ANATOMİ -I- Prof.Dr. Ali BAHADIR

Transkript

1 ANATOMİ -I- Prof.Dr. Ali BAHADIR

2 GİRİŞ Tanımı : Canlı vucudunu oluşturan organizmaların normal şekil, yapı, tabi duruş ve komşu organlarla olan ilişkilerini makroskopik ve subgros (çıplak gözle ve lup, steromikroskop yardımıyla) olarak inceleyen bilimdir. Kelime manası olarak keserek parçalara ayırma anlamına gelir. Özellikleri : Canlı bilimi biyoloji ve yapı ve şekil bilimi morfoloji nin bir alt dalıdır. Organların fonksiyonlarını yakından inceleyen fizyoloji, morfoloji in diğer dalları histoloji ve sitoloji ile yakından ilişkilidir. Histoloji : Canlı organizmaların yapı ve şeklini doku bazında mikroskop altında inceleyen bilimdir. Sitoloji : Canlı organizmaların yapı ve şeklini hücre bazında mikroskop altında inceleyen bilimdir.

3 Anatominin önemi Hekimliğe ilk adımın atıldığı derstir. Hekimlik terminolojisi bu dersle başlar. Hekim adayları canlı vücudunun en büyük bölümünü anatomi de tanır. İyi bir cerrah olabilmek için anatomi iyi bilinmeli, ameliyat bölgeleri iyi tanınmalıdır. İyi bir dahiliyeci olabilmek için anatomi iyi bilinmeli, teşhis için organların yeri ve yerleşimi iyi yorumlanmalıdır. İyi bir doğumcu olabilmek için doğum kanalının bilinmesi ancak iyi bir anatomi bilgisiyle mümkündür. İyi bir mezbaha veteriner hekimi olmak için iyi bir anatomi bilgisine ihtiyaç vardır. Çünkü gerek kesim öncesi gerek kesim sonrası kontrollerde ve değerli etlerin ayrımında bakılacak ve esas alınacak kriterler anatomi bilgisinin içindedir. İyi bir zooteknist olabilmek içinde anatomi bilgisine ihtiyaç vardır. Çünkü çeşitli performans değerlendirmelerinde bulunabilmek için esas alınan mihenk taşları ancak anatomi bilgisi olan hekimlerin yapabileceği bir iştir. Özetle Anatomi hekimliğin temelidir.

4 ANATOMİNİN SINIFLANDIRILMASI Ele aldığı ana canlı grubuna göre sınıflandırma Zootomia : Hayvan anatomisi Antropotamia : İnsan anatomisi Phytotomia : Bitki anatomisi

5 Canlı organizmaları durumuna göre sınıflandırma Anatomia normalia : Normal hayvan anatomisi. Anatomia anormalia: Anomalileri inceleyen teratoloji. Anatomia patologica: Hastalıklı organları inceleyen patolojik anatomi.

6 Veteriner Hekimlik Açısından Anatomi Anatomia normalia vetarinaria : Bireysel Anatomi Karşılaştırmalı Anatomi Anatomia comparativa Sistematik Anatomi - Anatomia sistematica Bölgesel Anatomi Anatomia topografica Cerrahi Anatomisi - Anatomia chirurgica Estetik ve artistik Anatomi Anatomia artistica et esthethica

7 Ele aldığı Hayvan türlerine göre Zootomia(Bireysel) Hipopotomia : At anatomisi Kynotomia : Köpek anatomisi Ruminantia anatomisi: Gevişgetirenler anatomisi Sus anatomisi : Domuz anatomisi Aves anatomisi : Kanatlı anatomisi

8 Anatomia comparativa veterinaria domestica Öğretimine göre sınıflandırma: Anatomia comparativa veterinaria systematica Anatomia comparativa veterinaria topographica Anatomia comparativa veterinaria chirurgica Anatomia comparativa veterinaria artistica et esthetica Veterinaria : Hayvan, Yükçeken evcil hayvan, Hayvanların sağıtımı ile uğraşan kişi manasına gelir. Medicina Veterinaria : Veteriner Hekimliği.

9 Sistematik Anatomi 1. Systema locomotorius(hareket sistemi) A. Systema locomotorius passiva(pasif hareket sistemi) a. Chondrologia (Kıkırdak bilimi) b. Osteologia (Kemik bilimi) c. Artrologia (Eklem ve Bağ bilimi) B. Systema locomotorius activa(aktif Hareket Sistemi) Myologia 1. Systema digestorium (Sindirim sistemi) 2. Systema respiratorium (Solunum sistemi) 3. Systema urogenitalis (Sidik ve üreme sistemi) 4. Systema cardiovasculare et lympaticum, angiologia(kalp ve damarlar sistemi) 5. Systema nervosum (Sinir sistemi) 6. Aesthesiologia veya organa sensuum (Duyu organları)

10 Zoolojik sınıflandırma Vertebratae : Omurgalılar Mamalia Memeliler Aves : Kanatlılar Mamalia Memeliler Carnivora : Et yiyenler Omnivora : Herşeyi yiyenler Herbivora : Ot yiyenler

