöründe Çalışan Firma Dağılımı: Bölgede İmalat sanayiinde çalışan firmaların ilçelerdeki dağılımı da bu değişkenle analize dâhil edilmiştir. Büyükbaş Hayvan Dağılımı: TR2 Bölgesi nde tarım sektöründe de potansiyeli yüksek ilçeler vardır; tarım sektörünün endeks değerinde içerilmesi amacıyla endekse dahil edilmiştir. Yem Bitkileri Oranı: Tarım sektörünün endeks değerinde içerilmesi amacıyla dahil edilmiştir; TR2 Bölgesi ndeki yem bitkilerinin ilçeler düzeyindeki üretim oranıdır. Değişkenlere ilişkin ilişki matrisi incelendiğinde nüfus artış hızı değişkeni ile karayolu/yüzölçümü değişkeni ile diğer değişkenler arasında anlamlı ilişki olmadığı görülerek analiz dışı bırakılmıştır. Analizin bundan sonraki adımlarında bu değişkenler kullanılmamıştır. Sosyal Değişkenler Nüfus Oranı 20 Yüzde TÜİK 2 Kentleşme Oranı 20 Yüzde TÜİK Nüfus Artış Hızı ( ) Binde TÜİK Yüksek Okul ve Üzeri Mezun Oranı 20 Yüzde TÜİK - 2 Yaş Arası Genç Nüfusun Bölge İçindeki Oranı 20 Yüzde TÜİK 6 Dernek Üyeliğinde Kadın Katılım Oranı 200 Yüzde İç İşleri Bakanlığı 7 Okuma - Yazma Bilmeyenlerin Oranı, 6+ Yaş 20 Yüzde TÜİK Okuma Yazma Bilmeyen Kadınların Oranı, + Yaş 20 Yüzde TÜİK Bölgedeki Spor Tesislerin Dağılımı 20 Yüzde İlçe Anketleri 0 Karayolu/Yüzölçümü Oranı 202 Ekonomik Değişkenler Büyük Ölçekli Firmalardaki İstihdam Oranı 202 Yüzde İŞKUR 2 İşletme Sayısının Bölgeye Oranı 202 Yüzde Bölge TSO ları Banka Şubesi Oranı 202 Yüzde Vergi Daireleri Kargo Şirketi Oranı (PTT Kargo Dâhil) 20 Yüzde İlçe Anketleri Konaklama Kapasitesi Oranı 202 Yüzde KT İl Müdürlükleri 6 İmalat Sanayi Sektöründe Çalışan Firma Dağılımı 20 Yüzde İlçe Anketleri 7 Büyükbaş Hayvan Varlığı Oranı 200 Yüzde TÜİK Yem Bitkileri Oranı 200 Yüzde TÜİK

11 Genel Değerlendirmeler Kastamonu İlçeleri Arasındaki Durum Kastamonu da bulunan 20 ilçenin hesaplanan sosyal, ekonomik ve genel endeks değerleri Tablo ile incelenirse Kastamonu Merkez İlçe, ekonomik, sosyal ve paralel olarak genel endeks değerlerine göre Kastamonu nun en gelişmiş ilçesidir. Sosyal endeks sıralamasına göre birinci olan Kastamonu Merkez i Abana, Tosya, Taşköprü izlemektedir. Sosyal açıdan en az gelişmiş ilçeler ise Azdavay, Doğanyurt ve sonuncu sırada yer alan Pınarbaşı dır. Ekonomik açıdan ise birinci sırada yer alan Merkez i; Tosya, Taşköprü ve İnebolu ilçeleri izlemektedir; ekonomik endeks sıralaması bakımından Şenpazar son sırada yer almaktadır. Sosyal ve ekonomik tüm değişkenleri içine alarak hesaplanan genel endeks sıralamasında ise birinci Merkez, ikinci Tosya, üçüncü Abana, dördüncü Taşköprü olmaktadır. Pınarbaşı genel endeks değerine göre de Kastamonu nun en az gelişmiş ilçesidir. Tablo : Kastamonu İlçelerinin Genel, Sosyal ve Ekonomik Endeksleri Sosyal Endeks Ekonomik Endeks Genel Endeks Abana,60-0,7, Ağlı -0, -0,6-0,6 Araç -0,2-0,2-0, Azdavay -,26-0, -,22 Bozkurt -0, Cide - -0,2-0, Çatalzeytin -0,6-0, -0,7 Daday -0,27-0, -0, Devrekani 0,2-0, Doğanyurt -,6-0,6 -, Hanönü -0,6-0,2-0,67 İhsangazi -0, -0, -0, İnebolu 0, 0, Küre -0,6-0,7-0,2 Merkez Kastamonu,,, Pınarbaşı -, -0, -,7 Seydiler 0, -0,7 0,2 Şenpazar -,20-0,6 -,2 Taşköprü 0,6 0,7 0, Tosya 0,,2, Kastamonu da bulunan 20 ilçe Tablo ile görülen numaralar ile Grafik, Grafik 2 ve Grafik yardımıyla incelenmektedir. Tablo : Kastamonu İlçeleri Numaralandırma Nu İlçe Nu İlçe Nu İlçe Nu İlçe Abana 6 Cide Hanönü 6 Pınarbaşı 2 Ağlı 7 Çatalzeytin 2 İhsangazi 7 Seydiler Araç Daday İnebolu Şenpazar Azdavay Devrekani Küre Taşköprü Bozkurt 0 Doğanyurt Merkez 20 Tosya 6

12 Grafik : Kastamonu Sosyal Endeks Sonuçları Grafik : Kastamonu Sosyal Endeks Sonuçları,0,0,0,0,0,0,0,0 -,0 -, ,0 -,0 Grafik 2: Kastamonu Ekonomik Endeks Sonuçları Grafik 2: Kastamonu Ekonomik Ekonomik Endeks Endeks Sonuçları Sonuçları 6,0 6,0,0,0,0,0,0,0,0, ,0 -,

13 Grafik : : Kastamonu Genel Genel Endeks Endeks Sonuçları Sonuçları 6,0,0,0,0,0 20 -, ,0 Çankırı İlçeleri Arasındaki Durum Çankırı İlçeleri Arasındaki Durum Çankırı da bulunan 2 2 ilçenin ilçenin hesaplanan hesaplanan sosyal, sosyal, ekonomik ekonomik ve genel ve endeks genel endeks değerleri değerleri Tablo ile Tablo incelenirse ile Çankırı incelenirse Merkez Çankırı İlçe, ekonomik, Merkez İlçe, sosyal ekonomik, ve paralel sosyal olarak ve genel paralel endeks olarak değerlerine genel göre endeks Çankırı nın değerlerine en gelişmiş göre ilçesidir. Çankırı nın Sosyal en endeks gelişmiş sıralamasına ilçesidir. göre Sosyal birinci endeks olan Çankırı sıralamasına Merkez i Şabanözü, göre birinci Çerkeş olan ve Atkaracalar Çankırı Merkez i ilçeleri izlemektedir. Şabanözü, Çerkeş Sosyal açıdan ve Atkaracalar en az gelişmiş ilçeleri ilçeler izlemektedir. ise Kızılırmak, Sosyal Yapraklı açıdan ve sonuncu en az sırada gelişmiş yer alan ilçeler Bayramören dir. Ekonomik açıdan ise birinci sırada yer alan Merkez i Çerkeş, Kurşunlu ve Şabanözü ilçeleri izlemektedir; ise Kızılırmak, Yapraklı ve sonuncu sırada yer alan Bayramören dir. Ekonomik açıdan ise birinci sırada yer ekonomik endeks sıralaması bakımından Bayramören son sırada yer almaktadır. Sosyal ve ekonomik tüm değişkenleri alan Merkez i içine alarak Çerkeş, hesaplanan Kurşunlu genel endeks ve Şabanözü sıralamasında ilçeleri ise izlemektedir; birinci Merkez, ekonomik ikinci Şabanözü, endeks üçüncü sıralaması Çerkeş, dördüncü bakımından Kurşunlu Bayramören olmaktadır. son sırada Bayramören yer almaktadır. genel endeks Sosyal değerine ve ekonomik göre de Çankırı nın tüm değişkenleri en az gelişmiş içine ilçesidir. alarak hesaplanan genel endeks sıralamasında ise birinci Merkez, ikinci Şabanözü, üçüncü Çerkeş, dördüncü Tablo Kurşunlu : Çankırı olmaktadır. İlçelerinin Bayramören Genel, genel Sosyal endeks ve Ekonomik değerine göre Endeksleri Çankırı nın en az gelişmiş ilçesidir. İlçe Genel Endeks Sosyal Endeks Ekonomik Endeks Atkaracalar 0, 0, -0, Bayramören -,0 -,62-0,6 Çerkeş 0, 0, Eldivan -0, -0, -0, Ilgaz 6 0,2-0, Kızılırmak -0,77-0, -0, Korgun -0, -0,6-0, Kurşunlu 0,27 0,26-7 Merkez Çankırı,6,, Orta -0,70-0,7-0,2 Şabanözü 0,7 0, -0,7 Yapraklı -,2 -, -0, Çankırı da bulunan 2 ilçe Tablo 6 ile görülen numaralar ile Grafik, Grafik ve Grafik 6 yardımıyla incelenmektedir. Sosyal değişkenler ile oluşturulan sosyal endeks sonuçları Grafik ile gösterilmektedir.

14 Tablo 6: Çankırı İlçeleri Numaralandırma Nu İlçe Nu İlçe Nu İlçe Atkaracalar Ilgaz Merkez 2 Bayramören 6 Kızılırmak 0 Orta Çerkeş 7 Korgun Şabanözü Eldivan Kurşunlu 2 Yapraklı Grafik : : Çankırı Sosyal Sosyal Endeks Endeks Sonuçları Sonuçları Grafik : Çankırı Sosyal Endeks Sonuçları,0,0,0,0,0,0,0,0 -,0 -, ,0 -,0 Grafik : Çankırı Ekonomik Endeks Sonuçları Grafik : : Çankırı Ekonomik Ekonomik Endeks Endeks Sonuçları Sonuçları,,,0,0 0, 0, -0, -0, ,0 -,0

15 Grafik 6: 6: Çankırı Genel Genel Endeks Endeks Sonuçları Sonuçları,0,0,0 -, Sinop İlçeleri Arasındaki Durum Sinop İlçeleri Arasındaki Durum Sinop ta bulunan ilçenin hesaplanan sosyal, ekonomik ve genel endeks değerleri Tablo 7 ile Sinop ta incelenirse bulunan Sinop Merkez ilçenin hesaplanan İlçe, ekonomik, sosyal, sosyal ekonomik ve paralel ve genel olarak endeks genel değerleri endeks Tablo değerlerine 7 ile incelenirse göre Sinop Merkez Sinop un İlçe, en ekonomik, gelişmiş ilçesidir. sosyal ve Sosyal paralel endeks olarak sıralamasına genel endeks göre değerlerine birinci olan göre Sinop Sinop un Merkez i en gelişmiş Boyabat, ilçesidir. Sosyal endeks sıralamasına göre birinci olan Sinop Merkez i Boyabat, Gerze ve Ayancık ilçeleri izlemektedir. Gerze ve Ayancık ilçeleri izlemektedir. Sosyal açıdan en az gelişmiş ilçeler ise Saraydüzü ve Dikmen dir. Sosyal açıdan en az gelişmiş ilçeler ise Saraydüzü ve Dikmen dir. Ekonomik açıdan ise birinci sırada yer alan Ekonomik açıdan ise birinci sırada yer alan Merkez i Boyabat izlemektedir; ekonomik endeks sıralaması Merkez i Boyabat izlemektedir; ekonomik endeks sıralaması bakımından Saraydüzü son sırada yer almaktadır. Sosyal bakımından ve ekonomik Saraydüzü tüm son değişkenleri sırada yer içine almaktadır. alarak hesaplanan Sosyal ve genel ekonomik endeks tüm sıralamasında değişkenleri ise içine birinci alarak Merkez, ikinci hesaplanan Boyabat, genel üçüncü endeks Gerze, sıralamasında dördüncü Ayancık ise birinci olmaktadır. Merkez, Dikmen ikinci Boyabat, genel endeks üçüncü değerine Gerze, göre dördüncü de Sinop un en Ayancık az gelişmiş olmaktadır. ilçesidir. Dikmen genel endeks değerine göre de Sinop un en az gelişmiş ilçesidir. Tablo 7: 7: Sinop Sinop İlçelerinin İlçelerinin Genel, Genel, Sosyal Sosyal ve Ekonomik ve Ekonomik Endeksleri Endeksleri Genel Endeks Sosyal Endeks Ekonomik Endeks Ayancık 0, 0,6-0,2 Boyabat,07 0,2,0 Dikmen -,66 -, -0, Durağan -0, -0, -7 Erfelek -0,20-0,2-0,22 Gerze 0,6 0,7 0,7 Merkez Sinop,2,6 2,7 Saraydüzü -, -,6-0, Türkeli -0,20-0,7-0,2 2 0

16 7 TR2 Bölgesi Sosyoekonomik Gelişmişlik Endeksi Tablo : Sinop İlçeleri Numaralandırma Tablo Nu: Sinop İlçeİlçeleri Numaralandırma İlçe Nu Ayancık İlçe 6 Gerze Nu İlçe Ayancık 6 Gerze 2 Boyabat 7 Merkez 2 Boyabat 7 Merkez Dikmen Dikmen Saraydüzü Saraydüzü Durağan Durağan Türkeli Türkeli Erfelek Erfelek Grafik 7: 7: Sinop Sinop Sosyal Sosyal Endeks Endeks Sonuçları Sonuçları,0,0 7,0, ,0 - -,0 Grafik : : Sinop Sinop Ekonomik Ekonomik Endeks Endeks Sonuçları Sonuçları 2, 7 2, 2 0, 0-0, 6 - Grafik : Sinop Genel Endeks Sonuçları,0

17 -0, TR2 - Bölgesi Sosyoekonomik Gelişmişlik Endeksi Grafik : : Sinop Genel Genel Endeks Endeks Sonuçları Sonuçları,0,0 7,0, ,0 - -,0 Grafik 0, Grafik ve Grafik 2 ile Tablo TR2 Bölgesi İlçelerinin sosyal, ekonomik ve ve genel endeks sonuç- sonuçlarına göre oluşturulmuş göre oluşturulmuş ve sıralanmıştır. ve sıralanmıştır. 2

18 Bölge Düzeyinde Durum Kastamonu, Çankırı, Sinop Merkez İlçeleri hesaplanan sosyal, ekonomik ve genel endeks hesaplamalarına göre diğer ilçeler ile kıyaslandığında gelişmişlik açısından ilk sıralardadır. Merkez dışı ilçelerden ön planda olan birkaçı dışında diğer ilçeler sosyoekonomik gelişmişlik bakımından birbirine oldukça benzemektedir. Bu durumun olumsuz yönlerinden biri tek Merkeze bağlı büyüme; uzun vadede TR2 Bölgesi içindeki gelişmişlik farklarını da artıracağından, uygulanacak politikalarla gelişmemiş ilçelerdeki koşullar iyileştirilmelidir. Her bir il ve sahip olduğu ilçeler tek başına incelenirse Kastamonu ve Çankırı ilçeleri birbirine Sinop ilçelerinden daha fazla benzerlik göstermektedir. Grafik 0: 0: TR2 TR2 Bölge Bölge İlçeleri Sosyal İlçeleri Endeks Sosyal Sonuçları Endeks Sonuçları Şabanözü Seydiler Taşköprü Gerze Ayancık Boyabat Tosya Merkez Kastamonu Merkez Çankırı Merkez Sinop Abana Pınarbaşı Dikmen Doğanyurt Bayramören Saraydüzü Yapraklı Azdavay Şenpazar İhsangazi Cide Kızılırmak Orta Çerkeş Çatalzeytin Atkaracalar Hanönü Bozkurt Kurşunlu Korgun Durağan Devrekani Ağlı Ilgaz İnebolu Türkeli Erfelek Araç Daday Küre Eldivan

19 Grafik : : TR2 TR2 Bölge Bölge İlçeleri Ekonomik İlçeleri Endeks Ekonomik Sonuçları Endeks Sonuçları Taşköprü Boyabat Merkez Kastamonu Merkez Sinop Merkez Çankırı Tosya Şenpazar Saraydüzü Ağlı Bayramören Doğanyurt Atkaracalar Dikmen Gerze 2 Hanönü İnebolu Çatalzeytin Çerkeş 0 Eldivan Kurşunlu - Kızılırmak Durağan Pınarbaşı Ayancık Azdavay Şabanözü Yapraklı Ilgaz Abana Devrekani Küre Cide Araç Erfelek Türkeli Daday Orta Korgun Bozkurt İhsangazi Seydiler Grafik 2: 2: TR2 TR2 Bölge Bölge İlçeleri Genel İlçeleri Endeks Genel Sonuçları Endeks Sonuçları Gerze Ayancık Şabanözü Çerkeş Boyabat Taşköprü Pınarbaşı Merkez Kastamonu Merkez Sinop,00 Merkez Çankırı Abana Tosya,00,00 0,00 0 -,00-0 Dikmen Doğanyurt Bayramören Saraydüzü Yapraklı Azdavay Şenpazar İhsangazi Cide Kızılırmak Çatalzeytin Kurşunlu Seydiler Atkaracalar İnebolu Orta Hanönü Ağlı Durağan Devrekani Korgun Bozkurt Ilgaz Türkeli Erfelek Araç Küre Daday Eldivan

20 Tablo : Genel, Sosyal ve Ekonomik Endeks Değerlerine Göre İlçelerin Sıralaması Genel Endeks Sosyal Endeks Ekonomik Endeks Pınarbaşı -,7 Pınarbaşı -, Şenpazar -0,6 Dikmen -,66 Dikmen -, Saraydüzü -0, Doğanyurt -, Doğanyurt -,6 Ağlı -0,6 Bayramören -,0 Bayramören -,62 Bayramören -0,6 Saraydüzü -, Saraydüzü -,6 Doğanyurt -0,6 Yapraklı -,2 Yapraklı -, Atkaracalar -0, Azdavay -,22 Azdavay -,26 Dikmen -0, Şenpazar -,2 Şenpazar -,2 Hanönü -0,2 İhsangazi -0, İhsangazi -0, Çatalzeytin -0, Cide -0, Cide -0, Eldivan -0, Kızılırmak -0,77 Kızılırmak -0, Kızılırmak -0, Çatalzeytin -0,7 Orta -0,7 Pınarbaşı -0, Orta -0,70 Çatalzeytin -0,6 Azdavay -0, Hanönü -0,67 Hanönü -0,6 Yapraklı -0, Ağlı -0,6 Korgun -0,6 Abana -0,7 Durağan -0, Durağan -0, Küre -0,7 Korgun -0, Ağlı -0, Seydiler -0,7 Eldivan -0, Eldivan -0, Bozkurt -0, Küre -0,2 Küre -0,6 İhsangazi -0, Daday -0, Araç -0,2 Orta -0,2 Araç - Daday -0,27 Korgun -0, Erfelek -0,20 Erfelek -0,2 Daday -0, Türkeli -0,20 Türkeli -0,7 Türkeli -0,2 Ilgaz 6 İnebolu Erfelek -0,22 Bozkurt Ilgaz 0,2 Araç -0,2 Devrekani Devrekani 0,2 Cide -0,2 İnebolu 0, Kurşunlu 0,26 Devrekani -0, Atkaracalar 0, Bozkurt 0, Ilgaz -0, Seydiler 0,2 Atkaracalar 0, Şabanözü -0,7 Kurşunlu 0,27 Çerkeş 0, Ayancık -0,2 Çerkeş 0, Seydiler 0, Durağan -7 Şabanözü 0,7 Şabanözü 0, Kurşunlu -7 Ayancık 0, Ayancık 0,6 Çerkeş Gerze 0,6 Gerze 0,7 İnebolu 0, Taşköprü 0, Taşköprü 0,6 Gerze 0,7 Boyabat,07 Tosya 0, Taşköprü 0,7 Abana, Boyabat 0,2 Boyabat,0 Tosya, Abana,6 Tosya,2 Merkez Çankırı,6 Merkez Sinop,6 Merkez Çankırı, Merkez Sinop,2 Merkez Çankırı, Merkez Sinop 2,7 Merkez Kastamonu, Merkez Kastamonu, Merkez Kastamonu,

21 Kaynakça Kalaycı, D. D. (200). SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri (s. 2, 22). içinde Ankara: Asil Yayın Dağıtım Ltd. Şti. 6

22