Kadın,Ruhsal Hastalıklar ve Cinsel Şiddet Pervin Sevda Bıkmaz, TİHV İstanbul

Transkript

1 Kadın,Ruhsal Hastalıklar ve Cinsel Şiddet Pervin Sevda Bıkmaz, TİHV İstanbul

2 Kadına Yönelik Şiddet... evlilik içi tecavüz, ensest, namus cinayetleri, pornografi, toplumsal yaşamda cinsel taciz, kadın ticareti, fahişeliğe zorlanma, kadın genital mutilasyonu, cinsiyete bağlı kürtaj, kız çocuklarının öldürülmesi, iş gücünün sömürülmesi, yadsınma ve ayrımcılığa maruz kalma... (Koss, Heise 1994; Watts ve Zimmerman, 2002).

3 En fazla risk altında olanlar 30 yaş altı çocuklu kadınlar, kız çocukları, adölesan kızlar ile HIV (+) kadınlar olmak üzere her yaştaki kadınlar, bütün çocuklar, yaşlılar, özürlüler, evsizler, mülteciler, göçmenler, etnik azınlık mensuplarıdır (DSÖ, 1997).

4 Kadınların %14 %25 i yaşamları boyunca en az bir defa tecavüze ya da cinsel şiddetin başka bir formuna maruz kalmaktadır Saldırının çocukluk ya da ergenlik döneminde gerçekleşme ihtimali oldukça yüksektir (Koss, 1985; Koss, Heise, Russo, 1994). 15 yaş üzerinde yakın ilişki dışında cinsel şiddete maruz kalma sıklığı %1 %12 arasında değişmektedir (Garcia Moreno ve ark, 2005).

5 Kadının tanımadığı yabancı kişi/kişilerin cinsel saldırısına maruz kaldığı durumlar norm dışı. Kadının seçimi dışında gerçekleşen, ancak sosyal normlar tarafından çeşitli biçimlerde desteklenen cinsel saldırılar normatif tecavüzler!!!!(rozee, 1993; 503, 504).

6 ..Evlilik içi tecavüzler (Weingourt, 1985), kadınlar üzerinde sosyal kontrol ve disiplin sağlama amacıyla uygulanan cezalandırıcı tecavüzler örneğin çete tecavüzleri ya da bir işkence yöntemi olarak uygulanan cinsel şiddet (Porter ve Alison, 2004) ve tecavüzün bir savaş silahı ve etnik temizlik yöntemi olarak kullanılması...

7 2008'de Güney Afrika'da lezbiyen olduğu için tecavüz edilerek öldürülen futbol oyuncusu Eudy Simelane Nisan ında yol kenarında bir çukurda ölü bulundu. Elbiseleri yırtılmış, toplu tecavüze maruz kaldıktan sonra yüzü, göğsü ve bacakları 25 yerinden bıçaklamıştı. Düzeltme tecavüzü nden daha korkuncu sanıklara hüküm giydirilmemesi...dün Güney Afrika da oldu.. Change.org da Michael Jones, Harvard Hukuk Fakültesi.

8 Disosiyatif belirtileri olan kişilerde çocuklukta cinsel taciz olasılığı da yüksektir (Foa ve ark., 2000). Ayrıca disosiyasyon düzeyi TSSB tanısı ve derecesiyle ilişkili olduğu ileri sürülmektedir (Dişcigil, 2003).

9 Cinsel şiddete maruz kalmak travma sonrası stres bozukluğunun önemli etiyolojik öncüllerdendir (Rodriguez, Ryan, Vande Kemp, Foy, 1997). Cinsel şiddete maruz kalma sıklığı, kadınlarda erkeklere göre belirgin biçimde daha yüksek olduğu için, kadınlarda görülen yüksek TSSB sıklığını açıklayıcı görünmektedir (Cortina ve Pimlott Kubiak, 2006; Hanson, Borntrager, Self Brown, Kilpatrick, Saunders, Resnick, Amstadter, 2008).

10 TSSB yaşam boyu sıklığı kadınlarda %2 ile %14 erkeklerde %1 ile %6 arasındadır (Breslau, 2002; Perkonigg ve Kessler, 2000; Kessler ve Sonnega, 1995). Cinsel saldırıya maruz kalan kişilerde TSSB nun görülme sıklığı cinsel saldırının biçimine bağlı olarak %30 %80 arasında değişmektedir (Acierno, Kilpatrick ve Resnick, 1999).

11 Çocukluk çağı ihmal ve istismar yaşantıları daha sonraki dönemlerde görülen reviktimizasyona zemin hazırlamakta, böylece TSSB na için risk yaratmaktadır (Schumm, Stines, Hobfoll ve Jackson, 2005). Çocukluk çağı cinsel istismar öyküsüne sahip tecavüz mağdurlarında TSSB belirti şiddeti daha yüksektir (Nihith ve ark. 2000; akt. Tortamış 2009).

12 Ankara, Yunus Emre Sağlık Ocağı Bölgesi nde yapılan bir çalışmada kadınların %34 ü eşlerinden duygusal şiddet, %17.5 i fiziksel şiddet ve %9.7 si cinsel şiddet görmüş (Bilgili, Aykut, 2006). Aydın ilinde yapılmış toplum temelli bir çalışmada, kadınların eşleri tarafından duygusal şiddete maruz kalma yaygınlığı %71.9, fiziksel şiddete maruz kalma yaygınlığı %36.7, cinsel şiddete maruz kalma yaygınlığı %37.3 (Büyükgök, 2007).

13 Catchment Area) çalışmasında St.Louis ECA (Epidemiologic TSSB olgularında psikiyatrik eştanı oranı %80 bulunmuştur. Kuzey Carolina ECA çalışmasında %62 bulunmuştur. Benzer biçimde Breslau ve arkadaşları, gençlerde TSSB görülenlerin %83 ünde en az bir psikiyatrik bozukluk görüldüğünü bildirmiştir. Kessler ve arkadaşlarının (1995) çalışmasında ise psikiyatrik bozukluklar % oranlarında TSSB'ye eşlik etmiştir.

14 Erkeklerde en sık görülen bozukluklar... alkol kötüye kullanımı/bağımlılığı...depresyon, davranım bozukluğu...madde kötüye kullanımı / bağımlılığı izlemektedir... basit fobi, sosyal fobi... Kessler ve arkadaşları TSSB'nin birincil bozukluk olduğunu, diğer bozuklukların TSSB oluşumundan sonra başladığını saptamışlardır.

15 Cinsel şiddeti kapsayan suç içeren eylemlere maruz kalan TSSB vakaları ile yapılan bir çalışmada cinsel işlev bozuklukları daha sık (%41) bulunmuştur. Bunu %32 ile major depresyon, %27 ile obsesif kompulsif bozukluk (OKB) ve %18 ile fobik bozukluklar izlemiştir. Bu çalışmada belirtilen oranların yaşam boyu ya da son bir yıl için mi olduğu belirtilmemiştir.

16 18 yaşından önce cinsel şiddete maruz kalan kadınların intihar girişiminde bulunma oranı daha yüksektir (Mann ve ark, 1999). Şiddet mağduru kadınlarca gerçekleştirilmiş intihar girişimleri, kendine zarar verme yollarından biri olduğu kadar, yaşanan şiddeti durdurmaya yönelik çabalardan biri ya da çevreye yöneltilmiş bir yardım sinyali olarak da değerlendirilmelidir (Yüksel, 1996).

17 Duyguların beden dili üzerinden anlatılması gelişmekte olan ülkeler, etnik azınlık grupları, sosyoekonomik ve eğitim düzeyi düşük toplumlar başta olmak üzere tüm kültürlerde yaygın bir fenomendir. Histerik konversiyonda simgesel bir anlam varken psikosomatik belirtilerin böyle bir anlamla ilişkisi tartışmalıdır. Somatizasyonu olan kişiler sağlık kurumlarını en çok kullanan ve hekimler açısından tanısal yaklaşım ve yönlendirmede güçlükler yaratan hastalardır.

18 Cinsel taciz öyküsü olan kadınlarda; TSSB, somatoform bozukluklar, major depresyon tanılarının dağılımını ortaya koymak. yaşam kalitesini ve cinsel yaşantı kalitesini değerlendirmek. konversiyon bozukluğu, major depresyon gibi tanıları düşündürecek şikayetlerin öncelikli olarak ifade edilip edilmediğini belirlemek.

19 ...18 yaş üzeri kadın hastalar başvuru sırasında cinsel taciz öyküsü olanlar nedeni tıbbi olarak açıklanamayan ağrı ve bayılma, uyuşukluk, his kaybı gibi somatik yakınmalar nedeniyle başvuran ancak başvuru sırasında cinsel taciz öyküsü belirtmemiş olan hastalardan oluşan 50'şer kişilik çalışma ve kontrol grubuyla yapılmıştır.

20 SCID tanıları, İntihar Davranışı Ölçeği, Somatoform Dissosiasyon Ölçeği, Kısa Form 36 ile Ağrı ve Genel Sağlık Algısı, Arizona Cinsel yaşantılar Ölçeği CAPS, Travma Sonrası Stres Tanı Ölçeği, IES R ölçeklerindeki farklar değerlendirilmiştir

21 SOSYO DEMOGRAFİK ÖZELLİKLER I Doğum Yeri Büyük Şehir Küçük Şehir Öğrenim Durumu İlköğretim Lise Yüksekokul Medeni Durum Evli Bekar Boşanmış / Dul 4 8 Yaş Ortalaması Cinsel Şiddet Öyküsü Cinsel Şiddet Öyküsü Olan Olmayan N=50 N=50 n % n % % % % % % Z / χ p

22 Çalışmamızda saldırganların bireyidir. %64 ü eş akraba aile Yapılan diğer çalışmalarda saldırganların başında aile bireyleri gelmektedir (sırasıyla %42 %74).İzole ya da tekil olaylar biçiminde değil, sürekli ve sistematiktir. (Çiftçi, 2007; Garcia Moreno, Jansen, Ellsberg, Heise, Watts, 2006; Mor Çatı, 1997).

23 Saldırgan kim... Olguların %10'unda baba ; %6'sı kolluk gücü (polis, jandarma); %18'i sevgili/eş olduğu ve %12'si halen sevgili veya eş durumunda olduğu tespit edilmiştir %10 akraba çocukları, %6 enişte, %4 ağabey ve %4 amca/dayı olarak

24 Saldırgan Sayısı Tekil Çoğul Toplam n % Mağdurda Fiziksel Bulgu n % Var Yok Toplam

25 TRAVMANIN ÖZELLİKLERİ İndeks Cinsel Travma Sayısı n Tekil 12 Çoğul 38 Toplam 50 Travma Türü n Tekil 8 Çoğul 42 Travmatik Olayın Süresi n 1 aydan az ay ay yıl 8 3 yıldan uzun 14 Toplam 50 Cinsel Şiddet Öyküsü Olan N=50 % % %

26 Cinsel Şiddet Öyküsü Olan Cinsel Şiddet Öyküsü Olmayan Travma Değerlendirme Formu Ciddi kaza,yangın,patlama Doğal Afet Aileden Tanıdık biri Tarafından Cinsel Olmayan Saldırı Yabancı tarafından Cinsel olmayan saldırı Aileden Tanıdık biri Tarafından Cinsel Saldırı Yabancı tarafından Cinsel saldırı Askeri Çatışma 18 yaşından önce kendinden enaz 5 yaş büyükler cinsel yakınlık Hapishane İşkence Yaşamı Tehdit6 eden hastalık Diğer N=50 N=50 n % n %

27 CAPS A(1) Cinsel Şiddet Öyküsü Olan N=50 Cinsel Şiddet Dışı Travma Öyküsü Olan Chi Square Tests N=26 χ 2 p Hayati Tehlike n % Evet Hayır Toplam n % ,79 0,37

28 CAPS A(2) Cinsel Şiddet Öyküsü Olan N=50 Cinsel Şiddet Dışı Travma Öyküsü Olan N=26 Fisher Test p Korku Çaresizlik Dehşete Düşme n % n % Evet ,6 Hayır ,4 Toplam ,22

29 PSİKİYATRİK TANI DAĞILIMI Cinsel Şiddet Öyküsü Olmayan N=50 n % OKB Var 5 10 OKB Yok Panik Bozukluk Var 7 14 Panik Bozukluk Yok MD Var MD Yok Konversiyon Bozukluğu Var Konversiyon Bozukluğu Yok TSSB Var 4 8 TSSB Yok Cinsel Şiddet Öyküsü Olan N=50 n % Chi Squar e Tests χ 2 p 0 1 1,778 0,182 4,244 0,039 14,924 p<0,001 47,45 p<0,001 OKB görülme sıklıkları anlamlı bir fark yokken, major depresyon, konversiyon bozukluğu ve TSSB görülme sıklığı cinsel şiddeti olan grupta olmayan gruba göre anlamlı derecede daha sıktır (p<0,05, p<0,001, p<0,001).

30 Cinsel Şiddet Öyküsü Olan Aile Akraba N=27 Cinsel Şiddet Öyküsü Olan Diğer N=23 Mann Whitney IES R Ortalama SS Ortalama SS Z p Intruzyon (0 28) 15,73 5,36 17,96 Uyarılma (0 28) 15,19 5,53 19 Kaçınma (0 32) 17,89 5,52 17,17 7,46 2,078 0,038 7,03 2,409 0,016 6,56 0,088 0,93 Toplam (0 88) 48,22 14,07 54,13 19,46 1,948 0,051 IES R intrüzyon ve aşırı uyarılmışlık puanlarının aile dışından cinsel şiddet öyküsü olan grupta anlamlı derecede daha yüksektir. (p<0,05).

31 Cinsel Şiddet Öyküsü Olan Cinsel Şiddet Dışı Travma Öyküsü Olan Mann Whitney N=50 N=26 IES R Or talam a SS Ortalama SS Z p Intrüzyon (0 28) 16,66 6,44 Uyarılma (0 28) 16,94 6,49 Kaçınma (0 32) 17,56 5,96 13,38 4,94 2,616 0,009 13,88 4,54 2,402 0,016 11,88 4,51 3,927 0,93 Toplam IES R (0 88) 51,16 16,51 39,15 12,51 3,352 0,001 Toplam IES R puanları cinsel şiddet şiddet öyküsü olan grupta anlamlı derecede daha yüksektir (p<0,01).

32 Cinsel Şiddet Öyküsü Olmayan Cinsel Şiddet Öyküsü Olan Mann Whitney N=50 N=50 SDQ 20 Ortalama SS Ortalama SS Z p SDQ01 Vücutta yok olma hissi SDQ03 2,04 1,12 2,66 1,35 2,289 0,022 Konuşma güçlüğü SDQ13 Bayılma Nöbeti SDQ20 Vücutta his kaybı 2,02 1,6 1,92 1,1 0,95 1,08 SDQ Toplam 36,68 11,65 2,64 1,12 2,751 0,006 1,76 1,02 0,855 0,393 2,64 1,44 2,545 0,011 39, ,2 0,841 Somatoform dissosiyasyon ölçeğinden aldıkları puanlar karşılaştırıldığında cinsel şiddet öyküsü olan grupta vücutta yok olma hissi konuşma güçlüğü, vücutta his kaybı yakınmaları anlamlı derecede yüksek (p<0,05) (p<0,01) (p<0,05).

33 Kaygısız ve Alkın (1999), konversiyon bozukluğu olan hastalarda özellikle cinsel travma öyküsüne uluslararası kaynaklardan az rastlamışlar Türkiye'de cinsel travmaların seyrek görülmesinden değil, utanç nedeniyle hekimlerden gizli tutulabileceğinden bahsetmişlerdir. Cinsel taciz öyküsü bulunan hastalar sadece konversiyon bozukluğu belirtileriyle başvurabileceklerinden bu hasta grubunda travmanın araştırılması göz ardı edilmemelidir.

34 Ülkemizde cinsel travmanın konuşulmasının ve açıklanmasının zorlukları düşünüldüğünde afoni belirtisinin sembolik bir anlamı olabileceği ve afoni vakalarının cinsel travma açısından incelenmesinin önemi düşünüldü.

35 Cinsel Şiddet Öyküsü Olan Cinsel Şiddet Öyküsü Olmayan Mann Whitney N=50 N=50 KISA FORM 36 Ortalama SS Ortalama SS Z p Ağrı Şiddeti 2,88 1,17 3,47 1,05 1,701 0,007 Ağrının Etkisi 2,9 1,2 3,46 1,09 2,417 0,016 Toplam Ham Puan 5,78 2,19 6,93 1,89 2,658 0,008 Toplam Puan 37,8 13,2 49,3 14,61 0,197 0,012

36 Kısa form 36'ya göre genel sağlık durumu değerlendirildiğinde genel sağlık durumu açısından cinsel şiddet öyküsü olmayan grubun daha düşük puanlar aldığı, daha kötü genel sağlık değerlendirmesine sahip olduğu görüldü (p<0,05). Cinsel şiddet öyküsü olan grubun ise daha fazla genel sağlığın kötüleşeceği algısına sahip olduğu görüldü. Toplam genel sağlık durumu değerlendirmesinde anlamlı bir fark görülmedi.

37

38 Cinsel travma mağdurlarının cinsel yaşamının kısa ve uzun devrede olumsuz etkilendiğine ilişkin çalışmalar mevcuttur (Rosenbaum 2000). Cinsel şiddet yaşamış kadınların hemen hepsi bir süre için cinsellikten tamamıyla çekilmeyi ister. Yakın ilişkilerden sonra cinsellik yeniden başlasa bile, çok yavaş iyileşir (Nadelson, 1982).

39 Cinsel taciz öyküsü olan hastaların %12'sinin travmayı düşündüren belirtiler olmadan polikliniğe başvurmuştur Cinsel taciz öyküsü bildiren hastaların %8'inde tek tanı olarak konversiyon bozukluğu görülmüştür

40 Cinsel şiddet öyküsü olan grup Arizona cinsel yaşantılar ölçeği ile değerlendirildiğinde istek, uyarılma, ıslanma, orgasm ve doyum puanları açısından daha kötü cinsel yaşamla ilişkili olacak şekilde, anlamlı derecede daha yüksek puanlar almıştır. Cinsel Travma öyküsü bildiren olgularda TSSB en sık görülen bozukluktur ve yüksek oranda eştanı göstermektedir.

41 TSSB u ile görülen sık eş bozukluğu (%44) major Bozukluğu (%6)dur tanılar sırasıyla konversiyon depresyon (%40), Panik Kendileri cinsel travmayı açıklamamış olan kadınlara cinsel travma deneyiminin sorulması travmatik öyküleri olanların açıklamasını kolaylaştırmıştır.

42 KADINLARA BEDAVA DAĞITILDI ITILDI... "Rape axe" adı verilen kadın prezervatifinin üzerinde diş yerine geçen ve penetrasyon sırasında penise takılan kancalar bulunuyor futbol maçları dolayısıyla tecavüz olaylarının biraz daha artması beklenen ülkede deneme amaçlı olarak 30 bin prezervatif kadınlara bedava dağıtıldı Dişli prezeravtifler daha çok şüpheli randevulara gitmek zorunda kalan kadınlara öneriliyor

43 Teşekkürler...