11 Mamalia Memeliler a. Carnivora : Et yiyenler 1. Canidae(köpekgiller)familyasından Canis famillaris : Evcil Köpek 1. Felidae (kedigiller) famiyasından Felis domestica : Evcil kedi a. Omnivora : Herşeyi yiyenler 1. Suidae (domuzgiller) familyasından Sus scrofa domestica : Evcil Domuz

12 c. Herbivora : Ot yiyenler 1. Bovidae-ruminantia-pecora(çift tırnaklı familyasından) Bos taurus : Evcil sığır Bos bubalis : Evcil manda Ovis aries : Evcil koyun Capra hircus : Evcil keçi Camellus dromedarius : Evcil deve 1. Equidae (tek tırnaklı) familyasından Equus caballus : Evcil at Equus asinus : Evcil eşek Mullus : Katır 1. Rhodentia (kemiriciler) familyasından Oryctagalus cuniculus : Tavşan Cavia porcellus : Kobay Rattus norvegicus : Fare

13 Aves : Kanatlılar Gallus domesticus Anas domesticus Anser domestica Meleagris gallopavo Columba domestica : Evcil tavuk : Evcil ördek : Evcil kaz : Evcil hindi : Evcil güvercin

14 Vucut Düzlemleri Planum medianum : Orta düzlem Plana sagittalia : Boyuna veya oksal düzlemler Plana dorsalia- horizontalia : Yatay düzlemler Plana transversalia-verticalia-segmentalia : Enine-dikine düzlemler

15 Planum medianum Planum sagittale Vucut Düzlemleri Planum Horizontale Planum transversale-verticale

16 Anatomik Yönler Dexter ; Sağ Sinister ; Sol Cranialis ; Baş tarafı. Caudalis ; Kuyruk tarafı. Medialis ; İç yan, ortaya doğru. Lateralis ; Dış yan, yan taraf. Dorsalis ; Sırt tarafı, sırta yakın. Ventralis ; Karın tarafı, karna yakın. Proximalis ; Gövdeye yakın taraf Distalis ; Gövdeden uzak tarafı Axialis ; Eksene yakın, eksen içi Abaxialis ; Eksenden uzak, eksen dışı Palmaris ; El ayası tarafı. Plantaris ; Ayak tabanı tarafı. İntra ; İçinde olan Latus ; Yan,geniş İnternus ; İç yandaki Externus ; Dış yandaki Oralis ; Ağıza yakın Aboralis ; Ağızdan uzak Nasalis ; Burna yakın Rostralis ; Rostrum a yakın

17 Vucut Düzlemleri ve Anatomik Yönler

18 Cranial: Baş tarafı. Medial: İç yan, ortaya doğru. Proximal : Gövdeye yakın taraf Dorsal : Sırt tarafı, sırta yakın Axial : Eksene yakın, eksen içi Palmar : El ayası tarafı. Ayaklarda Yönler Caudal : Kuyruk tarafı. Lateral : Dış yan, yan taraf. Distal : Gövdeden uzak tarafı Ventral : Karın tarafı, karna yakın. Abaxial : Eksenden uzak, eksen dışı Plantar : Ayak tabanı tarafı.

19 A- Caput (baş) a-cranium (kafatası) 1-Vertex (Tepe) 2- Sinciput - Frons (Alın) 3-Occiput (Ense) 4- - Tempora (şakak) 5- Cornu (Boynuz) 6- Auris (Kulak) b-facies (yüz) 7- Oculus ( Göz) 8- - Nasus (Burun) 9- - Os (Ağız) B- Collum (Boyun) C- Truncus (Gövde) 10-Dorsum -Dorsum(Sırt) 11-Thorax -Thorax(Göğüs) 12- Abdomen (Karın) 13- Pelvis (Leğen) Cauda-coccyx (Kuyruk ) Partes Corporis (Vücut Kısımları) D- Membrum thoracicum (Ön n bacak-kol) E-Membrum pelvinum (arka bacak-bacak) 15- Axilla (Koltuk altı) 20- Femur (Uyluk) 16- Brachium (kol) 21- Genu (Diz) 17- Cubitus (Dirsek) 22- Crus (Baldır) 18- Antebrachium (Ön n kol) 23- Pes (Ayak-arka ayak) 19- Manus (El l - bn n ayak)

20 Kondroloji (Chondrologia) Anlamı : Kıkırdak bilimi Konusu : Kıkırdaklar, Cartilago- chondros Kıkırdaklar Eğilip bükülebilen, bıçakla kolayca kesilebilen, Sinir ve damardan yoksun, Beslenmeleri ancak civarındaki organların bunlar üzerindeki yaptıkları basınçla sağlanan, Yarı sert tabiatta oluşumlardır. Kıkırdakların sınıflandırılması Kıkırdakların sınıflandırılması Zaman kavramı itibariyle sınıflandırma Yapısına göre sınıflandırma

21 Zaman kavramına göre kıkırdaklar I. Transitör kıkırdak : Geçici kıkırdak Chondroclast : Kıkırdak tahrip ediciler Osteoblast : Kemik yapıcı Ossification : Kemikleşme Puncta ossificationes : Kemikleşme merkezi II. Permanent kıkırdak : Daimi kıkırdak 1. Tamamlayıcı kıkırdak 2. Eklem kıkırdağı 3. Organ kıkırdağı

22 Daimi kıkırdakların fonksiyonlarına göre sıınıflandırılması I. Tamamlayıcı kıkırdak Cartilago scapulae : kürek kemiği kıkırdağı Cartilago ungulae : Tırnak kıkırdağı Meniscus articularis : Diz eklemi kıkırdağı I. Eklem kıkırdağı Kemik uçları kıkırdakları Synovia I. Organ kıkırdağı Auricula : kulak kepçesi Palpebra tertia : 3. Göz kapağı kıkırdağı

23 Strüktürlerine (yapılarına) göre kıkırdaklar I. Camsı kıkırdak (Cartilago hyaloidea) : Temel maddesi (Substantia fundamentalis) ) cam gibi homojen olan kıkırdak. Eklem kıkırdakları, cartilago thyreoidea, cartilago cricoidea, cartilago arytaenoidea'nın kaidesi, cartilagines tracheales. II. İpliksel kıkırdak (Cartilago fibrosa) : Yapısında ipliksel(fibröz) unsurları fazla bulunduran kıkırdak. Meniscus articularis, cart. ungulae, fibrocartilago patellae, disci intervertebrales (fibrocartilagines intervertebrales), vagina tendinum mucosae Esnek kıkırdak (Cartilago elastica) : Yapısında elastik unsurları çok bulunduran kıkırdak Epiglottis, cart. corniculata, cart. cuneiformis, cart. auriculae, cart. palpebrae tertiae,, cart. tuba pharyngo tympanica Perichondrium (kıkırdak zarı) - Periosteum (kemik zarı)

24 Osteologia Osteoloji - Kemik Bilimi Konusu : Os veya ossa Kemik veya kemikler Os Kemik Pasif haraket sisteminin en önemli unsurlarıdırlar Genel olarak sarımtırak beyaz renktedirler. Damarlaşma durumuna göre bazen sarımtırak pembe renktede olabilirler. Sert ve dayanıklı oluşumlardır. Belli bir düzene uyarak hareketli ve hareketsiz bir araya gelip omurgalı vucut formununu temelini şekillendiren iskeleti oluşturlar.

25 İSKELET Omurgalı vücudunda bulunan kemiklerin belli bir düzen çerçevesinde hareketli ve hareketsiz bir araya gelip vucut formunu oluşturdukları kemiksel çatıya iskeleti denir.

26 Kemik sayıları, kemiğin vücuttaki oranı ve kemiğin kimyasal özellikleri Türlere göre kemik sayıları: Sığır : 180 adet (54 tek diğerleri çift) At : 189 adet (59 tek diğerleri çift) Domuz : 223 adet (56 tek diğerleri çift) Köpek : 215 adet (55 tek diğerleri çift) İnsan : 206 adet (40 tek diğerleri çift) Kemiklerin vucut ağırlığı içindeki oranı : %7-8 Kemiklerin et olarak kullanılan gövdelerdeki oranı : Öküz : % 28 İnek : % 33 Dana : % 30 Koyun : %31 Domuz : %21 Kemiğin genel kimyasal kompozisyonu : Organik madde : 1 / 3 İnorganik madde : 2/ 3

27 Kemiğin yapısı: Substantia compacta : tıkız doku Substantia spongiosa :süngersi doku Diploe : yassı kemiklerdeki süngersi doku Cavum medullare : Kemik boşluğu Medulla ossium : kemik iliği medulla ossium rubra medulla ossium flava Epiphysis Epiphysis proximalis, Epiphysis distalis Diaphysis veya corpus Cartilago epiphysialis Cartilago articularis Periosteum Endosteum Foramina nutritia

28 Şekillerine ve yaptıkları göreve göre kemikler: 1- Ossa longa (uzun kemikler) - os longum (uzun kemik): 2- Ossa brevia (kısa kemikler) - os breve (kısa kemik): 3- Ossa plana (yassı kemikler) - os planum (yassı kemik): 4- Ossa sesamoidea (susam veya kiriş kemikleri): 5- Os pneumaticum (hava taşıyan kemik) : os longum aborrantis - sapık uzun kemik

29 İSKELETİN BÖLÜMLENMESİ: 1- Axial skeleton (eksensel iskelet) 2- Appendicular skleton (takısal iskelet) 3- Splanchnic veya visceral skeleton (organsal iskelet) Eksensel iskeletin : Cranium (baş) Columna vertebralis (omur direği) Costae (kaburgalar) Sternum (döş kemiği) Takısal iskelet : Ossa membri thoracici Ossa membri pelvini Organsal iskelet : Os s penis Os s cordis Os s entoglossum