MALÝYE DERGÝSÝ ÝÇÝNDEKÝLER MALÝYE DERGÝSÝ. Ocak - Haziran 2008 Sayý 154

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "MALÝYE DERGÝSÝ ÝÇÝNDEKÝLER MALÝYE DERGÝSÝ. Ocak - Haziran 2008 Sayý 154"

Transkript

1

2 MALÝYE DERGÝSÝ Ocak - Haziran 2008 Sayý 154 Sahibi Maliye Bakanlýðý Strateji Geliþtirme Baþkanlýðý Adýna Doç.Dr. Ahmet KESÝK Sorumlu Yazý Ýþleri Müdürü Doç.Dr. Ahmet KESÝK MALÝYE DERGÝSÝ ÝÇÝNDEKÝLER Yayýn Kurulu Baþkan Doç. Dr. Ahmet KESÝK Strateji Geliþtirme Baþkaný Üye Ýsmail ERASLAN SGB Daire Baþkaný Üye Nural KARACA SGB Daire Baþkaný Üye Ali Mercan AYDIN SGB Daire Baþkaný Dergimiz HAKEMLÝ DERGÝ olup, yýlda iki kez yayýnlanmaktadýr. Dergimizde yayýmlanan makaleler en az üç hakem tarafýndan okunmaktadýr. Yönetim Merkezi ve Yazýþma Adresi Maliye Bakanlýðý Strateji Geliþtirme Baþkanlýðý Dikmen Caddesi M Blok Kat: Bakanlýklar /ANKARA Tel: sgbmakale@sgb.gov.tr Tasarým - Baský ÝVME : Ümit ofset: Yayýn Türü Yaygýn Süreli Yayýn Dergimizde çýkan yazýlarýn baþka yayýn organlarýnca aynen yayýnlanmasý Baþkanlýðýmýzdan alýnacak yazýlý izinle, alýntýlar yapýlmasý ise kaynak gösterilmesi koþulu ile mümkündür. Sunuþ... iii Cinsiyete Duyarlý Bütçeleme Anlayýþý...1 Prof.Dr. Kâmil TÜÐEN, Araþ.Gör.Dr. Ahmet ÖZEN Mali Sorumluluk Nedir...12 Doðan BAYAR Kýyý Ýþgallerine Ýliþkin Sorunlar ve Çözüm Önerileri...29 Bilal YÜCEL Kamuda Yönetici Performansýnýn Bütüncül Deðerlendirmesi (Yeni Bir Model Önerisi)...38 Bünyamin ÖZGÜR Eðitim Hizmetleri Baðlamýnda Vakýf Üniversitelerinin Finansal ve Vergisel Sorunlarý...52 Doç.Dr. Ýlhami SÖYLER Sosyal Güvenliðin Demografik Boyutu: Türkiye'deki Emeklilik Sistemindeki Deðiþim...77 Doç.Dr. Ýbrahim Attila ACAR, Ýsmail KÝTAPCI Devletin Düzenleyici Rolü ve Türkiye'de Baðýmsýz Ýdari Otoriteler...99 Yrd.Doç.Dr. Mehmet KARAKAÞ Vergi Rekabetinin Kamu Harcamalarýna Etkisi ve Harcama Rekabeti Yrd.Doç.Dr. Zeliha GÖKER Ülkelerin Ekonomik Geliþmiþlik Seviyeleri ve Vergi Yapýlarý Arasýndaki Ýliþki Yrd.Doç.Dr. Hakký M. AY, Araþ.Gör. Esra TALAÞLI Subprime Mortgage Kredilerinin Yükseliþi Ve Düþüþü Çeviren: Öðr.Gör. Abdulkadir GÜLÞEN Ýnsan Kaynaklarý Yönetiminde Performans Deðerlendirmesi ve Maliye Bakanlýðý Çalýþanlarýna Yönelik Bir Uygulama Bülent PEHLÝVAN Yazarlar Hakkýnda Yazým Kurallarý Yayýmlanma Süreci ve 2008 Yýlýnda Bakanlýðýmýz Kütüphanesi Ýçin Alýnan Yayýnlar ISSN

3 Maliye Bakanlýðý tarafýndan 1973 yýlýndan beri çýkarýlmakta olan 150. Sayýsýndan baþlayarak, yýlda iki kez hakemli dergi statüsünde yayýmlanan Maliye Dergisi içeriðindeki makaleler ayrýca Econlit ile ULAKBÝM de de yayýmlanmaktadýr. TÜBÝTAK ULAKBÝM

4 Sevgili Okurlarýmýz, SUNUÞ Ulusal hakemli dergi olarak yayýn hayatýna devam eden ve yýlda iki defa yayýmlanan Maliye Dergisinin 154 üncü sayýsý ile tekrar birlikteyiz. Siz deðerli Okurlarýmýza yararlý olacaðýný düþündüðümüz muhtelif konularda yetkin isimler tarafýndan hazýrlanan bilimsel çalýþmalara bu sayýmýzda da yer verilmiþtir. Þimdi bizlerden haberler vermek istiyoruz. Bakanlýðýmýz Kütüphanesi; - ProQuest ABI Complete veritabaný üyeliðiyle; iþletme, ekonomi, muhasebe, uluslararasý ekonomi, çevre, hukuk ve vergilendirme, enformasyon bilimleri, petrol, pazarlama ve diðer bir çok endüstri alanýndaki yayýn ihtiyacýna, - Cambridge University Press veritabaný üyeliði ile de ekonomi, sosyal ve beþeri bilimler, siyaset, fen bilimleri, mühendislik, mimarlýk, týp ve eczacýlýk vb. konularda tam makale koleksiyonu ile muhtelif konularda okuyucularýmýzýn farklý alanlardaki çalýþmalarýna yardýmcý olacak içeriðiyle, hizmet vermeye devam etmektedir. Böylelikle yukarýda yer alan iki veritabaný üyeliðimizle Anadolu Üniversitesi Kütüphaneleri Konsorsiyumu (ANKOS) çatýsý altýnda yer aldýðýmýzý müjdelemek isteriz. - Yrd.Doç.Dr. Nagihan OKTAYER'in Enlargement of the EU in the Context of Turkey's Accession: Budgetary Issues, Prof Dr. Oktay GÜVEMLÝ, Doç.Dr. Cemal ELÝTAÞ, Doç.Dr. Mehmet ERKAN, Yrd.Doç.Dr. Oðuzhan AYDEMÝR, Dr. Mustafa OÐUZ ve Uður ÖZCAN'nýn Osmanlý Ýmparatorluðu'nda 500 Yýl Boyunca Kullanýlan Muhasebe Yöntemi: Merdiven Yönetimi Türkçe ve Ýngilizce dillerinde, Salâhaddin KARDEÞ'in Tehcir ve Emval-i Metrûke Mevzuatý, Prof.Dr. M.Kamil MUTLUER'in Türkiye'de Yükseköðretimin Baþlýca Sorunlarý ve Sorunlara Çözüm Önerileri, Yrd.Doç.Dr. Halit ÇÝÇEK, Yrd.Doç.Dr. Mehmet KARAKAÞ ve Dr. Abdunnur YILDIZ'ýn Güneydoðu Anadolu Bölgesi'nde Vergi Yükümlülerinin Vergiyi Algýlama ve Tutum Analizi: Bir Alan Araþtýrmasý ve Dr. Ahmet ÖZEN'in Performans Esaslý Bütçeleme Sistemi ve Türkiye'de Uygulanabilirliði

5 baþlýklý kitaplarý Baþkanlýðýmýzca okuyucularýmýzýn hizmetine sunulmuþtur. - Dergimize yayýmlanmak üzere gönderilen makaleler, akademik camianýn önde gelen þahsiyetlerinden oluþan Maliye Dergisi Yazý Danýþma Kurulundan üç hakeme gönderilmekte ve bu üç hakemden en az ikisinin olumlu görüþünün alýnmasý üzerine yayýnlanmasýna karar verilmektedir. - Bakanlýðýmýza 30 yýlý aþkýn bir süre hizmet eden, Bakanlýðýmýz eski daire baþkanlarýndan sevgili Z. Pýnar ÖNERTÜRK'ü 27 Mart 2008 tarihinde geçirmiþ olduðu kalp krizi sonucu zamansýz yitirdik. Kendisine Allah tan rahmet, tüm sevenlerine baþsaðlýðý diliyoruz. Bir sonraki sayýmýzda buluþmak üzere saðlýklý ve mutlu günler dileriz. Saygýlarýmýzla, Doç. Dr. Ahmet KESÝK Strateji Geliþtirme Baþkaný

6 K. TÜĞEN, A. ÖZEN Cinsiyete Duyarlı Bütçeleme Anlayışı Kâmil TÜĞEN * Ahmet ÖZEN ** ÖZET İlk defa Avustralya da uygulamaya konulmuş cinsiyete duyarlı bütçeleme anlayışı, kadınların toplumda statülerinin yükseltilmesine yönelik bir uygulamadır. Bu anlayışta kadın ve erkekler arasında ayrımcılığın ortadan kaldırılmasına yönelik olarak devlet bütçeleri önemli fonksiyonlar üstlenmektedir. Nitekim günümüzde birçok ülkede ve ülkemizde bu yönde çalışmalar yürütülmektedir. Türkiye de cinsiyete duyarlı bütçeleme henüz tartışılma aşamasındadır. Konuyla ilgili gerek siyasi gerekse sivil toplum kuruluşları tarafından bazı çalışmalar yapılmaktadır. Ülkemizde de yakın gelecekte cinsiyete duyarlı bütçeleme konusunda önemli adımların atılabileceği açıktır. Bu çalışmalar şüphesiz ülkemizin çağdaş bir toplum yapısına sahip olmasına katkıda bulunacaktır. Anahtar Kelimeler: Cinsiyete Duyarlı Bütçeleme, Kadınların Bütçe Programı, Bütçe Harcaması Gender Budgeting Approach ABSTRACT Gender budgeting approach, firstly began to applicated in Australia, is a practice to increase the statutes of women in the society. In this approach, the public budgets have important functions to remove discriminations between women and men. As a matter of fact, there are practices for this approach in many countries and also in Turkey. Gender budgeting is still in discussing phase in Turkey. Both politicians and civil society organizations have done some studies about it. Thus, it is clear that there will be taken important steps about gender budgeting in Turkey in future. * Prof.Dr., Dokuz Eylül Üniversitesi İİBF Maliye Bölümü, kamil.tugen@deu.edu.tr. ** Araş.Gör.Dr., Dokuz Eylül Üniversitesi İİBF Maliye Bölümü, ahmet.ozen@deu.edu.tr. Maliye Dergisi Sayı 154 Ocak-Haziran

7 Cinsiyete Duyarlı Bütçeleme Anlayışı Furthermore, the application of this approach is essential for our country to have been a developed country. Keywords: Gender Budgeting, Women s Budget Program, Budget Expenditure Jel Classification Code: H59, H61, J16 GİRİŞ Cinsiyet ayrımcılığının önlenmesi ve toplumda kadının statüsünün yükseltilmesi çalışmaları, günümüz modern toplumlarının üzerinde ciddiyetle durduğu faaliyetler arasındadır. Bu doğrultuda birçok ülkede hukuki anlamda kadının haklarını koruyucu yeni bir takım düzenlemeler getirilmekte ve kadın-erkek ayrımcılığına yol açan çeşitli aksaklıklar bertaraf edilmeye çalışılmaktadır. Cinsiyet ayrımcılığının önlenerek kadının sosyal yaşamda daha fazla ön plana çıkmasına yönelik iktisadi düzenlemeler temelde feminist iktisat şeklinde ifade edilmektedir. Feminist iktisadi yaklaşımın mali boyutunu ise bütçe politikaları oluşturmaktadır. Çünkü devletin mali alanda en önemli politika aracını devlet bütçeleri meydana getirmektedir. Böylece devlet bütçelerinde kadın-erkek eşitliğinin ön planda tutulması gerekliliği, cinsiyete duyarlı bütçeleme kavramını ortaya çıkarmıştır. Cinsiyete duyarlı bütçeleme, 1980 li yılların ortalarında ilk defa uygulanmaya başlanmış ve günümüzde birçok ülkede farklı usullerde kullanılmakta olan bir bütçeleme tekniğidir. Bu tekniğin temel mantığı, devletin mali araçlarını ve özellikle bütçesini kullanarak toplumda kadının daha fazla söz sahibi olmasını ve cinsiyet ayrımcılığının önlenmesini teşvik etmektir Bu çalışmada öncelikle cinsiyete duyarlı bütçeleme kavramı ve gelişim süreci üzerinde durulacaktır. Daha sonra bu anlayışı çeşitli şekillerde uygulamakta olan bazı ülkeler hakkında bilgi verilecektir. Ayrıca cinsiyete duyarlı bütçeleme konusunda Türkiye deki mevcut durum hakkındaki açıklamalara yer verilerek, bu anlayışın ülkemizdeki uygulanış düzeyi üzerinde durulacaktır. 1. Cinsiyete Duyarlı Bütçeleme Kavramı ve Gelişimi Cinsiyete duyarlı bütçeleme, feminist konularda uzun yıllar mücadele veren grupların elde ettiği bir sonuçtur (Nakray, 2006:9). Günümüzde birçok ülkede tartışılmakta ve çeşitli biçimlerde uygulanmakta olan bir bütçeleme anlayışı olan cinsiyete duyarlı bütçeleme * ; sadece kadınlar için ayrı bir bütçe şeklinde ifade edilmemektedir. Daha ziyade bu bütçe, kamusal kaynakların cinsiyetler arasında eşit kullanımını garanti altına alan bir yaklaşımdır. Bu tür bir bütçeleme, ülkedeki mevcut bütçe sürecinin planlamadan başlayarak, hedeflerin ortaya konulması, bu hedeflere yönelik kaynakların tahsisi ve hedeflere ne şekilde ulaşıldığının değerlendirilmesi aşamalarından herhangi birinde kullanılabilir. Bu bütçeleme aynı zamanda toplam kamusal kaynakların ne kadarının kadınlara yönelik kullanıldığının analizi açısından önemli bir araçtır (Bellamy, 2002). * Gender budgeting; cinsiyete dayalı bütçeleme, tür esaslı bütçeleme olarak da ifade edilmekle birlikte burada cinsiyet ile vurgulanmak istenen, toplumun kadına yüklediği misyondur. Dolayısıyla Gender budgeting kavramı cinsiyete duyarlı bütçeleme şeklinde dilimize aktarılabilir. 2 Maliye Dergisi Sayı 154 Ocak-Haziran 2008

8 K. TÜĞEN, A. ÖZEN Cinsiyete duyarlı bütçeleme, kamusal harcamaların %50 sinin erkeklere ve %50 sinin kadınlara yönelik olması anlamına gelmemektedir. Bu bütçelemede harcamaların kadın ve erkeklerin önceliklerine göre eşit dağıtımı ve cinsiyet ayrımcılığının azaltılması için kullanılması söz konusudur. Bu tür bütçelemenin vergilemeye bakış açısı ise vergileri kadın ve erkeklere %50 oranında yüklemek değildir. Aksine bu anlayışa uygun bir vergi sisteminde kadın ve erkekler belirli haklara sahip bireyler olarak ele alınmaktadır (Lombardo, 2003:23-4). Cinsiyete duyarlı bütçelemenin başarıyla uygulanabilmesi için çeşitli aşamaların gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Bunlar; kadının ve erkeğin konumunu tanımlamak, toplumsal cinsiyete duyarlı politikaların ne derece uygulandığının analizini gerçekleştirmek, toplumsal cinsiyete duyarlı politikaların etkin bir biçimde uygulanabilmesi için gerekli olan miktarda bütçenin ayrılıp ayrılmadığının analizini yapmak, harcamaların planlandığı gibi yapılıp yapılmadığının denetimini sağlamak ve uygulanan politika ve yapılan harcamaların toplumsal cinsiyet eşitliğine katkı sağlayıp sağlamadığını denetlemektir ( Öte yandan cinsiyete duyarlı bütçeleme sürecinde çeşitli sorulara cevap aranmaktadır. Bu soruları şu şekilde sıralamak mümkündür (Rake, 2002:3): Çeşitli kadın ve erkek grupları itibarıyla harcama ve gelirler ne şekilde dağıtılmaktadır? Kaynakların cinsiyete göre kısa ve uzun dönemli tahsisi ne anlama gelmektedir? Kadın ve erkeklere yönelik toplam harcama ve gelirlerin etkisi nedir? Mevcut politika, cinsiyetleri nasıl etkilemektedir? Bu bütçelemeye yönelik çalışmaların üç temel amacı bulunmaktadır. Bunlar; hükümet politikalarına cinsiyete göre görüşlerin yerleştirilmesi, cinsiyet eşitliğine yönelik devletin taahhütleri dolayısıyla daha fazla hesap verebilir kılınmasının sağlanması ve bütçe ile politikaların değiştirilmesidir. Bu bütçelerin sosyoekonomik açıdan cinsiyetler arasındaki mevcut adaletsizliklerin azaltılması için kamusal kaynakların daha etkin kullanılmasına imkân vermesi şeklinde faydaları bulunmaktadır. Ayrıca kamusal kaynakların kadın ve erkeklere yönelik ne şekilde kullanıldığına ilişkin veri sağlaması açısından hükümete de çeşitli içsel faydalar sağlamaktadır. Söz konusu bütçeleme devletin cinsiyete göre taahhütlerinin test edilmesi yönünden önemli bir araçtır. Bu sayede devletin bu yöndeki taahhütlerinin ne şekilde devlet bütçesine yansıtıldığı ortaya konulmaktadır. Uygun bir ekonomik yapı oluşturulmadan, devletin kadın ve erkek eşitliğine yönelik taahhütlerinin gerçekçi olması mümkün değildir (Bellamy, 2002). Bu arada kadınların, bütçe süreci üzerinde devlet politikalarının belirlenmesi yönünden etkinliğinin hükümet performansı açısından önemli bir ölçü olarak kullanılması gerekmektedir (Sawer, 2002:53). Cinsiyete duyarlı bütçeleme anlayışının gelişiminde dünya çapında düzenlenmiş olan bir dizi konferansın önemli rolü olmuştur. Bu konferanslardan ilki olan Birinci Dünya Kadın Konferansı, Mexico City şehrinde, 19 Haziran-2 Temmuz 1975 arasında düzenlenmiştir. Bu toplantıda cinsiyet ayrımcılığının önlenmesine yönelik; cinsiyet ayrımcılığının ortadan kaldırılması, kalkınma sürecine kadınların dahil edilmesi ve dünya barışına kadınların daha fazla katkı sağlaması şeklinde üç temel hedef saptanmıştır. Ardından İkinci Dünya Kadın Konferansı Kopenhag şehrinde Temmuz 1980 tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir. Bu toplantıda da Maliye Dergisi Sayı 154 Ocak-Haziran

9 Cinsiyete Duyarlı Bütçeleme Anlayışı eğitimde, istihdam fırsatlarında ve sağlık hizmetlerinde eşitlik şeklinde temel ilkeler tespit edilmiştir Haziran 1985 tarihleri arasında Nairobi de düzenlenen Üçüncü Dünya Kadın Konferansı nda ise Birleşmiş Milletler tarafından katılımcılara sunulan veriler, kadınlara yönelik iyileştirmelerin sınırlı sayıda kadını kapsadığını göstermiştir. Dolayısıyla Nairobi Konferansı nda eşitlik, kalkınma ve barış gibi hedeflere yönelik yeni yöntemlerin araştırılması gündeme gelmiştir. Bu yöndeki gelişme sürecini tespit edebilmek amacıyla üç temel alan belirlenmiştir. Bunlar; anayasal ve yasal ölçümler, sosyal katılımcılıkta eşitlik ve siyasi katılımcılık ile karar vermede eşitliktir ( esa/devagenda/gender.html ). Cinsiyete duyarlı bütçeleme konusunda kesin hükümlerin ele alındığı toplantı ise 4-15 Eylül 1995 tarihleri arasında Pekin de düzenlenen Dördüncü Dünya Kadın Konferansı dır. Dolayısıyla bu tür bütçelerin uluslararası alanda geniş kapsamlı ilgi görmesinde Birleşmiş Milletlerin Pekin Platformu nun önemli etkileri söz konusu olmuştur. Bu platformda politikalar ve programlar üzerine alınacak bütçesel kararlara cinsiyete göre bir perspektifin dahil edilmesine yönelik görüşler ileri sürülmüştür. Aynı platformda ifade edilen görüşlerden biri, devletleri cinsiyet eşitliğine yönelik taahhütlerinden dolayı hesap verebilir kılmaktır. Bu noktada bütçelerin önemli bir rolü bulunmaktadır. Böylece cinsiyete dayalı bütçeleme, devletlerin bu tür taahhütlerinin bütçeleşmesi yönünden önemli bir mekanizmadır. Uygun bir kaynak tahsisi olmadan devlet bütçelerinin cinsiyet eşitliğinden ziyade politik ve ekonomik öncelikleri ortaya koyan belgeler olarak nitelendirileceği açıktır (Sharp-Broomhill, 2002: 25-6). Dünyada cinsiyet ayrımcılığının önlenmesi ve cinsiyete duyarlı bütçelemenin uygulamaya konulması hususunda söz konusu konferanslara paralel çalışmalar yürütmekte olan gerek uluslararası gerekse ulusal düzeyde çeşitli kurum ve kuruluşlar bulunmaktadır. Uluslararası kuruluşlar olarak; Birleşmiş Milletler Kadınlara Yönelik Kalkınma Fonu, İngiliz Milletler Topluluğu Sekretaryası, Uluslararası Kalkınma Araştırmaları Merkezi, Avrupa Birliği, İskandinav Konseyi, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü, İsveç Uluslararası Kalkınma Ajansı, İsviçre Kalkınma Kurumu, Alman Teknik İşbirliği Ajansı, Birleşik Krallık Uluslararası Kalkınma Departmanı, Danimarka, Hollanda ve Norveç Hükümetleri ve Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı cinsiyete duyarlı bütçelemeye yönelik girişimleri ile dikkat çekmektedir. Ulusal düzeyde aktörler olarak; hükümet, parlamento, sivil toplum kuruluşları, akademisyenler, bireyler ve yerel kuruluşlar belirtilebilir (Bellamy, 2002). 2. Cinsiyete Duyarlı Bütçelemeye Yönelik Çeşitli Ülke Uygulamaları Cinsiyete duyarlı bütçeleme konusunda dünyada ilk uygulama Avustralya da yürürlüğe konulmuştur yılından itibaren ise pek çok ülkede uygulamalar gözlenmiştir. Örneğin Avrupa da Fransa, Belçika, İskandinav ülkeleri, İrlanda ve Birleşik Krallık ta ulusal düzeyde uygulamalar göze çarparken, İskoçya da, İspanya nın Bask bölgesinde, İtalya nın Emilia-Romagna bölgesinde ise daha ziyade bölgesel düzeyde uygulamalar izlenmiştir. Asya da Hindistan, Malezya ve Nepal da bazı çalışmalar başlatılmıştır. Afrika da Ruanda, Mozambik, Tanzanya ve Mauritus da devlet bütçelerinde cinsiyete duyarlı bütçeleme bakımından çeşitli analizler yapılmıştır. Latin Amerika ülkelerinden Şili de ise kamu kurumları ödeneklerini teklif ederken, bütçe sürecine, cinsiyete yönelik analizler de dahil 4 Maliye Dergisi Sayı 154 Ocak-Haziran 2008

10 K. TÜĞEN, A. ÖZEN edilmişken, Meksika da bu tür analizler Sosyal Kalkınma ve Sağlık Bakanlığı bütçesi kapsamında yapılmaktadır (Elson, 2004:630). Dünyada cinsiyete duyarlı bütçelemeye ilginin artmasında, birçok ülkedeki projelere destek vermesinden ötürü özellikle Ford Vakfı nın önemli katkıları bulunmaktadır (Budlender, 2005:14). Böylece günümüzde 40 dan fazla gelişmiş ve gelişmekte olan ülke, devlet bütçelerinde cinsiyete göre ödeneklerin nasıl dağıtabileceğine yönelik çalışmalar yürütmektedir. Uygulamada cinsiyete duyarlı bütçelemeye yönelik girişimler en geniş açıdan devlet bütçesinden başlayarak, en dar açıdan belirli projelerin değerlendirilmesine kadar uygulama alanı bulabilmektedir. Ancak bir ülkenin bu bütçeyi hangi açılardan ele alacağı devletin cinsiyete duyarlı bütçelemeye ilişkin taahhütlerine, yeterli kaynak-uzman personele ve ulusal-uluslararası baskılara bağlıdır (Bellamy, 2002). Aşağıda çeşitli ülkelerde cinsiyete duyarlı bütçeleme uygulamaları hakkında bilgi verilmektedir Avustralya Daha önce de ifade edildiği üzere Avustralya, devlet bütçesinde cinsiyete göre düzenlemelere ilk yer veren ülke olarak ön plana çıkmaktadır. Bu konuda ülkedeki ilk pilot çalışma, 1984 yılındaki Kadınların Bütçe Programı (Women s Budget Program) kapsamında başlatılmıştır. Bu program, devletin bütçe uygulamaları ile kadınlar üzerine ne tür etki yapabileceğine yönelik bir fikir elde edebilmesi için düzenlenmiştir li ve 1990 lı yıllarda Avustralya daki 6 eyaletin ve 2 özel bölgenin her birinde bu tür uygulamalar yürürlüğe konulmuştur (Sharp-Broomhill, 2002: 27-8) lı yılların ortalarına gelindiğinde bu girişime hükümet nezdinde daha az ilgi gösterilmeye başlanmıştır yılından itibaren sadece Victoria, Kuzey Özerk Bölge, Tazmanya ve Queensland eyaletlerinde kadın bütçelerine yönelik çalışmalar sürdürülmüştür. Daha sonra, Queensland ve Victoria eyaletlerindeki çalışmalar sonlandırılmıştır. Tazmanya ise 2000 yılından itibaren kadınların bütçesini yayınlamayı bırakmıştır. Dolayısıyla sadece Kuzey Özerk Bölge bu konuda belge hazırlayan birim olarak kalmıştır. Fakat bu bölgenin hazırladığı rapor da temel faaliyetlerden ziyade Kadınların Politika Ofisi (Women s Policy Office) nin faaliyetlerini içermesi nedeniyle beklenilen düzeyde değildir (Budlender, Avustralya da uygulandığı ilk yıllarda kadınların bütçesi bürokratların ve kurumların uyguladıkları programların kadınlara etkisi açısından daha duyarlı davranmalarını sağlamıştır. Kamu personeli ise kurumun uyguladığı programların cinsiyete göre ne tür sonuçlar doğurduğu konusunda arzulanan çabayı gösterememiştir. Birçok kamu personeli kadın ve erkeklerin ekonomik ve aile hayatında farklı durumlarda bulunmalarından dolayı kamu politikalarının bu gruplar arasında da farklı etkiler ortaya çıkaracağına inanmıştır (Sawer, 2002:47-8). Başlangıçta özellikle ekonomik faaliyet yürüten kurumlar, uyguladıkları programların tüm ekonomiye yönelik olmasından dolayı erkek ve kadınlara aynı etkileri yapacağına inanmışlardır. Örneğin 1985 yılında Sanayi, Teknoloji ve Ticaret Kurumu uyguladığı programın tüm ekonomiyi kapsadığı ve dolayısıyla özellikle kadınların statüsünün arttırılmasına yönelik bir amaçlarının bulunmadığını açıklamıştır. Maliye Dergisi Sayı 154 Ocak-Haziran

11 Cinsiyete Duyarlı Bütçeleme Anlayışı 2.2. Birleşik Krallık Birleşik Krallık Kadınların Bütçe Grubu (UK Women s Budget Group) tarafından da cinsiyete duyarlı bütçelemeye yönelik projeler yürütülmektedir. Bu grup tarafından hazırlanan cinsiyete duyarlı bütçeleme, kadınlara yönelik kamu harcama ve vergilemeleri hakkında bilgi sağlama açısından etkin bir rol üstlenmektedir. Dünyada cinsiyete duyarlı bütçeleme ile ilgili çalışmalar genel olarak kamu harcama boyutu ile ilişkili olsa da Birleşik Krallık Kadınların Bütçe Grubu, ciddi şekilde vergi indirimleri üzerine yoğunlaşmaktadır. Birleşik Krallık ta Kadınların Bütçe Grubu tarafından yapılan bir analizde Çalışan Ailelere Vergi İndirimi uygulamasının yeniden düzenlenmesi gerektiği önerilmiştir. Bu çerçevede İstihdama Vergi İndirimi ve İlave Edilmiş Çocuk İndirimi şeklinde yeni bir yapılanma önerilmiştir. Gruba göre İstihdama Vergi İndirimi uygulaması kadın ve erkeklere yönelik eşit faydalar ortaya çıkaracaktır. Diğer yandan ülkede ekonomide kadınların rolünün ortaya konulması amacıyla da çeşitli analizler yürütülmektedir. Bu kapsamda Dr. Katherine Rake tarafından Birleşik Krallık ta işsizliğin azaltılmasına yönelik uygulanmış olan New Deal Programı analiz edilmiş ve kamu harcamalarının cinsiyete yönelik ne tür çıktılar ortaya çıkardığını değerlendirmek için kişi başına harcamalar incelenmiştir. Analiz sonucunda kamusal kaynakların sınırlı bir miktarının kadınlara yönelik kullanıldığı sonucuna ulaşmıştır (Bellamy, 2002) Fransa Fransa da hükümet, devlet bütçesinin yanında cinsiyete duyarlı bütçeleme de hazırlamaktadır. Bu yönde Parlamentonun talebi üzerine 2000 yılında Fransa Hükümeti tarafından kadın hakları ve eşitliğine yönelik bir bütçe raporu (sarı bütçe raporu) hazırlanmıştır. Bu rapor, parlamenterlerin, kadın hakları ve cinsiyet eşitliğine yönelik kullanılan kamu harcamalarının etkin kullanılıp kullanılmadığı yönünde bir fikir sahibi olmaları için düzenlenmiştir. Ayrıca bu rapor, bir nevi bilgilendirme ve izleme aracı olarak tanımlanabileceği gibi, kadın ve erkeklere yönelik eşitliğin sağlanması amacıyla kamu faaliyetlerinin yönlendirilmesine hizmet edecek bir düzenleyici mekanizma olarak da nitelendirilebilir. Raporda Kadınlara Özel Kefalet Fonu gibi kadınlara yönelik bütçe ödenekleri ve parlamenterler ile kamu personelini cinsiyet ayrımcılığı hususunda bilgilendirmek amacıyla yapılan faaliyetlerle ilgili giderler ortaya konulmaktadır. Örneğin 2000 yılında toplam 260 milyar Euro luk ulusal harcamanın 40 milyon Euro luk kısmı bu tür harcamalardan oluşmuştur (Elson, 2006:36-44). Fransa da kadınların girişimciliğinin desteklenmesini amaçlayan önemli bir katkı da söz konusudur. Ülkede hemen hemen yeni oluşturulan her 100 özel firmanın 27 si kadınlar tarafından kurulmaktadır. Bu gelişmenin hızlandırılması amacıyla 2001 yılında 1000 yeni firmanın kurulmasını hedefleyen Kadınlara Özel Kefalet Fonu (Special Women s Guarantee Fund) na 10 milyon Fransız Frangı ek kaynak tahsis edilmiştir (Bellamy, 2002) Ruanda Bu bütçeleme türüne yönelik çalışmalar başlatan ülkelerden biri de Ruanda dır. Ülkede 1999 yılında Cinsiyet ve Kadının Gelişimi Bakanlığı (Ministry of Gender and Women in Development) kurulmuş ve bu kuruma kadın-erkek eşitliğinin sağlanması ve devletin kalkınma politikalarında bu hususa dikkat edilmesi yönünde sorumluluk verilmiştir. Söz konusu bakanlık tarafından cinsiyete duyarlı bütçeleme 6 Maliye Dergisi Sayı 154 Ocak-Haziran 2008

12 K. TÜĞEN, A. ÖZEN girişimleri yürütülmektedir. Bu girişim, ülkedeki Vizyon 2020 çalışması, orta vadeli harcama yapısı, cinsiyete yönelik ulusal eylem planı ve yerelleştirme çalışmaları ile uyum içindedir. Ayrıca bu girişim Birleşik Krallık Uluslararası Kalkınma Kurumu nca maddi anlamda desteklenmektedir. Cinsiyete duyarlı bütçeleme girişimi, Maliye ve Cinsiyet bakanlıklarının yoğun bir işbirliği çerçevesinde sürdürülmektedir. İki kurum arasında işbirliğinin güçlendirilmesi amacıyla çeşitli dönemlerde toplantılar yapılmıştır yılında çeşitli kurumlardaki Maliye Bakanlığına bağlı çalışan personel eğitim çalışmalarına alınmış ve kendilerine çalıştıkları bakanlıkların bütçelerinde cinsiyete göre bir yapılanmayı nasıl gerçekleştirecekleri konusunda eğitim verilmiştir. Ülkede yürütülen orta vadeli harcama yapısı ile cinsiyete duyarlı bütçelemenin birbiri ile uyumlu olması zorunluluğu vardır (Dioptine, 2002:118-23). 3. Türkiye de Cinsiyete Duyarlı Bütçelemeye Yönelik Çalışmalar Türkiye de cinsiyete duyarlı bütçelemeye yönelik altyapının oluşturulması, 1980 li yılların ortalarına kadar uzanmaktadır. Ülkemizde kadın-erkek eşitliğinin devlet içinde kurumsallaştırılması süreci içinde 1987 yılında Devlet Planlama Teşkilatı na bağlı Sosyal Planlama Genel Müdürlüğü bünyesinde Kadına Yönelik Politikalar Danışma Kurulu kurulmuştur. Arkasından şimdiki adıyla Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü olan Kadının Statüsü ve Sorunları Başkanlığı 20 Nisan 1990 tarihli ve 422 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile ihdas edilmiştir. Başlangıçta Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına bağlı olan kurum, 24 Haziran 1991 tarihinde kadın konuları ile ilgili sorumlu bir devlet bakanlığı kanalıyla Başbakanlığa bağlanmıştır. Daha sonra kurum 29 Mart 2003 tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayınlanan düzenlemeyle Başbakanlığa bağlı Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü olarak faaliyet göstermeye başlamıştır. Genel Müdürlüğün 5251 sayılı Teşkilat Yasası 6 Kasım 2004 tarihli Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir ( Toplumda kadının statüsünün yükseltilmesi amacıyla çeşitli faaliyetleri yürütmekten sorumlu bu genel müdürlük, cinsiyete duyarlı bütçelemeye yönelik altyapının oluşturulması konusunda da çeşitli çalışmalar yürütmektedir. Bu tür çalışmalardan biri genel müdürlük tarafından Ocak 2006 tarihleri arasında düzenlenen Medeniyetler İttifakında Kadın konulu uluslararası bir kongredir. Kongre sonucunda bir sonuç raporu yayınlanmış ve ilgili raporda birçok ülkede sürdürülebilir kalkınmanın kadının üretime, karar alma mekanizmalarına ve siyasete katılımı ile sağlanabileceği vurgulanmıştır. Ayrıca küresel anlamda kadın-erkek eşitliğinin, kanunlarda, fırsatlarda ve katılımda eşitliğin sağlanmasıyla gerçekleştirilecek bir süreç olduğu görüşü paylaşılmıştır (Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü, 2006:32). Diğer yandan, genel müdürlüğün yılları arasını kapsayan stratejik planında da toplumsal cinsiyet eşitliğine duyarlı bütçe oluşturulmasında bilinç yükseltilmesine ilişkin çalışmalar yürütüleceği anlaşılmaktadır (Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü, 2007:64). Bu hedef, ülkemizde cinsiyete duyarlı bütçeleme anlayışının bir fikir olarak tartışılmakta olduğunu ve henüz uygulamaya geçilmediğini göstermektedir. Kadın Statüsü Genel Müdürlüğü nün cinsiyete duyarlı bütçeleme konusunda 2008 Mali Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu Tasarısı ile 2006 Mali Yılı Merkezi Yönetim Kesin Hesap Kanunu Tasarısı nın Plan ve Bütçe Komisyonu Görüşme Maliye Dergisi Sayı 154 Ocak-Haziran

13 Cinsiyete Duyarlı Bütçeleme Anlayışı Tutanaklarına geçen bazı çalışmaları bulunmaktadır. İlgili tutanaklarda genel müdürlüğün özellikle kadın-erkek eşitliği konusunda farkındalık oluşturmak, bilgi birikimini ve deneyimini toplumla paylaşmak konusunda uluslararası kuruluşlardan elde ettiği kaynaklarla son derece önemli projeler uyguladığı ifade edilmiştir. Bu bağlamda genel müdürlük tarafından 2007 yılında başlamış olan "Toplumsal Cinsiyet Eşitliğinin Geliştirilmesi Projesi" yürütülmekte ve bu kapsamda 2008 yılında Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Kurumu Taslak Modeli oluşturulması, kadının temel sorun alanlarına ilişkin olarak kamu politikalarına temel teşkil edecek Ulusal Eylem Planı hazırlanması ve toplumsal cinsiyet politikaları uygulamaları konusunda kurumlararası işbirliği esaslarını belirleyecek iletişim stratejisinin geliştirilmesi hedeflenmektedir (Plan ve Bütçe Komisyonu Görüşme Tutanakları, 2007). Öte yandan Türkiye, 1985 yılından bu yana Birleşmiş Milletler Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesine (CEDAW) üyedir. Bu sözleşme, ülkemizde kadın hareketinin devlet mekanizmalarını harekete geçirmek için önemli bir hukuki dayanağıdır. Bu sözleşme hükümlerine uygun çalışmalar yürütülmesi amacıyla Birleşmiş Milletlere bağlı olarak çalışan ve kurumsal olarak kadın-erkek eşitliği ilkesinin uygulanmasını sağlamak konusunda faaliyet yürüten Kadının Statüsü Komisyonu vardır. Bu komisyon, her yıl CEDAW a üye ülkelerin temsilcileriyle birlikte toplantılar düzenlemektedir. Komisyon son olarak 24 Şubat - 7 Mart 2008 tarihlerinde Birleşmiş Milletler'in New York'taki genel merkezinde toplanmış ve bu toplantıya ülkemiz dahil CEDAW'a taraf olan 186 ülkenin temsilcileri katılmıştır. Bu yılki toplantının gündemini cinsiyete duyarlı bütçeleme oluşturmuştur. Bu toplantıda toplumsal cinsiyet eşitliği finansmanı ve kadının güçlendirilmesi için toplumsal cinsiyete duyarlı bütçelerin, kaynak dağılımı ve bütçe süreçlerinin değişimi açısından önemli bir strateji olduğu ifade edilmiştir. Ayrıca bu bütçelerin, erkekler kadar kadınların da gelişmelerden yararlanmalarını ve kamu kaynaklarının daha adil bir şekilde dağılımını sağladığı vurgulanmıştır. Bu çerçevede bütçenin gelir ve gider kalemlerinin sistematik bir şekilde kadın ve erkeklerin farklılaşan ihtiyaçlarını ve gerçeklerini yansıtabileceği belirtilmiş ve mevcut vergi sistemlerinin var olan eşitsizlikleri devam ettirmemesi için yeniden gözden geçirilmesi gerektiği üzerinde durulmuştur. Cinsiyete duyarlı verilerin yetersiz ve toplumsal cinsiyete duyarlılığının az olmasının, ulusal eylem plan, program ve politikalarının izlenmesi ve değerlendirilmesi gibi bütçe süreçlerini ve etkin politika yapmayı olumsuz etkilediği belirtilmiştir. Bu yüzden ulusal istatistik merkezlerinin göstergeler oluşturmalarının ve cinsiyete duyarlı veri toplama ve analiz etme kapasitelerinin geliştirilmesi gerektiğine işaret edilmiştir (Birleşmiş Milletler Kadının Statüsü Komisyonu (Ek4), 2008:1). Cinsiyete duyarlı bütçeleme anlayışı içinde bulunduğumuz yılda Türkiye Büyük Millet Meclisi gündemine taşınmaya başlamıştır. Türkiye Büyük Millet Meclisinin 27 Şubat 2008 tarihli 70. Birleşiminde bir milletvekili tarafından cinsiyete duyarlı bütçelemeye ilişkin gündem dışı bir konuşma yapılmış ve bu anlayışın önemi hakkında bilgi verilmiştir ( Bu bütçeleme anlayışına yönelik kamu sektörü bazında yürütülen faaliyetlerin dışında çeşitli sivil toplum kuruluşlarının da çalışmaları bulunmaktadır. Bunlar arasında Türkiye Kadın Girişimciler Derneği (Kagider) ve İstanbul Kadın Araştırmaları Merkezi (İKAM) gibi sivil toplum kuruluşları yer almaktadır. Nitekim 8 Maliye Dergisi Sayı 154 Ocak-Haziran 2008

14 K. TÜĞEN, A. ÖZEN Türkiye Kadın Girişimciler Derneği, Kadının Statüsü Komisyonu tarafından 24 Şubat - 7 Mart 2008 tarihleri arasında Birleşmiş Milletler'in New York'taki genel merkezinde 52. si düzenlenen toplantıya katılmıştır. Bu tür gelişmeler, ülkemizde yakın dönemde cinsiyete duyarlı bütçeleme konusunda mali alanda bir dizi önemli düzenlemelere gidebileceği hakkında bir kanaat uyandırmaktadır. Ancak bugüne kadar yapılan çalışmalar göz önüne alındığında, ülkemizde henüz cinsiyete duyarlı bütçeleme anlayışının uygulama aşamasına geçmediği, daha ziyade konu üzerinde çeşitli tartışmaların yürütüldüğü gözlenmektedir. SONUÇ Günümüz çağdaş toplumlarındaki genel eğilim; kadın ve erkekler arasında cinsiyet ayrımcılığına yol açan her türlü uygulamanın önlenmesi ve kadın-erkek eşitliğinin toplumun her alanında tesisidir. Bu noktada devletin tüm kurumlarına çeşitli sorumluluklar yüklenmektedir. Siyasi karar verme mercii olan devlet, bünyesindeki kurumlarda kadın ve erkek eşitliğini sağlayıcı uygulamalara girişmelidir. İşte bu noktada cinsiyete duyarlı bütçeleme anlayışı devlete yardımcı olabilecek bir araçtır. Çünkü devletin cinsiyet ayrımcılığını ortadan kaldırabilmesi için temel mali aracı bütçedir. Cinsiyete duyarlı bütçeleme, kadın ve erkekler arasında ayrımcılığa yol açan hususların ortadan kaldırılması ve toplumda kadının statüsünün yükseltilmesi için önemli bir mali gücü oluşturmaktadır. Bu bütçelemenin gerek harcama gerekse gelir boyutu toplumda kadının erkeklerle eşit koşullara sahip olabilmesini sağlamaya yönelik kullanılmalıdır. Ancak cinsiyete duyarlı bütçeleme anlayışının etkinliğini arttırması sadece bütçedeki gelir ve giderler ile sınırlı kalmamalıdır. Çeşitli ülke uygulamalarında bu bütçeleme anlayışının mevcut mali kaynakların kadınlara ne şekilde tahsis edildiğine ve kadının toplumdaki ekonomik düzeyinin tespitine yönelik analizleri de içerdiği saptanmaktadır. Böylece birçok ülkede çeşitli analiz teknikleri kullanılarak elde edilen verilerden de hareketle bütçe kaynaklarının kullanıldığı görülmektedir. Cinsiyete duyarlı bütçeleme Türkiye açısından değerlendirildiğinde ise, kavramın henüz ülkemiz açısından yeni olduğu söylenebilecektir. Ülkemizde yeni kamu mali yönetimi anlayışıyla ve 2003 tarih ve 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu çerçevesinde hesap verebilirlik ve mali saydamlık gibi önemli ilkeler yerleştirilmeye çalışılmaktadır. Bu çağdaş bütçeleme ilkeleri cinsiyete duyarlı bütçeleme konusunda çeşitli tartışmaları hareketlendirebilecektir. Zira toplumumuz bütçe uygulamaları hakkında giderek daha doğru bilgilere ulaşabilmekte ve dünyadaki gelişmeleri daha yakından izleyebilmektedir. Ülkemizde de yakın bir gelecekte cinsiyete duyarlı bütçeleme anlayışına yönelik analizler yapılarak, bu anlayışa uygun mali düzenlemelerin yürürlüğe girmesi söz konusu olabilecektir. Esasen çağdaş bir toplum olmanın gereği de budur. Sonuç olarak, cinsiyete duyarlı bütçeleme, kadının toplumda hak ettiği konuma gelebilmesi için devlete temel mali sorumluluklar getiren önemli mali bir araç olarak nitelendirilebilir. Maliye Dergisi Sayı 154 Ocak-Haziran

15 Cinsiyete Duyarlı Bütçeleme Anlayışı KAYNAKÇA Bellamy, K., (2002), Gender Budgeting (A Background Paper For The Council Of Europe s Infırmal Network Of Experts On Gender Budgeting), Council Of Europe, 02oo3.pdf, (Erişim: ). Birleşmiş Milletler Kadının Statüsü Komisyonu, (2008), Birleşmiş Milletler Kadının Statüsü Komisyonu 52. Oturumu, 25 Şubat-7 Mart 2008, Konferans Tarafından Kabul Edilen Kararlar, ABD. Budlender, D., (2005), Expectations versus Realities in Gender-Responsive Budget Initiatives, Draft Working Document, United Nations Research Institute For Social Development, ss Budlender, D. Review of Gender Budget Initiatives, (Erişim: ) Elson D., (2004), Engendering Government Budgets In The Context Of Globalization (s), International Feminist Journal Of Politics, 6:4, ss Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü, (2007), Stratejik Plan ( ), Ankara. Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü, (2006), Medeniyetler İttifakında Kadın Kongresi (28-29 Ocak 2006) Sonuç Raporu, Ankara. Lombardo, E., (2003), Integrating or Setting the Agenda? Gender Mainstreaming in the two European Conventions on the Future of the EU and the Charter of Fundamental Rights, Paper for the ECPR Conference, Marburg, ss Nakray, K., (2006), Gender Budgeting and Its Implications for Feminist Research, Conference Proceedings Thinking Gender the NEXT Generation, UK Postgraduate Conference in Gender Studies, UK., ss Rake, C., (2002), Gender Budgets: The Experience of the UK s Women s Budget Group, Paper prepared for the conference Gender Balance Equal Finance, Basel, Switzerland, ss Sawer, M., (2002), Australia: The Mandarin Approach To Gender Budgets, Gender Budgets Make More Cents (Country Studies and Good Practice), (Editörler: Debbie BUDLENDER Guy HEWITT), Commonmealth Secretariat, United Kingdom, ss Sharp, R., Broomhill, R., (2002), Budgeting For Equality: The Australian Experience, Feminist Economics, 8 (1), ss TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu, (2007), 2008 Mali Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu Tasarısı ile 2006 Mali Yılı Merkezi Yönetim Kesinhesap Kanunu Tasarısı nın Plan Ve Bütçe Komisyonu Görüşme Tutanakları, Ankara. 10 Maliye Dergisi Sayı 154 Ocak-Haziran 2008

16 K. TÜĞEN, A. ÖZEN Tine, D.N., (2002), Rwanda: Translating Government Commitments Into Action, Gender Budgets Make More Cents (Country Studies and Good Practice), (Editörler: Debbie BUDLENDER Guy HEWITT), Commonmealth Secretariat, United Kingdom, ss (Erişim: ). tr&phpsessid=2eb1a7369e332a7ffb924b1f548893ae&name=announcement&file =index_detay&idmannouncement=5741&phpsessid=2eb1a7369e332a7ffb924b 1f548893ae, (Erişim: ). 93&P5=H&PAGE1=1&PAGE2=1, (Erişim: ). Maliye Dergisi Sayı 154 Ocak-Haziran

17 Subprime Mortgage Kredilerinin Yükselişi Ve Düşüşü Subprime Mortgage Kredilerinin Yükselişi Ve Düşüşü * Çeviren: Abdulkadir GÜLŞEN ** ABD konut piyasası, içinde bulunduğumuz on yılın ilk yarısındaki talep patlamasından sonra, keskin bir daralma sürecine girmiştir. Müstakil konut inşa izinleri % 52 oranında düşmüş ve mevcut konut satışları, 2005 Eylül ünde yaptığı zirveden bu yana % 30 oranında azalmıştır (Grafik 1). * Economic Letter- Insights from the Federal Reserve Bank of DallasVol. 2, No. 11November 2007 Federal Reserve Bank of Dallas, The Rise and Fall of Subprime Mortgages, By Danielle Di Martino and John V. Duca ** Öğr. Gör. Afyon Kocatepe Üniversitesi Şuhut Meslek Yüksekokulu agulsen33@hotmail.com 156 Maliye Dergisi Sayı 154 Ocak-Haziran 2008

18 Çeviren: A. GÜLŞEN 2005 yılı yaz döneminde başlayan mortgage faiz oranlalarındaki artış, konut piyasasındaki kötüleşmenin ilk sinyali olmuştur. Hal böyle iken, 2006 nın sonlarına doğru, konut piyasasında bir toparlanma ve istikrar emareleri gözükmeye başlamıştır. Ancak, bu pozitif sinyaller uzun sürmemiştir. Çünkü, özellikle daha yeni ve daha riskli mortgage ürünleri başta olmak üzere, kredi kalitesinden kaynaklanan sorunlar mortgage kredi standartlarının daha da katılaşmasını beraberinde getirmiştir. Kredi verenler çıtayı yükselttikçe, konut sektörü 2007 ilkbaharında, artan temerrüt/gecikme (delinquencies) ve haciz (foreclosures) oranlarıyla birlikte yeniden sendelemeye başlamıştır. Finansal piyasalarda 2007 sonbaharına doğru ortaya çıkan çöküntü, mortgage kredi standartlarının daha da sıkılaştırılmasını tetiklemiştir. Konut sektöründe son zamanlarda ortaya çıkan tepe ve dip (boom-to-bust) döngüsü önemli soruları beraberinde getirmiştir. Neden böyle bir durum ortaya çıkmış ve bu süreçte subprime (eşik-altı/yüksek riskli) kredilerinin rolü ne olmuştur? Borç verme cephesindeki bu daralma, konut piyasalarını nasıl etkilemektedir. Bu çok geçmeden sonlanacak mıdır? Konut sektöründeki bu yavaşlama, ekonominin diğer sektörlerini de içine alan daha geniş bir alana sirayet etmekte midir? Geleneksel olmayan (nontraditional) Mortgageların Yükselişi Günümüzde konut sektörünü yakından gözlemlemek, bir dizi mortgage ürününü takip etmeyi gerektirmektedir. Geçmiş bir kaç yılda, süratle büyüyen mortgage piyasası, opsiyonlu değişken oranlı mortgagelar (option ARMs), dökümansız ve sadece faiz ödemeli mortgagelar (no-doc interest onlys) ve piggyback li peşinatsız (zero-downs with a piggyback) ** türünden yeni mortgage ürünlerini ortaya çıkarmıştır. Bu çalışmanın amaçları açısından; prime (eşik-üstü/düşük riskli), jumbo (standart-dışı ve desteklenmeyen), subprime (eşik-altı/yüksek riskli) ve near-prime (orta düzeyde riskli) mortgagelar arasındaki farkları ortaya koymak yeterli olacaktır. Prime mortgagelar, hâlâ en yaygın olan geleneksel kredi tipidir. Bu krediler, geleneksel peşinatlarını (downpayment) yatırıp, gelirlerini tam olarak belgeleyen ve iyi kredi notuna sahip borçlulara tahsis edilir. Jumbo krediler, genel olarak prime kalitesinde olup ancak 417,000 US$ kredi tavanını aşmaları nedeniyle hükümet destekli kurumlarca (GSEs) satın alınmayan ve garanti verilmeyen kredilerdir. Subprime mortgagelar, en yüksek öde(ye)meme riskini (default risk) aksettiren ve en yüksek faiz oranlarının uygulanmasını gerekli kılan düşük kredi skorları veya gelirlerindeki belirsizlik nedeniyle, en düşük kredibiliteye sahip olduğu düşünülen kişilere verilir. Jumbo kredilerden daha küçük hacimli olan near-prime mortgagelar, kredibilitesi subprime mortgage borçlularının kredi notundan bir kerte daha üstün olan ancak gelirlerini tam olarak belgelemeyebilen veya geleneksel peşinatları ödemeyebilen kişilere verilmektedir. Near-prime kategorisindeki bir çok mortgage, Alternative-A veya Alt-A olarak adlandırılan havuzlarda menkul kıymetleştirilmektedir. * Çevirenin notu: Piggyback mortgage, peşinatı yeterli olmayan ve özel sigorta da (PMI-Private Mortgage Insurance) ödemek istemeyen konut kredisi borçluların, peşinat sorunlarınına çözüm bulmak amacıyla aynı konutu ipotek göstererek eş-anlı olarak ikinci bir mortgage almalarıdır. Böylece peşinat sorunları, sigortasız ve daha ekonomik bir çözüme kavuşmaktadır. Maliye Dergisi Sayı 154 Ocak-Haziran

19 Subprime Mortgage Kredilerinin Yükselişi Ve Düşüşü Hali hazırdaki ABD mortgagelarının % 80 i prime, % 14 ü subprime ve % 6 sı near-prime kategorisinde yer almaktadır. Ancak, bu rakamlar prime olmayan (nonprime) mortgageların devasa artışını maskelemektedir. Subprime ve near-prime kredilerin, menkul kıymetleştirilmiş mortgagelar içerisindeki payı 2001 yılında % 9 iken, 2006 yılında % 40 a yükselmiştir. (1) Prime olmayan (nonprime) mortgage kredilerindeki patlama, kredi alabilmeyi daha da kolaylaştıran uygulamaları beraberinde getirmiştir. Bazı mortgage uygulamaları, gelirin ispat edilmesi geleneğini ya ortadan kaldırmışlar ya da çok az bir gelir kanıtıyla yetinmişlerdir. Bazıları ise, ya peşinatsız ya da çok cüzi bir peşinatla verilmeye başlanmıştır. Konut satın alıcıları, eş-anlı olarak ikinci bir mortgage (piggyback mortgage) alabilmeye, sadece faiz ödemeli mortgagelarını 15 yıla kadar yaymaya, evin equity sini(konutun, borç düşüldükten sonraki değeri) azaltmak yoluyla taksit ödemelerini atlamaya ya da bazı durumlarda konutun değerini aşan mortgageları alabilmeye başlamışlardır. Yeni olan bu uygulamalar, milyonlarca Amerika lıya konut piyasasının kapılarını açmış, konut sahipliği oranını 1994 deki % 63.8 den 2004 yılında rekor bir oran olan % 69.2 ye taşımıştır. İçinde bulunduğumuz on yılın erken dönemlerinde konut satın alımını besleyen ana unsur düşük faiz oranları olmasına rağmen, prime olmayan mortgageların artması da konut sahipliğindeki yükselişte belirgin bir rol oynamıştır. İki hayati gelişme, prime olmayan mortgageların hızlı büyümesini teşvik etmiştir. Birincisi, mortgage kredisi verenler, ilk defa subprime otomobil kredilerinde kullanılan kredi skorlama tekniklerini kullanmaya başlamışlardır. Kreditörler, bu araçlarla kredi başvurularını kredibilitelerine göre daha iyi tasnif etmeye ve riske-dayalı kredi tekliflerini daha uygun bir şekilde vermeye başlamışlardır. Prime olmayan kredi sektörünün hızlı büyümesini sadece kredi skorlama tekniğine bağlamak yanlış olacaktır. Bankalar, portföylerindeki bu türden riskli kredilerin büyük hacimde olmasından dolayı ihtiyaç duyulan öz sermaye (equity capital) gereklerini tam olarak yerine getirmemişlerdir. Buna ilave olarak, tüm kreditörler bu kredileri düzenleyip (origination), sonra da konutsal mortgagea dayalı menkul kıymetler (RMBSs) formunda en azından defaultlara(ödeyememe riski) karşı ek korumalar almaksızın, yatırımcılara satamamıştır. Öde(ye)meme riskinden (default) koruyucu yeni ürünlerin yaygınlaşması, subprime kredi hacminin büyümesini hızlandıran ikinci hayati gelişme olmuştur. Geleneksel olarak, bankalar prime mortgageları, mudilerin mevduat şeklindeki tasarruflarından fonluyorlardı ve 1990 lara doğru mortgage kreditörleri, hükümet destekli kuruluşlar (GSEs) aracılığı ile yatırımcı ve tasarruf edenlerden prime düzeydeki borçlulara fon akışında yeni bir yöntem bulduklarından mevduatlara duyulan ihtiyaç azalmıştır. (Grafik 2) 158 Maliye Dergisi Sayı 154 Ocak-Haziran 2008

20 Çeviren: A. GÜLŞEN Maliye Dergisi Sayı 154 Ocak-Haziran

21 Subprime Mortgage Kredilerinin Yükselişi Ve Düşüşü Fannie Mae ve Freddie Mac, en geniş çaplı hükümet destekli kuruluşlar(gses) olarak ortaya çıkarken Ginnie Mae bu kategoride daha küçük olanıdır. Bu kuruluşlar, verilen konut kredilerine garantörlük vermekte ve bu kredilerin büyük bölümünü havuzlayarak konutsal menkul kıymetlere dönüştürmektedir. Havuzlanan bu krediler, daha sonra yatırımcılara satılmaktadır. Hükümet destekli kuruluşlar, federal hükümetçe düzenlendikleri için yatırımcılar bu durumu dolaylı hükümet garantisi olarak algılamaktadırlar. Bununla birlikte, hem Fannie Mae hem Freddie Mac bir çok prime olmayan mortgageı, konutsal mortgagea dayalı menkul kıymetlere(rmbss) dönüştürmemiştir. Hükümet destekli kuruluşlarca (GSEs) desteklenmeyen konutsal mortgagea dayalı menkul kıymetler (nonagency RMBSs), GSE ler tarafından ihraç edilenlere göre daha riskli algılandıklarından bunların yüksek default risklerini telafi etmek için yatırımcılara çok yüksek prim ödeme engeliyle karşı karşıya kalmışlardır. Bu yüksek maliyetler, prime olmayan (nonprime) faiz oranlarını, hedeflenen müşteri kitlesinin ulaşamayacağı seviyelere yükseltmiş olacaktı. İşte tam bu nokta, finansal innovasyonların devreye girdiği yerdir. Yaygın bir RMBS türevi olan teminatlandırılmış borç yükümlülükleri (CDOs) gibi bir kısmı, yatırımcıları GSE lerce ihraç edilmeyen nonagency menkul kıymetlerindeki defaulta karşı korumak için tasarlanmıştır. Bu tür CDOs lar ilgili mortgagelardan gelen gelir akımlarını baştan belirlenmiş bir önceliğe göre default kayıplarını absorbe edecek dilimlere(tranches) bölerler. En düşük derecendirilmiş dilim ilgili mortgage havuzlarındaki ilk defaultları absorbe eder ve ardışık olarak daha yüksek sıradaki (ranked) ve derecedeki dilimler her ilave defaultu absorbe eder. Şayet defaultlar düşük düzeyde olursa, daha yüksek sıradaki dilimlerde olanlar hiç bir zararla karşılaşmayabilirler. Ancak default oranları, beklenenden daha yüksek çıkarsa çok yüksek sıradaki dilimler bile zararla karşılaşabilirler. Nonprime default riskini doğru olarak ölçen sayısal modellere güven sağlandıktan sonra nonprime kredilere dayalı menkul kıymetler için canlı bir piyasa ortaya çıkmıştır. Yeni kredi skorlama teknikleri ile yeni non-agency RMBSs ürünlerinin bileşimleri, içinde bulunduğumuz on yılda fonların tasarrufseverlerden yeni sınıf borçlulara akışını sağlayacak yeni bir kanal açmak suretiyle, prime olmayan skorlara sahip kredi başvuranlarını mortgage alabilir duruma getirmiştir. (Grafik 2) Nonprime Kredilerdeki Patlamanın İnişe Geçmesi 2006 nın sonlarında sorunlar kendini gösterdikçe, yatırımcılar kredi kalitesinde aşırı iyimser beklentilere girerek prime olmayan (nonprime) RMBSs satın almış olduklarının farkına vardılar. (2) Yatırımcıların yanlış değerlendirmelerinin büyük bir kısmı, nonprime kredilerinin kısa geçmişinden dolayı onların default oranlarını tahmin etmedeki güçlüklerden kaynaklanmıştı. Subprime kredi sorunları, 2001 resesyonunundan tam önce ve başlangıcında yüzeye çıkmış ancak bu problemler, arasındaki ekonomik canlılıktan dolayı daha sonra hızla giderilmiştir (Grafik 3) öncesi bu yapı, işsizlik düzeyi düşük kaldığı müddetçe temerrüt(delinqueny) ve defaultların da düşük oranlarda kalacağını öneriyordu. 160 Maliye Dergisi Sayı 154 Ocak-Haziran 2008

22 Çeviren: A. GÜLŞEN Bu yorum, içinde bulunğumuz on yılın başlarında, subprime kredi problemlerini azaltmaya katkıda bulunan diğer iki faktörü ihmal etmiştir. Bunlardan birincisi, bu dönem konut fiyatlarının hızla yükseldiği bir periyod olmuştur. Finansal sorunlarla karşılaşan subprime borçluları, konut ödemelerini yapmak için ya konuttaki equity lerini (varlıklar) karşılık göstererek borçlanabiliyorlar ya da borçlarını rayına oturtmak için konutlarını satabiliyorlardı. İkinci olarak, faiz oranları 2000 lerin başlarında önemli bir düzeyde düşüş kaydetmiştir. Bu durum, değişken oranlı mortgageların(arms) endekslenmesinde baz alınan faiz oranlarını düşürerek, kredinin ilk verilişinde teklif edilen cazip oranların (teaser rates) daha sonra yükselmesini sınırlıyordu. Cazip konut fiyat ve faiz oranındaki gelişmeler, muhtemeldir ki sorunlu kredilerin nedeni olarak işsizliği gören ve bunun üzerinde gereğinden fazla duran modelleri beraberinde getirmiş ve bu durum prime olmayan mortgageların riskini normalden daha düşük gibi ortaya koymaktaydı. Gerçekten konutların değer kazanması ve faiz oranlarındaki pozitif yöndeki dalgalanmalar (swings) prime ve subprime kredi kalitesinin 2000 li yıllarda neden aynı eğilimde hareket ettiğini de açıklayabilir. Bu paralel eğilim, temerrüt ya da kısmen haciz prosedürüne girmiş mortgageların oranı (past-due rates) göz önüne alındığında rahatlıkla görülebilir. Bu oran, subprime mortgagelarda, tipik olarak beş kat daha fazladır (Grafik 3). Cazip konut fiyat ve faiz oranı faktörleri tersine döndüğünde, past-due oranları devam eden düşük işsizlik rakamlarına rağmen gözle görülür bir şekilde artmıştır. Maliye Dergisi Sayı 154 Ocak-Haziran

23 Subprime Mortgage Kredilerinin Yükselişi Ve Düşüşü Nonprime kredilerin risklerini değerlendirmedeki yanlışlıklar, kredi verenleri kredi standartlarını aşırı bir şekilde aşağıya çekmelerine yönlendirmiştir (3). Bu durum, düzenlenen mortgagelar içinde subprime (yüksek riskli) ve near-prime (orta düzeyde riskli) mortgageların payının ciddi artışını beraberinde getirmiştir yılındaki konvansiyonel prime kredileriyle karşılaştırıldığında, ortalama peşinatlar daha da düşmüştür. Örneğin, yapılan peşinatlar, subprimelar için % 6 ve nearprime krediler için ise % 12 düzeyine inmiştir. (4) Görece düşük bu peşinatlar, kredi alanları, birinci mortgagelarındaki peşinatlarını ödemek için eşanlı olarak ikinci bir mortgage (piggyback mortgage) almaya itmiştir. Kredi vermedeki gevşemenin diğer bir sonucu, borçluların gelirlerini tam olarak belgelemeyi gerektirmeyen mortgagelardaki (low-or no-doc loans) hızlı yükseliş olmuştur yılında, düşük ya da döküman gerektirmeyen bu krediler, near-prime kredilerin % 81 ini, jumbo kredilerin % 55 ini, subprime kredilerin % 50 sini ve prime menkulleştirilmiş mortgageların % 36 sını oluşturmaktaydı. Daha kolay kredi verme standartları, ARM lerdeki hatırı sayılır büyümeyle aynı anda gerçekleşmiştir da düzenlenen mortgagelardan, ki bunlar daha sonra menkul kıymetleştirilmiştir. Subprime olanların % 92 si, near-primeların % 68 i, jumboların % 43 ü ve prime mortgageların % 23 ü değişken oranlı mortgagelardan (ARMs) oluşmaktaydı. Hali hazırda yılda bir kez yeniden ayarlanan ARM ler ile 30 yıl vadeli düzenlenen sabit oranlı mortgagelarda, ARM lerin pazar payı % 15 e inmiştir. Bu oran, 2004 yılındaki % 35 lik zirvesinin yarısından daha azdır yılının başlarında, yatırımcılar ve kredi verenler kredi verme standartlarındaki gevşekliğin neden olduğu sonuçların farkına varmaya başladılar da düzenlenmiş henüz 6-ay ömürlü subprime mortgagelar ile near-prime mortgagelardaki temerrüt (gecikme-delinquency) oranları, 2004 te düzenlenen aynı özelliklere sahip olan kredilerden çok daha yüksek gerçekleşmişti. Bozulmanın ( deterioration) başka işaretleri de gün yüzüne çıkmıştı. Mevcut subprime mortgagelardaki past-due oranları (gecikmiş ya da kısmen hacizli krediler) keskin bir şekilde artmış ve 2002 de ulaşılan zirveye yakınlaşmıştır. Bu bağlamda, ARM lerdeki bozulma, sabit oranlı mortgagelara (FRM) göre çok daha kötü olmuştur nin ilk çeyreğinde, haciz prosedürüne (foreclosure) giren konutsal mortgageların oranı, 1970 ten günümüze kadar geçen süreç içerisindeki en hızlı boyutuna ulaşmıştır. Kredi verenler, bu sinyallere kredi standartlarını öncelikle daha riskli mortgagelar için daha da katılaştırmakla tepki verdiler. Fed in Nisan 2007 de üst düzey kredi yetkilileriyle yaptığı araştırmada, bankaların % 15 i önceki üç ay içinde, prime borçlular için mortgage kredi standartlarını yükselttiklerini belirtmiştir. Subprime mortgagelar için bu oran çok daha yüksek bir oranla, % 56 seviyesinde gerçekleşmiştir. Temmuz 2007 deki araştırmanın sonuçları da benzer çıkmıştır. Ancak, Ekim 2007 deki araştırmada, prime mortgagelardaki standartların katılaştırılmasında bankaların oranı % 41 e ve subprime krediler icin % 56 ya yükselmiştir. Bir çok banka olmayan kredi kuruluşları da daha katı standartlar uygulamışlar ya da basit olarak piyasayı tamamen terketmişlerdir. Bu durum, geçen yazdan beri görülen finansal kötüleşmeye kreditörlerin tepkisini muhtemelen aksettirmektedir. 162 Maliye Dergisi Sayı 154 Ocak-Haziran 2008

24 Çeviren: A. GÜLŞEN Kredilendirmedeki daha katı standartlar, daha az konut alıcısı anlamına gelmekte ve benzer bir şekilde prime ve subprime borçlulara uygulanan fiyatları da etkilemektedir. Hacizler, piyasadaki konut arzını arttırmak yoluyla konut fiyatlarında aşağı yönlü bir baskıyı arttırmıştır. Eylül 2005 zirvesinden sonra, Eylül 2007 de müstakil aile konut satışları Ocak 1998 den beri en düşük seviyesine inmiştir. Piyasada satılamayan konutların sayısı artmış, mevcut müstakil aile konutlar için Ocak 2005 teki düşük seviyesinden 1989 dan günümüze kadarki süreçte en yüksek seviyeye getirerek, envanter/satışlar oranını keskin bir şekilde yukarıya itmiştir. (Grafik 4) Tüm konut sayılarında aksettirilen daire (condominium) arzı, 2005 in başından beri daha keskin bir artış göstermiştir. Bu yüksek envanterler, inşaat ve konut fiyatları üzerinde gelecek aylarda muhtemelen baskı oluşturacaktır lerin başlarında yapmış olduğu zirveden sonra, the Standart&Poor s/case-shiller in ABD nin 10 büyük şehrinde yıldan yıla yaptığı konut fiyat değerlemesi indeksi, Ağustos ayında % 5 lik bir düşüş kaydetmiş ve bu 1991 yılından beri en büyük düşüş olmuştur. Freddie Mac in konut fiyatları ölçeği, ikinci çeyrekte yıldan yıla küçük bir kazanç olduğunu gösterse de, 2005 in üçüncü çeyreğinde de rapor edildiği gibi gidişatın hiç de iyi olmadığı ve en yüksek oranlardan ciddi sapmalar olduğu belli oluyordu.(grafik 5) Maliye Dergisi Sayı 154 Ocak-Haziran

25 Subprime Mortgage Kredilerinin Yükselişi Ve Düşüşü Konut fiyatlarının artmadığı bir ortamda, birçok hanehalkı konut sektörünün zirve yaptığı dönemde aldıkları değişken oranlı mortgagelarını yeniden finanslamada (refinancing) güçlük çekmektedirler. Özellikle gelecek yıl yüksek kalacağı beklenen faiz oranlarının yeniden ayarlamasıyla (interest rate resets), mortgage taksitlerinin artması temerrüt/gecikme ve hacizleri daha da arttırabilir. (Grafik 6). Bu durum, önümüzdeki birkaç yıl daha mortgage kalitesinin muhtemelen düşmeye devam edeceğine işarettir. 164 Maliye Dergisi Sayı 154 Ocak-Haziran 2008

26 Çeviren: A. GÜLŞEN Mali Çöküntü (Financial Turmoil) Ağustos 2007 ye gelindiğinde, konut piyasasının zayıflıkları artık net olarak görülebiliyordu. Bunlar, kredi kalitesi sorunları, envanterlerle ilgili belirsizlikler, faiz oranları resetleri, ve daha da kötüleşen konut fiyatlarından gelen sirayet etkileri(spillovers) olarak sayılabilir. Bu zayıflıklar, derecelendirme kuruluşlarının bir çok subprime RMBS sinin notunu düşürmesiyle birleşince, subprime kredi enstrümanlarının ticaretinde dramatik bir daralmaya neden olmuştur. Bu enstrümanların bir çoğu, likit olmama (illiquidity) nedeniyle piyasa yerine modellere dayalı sentetik değerler taşıyordu. 14 Ağustos 2007 de, sermaye piyasalarındaki bu felçli durum üç yatırım fonunun(investment funds) geri ödemelerini (redemptions) durdurmasına neden olmuştur. Bunun nedeni ise bu yatırım fonlarının, hisselerinin değerlenebileceği fiyatları doğru olarak hesaplayamamalarıdır. Bu hadise, birçok yeni enstrumanın fiyatlaması hakkında geniş çaplı endişeleri tetikleyerek finansal firmaların pazar değerlerinin sorgulanmasına neden olmuş ve finansal piyasaların normal çalışmalarını alt üst etmiştir. Yatırımcılar, likiditeye daha çok önem vererek gecelik faiz oranları üzerinde yukarı yönlü bir baskı oluşturmuş ve özellikle prime olmayan mortgagelara bağlı varlıklar olmak üzere varlıkların risk primlerinin keskin bir şekilde yukarı yönlü yeniden fiyatlamanmasını ateşlemişlerdir. Bu durumun bir sonucu olarak, hem Maliye Dergisi Sayı 154 Ocak-Haziran

27 Subprime Mortgage Kredilerinin Yükselişi Ve Düşüşü mortgagea dayalı ticari kağıtlar (commercial paper) hem jumbo mortgagelar için faiz oranları tırmanmış ve mali piyasalardaki belirsizlik tepe yapmıştır. Bu ortamda, nonagency RMBS ler (hükümet desteksiz mortgagea dayalı menkul kıymetler), Fannie Mae ve Freddie Mac tarafından ihraç edilenlere göre daha çok likidite ve default riskine sahip olarak algılanmıştır. Jumbo mortgagelar, daha yüksek algılı default riskiyle karşı karşıya geldiklerinden, yatırımcılar jumbo mortgage menkul kıymetleri için daha yüksek risk primi talep etmeye başlamışlardır. Bu durum, bu türden kredilerin menkul kıymetleştirme (securitization) yoluyla fonlama maliyetini yukarı itmiş ve kredi verenleri portföylerinde bu türden daha çok kredi tutmak için ilave maliyetler uygulamaları konusunda teşvik etmiştir. Bunun doğal sonucu olarak, Haziran ve Ağustos 2007 nin sonları arasında jumbo mortgageların faiz oranlarında % 1 lik (100 baz puan) bir artış olmuştur yılında düzenlenen mortgageların yaklaşık % 12 sinin jumbolardan oluştuğu düşünülecek olursa bu artışın önemi daha da iyi anlaşılacaktır. Jumbo (GSEs standartlarına uymayan) ve conforming kredi (GSE lerin standarlarına uygun) oranları arasındaki marjlar, (spreads) bu yaz sonlarındaki yüksek seviyelerinden inmesine rağmen hala yüksek durumdadır. Daha yüksek faiz oranları, daha katı kredi standartlarının nisbi ucuz konutlar (lower-end homes) için alıcıların sayısını azalttığı gibi, daha pahalı evlere olan talebi de azaltmıştır. Makro ekonomik Etkiler Konut sektöründeki bir yavaşlama, esas olarak, konutsal inşaatlar ve konut bağlantılı harcamaları azaltarak gayrısafi yurt içi hasılayı (GDP) olumsuz etkiler. Bu yavaşlama, karşılığında borçlanabildikleri ama hali hazır durumda daha az konutsal servete sahip olan tüketicilerin harcamalarını da olumsuz etkileyecektir. (5) Konut inşaatlarındaki daralma, en geniş negatif etkilerini muhtemelen 2006 nın üçüncü çeyreğinde gösterdi. Bunun sonucunda, reel GSYH büyümesi yıllık bazda % 1.3 azalmıştır. Geçen yıl birçok tahmin, 2007 nin sonuna kadar GSYH büyümesini dizginleyen konut inşaatındaki sorunların biteceği ve endüstrinin 2008 yılında yeniden düzelmeye başlacayağı yönünde olmuştur. Bu tahminler, 2006 nın sonlarında devreye giren prime olmayan kredi standartlarının katılaştırılmasından önce yapılmıştır. Kredi standartlarındaki bu değişikliğin, ne kadar süre alacağını tam olarak söylemek güç olsa da konut sektöründeki inişi muhtemelen uzatacak ve iyileşmeyi geciktirecektir. Müstakil aile konut izinleri hali hazırda Eylül 2005 zirvesinden % 52 oranında bir düşüş kaydettiğinden, konut sektöründe daha vahim sonuçlar henüz gelmemiş olabilir. Konut sektörünün tüketim üzerindeki dolaylı etkileri için aynı şey doğru olmayabilir. Bir çok konut sahibi, 1990 ların sonlarından itibaren konutsal servetlerini karşılık göstererek borçlanmıştır. Bunu konut varlıklarına dayanan kredileri kullanarak (home equity lines of credit) ya da yeniden finanslama yaparak nakit elde etme ile (cash out refinancing) ya da konuttan elde edilen sermaye kazançlarının hepsini peşinata yatırmayarak yapmışlardır. Bu türden mortgage varlıklarının kullanılması (mortgage equity withdrawals) insanlara daha düşük maliyetli ve teminatlı kredilere ulaşabilmeyi sağlayarak tüketim malları harcamalarını arttırmıştır. Bir ölçüme göre bu kullanımlar, 2000 li yılların başından 166 Maliye Dergisi Sayı 154 Ocak-Haziran 2008

28 Çeviren: A. GÜLŞEN ortalarına kadarki dönemde gerçekleşen emek ve transfer gelirlerinin % 6 ila % 7 sine tekabül etmekteydi. Bu kullanımların (withdrawals) hacmi ve zamanlaması ölçülmesi zor yollarla (hard-to-gauge ways) değişebilirdi. Yeni araştırmalar, son zamanlardaki finansal innovasyonlar yoluyla konut sermayesi (housing equity) kullanımının önü açıldıkça, konutsal servetin tüketim harcamaları üzerindeki etkisinin arttığını göstermektedir. (6) