FASİKÜL 3. Ünite 3. Çek - Kopar MEKANSÂL BİR SENTEZ : TÜRKİYE

Transkript

1 Çek - Kopar FASİKÜL 3 Ünite 3 MEKANSÂL BİR SENTEZ : TÜRKİYE Bölüm 1: Medeniyetlerin Buluşma Yeri: Anadolu 2 Bölüm 2: Türkiye de Tarım ve Hayvancılık 3 Bölüm 3: Türkiye de Madencilik ve Enerji Kaynakları 5 Bölüm 4: Türkiye de Sanayi 6 Bölüm 5: Türkiye de Doğal Afetler 7

2 3 ÜNİTE: MEKANSÂL BİR SENTEZ : TÜRKİYE BÖLÜM TEMEL BİLGİLER MEDENİYETLERİN BULUŞMA YERİ: ANADOLU Türkiye, coğrafi konumundan dolayı birçok medeniyetin yaşamış olduğu bir alandır. Bu durumun oluşmasında etkili olan başlıca etmenler elverişli iklim koşulları, su kaynakları ve tarıma elverişli olan topraklarıdır. Ayrıca Asya, Avrupa ve Afrika nın birbirine en yakın olduğu alanda bulunması, Türkiye nin jeopolitik önemini artırmış ve bu topraklar, birçok uygarlığın uğrak alanı olmuştur. Anadolu da Hatti, Hitit, Hurri, Troia (Troya), Urartu, Frygia (Frigya), Lydia (Lidya), Kria (Karya), Lykia (Likya), Helen, Galat, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı gibi çok sayıda uygarlığın yaşam alanı olduğundan bu uygarlıklara ait çok sayıda eser bulunmuştur. TÜRKİYE DE ARAZİ KULLANM A. Yer Şekilleri Türkiye, yer şekillerinin türü bakımından zengin bir ülkedir. Dağlar gibi yüksek ve engebeli yerlerin yanı sıra çeşitli yüksekliklerde bulunan ova ve plato gibi geniş düzlüklere de sahiptir. Yer şekillerindeki bu çeşitlilik arazi kullanımında da çeşitliliğe neden olmuştur. Türkiye de ovalar ve platolar daha çok yerleşme ve tarım için kullanılmaktadır. Yüksek yerler ve dağlık alanlar ise daha çok hayvancılık için kullanılmaktadır. Bu yerler ayrıca turizm amacıyla da değerlendirilmektedir. Bataklıklar ve kayalık alanlar ise kullanılamayan topraklardır. TÜRKİYE EKONOMİSİNİN SEKTÖREL DAĞLM Türkiye ekonomisi tarım, sanayi, hizmet ve inşaat olmak üzere dört sektöre ayrılmaktadır. Bu sektörler içinde çalışanların yaklaşık yarısı hizmet sektöründe bulunmaktadır (%50,3). Tarım (%22,3) ve sanayinin (%20,1) payları birbirine yakın olmakla birlikte tarımın payı biraz daha fazladır. İnşaatın payı ise yaklaşık %7 dir (%7,4). MEKANSAL BİR SENTEZ: TÜRKİYE 1. Coğrafi Konum Türkiye nin dünya üzerindeki yeri onun coğrafi konumunu oluşturmaktadır. Üç tarafının denizlerle çevrili olması ile İstanbul ve Çanakkale boğazlarına sahip olması, çevre ülkelerle ticaretini geliştirmekte ve jeopolitik önemini artırmakta, turizmin gelişmesini sağlamaktadır. lıman kuşakta yer alması, iklim koşullarını dolayısıyla tarım, hayvancılık ve ulaşım gibi birçok ekonomik etkinliği doğrudan etkilemektedir. 2. Yer Şekilleri Yer şekillerinin dağlık olduğu ve yükseltinin fazla olduğu alanlarda ekonomik etkinlikler sınırlıdır. Buna karşılık tarım ve sanayi etkinlikleri ile yerleşmeler için daha çok ova ve plato gibi düzlükler tercih edilmektedir. 3. klim Türkiye nin iklimi, ekonomik etkinliklerini doğrudan etkilemektedir. İklim özelliklerinin çeşitlilik göstermesi tarım ürünleri ve hayvancılık türlerinde de çeşitliliğe neden olmuştur. 4. Nüfus Her ülkede olduğu gibi Türkiye de de ekonomik etkinliklerin temelinde insan vardır. Türkiye nin genç bir nüfus yapısına sahip olması, iş gücü bakımından önemlidir. Ancak, nüfus artışının kalkınma hızından fazla olması, ekonomik bakımdan sıkıntılar yaratmaktadır. TÜRKİYE NİN EKONOMİ POLİTİKALAR E SEKTÖREL DAĞLM Her ülke, yönetim biçimine göre mutlaka bir planlama ve ekonomik politika belirler. Ülkelerin ekonomi politikaları zaman içinde değişebilmektedir. Bu ekonomi politikaların amacı, ülkeyi planlı bir şekilde yönetmek ve ülkenin kaynaklarını en iyi şekilde değerlendirmektir Dönemi Bu dönemin en önemli uygulaması, İzmir İktisat Kongresi dir te toplanan İzmir İktisat Kongresi nde, ilk ekonomi politikalar belirlenmiştir. Bu süreçte devletin ekonomiyi özendirici ve düzenleyici olarak etkili olması kararlaştırılmış, siyasi bağımsızlığın ekonomik bağımsızlıkla güçlendirilmesi hedeflenmiştir Dönemi TÜRKİYE EKONOMİSİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER Türkiye nin ekonomisini etkileyen etmenlerin başlıcaları coğrafi konum, yer şekilleri, iklim ve nüfusdur. Devletin ekonomik alandaki etkinliğini arttırmak için 1933 te Sümerbank kurulmuştur. Özel sermayenin yetersiz olmasından dolayı, 1933 te sanayileşmenin devlet eliyle geliştirilmesi benimsenmiştir yılları arasında Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı uygulanmıştır yılları arasındaki İkinci Beş Yıllık Sanayi Planı ise İkinci Dünya Savaşı nedeniyle uygulanamamıştır. 2

3 Dönemi Bu dönem, Türkiye de ekonomik kalkınmanın en hızlı olduğu süreçtir. Bu süreçte, ekonomide devletin etkisi azaltılmış, özel sermaye ön plana çıkarılmıştır tan Sonraki Dönem Bu dönem, Türkiye de planlı ekonominin sistematik bir şekilde başladığı süreçtir te başbakanlığa bağlı Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) kurulmuştur. 5. Beş Yıllık Kalkınma Planları 1962 de deneme amaçlı hazırlanan kalkınma planının başarılı olması üzerine beş yıllık kalkınma planı hazırlanmıştır. Böylece ilk beş yıllık kalkınma planı plan yılları arasında uygulanmıştır. Bundan sonraki süreçte beş yıllık kalkınma planlarına devam edilmiştir den sonra devletçilik politikası büyük ölçüde terk edilmiştir. 24 Ocak 1983 kararları ile devletin ekonomiye etkisi büyük ölçüde azaltılmıştır. 6. Türkiye de Mekânsal Farklılıklara Yönelik Uygulamalar ve Teşvik Politikaları Türkiye nin çeşitli yöreleri arasında doğal kaynaklar bakımından önemli farklılıklar vardır. Bu farklılıklardan dolayı ekonomik bakımdan bölgeler arasında gelişmişlik düzeyleri de farklıdır. Bölgeler arasındaki bu farklılıkları azaltmak için çeşitli önlemler alınmıştır. Bu amaçla gelişememiş yöreler için teşvik uygulamaları benimsenmiştir. 1. Tahıllar Buğday TÜRKİYE DE TARM Buğday, ilkbaharda yağış, yaz döneminde kuraklık ve sıcaklık ister. Doğu Karadeniz in kıyı kesimi her mevsim yağış aldığı için burada buğday üretilmez. Türkiye de buğdayın en fazla yetiştirildiği yer İç Anadolu dur. Konya, Ankara, Yozgat, Şanlıurfa, Diyarbakır ve Adana en çok buğday yetiştirilen illerdir. Konya 10 Diyarbakır 6 Şanlıurfa 5 10% Konya Ankara 4 Diğerleri 75 6% Diyarbakır 5% 4% Şanlıurfa Arpa 75% Ankara Diğerleri Buğdaya göre, daha kısa sürede olgunlaşır. Türkiye üretiminin yaklaşık yarısını İç Anadolu karşılar. Konya, Ankara ve Şanlıurfa arpanın en çok yetiştirildiği illerdir. Mısır Mısır, yetişme dönemi boyunca suya ihtiyaç duyar. Adana, Şanlıurfa, Mardin, Adapazarı, Osmaniye ve Konya mısırın en çok üretildiği yerlerdir. Pirinç (Çeltik) Pirinç, suyla dolu tarlalarda yetişir. Marmara ve Karadeniz pirincin en çok yetiştirildiği yerlerdir. Edirne, Balıkesir, Samsun, Çanakkale ve Çorum pirincin en çok yetiştirildiği yerlerdir. Edirne 40 Balıkesir 15 Samsun 14 Çorum 7 Diğer 24% 24 7% 14% 2. Sanayi Bitkileri Pamuk 15% 40% Edirne Balıkesir Samsun Çorum Diğer Pamuk, büyüme döneminde yağış, olgunlaşma döneminde yüksek sıcaklık ve kuraklık ister. Türkiye deki başlıca üretim alanları Güneydoğu Anadolu, Akdeniz ve Ege dir. Mikroklima özelliğinden dolayı ğdır da da yetişebilmektedir. Şanlıurfa, Diyarbakır, Mardin, Aydın ve Adana pamuğun en çok yetiştirildiği yerlerdir. Şanlıurfa 43 Aydın 14 Adana 9 Hatay 18% 8 Diyarbakır 8 Diğer 18 8% 8% 9% 14% 43% Şanlıurfa Aydın Adana Hatay Diyarbakır Diğer Şeker pancarı Şeker pancarı, sulamayla üretilen bir üründür. Şeker pancarı üretiminin yarısına yakınını İç Anadolu gerçekleştirir. Orta Karadeniz, Marmara, Doğu Anadolu ve Ege nin iç kesimleri de şeker pancarının üretildiği alanlardır. Konya, Yozgat, Eskişehir ve Afyon şeker pancarının en çok yetiştirildiği yerlerdir. Konya 30 Yozgat 10 Eskişehir 6 Aksaray 5 Afyon 5 Diğer 44% 44 5% 5% 6% 30% 10% Konya Yozgat Eskişehir Aksaray Afyon Diğer 3 ÜNİTE: MEKANSÂL BİR SENTEZ : TÜRKİYE 3

4 3 ÜNİTE: MEKANSÂL BİR SENTEZ : TÜRKİYE Tütün İhtiyaç kadar üretmek ve kaliteli ürün elde etmek için üretim alanı ve miktarını devlet belirlemektedir. Türkiye de tütün üretiminin yarısından fazlasını Ege karşılar. Manisa, Denizli, Samsun ve Adıyaman en fazla tütün üretilen illerdir. Çay Çay yıl boyunca yağış alan, kalın ve kireçsiz toprakların bulunduğu ve şiddetli don olaylarının görülmediği yerlerde yetişir. Türkiye deki çay üretiminin tamamını Doğu Karadeniz karşılar. Rize, Trabzon, Artvin ve Giresun başlıca çay üretim alanlarıdır. Haşhaş Büyüme döneminde yağış, olgunlaşma ve hasat döneminde sıcaklık ve kuraklık ister. Uyuşturucu elde edildiği için üretimi devlet denetimindedir. Denizli, Afyon, Konya, Burdur ve Uşak başlıca haşhaş üretim alanlarıdır. Kenevir Uyuşturucu elde edildiği için devlet denetiminde üretilir. Liflerinden sicim, halat ve çuval üretiminde yararlanılır. Başlıca üretim alanı Orta Karadeniz dir. Samsun başlıca üretim alanıdır. Soya Fasulyesi Başlıca üretim alanı Çukurova ve Orta Karadeniz dir. Üretimin % 90 ını Akdeniz karşılar. Adana en çok üretildiği yerdir. Zeytin Zeytin, Türkiye zeytin üretiminin yaklaşık yarısını Ege karşılar. İzmir, Aydın ve Balıkesir zeytinin en çok yetiştirildiği yerlerdir. İzmir 20 Aydın 17 Hatay 8 Balıkesir 9 Muğla 28% 13 Manisa 5 Diğer 28 Susam 5% 13% 9% 20% 8% 17% İzmir Aydın Hatay Balıkesir Muğla Manisa Diğer Akdeniz, Ege ve Güneydoğu Anadolu başlıca üretim alanlarıdır. Antalya, Muğla, Manisa ve Adana susamın en çok üretildiği yerlerdir. Ayçiçeği Marmara, İç Anadolu ve Orta Karadeniz başlıca ayçiçeği üretim alanlarıdır. Konya, Tekirdağ, Edirne, Kırklareli ve Adana en çok ayçiçeği üretilen yerlerdir. Yer fıstığı Adana, Osmaniye, Antalya, Muğla ve Aydın yer fıstığının en çok yetiştirildiği yerlerdir. 3. Baklagiller Mercimek Kırmızı mercimeğin tamamına yakınını Güneydoğu Anadolu, yeşil mercimeğin ise 3/4 ünü İç Anadolu karşılar. Nohut İç Anadolu ve Akdeniz başlıca üretim alanlarıdır. Fasulye Konya, Karaman ve Samsun fasulyenin en çok yetiştirildiği yerlerdir. Türkiye de Meyve Üretimi Üzüm İklim seçiciliği az olan üzümün Türkiye deki üretim alanı geniştir. En çok yetiştirildiği yerler Ege ve İç Anadolu dur. Manisa, Türkiye üzüm üretiminde ilk sırada yer almaktadır. Elma Elmanın da iklim seçiciliği fazla değildir. Elma üretiminde Akdeniz ve İç Anadolu ilk sırada yer almaktadır. Türkiye elma üretiminin yaklaşık 1/4 ünü sparta karşılamaktadır. Karaman, Konya, Niğde, Amasya, Antalya ve Denizli da elma üretiminin fazla olduğu illerdir. sparta 26 Karaman 13 Antalya 9 Denizli 7 Diğer 45 26% Fındık 45% 7% 9% 13% sparta Karaman Antalya Denizli Diğer Türkiye fındık üretiminin % 80 ini Karadeniz, % 20 sini Marmara karşılar. Ordu, Adapazarı ve Giresun en fazla fındık üreten illerdir. Türkiye, dünya fındık üretiminin yarısından fazlasını karşılamaktadır. Ordu 33 Giresun 15 Samsun 13 Sakarya 12 Diğer 27% 27 12% 13% 15% 33% Ordu Giresun Samsun Sakarya Diğer 4

5 İncir İncir, Akdeniz iklimi ürünlerindendir. Kıyı bölgelerinde üretilen incirin Türkiye deki toplam üretiminin büyük bir kısmını (%85) Ege karşılar. Aydın, en fazla incir üreten ildir. Türkiye, dünya incir üretiminde ilk sıradadır. Aydın 61 İzmir 12 Bursa 10 Mersin 2% 2% 13% 2 Aydın Hatay 2 İzmir Diğer 13 10% Bursa Mersin Turunçgiller 12% 61% Hatay Diğer Akdeniz iklimi ürünlerinden olan turunçgillerin % 90 ını Akdeniz, % 10 unu Ege karşılar. Greyfurt ve mandalina üretiminde Adana, limon üretiminde Mersin, portakal üretiminde Antalya ilk sırada yer almaktadır. Kayısı Türkiye de kayısı üretim alanı geniştir. Kayısı üretiminin büyük bir kısmını Malatya karşılamaktadır. Türkiye dünya kayısı üretiminde ilk sırada yer almaktadır. Malatya 53 Mersin 12 K. Maraş 10 Elazığ 17% 5 ğdır 3% 3 Diğer 17 5% 10% 12% 53% Türkiye de Sebze Üretimi Malatya Mersin K. Maraş Elazığ ğdır Diğer Türkiye de sebze üretimi iklim koşullarına bağlı olarak çeşitlilik göstermektedir. Türkiye de en fazla yetiştirilen sebzeler domates, patates, karpuz, kavun, soğan, salatalık ve biberdir. Akdeniz, Ege ve Marmara sebze üretiminin yoğun olduğu yerlerdir. Mersin ve Antalya, seralarda sebze üretiminin en çok olduğu illerdir. Türkiye de Hayvancılık Türkiye, coğrafi koşullarından dolayı çeşitli hayvan türlerinin beslenmesine elverişli bir ülkedir. ve Doğu Anadolu ilk sırada yer almaktadır. Konya, Muş, an ve Ağrı en fazla koyun beslenen illerdir. Kıl keçisi engebeli araziye uyumlu bir hayvandır. Türkiye de kıl keçisi besiciliğinin en fazla gelişmiş olduğu yer Toroslardır. Antalya, Mersin ve Adana en fazla kıl keçisi beslenen illerdir. 2. Büyükbaş Hayvancılık Türkiye de en fazla beslenen büyükbaş hayvan sığırdır. Türkiye de süt ve et üretiminin büyük bir kısmı sığırlardan karşılanır. Türkiye de sığır besiciliği mera ve besi hayvancılığı şeklinde yapılır. Mera hayvancılığı yaz yağışı alan bu nedenle gür otlakların bulunduğu Kuzeydoğu Anadolu ile Karadeniz in kıyı kesiminde gelişmiştir. Kars, Ardahan ve Erzurum mera hayvancılığının gelişmiş olduğu yerlerdir. Besi hayvancılığı ise büyük şehirlerin çevresinde gelişmiştir. Balıkesir, Konya ve İzmir besi hayvancılığının gelişmiş olduğu illerdir. 3. Kümes Hayvancılığı Türkiye de en çok beslenen kümes hayvanı tavuktur. Tavuk, yumurtası ve eti için beslenir. Türkiye de kümes hayvancılığı, daha çok tüketim merkezlerine yakın yerlerde yapılmaktadır. Bolu, Balıkesir, Manisa, Adapazarı ve İzmir kümes hayvancılığının gelişmiş olduğu illerdir. 4. Arıcılık Türkiye de farklı iklim tiplerinin etkili olması ve bitki örtüsünün çeşitlilik göstermesi arıcılığın gelişmesini sağlamıştır. Muğla, Ordu, Adana, Mersin ve Sivas en fazla bal üretilen illerdir. Türkiye de yılda 90 bin tondan fazla bal üretilmektedir. Muğla 15 Ordu 15 Adana 9 Diğer 61 15% 61% 15% 9% Muğla Ordu Adana Diğer Türkiye de en çok ipek kozası üretilen iller Diyarbakır, Antalya, Bilecik, Adapazarı, Eskişehir ve Bursa dır. Antalya 25 Diyarbakır 15 Bilecik 9 Ankara 8 Diğer 43 25% 43% Antalya Diyarbakır Bilecik 3 ÜNİTE: MEKANSÂL BİR SENTEZ : TÜRKİYE 1. Küçükbaş Hayvancılık Bozkır bitki örtüsü geniş yer kapladığı için Türkiye de en fazla beslenen hayvan cinsi koyundur. Koyun besiciliğinde İç Anadolu 8% 9% 15% Ankara Diğer 5

6 3 ÜNİTE: MEKANSÂL BİR SENTEZ : TÜRKİYE Türkiye üç tarafı denizlerle çevrili olduğu hâlde su ürünleri üretiminde önemli bir yere sahip değildir. Türkiye de elde edilen su ürünlerinin önemli bir kısmı denizlerden sağlanmaktadır. Türkiye de açık deniz balıkçılığı gelişmemiştir. Türkiye de kıyı balıkçılığı yapılmaktadır. Avlanan balık miktarı bakımından Karadeniz i Marmara ve Boğazlar izler. Balıkların göç yolları üzerinde bulunması ve boğazlardaki akıntılar, bu kesimde balık miktarının fazla olmasını sağlamıştır. Türkiye de en az balık Akdeniz den elde edilir. MADENCİLİK E ENERJİ KAYNAKLAR Türkiye de Madencilik Türkiye, maden çeşitleri bakımından zengin bir ülkedir. Bakır Türkiye deki başlıca bakır yatakları Murgul (Artvin), Küre (Kastamonu), Çayeli (Rize), Köprübaşı nda (Giresun) bulunmaktadır. Bakır, Türkiye nin ihraç ürünlerindendir. Kurşunun ve çinko Kurşun ve çinko yatakları Keban (Elazığ) ve Kayseri çevresinde bulunmaktadır. Bor Mineralleri Dünya bor rezervlerinin % 72 si Türkiye de bulunmaktadır. Bor yataklarının bulunduğu yerler Balıkesir (Bigadiç ve Susurluk), Eskişehir (Seyitgazi), Kütahya (Emet) ve Bursa dır (Mustafakemalpaşa). Asbest (Amyant) Türkiye deki başlıca asbest yatakları Muğla, İzmir, Bursa, Erzincan, Sivas ve Hatay dadır (İskenderun). Mermer Türkiye deki başlıca mermer yatakları Balıkesir (Marmara Adası), Bursa, Bilecik, Muğla, Afyon, Burdur ve Denizli dedir. Türkiye nin ihraç ettiği madenlerin yaklaşık yarısını mermer oluşturur. Demir Demirin çıkarıldığı başlıca yerler Divriği (Sivas), Hekimhan ve Hasançelebi (Malatya) ile Edremit (Balıkesir) çevresidir. Krom Krom çeliğe sertlik, kırılma ve darbelere karşı direnç, aşınma ve oksitlenmeye karşı koruma sağlar. Kromun çıkarıldığı başlıca yerler Fethiye, Köyceğiz, Denizli, Guleman (Elazığ), Bursa, Eskişehir, Adana, Kayseri, Mersin, İskenderun, Kahramanmaraş, İslahiye ve Kopdağı dır. Fosfat Fosfat yataklarının bulunduğu başlıca yerler Adıyaman, Bingöl, Şanlıurfa, Mardin (Mazıdağı) ve Bitlis dir. Fosfatın işlendiği yer Mazıdağı dır. Feldspat Türkiye nin başlıca feldspat yatakları Manisa (Demirci), Kütahya (Simav), Aydın (Çine) ve Muğla dadır (Milas). Feldspat, Türkiye nin ihraç ürünlerindendir. Manganez Manganez yataklarının başlıcaları Adana (Ceyhan), Burdur, Denizli, Balıkesir, Kastamonu ve Sivas ta bulunmaktadır. Tuz Türkiye de elde edilen tuzun % 44 ü kaya tuzundan, % 42 si göllerden elde edilmektedir. Çankırı, Kırşehir, Nevşehir, Yozgat, Erzurum, ğdır, Kağızman (Kars) ve Ağrı kaya tuzunun çıkarıldığı başlıca yerlerdir. Tuz Gölü, Türkiye nin en önemli tuz kaynaklarındandır. İzmir Körfezi ndeki Çamaltı Tuzlası ile Edremit Körfezi ndeki Ayvalık Tuzlası, deniz tuzu elde edilen başlıca yerlerdir. Boksit Seydişehir (Konya), Akseki (Antalya), Saimbeyli (Adana) ve Milas (Muğla) boksit yataklarının bulunduğu başlıca yerlerdir. Barit Barit çıkarılan başlıca yerler Antalya (Alanya ve Gazipaşa), Kahramanmaraş (Elbistan), Muş ve Eskişehir dir. Antimon Antimon çıkarılan başlıca yerler Tokat, Niğde, Balıkesir, Kütahya, Bilecik ve İzmir dir. Cıva Türkiye de cıvanın bulunduğu başlıca yerler İzmir (Karaburun ve Ödemiş), Konya (Sarayönü) ve Niğde dir. 6

7 Lüle Taşı Lüle taşının çıkarıldığı tek yer Eskişehir dir. Oltu Taşı Oltu taşı, Erzurum un Oltu ilçesinde çıkarılır. Zımpara Taşı İzmir, Aydın ve Muğla da çıkarılmaktadır. Nikel Nikel, Manisa da çıkarılır. Fluorit Flüorit, Kırşehir (Kaman), Yozgat (Şefaatli), Kütahya (Ovacık) ve Eskişehir de (Beylikahır) (Eskişehir) da çıkarılmaktadır. Türkiye de Enerji Kaynakları Taş kömürü Taş kömürü Zonguldak, Amasra, Ereğli arasındaki alandan çıkarılır. Rüzgâr Gücü Türkiye de rüzgâr gücünden elektrik enerjisi üretilen ilk santral Alaçatı dadır (İzmir-Çeşme). Manisa, Balıkesir, Çanakkale, İstanbul ve Hatay, rüzgâr santrallerinin bulunduğu başlıca yerlerdir. Nükleer Enerji Nükleer santrallerde uranyum ve toryum gibi radyoaktif maddeler kullanılarak elektrik enerjisi elde edilmektedir. Aydın, Uşak, Manisa, Çanakkale ve Yozgat uranyum yataklarının bulunduğu yerlerdir. Eskişehir in Mihallıççık ilçesinde ise toryum yatakları bulunmaktadır. Türkiye de Mersin ve Sinop ta nükleer santral kurulması planlanmıştır. Güneş Enerjisi Türkiye de güneşlenme süresi en uzun olan yer Güneydoğu Anadolu, en kısa olduğu yer Doğu Karadeniz dir. Biyokütle Enerjisi Kullanımı Biyokütle elde etmek üzere, şeker kamışı, şeker pancarı, mısır, arpa, keten tohumu, ayçiçeği, kolza, soya fasulyesi gibi bitkiler kullanılmaktadır. 3 ÜNİTE: MEKANSÂL BİR SENTEZ : TÜRKİYE Linyit Tavşanlı, Tunçbilek, Seyitömer (Kütahya), Soma (Manisa), Yatağan (Muğla), Afşin, Elbistan (Kahramanmaraş), Aşkale (Erzurum), Dodurga (Çorum) ve Amasya linyit yataklarının bulunduğu yerlerdir. Petrol Türkiye deki petrol yatakları Adıyaman, Batman, Siirt ve Diyarbakır da bulunmaktadır. Türkiye de çıkarılan ve ithal edilen petrol, Batman, Orta Anadolu (Kırıkkale), Aliağa (İzmir), Ataş (Mersin) ve İpraş (İzmit) rafinerilerinde işlenmektedir. İstanbul Ambarlı da petrol kullanılarak elektrik enerjisi üretilen termik santral bulunmaktadır. TÜRKİYE DE SANAYİNİN GELİŞİMİ Cumhuriyetin ilk yıllarında Türkiye nin ekonomisi tarıma dayalı idi. Osmanlının son dönemlerinde başlayan sanayi etkinlikleri ise daha çok askeri amaçlara yönelikti. Türkiye ekonomisinde cumhuriyetin ilk yıllarında devletçilik politikası benimsenmiştir. Bu çerçevede 1950 lere kadar sanayileşme hareketinde devlet yatırımları ön plana çıkmıştır. Sanayi kuruluşlarının kurulacağı yer seçiminde ham madde, ulaşım, enerji kaynağı, iklim koşulları ve pazarlama koşulları belirleyici olmaktadır. Doğal gaz Hamitabat (Kırklareli), Mardin ve Siirt te doğal gaz yatakları bulunmaktadır. Türkiye doğal gaz ihtiyacının önemli bir kısmını, Rusya ve İran dan ithal etmektedir. Jeotermal Enerji Germencik (Aydın), Balçova (İzmir), Sandıklı (Afyon) ve Sarayköy (Denizli) jeotermal enerji kaynağının bulunduğu başlıca yerlerdir. Su Gücü (Hidroelektrik enerjisi) Türkiye de hidroelektrik santrallerinin önemli bir kısmı büyük barajlar üzerinde kurulmuştur. Türkiye Avrupa kıtası içinde Rusya ve Norveç ten sonra hidroelektrik potansiyeli en fazla olan ülkedir. Türkiye de hidroelektrik potansiyeli en yüksek olan yer Doğu Anadolu, en fazla olan akarsu Fırat tır. 1. Ham Madde Türkiye de bazı fabrikalar, ham maddeye yakın yerlerde kurulmuştur. Murgul ve Maden deki bakır işletmeleri, Batman petrol rafinerisi, Elazığ ve Antalya da krom işletmeleri, Seydişehir de alüminyum fabrikası, Kayseri ve Elazığ da kurşun işletmeleri, Kırka, Emet ve Bandırma da bor işletmeleri ham maddeye yakın yerlerde kurulmuştur. Kars, Ağrı, an, Diyarbakır, Şanlıurfa, Edirne, Bolu da et ve süt ürünleri işleyen, Konya, Eskişehir, Ankara, Karaman, Aksaray da unlu ürünler işleyen, İstanbul, Balıkesir, Çanakkale, İzmir, Afyon, Aydın ve Uşak ta konserve ve içecek fabrikaları, iç kesimlerde şeker fabrikaları, Doğu Karadeniz de çay fabrikalarının kurulması, ham maddeye yakın yerlerde kurulmuş fabrikalardır. 7

8 3 ÜNİTE: MEKANSÂL BİR SENTEZ : TÜRKİYE Adana, Denizli, Aydın, Gaziantep ve Kahramanmaraş ta pamuklu dokuma; Bursa, stanbul, Adana da ipekli dokuma; Samsun, Tokat, İzmir, Manisa, Adana, Malatya ve Bitlis te sigara; Hereke, Bünyan, Sivas, sparta, Uşak, Kula, Gördes, Milas, Gaziantep, Siirt te halı, kilim ve battaniye dokumacılığıyla ilgili sanayi kuruluşlarının belirtilen yerlerde kurulmasının nedeni ham maddeye yakınlıktır. 2. Ulaşım Türkiye de bazı fabrikalar, ulaşım koşullarının elverişli olduğu yerlerde kurulmuştur. İskenderun da (İsdemir) demir-çelik, Samsun da bakır işletme tesislerinin, İzmit, İzmir ve Mersin de petrol rafinerilerinin bulunmasının nedeni ulaşımın elverişli olmasıdır. 3. Enerji Faktörü Türkiye de bazı fabrikalar, enerji kaynaklarına yakın yerlerde kurulmuştur. Karabük ve Ereğli de demir-çelik tesislerinin; Soma, Yatağan, Afşin-Elbistan gibi yerlerde termik santrallerin; İzmir, Manisa, Balıkesir, İstanbul ve Hatay ra rüzgârdan elektrik üreten santrallerin kurulması, Akdeniz ve Ege kıyılarında güneş enerjisinden yararlanılan tesislerin bulunması enerjiye yakınlıkla ilgilidir. Türkiye, deprem bakımından beş bölgeye ayrılmıştır. Yıkıcı etkisi en fazla olanlar, birinci derecede deprem bölgeleridir. Bu bölge, aynı zamanda aktif fay hatlarının bulunduğu yerlerdir. Türkiye deki fay hatları üç önemli kuşak oluşturmaktadır: Kuzey Anadolu, Batı Anadolu ve Doğu Anadolu fay kuşakları. 2. Sel ve Taşkın Sel ve taşkınların oluşmasında etkili olan faktörler su fazlalığı, yükselti, eğim ve bakıdıdır. İklim koşulları, bitki örtüsü, drenaj özelliği ve arazi kullanımı sel ve taşkınları oluşturan başlıca etmenlerdir. 4. İklim İklim koşulları elverişli olduğu için sanayi kuruluşlarının önemli bir kısmı kıyı kesiminde kurulmuştur. 5. Pazar Türkiye de bazı fabrikalar, nüfusun yoğun olduğu pazar alanalarında ya da bu yerlerin yakınında kurulmaktadır. İstanbul, İzmit, İzmir, Bursa, Adana ve Ankara gibi büyük şehirlerde çok sayıda fabrika bulunmasının nedenlerinden biri de budur. TÜRKİYE DE DOĞAL AFETLER Türkiye de yaşanan afetlerin başlıcaları deprem, sel ve taşkın, kütle hareketleri, orman yangınları ile çığdır. 1. Deprem Depremler tektonik olaylar, göçmeler ve volkanik olaylardan dolayı gerçekleşir. Türkiye de aktif volkan olmadığında volkanik depremler de görülmez. Göçme veya çökme depremler, karstik bölgelerde yer altı mağaralarının tavanlarının çökmesiyle gerçekleşir. Türkiye, Arabistan ve Avrasya levhaları arasında sıkıştığı için sıklıkla tektonik depremlerin meydana geldiği bir ülkedir. Sel ve taşkınlara neden olabilecek başlıca akarsular Bartın, Filyos, Değirmendere, Fırtına Deresi, İyidere ve Solaklı dır. 3. Kütle Hareketleri Kütle hareketi, yamaç dengesinin bozulmasından dolayı, arazinin bir bölümünün yer değiştirmesi olayıdır. Türkiye de heyelanın en çok görüldüğü yerler Doğu Karadeniz ve Doğu Anadolu ile Kuzey Anadolu ve Doğu Anadolu Fay Kuşaklarıdır. Türkiye de görülen afetlerden biri de kaya düşmesidir. Bu tür olayların en çok görüldüğü yerler ise heyelan bölgelerinin yanı sıra Nevşehir ve Kayseri çevresidir. 4. Orman Yangınları Türkiye, orman yangınlarının sıklıkla Yaşandığı bir ülkedir. Yaz kuraklığının şiddetli olması, orman yangınlarının başlıca nedenlerdindendir. Kahramanmaraş tan başlayan ve Akdeniz ile Ege kıyı kuşağını izleyerek İstanbul a kadar uzanan 1700 km lik bölge, orman yangınları bakımından birinci derecede risk alanlarıdır. Orman yangınlarının sayı olarak % 83 ü, alan olarak ise % 87 si haziran ile ekim ayları arasında gerçekleşmiştir. 8 Türkiye de çığ olayının en çok görüldüğü iller Bingöl, Tunceli, Bitlis ve Hakkari dir.

9 TEST Türkiye de birçok uygarlığın yaşamış olmasında;. İklim.. Su kaynakları tarım koşulları etmenlerinden hangileri etkili olmuştur? A) Yalnız B) Yalnız C) Yalnız D) ve E), ve 2. Aşağıdakilerden hangisi Anadolu da yaşamış uygarlıklardan değildir? A) Urartular B) Yunan C) Roma Türkiye de Uygarlıklar ve Ekonomi (Uygarlıklar ve Tarım) 6. Aşağıdaki illerden hangisinin tarım alanı daha dardır? A) Artvin B) Eskişehir C) Ankara D) Şanlıurfa E) Konya 7. Buğday, yaz kuraklığı isteyen bir tarım ürünüdür. Buna göre, buğdayın aşağıdaki yerlerden hangisinde üretilmesi beklenmez? A) Güneydoğu Anadolu nun güneyi B) Doğu Karadeniz kıyısı C) Doğu Anadolu nun batısı D) Ege kıyıları E) Ergene havzası 3 ÜNİTE: MEKANSÂL BİR SENTEZ : TÜRKİYE D) Cermen E) Bizans 3. Aşağıdakilerden hangisinde bir uygarlık, o uygarlığın yaşamadığı yerle eşleştirilmiştir? A) Hititliler - Kızılırmak yayının iç kısmı B) Frigyalılar - Kızılırmak yayının dış kısmı C) İyonyalılar - Ege kıyıları D) Lidyalılar - Doğu Karadeniz E) Urartular - an Gölü Çevresi 4. Aşağıdaki arazilerden hangisi, orada gerçekleşmeyen bir etkinlikle verilmiştir? 8. Aşağıdaki illerden hangisi Türkiye buğday üretiminde ilk sıralarda yer almaz? A) Sinop B) Diyarbakır C) Ankara 9. Arpa ve buğday; D) Şanlıurfa E) Konya. Üretim miktarları. olgunlaşma süreleri,. istedikleri yağış rejimi özelliklerinden hangileri bakımından benzerdir? A) Doğu Karadeniz Dağları - Yaylacılık B) Çukurova - Tarım C) Obruk Platosu - Tarım ve hayvancılık D) Toroslar - Ormancılık E) Ergene Havzası - Madencilik 5. Türkiye de birim alanda elde edilen tarımsal ürün miktarını artırmak için aşağıdakilerden hangisi gerekli değildir? A) Tarımda makine kullanmak B) Tohumları ıslah etmek C) Sulama yapmak D) Çiftçi sayısını artırmak E) Zararlılarla mücadele etmek 10. A) Yalnız B) Yalnız C) Yalnız D) ve E), ve Haritada numaralarla gösterilen yerlerden hangisinde ürünlerin olgunlaşma süresi daha kısadır? A) B) C) D) E) 9

10 3 ÜNİTE: MEKANSÂL BİR SENTEZ : TÜRKİYE 11. % 12 Konya % 11 Mardin % 20 Şanlıurfa % 7 Diğerleri % 50 Adana Bir tarım ürününün Türkiye toplam üretiminde bazı illerin payının gösterildiği grafik, aşağıdakilerden hangisine aittir? A) Pamuk B) Mısır C) Tütün D) Buğday E) Pirinç 14. Aşağıdaki tarım ürünlerinden hangisinin üretiminde Afyon ilk sırada yer alır? A) Kenevir B) Haşhaş C) Şeftali D) Kiraz E) Şeker Pancarı 15. Aşağıdaki tarım ürünlerinden hangisi sulama olanaklarının bulunmadığı yerlerde üretilemez? A) Pirinç B) Arpa C) Buğday D) Nohut E) Mercimek 12. Aşağıdaki illerden hangisinin Türkiye pirinç üretimindeki payı daha fazladır? A) Samsun B) Rize C) Edirne D) Bursa E) Kastamonu 13. Aşağıda bazı yıllarda kırmızı mercimek ekim alanı verilmiştir; Yıllar Ekim alanı (dekar) Türkiye nin iç kesimlerinde buğday ve arpa üretiminin fazla olması;. yağış miktarı. yağış rejimi. sıcaklık rejimi etmenlerinden hangileriyle ilgilidir? A) Yalnız B) Yalnız C) Yalnız D) ve E), ve Kırmızı mercimek üretim alanlarının genel olarak azalması,. sulanan alanların artması,. ekonomik değeri yüksek olan ürünlere öncelik verilmesi,. tüketiminin azalması koşullarından hangilerinden kaynaklandığı söylenebilir? A) Yalnız B) Yalnız C) Yalnız D) ve E), ve 17. Aşağıda, birlikte verilen tarım ürünlerinden hangilerinin aynı yörede doğal olarak yetiştirilmesi beklenmez? A) Fındık - Tütün B) Tütün - Pirinç C) Pirinç - Mısır D) Çay - Pamuk E) Buğday - Pamuk E 2. D 3. D 4. E 5. D 6. A 7. B 8. A 9. C 10. A 11. B 12. C 13. D 14. B 15. A 16. E 17. D

11 TEST Türkiye de pirinç üretim alanlarına devletin müdahale etmesi;. kalite kontrolü. üretim miktarını denetleme. halk sağlığını koruma etmenlerinden hangilerinden kaynaklanmaktadır? A) Yalnız B) Yalnız C) Yalnız D) ve E), ve Türkiyenin Ekonomisi (Tarım) 5. Ekonomik değeri yüksek olan ürünlerin yetiştirildiği yerlerde şeker pancarı üretilmez. Aşağıdakilerden hangisi bu tür yerlerden değildir? A) Çukurova B) Eskişehir Ovası C) Antalya Ovası D) Balat Deltası E) Silifke Ovası 3 ÜNİTE: MEKANSÂL BİR SENTEZ : TÜRKİYE 2. Türkiye de pirinç üretim alanları için aşağıda verilen bilgilerden hangisi doğrudur? 3. A) Plato alanlarıdır. B) Dağ yamaçlarıdır. C) Akarsu kenarlarıdır. D) Deniz kıyılarıdır. E) Göl kenarlarıdır. 6. Haritada numaralarla gösterilen yerlerden hangisi pamuğun yoğun olarak yetiştirildiği yerlerdir? A) B) C) D) E) Haritada numaralarla gösterilen yerlerden hangisinin Türkiye şeker pancarı üretimindeki payı daha fazladır? 7. % 24 Diğerleri %40 Edirne A) B) C) D) E) %7 Çorum 4. Şeker pancarının şeker fabrikalarına yakın yerlerden yetiştirilmesi;. çabuk bozulması. çok su istemesi. ulaşım masrafının azalması etmenlerinden hangilerinden kaynaklanmaktadır? A) Yalnız B) Yalnız C) Yalnız D) ve E) ve %14 Samsun % 15 Balıkesir Bir tarım ürününün Türkiye toplam üretiminde bazı illerin payının gösterildiği grafik, aşağıdakilerden hangisine aittir? A) Mısır B) Şeker pancarı C) Pirinç D) Fındık E) Tütün 11

12 3 ÜNİTE: MEKANSÂL BİR SENTEZ : TÜRKİYE 8. Haritada numaralarla gösterilen yerlerden hangisi, mikroklima alanı olduğu için pamuk üretilebilmektedir? A) B) C) D) E) 12. Aşağıdakilerden hangisinin Türkiye tütün üretimindeki payı en fazladır? A) Adana B) Manisa C) Samsun D) Muğla E) Rize 13. Aşağıdaki yerlerden hangisinde tütün üretilmez? A) İç Anadolu B) Akdeniz C) Ege nin kıyı kesimi D) Orta Karadeniz E) Güneydoğu Anadolu 9.. Adana. Şanlıurfa. Aydın En fazla pamuk üreten illerin en çoktan en aza doğru sıralanışı aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? A),, B),, C),, D),, E),, 10. Devletin tütün üretimini denetlemesi; 14. Aşağıdaki tarım ürünlerinden hangisinin üretim alanı daha dardır? A) Elma B) Mısır C) Muz D) Buğday E) Arpa 15. Aşağıdaki tarım ürünlerinden hangisinin üretiminde iç, Doğu ve Güneydoğu Anadolu nun payı daha azdır?. kaliteyi korumak,. zararlı ürün üretimini azaltmak,. tüketimi azaltmak etmenlerden hangilerinden kaynaklanmaktadır? A) Yalnız B) Yalnız C) Yalnız D) ve E), ve 16. A) Mercimek B) Arpa C) Pirinç D) Buğday E) Şeker pancarı 11. Aşağıdakilerden hangisi pamuk üretim alanlarının iklim koşullarıdır? A) Yazlar yağışlı ve sıcak B) Kışlar ılık ve yağışlı, yazlar serin C) Kışlar ılık ve yağışlı, yazlar serin D) Kışlar soğuk, yazlar serin E) Yazlar çok sıcak ve kurak Haritada üretim alanları verilen tarım ürünü aşağıdakilerden hangisidir? A) Tütün B) İncir C) Mısır D) Zeytin E) Elma C 2. C 3. D 4. E 5. B 6. D 7. C 8. A 9. C 10. A 11. E 12. B 13. A 14. C 15. C 16. A

13 1. TEST - 3 % 17 Trabzon % 8 Artvin % 2 Giresun % 73 Rize Bir tarım ürününün Türkiye toplam üretiminde bazı illerin payının gösterildiği grafik, aşağıdakilerden hangisine aittir? Türkiye Ekonomisi (Tarım) 5.. Buğday. Arpa. Mısır. Pirinç Yukarıdaki tarım ürünlerinin Türkiye de en çok üretilenden en az üretilene doğru sıralanışı aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? A),,, B),,, C),,, D),,, E),,, 3 ÜNİTE: MEKANSÂL BİR SENTEZ : TÜRKİYE A) Fındık B) Soya Fasulyesi C) Çay D) Mısır E) Pirinç Kalın ve kireçsiz toprak. Yarı gölgeli yarı ışıklı ortam. Yılda 1600 mm den fazla yağış yukarıdakilerden hangileri çay bitkisinin yetişme koşullarıdır? A) Yalnız B) Yalnız C) Yalnız D) ve E), ve Yaz süresinin uzun olduğu yerlerde aynı tarım alanında yılda birden fazla tarım ürünü üretilebilmektedir. Haritada numaralarla gösterilen yerlerden hangisi bu tür alanlara örnektir? A) B) C) D) E) 3. Aşağıdaki illerden hangisinin Türkiye haşhaş üretimindeki payı daha fazladır? A) Uşak B) Denizli C) Burdur D) Afyonkarahisar E) Manisa ile 2014 yılları arasında Türkiye kenevir üretiminin tamamını karşılayan il, aşağıdakilerden hangisidir? A) Kastamonu B) Sinop C) Samsun D) İzmit E) Sakarya Haritada numaralarla gösterilen yerlerden hangisi zeytin üretim alanlarından değildir? A) B) C) D) E) 13

14 3 ÜNİTE: MEKANSÂL BİR SENTEZ : TÜRKİYE 8. GAP la birlikte sulanan alanların artmasına bağlı olarak bazı tarım ürünlerini üretim miktarı artmıştır. 9. Aşağıdakilerden hangisi bu tür ürünlerden değildir? A) Pamuk B) Ayçiçeği C) Mısır D) Fasulye E) Kırmızı Mercimek 12. % 11 Diğer iller % 8 Samsun % 21 Mersin % 60 Adana Türkiye toplam üretimde bazı illerin payının gösterildiği grafik aşağıdaki ürünlerden hangisine aittir? A) Pirinç B) Pamuk C) Mısır D) Soya fasulyesi E) Zeytin 13. Ayçiçeği Zeytin Turunçgil Pamuk Üzüm Haritada numaralarla gösterilen yerlerden hangisinin Türkiye ayçiçeği üretimdeki payı daha azdır? A) B) C) D) E) 10. Aşağıdaki tarım ürünlerinden hangisinin Türkiye için yeterlilik oranı en fazladır? A) İncir B) Buğday C) Pirinç Haritada üretim alanları verilen ürünlerden hangisinin gösterildiği yerde yetiştirilmesi, mikroklima özelliklerine bağlıdır? A) Ayçiçeği - Zeytin B) Zeytin - Üzüm C) Üzüm - Pamuk D) Pamuk - Turunçgil E) Turunçgil - Üzüm D) Mısır E) Arpa 11. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye de zeytinin yoğun olarak üretildiği yerlerden değildir? A) İzmir B) Aydın C) Tekirdağ D) Bursa E) Hatay 14. Turunçgil üretiminin %90 ını Akdeniz, %10 unu Ege kıyıları karşılar. Bu durum;. kış sıcaklığı,. yer şekilleri,. yaz sıcaklığı özelliklerinden hangileriyle açıklanabilir? A) Yalnız B) Yalnız C) Yalnız D) ve E) ve C 2. E 3. D 4. C 5. A 6. C 7. C 8. E 9. A 10. A 11. C 12. D 13. D 14. A

15 TEST Aşağıdakilerden hangisi susamın yoğun olarak üretildiği yerlerden değildir? 2. A) Adana B) Antalya C) Manisa D) Muğla E) Sakarya % 4 Aydın % 29 Osmaniye % 10 Diğer iller % 57 Adana Türkiye toplam üretiminde bazı illerin payının gösterdiği grafik hangi tarım ürününe aittir? A) Pamuk B) Mısır C) Tütün D) Yer fıstığı E) Pirinç 3. Aşağıdakilerden hangisinin Türkiye kırmızı mercimek üretimindeki payı daha fazladır? Türkiyenin Ekonomisi (Tarım) 6. Türkiye de üzüm ve elma üretiminin yaygın olması;. soğuğa dayanıklı olmaları,. tüketiminin fazla olması,. ekonomik değerinin yüksek olması etmenlerinden hangileriyle ilgilidir? A) Yalnız B) Yalnız C) Yalnız 7.. Manisa. Denizli. Nevşehir. Gaziantep D) ve E), ve yukarıdaki illerden hangi ikisinin Türkiye üzüm üretimindeki payı daha fazladır? A) ve B) ve C) ve D) ve E) ve 8. Türkiye de üretilen ve yeterlilik oranı fazla olan ürünler, önemli ihracat mallarıdır. Buna göre, aşağıdaki tarım ürünlerinden hangisinin ihraç ürünü olması beklenemez? 3 ÜNİTE: MEKANSÂL BİR SENTEZ : TÜRKİYE A) Şanlıurfa B) Konya C) Mardin D) Gaziantep E) Eskişehir A) İncir B) Üzüm C) Tütün D) Muz E) Turunçgiller 4. Aşağıdaki meyvelerden hangisinin Türkiye deki üretim miktarı diğerlerine göre daha azdır? A) Üzüm B) Elma C) Turunçgiller D) Fındık E) Kivi 5. Aşağıdaki tarım ürünlerinden hangisinin üretiminde Türkiye dünyada ilk sırada yer almaz? A) Üzüm B) Kiraz C) Fındık D) İncir E) Kayısı 9. Aşağıdaki illerden hangisinin Türkiye elma üretimindeki payı daha fazladır? A) Antalya B) Niğde C) sparta 10.. Ordu. Giresun. Samsun D) Amasya E) Denizli Yukarıdaki illerin en fazla fındık üretenden en az üretene doğru sıralanışı aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? A),, B),, C),, D),, E),, 15

16 3 ÜNİTE: MEKANSÂL BİR SENTEZ : TÜRKİYE 11.. Manisa... Aydın İzmir Antalya yukarıdaki illerden hangi ikisinin Türkiye incir üretimindeki payı en fazladır? A) ve B) ve C) ve D) ve E) ve 12. Aşağıdakilerden hangisi en fazla turunçgil üretilen yerlerden değildir? 15.. Pamuk. Fındık. Arpa. Buğday yukarıdaki tarım ürünlerinden hangilerinin hasatında insan gücüne duyulan ihtiyaç daha fazladır? 16. A) Yalnız B) Yalnız C) Yalnız D) ve E) ve A) Antalya B) Mersin C) Adana D) Hatay E) Çanakkale 13. İklim koşulları göz önünde bulundurulursa seracılık haritada numaralarla gösterilen yerlerden hangisinde daha ucuza maledilir? A) B) C) D) E) Haritada numaralarla gösterilen yerlerden hangisinin Türkiye mısır üretimindeki payı daha fazladır? A) B) C) D) E) 17. Güneydoğu Anadolu da tarım alanlarının sulanmasıyla;. tarımsal verim,. tarım ürünü çeşidi,. nadas uygulaması özelliklerinden hangilerinin arttığı söylenebilir? A) Yalnız B) Yalnız C) Yalnız D) ve E), ve 14. Aynı dönemde ekilen tarım ürünlerinin Şanlıurfa ve Ağrı da farklı zamanlarda hasat edilmesi, 16. yaz süresi. sıcaklık koşulları. yağış rejimleri özelliklerinden hangileriyle açıklanabilir? A) Yalnız B) Yalnız C) Yalnız D) ve E) ve 18. Aşağıdakilerden hangisinin Türkiye nin kıyı kesimindeki üretim payı daha azdır? A) Tütün B) Şeker pancarı C) Çay D) Fındık E) Turunçgiller 1. E 2. D 3. A 4. E 5. A 6. D 7. A 8. D 9. C 10. A 11. C 12. E 13. A 14. D 15. D 16. C 17. D 18. B

17 TEST Aşağıda Türkiye arazisinden yararlanma yolları grafikte gösterilmiştir. %1,4 %18,6 %31,1 %21,3 %27,6 Grafikte ve olarak gösterilen alanlar aşağıdakilerden hangisinde doğru eşleştirilmiştir? Türkiyenin Ekonomisi (Tarım) 4. Türkiye gül üretiminde aşağıdaki illerden hangisinin payı daha fazladır? A) sparta B) Antalya C) İzmir D) Burdur E) Denizli 5. Doğu Anadolu da sebze üretiminin az olması; 3 ÜNİTE: MEKANSÂL BİR SENTEZ : TÜRKİYE A) Tarım Orman B) Mera Tarım C) Su alanları Tarım D) Mera Orman E) Orman Tarım. yaz süresinin kısa olması,. yaz sıcaklığının düşük olması,. yazların kurak olması etmenlerinden hangileriyle ilgilidir? A) Yalnız B) Yalnız C) Yalnız D) ve E), ve 2. Türkiye de seracılığın Akdeniz kıyılarında daha ucuza mal olması;. kışların ılık olması,. güneşli gün sayısının fazla olması. sulama olanaklarının bulunması etmenlerinden hangileriyle ilgilidir? 6. Aşağıdaki ürünlerden hangisinin üretiminde Ege ilk sırada yer almaz? A) Zeytin B) Tütün C) İncir D) Üzüm E) Soya fasulyesi A) Yalnız B) Yalnız C) Yalnız D) ve E), ve 3. Aşağıdaki tarım ürünlerinden hangisinin üretiminde Akdeniz ilk sırada yer almaz? A) Turunçgiller B) Mısır C) Yer fıstığı D) Soya fasulyesi E) Ayçiçeği 7.. Yeşil mercimek. Kırmızı mercimek. Arpa. Mısır Yukarıdaki tarım ürünlerinden hangilerinin üretiminde İç Anadolu nun payı daha fazladır? A) ve B) ve C) ve D) ve E) ve 17

18 3 ÜNİTE: MEKANSÂL BİR SENTEZ : TÜRKİYE 8. Aşağıdaki illerden hangisinin Türkiye soğan üretimindeki payı daha fazladır? A) Ankara B) Konya C) Antalya 9.. Çeltik. Mercimek. Arpa. Mısır D) Samsun E) Kayseri yukarıdaki tarım ürünlerinden hangilerinin Karadeniz in kıyı kesiminde üretilmesi beklenmez? 12. Aşağıda bazı yıllarda buğday üretim alanı ve miktarı verilmiştir. Yıllar Üretim alanı Üretim miktarı Tablodaki verilenlerden yararlanılarak;. birim alanda elde edilen ürün,. üretime doğal koşulların etkisi,. verimdeki değişiklik bilgilerinden hangilerine ulaşılabilir? A) ve B) ve C) ve D) ve E) ve A) Yalnız B) Yalnız C) Yalnız D) ve E), ve 10. Aşağıdakilerden hangisinde bir il, en fazla o ilde yetiştirilmeyen bir ürünle eşleştirilmiştir? A) Manisa - Tütün B) Şanlıurfa - Pamuk C) Konya - Buğday D) Samsun - Soya fasulyesi E) Ordu - Fındık 13. Aşağıda, tahılların 2014 teki üretim miktarı verilmiştir. Tarım ürünü Üretim miktarı Bu ürünler aşağıdakilerden hangisinde doğru eşleştirilmiştir? A) Buğday Arpa Pirinç Mısır 11. B) Buğday Arpa Mısır Pirinç C) Arpa Buğday Mısır Pirinç D) Buğday Mısır Arpa Pirinç E) Arpa Buğday Pirinç Mısır Haritada numaralarla gösterilen yerlerden hangisi tütün üretim alanlarından değildir? A) B) C) D) E) 14. Aşağıdaki tarım ürünlerinden hangisinin toplam üretim miktarı daha fazladır? A) Haşhaş B) Pamuk C) Tütün D) Ayçiçeği E) Şeker pancarı A 2. D 3. E 4. A 5. D 6. E 7. B 8. A 9. C 10. D 11. B 12. E 13. A 14. E

19 1. TEST - 6 %27 %17 %1 Diğerleri %55 Türkiye deki hayvan varlığını gösteren grafikte, ve numaralı hayvanlar aşağıdakilerden hangisinde doğru eşleştirilmiştir? Türkiyenin Ekonomisi (Hayvancılık) 4. İl Türkiye üretimindeki payı (%) Ankara 60,2 Siirt 7,6 Bolu 6,7 Eskişehir 5,7 Yukarıda illere göre dağılış oranı verilen hayvan aşağıdakilerden hangisidir? A) Sığır B) Manda C) Kıl keçisi 3 ÜNİTE: MEKANSÂL BİR SENTEZ : TÜRKİYE A) Koyun Kıl keçisi Sığır B) Tiftik keçisi Sığır Kıl keçisi C) Manda Koyun Sığır D) Koyun Sığır Kıl keçisi E) Sığır Manda Koyun 2.. Mersin. Antalya. Şanlıurfa. Kayseri yukarıdaki illerden hangilerinin Türkiye kıl keçisi besiciliğindeki payı daha fazladır? A) ve B) ve C) ve D) ve E) ve D) Koyun E) Tiftik keçisi 5. Sığır, meralarda daha çok yaz yağışı alan yerlerde yetiştirilir. Buna göre;. Kars,. Ardahan,. Amasya illerinden hangilerinde sığır besiciliğinin yaygın olması beklenir? A) Yalnız B) Yalnız C) Yalnız D) ve E), ve 6. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye de sığır besiciliğinin yaygın olduğu illerden değildir? A) Konya B) Erzurum C) Kars D) Balıkesir E) Sinop 7. Türkiye de besi hayvancılığının büyük şehirlerin çevresinde gelişmesi; 3. Aşağıdaki illerden hangisinin Türkiye deki koyun besiciliğindeki payı daha azdır? A) an B) Konya C) Şanlıurfa D) Ağrı E) Rize. iklim koşulları,. pazar koşulları,. nüfus miktarı etmenlerinden hangileriyle ilgilidir? A) Yalnız B) Yalnız C) Yalnız D) ve E) ve 19

20 3 ÜNİTE: MEKANSÂL BİR SENTEZ : TÜRKİYE 8. Haritada numaralarla gösterilen yerlerde yaygın olan hayvancılık türü aşağıdakilerden hangisinde doğru eşleştirilmiştir? A) Kıl keçisi Manda Koyun B) Koyun Kıl keçisi Manda C) Sığır Koyun Kıl keçisi D) Tiftik keçisi Kıl keçisi Sığır E) Kıl keçisi Sığır Koyun 9. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye ipek böceği kozası üretiminde ilk sırada yer alan illerden değildir? A) Antalya B) Diyarbakır C) Bilecik 10.. Muğla. Ordu. Rize. Hakkari D) Ankara E) Samsun Yukarıdaki illerden hangi ikisi Türkiye bal üretiminde ilk sıradadır? 12. Haritada numaralarla gösterilen yerlerden hangisi meralarda sığır besiciliğine daha elverişlidir? A) B) C) D) E) 13. Türkiye de en fazla balığın Karadeniz den elde edilmesi; 14.. oksijenin bol olması,. plankton miktarının fazla olması,. tüketimin fazla olması etmenlerinden hangileriyle ilgilidir? A) Yalnız B) Yalnız C) Yalnız D) ve E), ve A) ve B) ve C) ve D) ve E) ve 11. Aşağıdaki illerden hangisinin Türkiye tavuk üretimindeki payı daha fazladır? Haritada numaralarla gösterilen yerlerden hangisinde kıl keçisi yetiştiriciliği daha fazladır? A) B) C) D) E) A) Bolu B) İstanbul C) Edirne D) Kayseri E) Samsun 15. Aşağıdaki illerden hangisinde iç sularından elde edilen balık miktarı daha fazladır? A) sparta B) an C) Konya D) Burdur E) Samsun D 2. A 3. E 4. E 5. D 6. E 7. E 8. C 9. E 10. A 11. A 12. A 13. D 14. E 15. B

21 TEST Türkiye de aşağıdaki hayvanlardan hangisinden daha fazla süt elde edilmektedir? A) Manda B) Sığır C) Koyun D) Kıl keçisi E) Tiftik keçisi 2. Türkiye de koyun besiciliğinin yaygın olması;. ikilm koşulları,. tüketim tercihi,. yer şekilleri etmenlerinden hangileriyle ilgilidir? Türkiyenin Ekonomisi (Hayvancılık) 6. Haritada numaralarla gösterilen yerlerden hangisinde arıcılığın daha az gelişmiş olması beklenir? A) B) C) D) E) 3 ÜNİTE: MEKANSÂL BİR SENTEZ : TÜRKİYE A) Yalnız B) Yalnız C) Yalnız 3.. Arıcılık. Koyun besiciliği. Kümes hayvancılığı D) ve E) ve 7. %38 %6 %7 %49. Besi hayvancılığı yukarıdakilerden hangileri daha çok tüketim merkezlerine yakın yerlerde gelişmiştir? A) ve B) ve C) ve D) ve E) ve Türkiye de su ürünleri üretim oranlarını gösteren grafiğe göre, ve numaralı ürünler aşağıdaki seçeneklerden hangisinde doğru olarak eşleştirilmiştir? A) Deniz balıkları Yetiştiricilik İç su ürünleri 4. Kümes hayvancılığı daha çok tüketim merkezlerine yakın yerlerde gelişmiştir. Buna göre, aşağıdaki illerden hangisinde kümes hayvancılığının daha az gelişmesi beklenir? B) Yetiştiricilik Deniz balıkları İç su ürünleri C) İç su ürünleri Yetiştiricilik Deniz balıkları D) Deniz balıkları İç su ürünleri Yetiştiricilik E) Yetiştiricilik İç su ürünleri Deniz balıkları A) Hakkâri B) Bolu C) Afyon D) Adapazarı E) Ankara 5. Akdeniz in kıyı kesiminde kıl keçisi besiciliğinin yaygın olması;. yer şekilleri,. iklim koşulları,. bitki örtüsü etmenlerinden hangileriyle ilgilidir? 8. Aşağıdakilerden hangisinde bir il, o ilde yaygın olmayan bir hayvancılık türüyle eşleştirilmiştir? A) Muğla - Arıcılık B) Konya - Koyun C) Mersin - Kıl keçisi D) Ardahan - Sığır E) Edirne - İpek böcekçiliği A) Yalnız B) Yalnız C) Yalnız D) ve E), ve 21

22 3 ÜNİTE: MEKANSÂL BİR SENTEZ : TÜRKİYE 9. Haritada numaralarla gösterilen kıyılardan hangisinde avlanan balık miktarı en azdır? A) B) C) D) E) 13.. Toroslar. Menteşe Yöresi. Doğu Karadeniz kıyısı. Batı Karadeniz kıyısı. Doğu Anadolu Yukarıdaki yerlerden hangisinde arıcılık daha az gelişmiştir? A) B) C) D) E) 10. Konya da koyun yetiştiriciliğinin yaygın olması;. topografik koşullar,. bitki örtüsü,. iklim koşulları özelliklerinden hangileriyle ilgilidir? A) Yalnız B) Yalnız C) Yalnız D) ve E), ve 11. Meralarda sığır besiciliğinin yaygın olduğu bir yer için;. Yaz ayları yağışlıdır.. Gür otlar yetişir.. Yükselti deniz seviyesine yakındır. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız B) Yalnız C) Yalnız D) ve E), ve 14. Besi hayvancılığı ile mera hayvancılığı karşılaştırılırsa aşağıdakilerden hangisi besi hayvancılığı için söylenemez? A) erim daha yüksektir. B) Tüketim merkezlerine yakındır. C) Üretimde dalgalanma azdır. D) Doğal koşullardan ez etkilenir. E) Yalnızca süt üretimine yöneliktir. 15. Aşağıdakilerden hangisi tiftik keçisinin beslendiği illerden değildir? A) Şırnak B) Ağrı C) Bolu D) Siirt E) Ankara 12. Aşağıdakilerden hangisi en fazla koyun beslenen yerlerin özelliklerinden değildir? A) Karasal iklim etkilidir. B) Bitki örtüsü bozkırdır. C) İlkbahar ayları yağışlıdır. D) Kıyı bölgeleridir. E) Yıllık sıcaklık farkları fazladır. 16. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye de en fazla manda beslenen yerlerden değildir? A) Diyarbakır B) Tokat C) Rize D) Samsun E) İstanbul B 2. E 3. E 4. A 5. E 6. C 7. A 8. E 9. E 10. E 11. D 12. D 13. D 14. E 15. B 16. C

23 TEST Buharlaşmanın şiddetli olduğu yerlerde tarımda sulamaya daha çok ihtiyaç duyulur. Aşağıdaki ovalardan hangisinde tarım alanlarının sulanmasına daha çok ihtiyaç duyulmaktadır? A) Şanlıurfa B) Samsun C) Edirne 2.. Kenevir - Uyuşturucu. Haşhaş - Uyuşturucu. Tütün - Kalite. Pirinç - Sağlık D) Ardahan E) Ankara Yukarıdaki ürün ve ürünün devlet tarafından denetleme nedenlerinden hangileri doğru eşleştirilmiştir? Türkiyenin Ekonomisi (Tarım ve Hayvancılık) 5. Türkiye de son 20 yıl içinde nadas alanları önemli ölçüde azalmıştır. Bu duruma;. gübre kullanımı,. sulu tarımın yaygınlaşması,. tarım alanlarının genişlemesi etmenlerinden hangilerinin katkısı bulunmuştur? A) Yalnız B) Yalnız C) Yalnız D) ve E), ve 6. Aşağıdaki tarım ürünlerinden hangisinin üretiminde Edirne, Samsun ve Balıkesir ilk sıralarda yer almaktadır? A) Fındık B) Tütün C) Pirinç 3 ÜNİTE: MEKANSÂL BİR SENTEZ : TÜRKİYE A) ve B) ve C), ve D) Ayçiçeği E) Soya fasulyesi D), ve E),, ve 3.. Karadeniz kıyıları her mevsim yağışlı olduğundan burada pamuk yetişmez.. Yaz kuraklığı belirgin olduğundan İç Anadolu da nadas yaygındır.. Yaz süresi uzun ve yaz sıcaklığı fazla olduğundan Çukurova da yılda birden fazla ürün elde edilir. Yukarıdaki bilgilerden hangileri doğrudur? A) Yalnız B) Yalnız C) Yalnız D) ve E), ve 7. % 75 Diğerleri %0 %100 Mersin Adana % 50 % 25 Yukarıda bazı illerin Türkiye toplam üretimindeki payları verilen tarım ürünü aşağıdakilerden hangisidir? A) İncir B) Soya fasulyesi C) Pamuk D) Mısır E) Turunçgiller 4. Türkiye de sulanan alanların artması;. yeşil mercimek,. kırmızı mercimek,. nohut ürünlerinden hangilerinin üretim alanının daralmasına neden olur? A) Yalnız B) Yalnız C) Yalnız 8. Tarlada azot birikimi sağlamak ve tarım alanının nadasa bırakmamak için buğday üretilen yıldan sonra;. kırmızı mercimek,. yeşil mercimek,. nohut ürünlerinden hangileri üretilmektedir? A) Yalnız B) Yalnız C) Yalnız D) ve E), ve D) ve E), ve 23

24 3 ÜNİTE: MEKANSÂL BİR SENTEZ : TÜRKİYE 9. Aşağıdaki tarım ürünlerinden hangisinin Türkiye toplam üretiminin yarısından fazlasını Aydın karşılamaktadır? A) İncir B) Tütün C) Zeytin D) Pamuk E) Haşhaş 10. Aşağıdaki haritada bazı tarım ürünlerinin en çok üretildiği yerler koyu renkle gösterilmiştir. 13. Türkiye de çeltik üretim alanlarının devlet tarafından denetlenmesi;. sıtma hastalığını önlemek,. su paylaşımını denetlemek,. ihtiyaçtan fazla üretim engellemek hedeflerinden hangilerine yöneliktir? A) Yalnız B) Yalnız C) Yalnız D) ve E), ve 14. Türkiye de koyun besiciliğinin yoğun olduğu yerler için aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Buğday üretimi yapılır. B) Yazlar kuraktır. C) Arpa üretilen yerlerdendir. D) Bitki örtüsü bozkırdır. E) Pamuk üretilemez. Bu tarım ürünleri arasında aşağıdakilerden hangisi yoktur? A) Elma B) Fındık C) Pamuk D) Zeytin E) Ayçiçeği 15. Türkiye de modern tarım yapılan yerler için aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Toprak bakımı yapılmaktadır. B) Ürünün su ihtiyacı karşılanmaktadır. C) İklim koşullarının üretime etkisi yoktur. D) Gerekli makineler kullanılmaktadır. E) Gerekli gübreler kullanılmaktadır. 11. Türkiye gül üretiminde aşağıdakilerden hangisinin payı en fazladır? A) Konya B) Burdur C) sparta D) İzmir E) Mersin 12. Aşağıdakilerden hangisinde bir tarım ürününün en çok yetiştirildiği yer, orada gelişmemiş olan bir hayvancılık türüyle verilmiştir? A) Buğday - koyun B) Turunçgil - kıl keçisi C) Fındık - arıcılık D) Arpa - tiftik keçisi E) Mısır - tiftik keçisi 16. Türkiye de yıllara göre et ve süt veriminde dalgalanmaların olduğu bir yöre için;. Doğa koşullarına bağlılık söz konusudur.. Besi ve ahır hayvancılığı yapılmaktadır.. Küçükbaş hayvancılık yapılmaktadır. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız B) Yalnız C) Yalnız D) ve E), ve 17. Aşağıdakilerden hangisi Doğu Anadolu, İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu da yetişmez? A) Kiraz B) Elma C) Üzüm D) Ayva E) Turunçgiller A 2. E 3. E 4. E 5. D 6. C 7. B 8. E 9. A 10. B 11. C 12. E 13. D 14. E 15. C 16. A 17. E

25 TEST Aşağıda 2014 yıllında Türkiye de beslenen bazı hayvanların sayıları verilmiştir. Hayvan cinsi Sayısı Bu hayvanlar aşağıdakilerden hangisinde doğru eşleştirilmiştir? A) Koyun Sığır Kıl keçisi B) Koyun Kıl keçisi Sığır C) Sığır Koyun Kıl keçisi D) Sığır Kıl keçisi Koyun E) Kıl keçisi Sığır Koyun Türkiyenin Ekonomisi (Tarım ve Hayvancılık) 4. Haritada numaralarla gösterilen yerlerden hangisi tütün üretim alanlarındandır? A) B) C) D) E) 5. Türkiye mısır üretiminin %17 sini Adana karşılar ve Adana mısır üretiminde ilk sıradadır. Adana dan sonra %10 üretim değeriyle ikinci sırada olan il aşağıdakilerden hangisidir? 3 ÜNİTE: MEKANSÂL BİR SENTEZ : TÜRKİYE A) Sinop B) Şanlıurfa C) Rize 2. Aşağıda en fazla tavuk üreten illerin 2014 teki tavuk sayısı verilmiştir. İl Tavuk sayısı X Manisa Balıkesir Sakarya X olarak gösterilen il aşağıdakilerden hangisidir? D) Samsun E) Ordu 6. TÜİK 2014 verilerine göre bir ürünün Türkiye toplam üretiminde bazı illerin payları şöyledir: Çanakkale %13, Sivas %11, Ankara %9, Kocaeli %6 ve Balıkesir %6. Bu ürün aşağıdakilerden hangisidir? A) Şeftali B) Pirinç C) Mısır D) Yulaf E) Üzüm A) Bolu B) İzmir C) Ankara D) Adana E) İstanbul Aşağıdaki illerden hangisinin Türkiye patates üretimindeki payı daha azdır? A) Niğde B) İzmir C) Konya D) Artvin E) Afyonkarahisar Haritada numaralarla gösterilen yerlerden hangisi pirinç üretim alanlarından değildir? A) B) C) D) E) 25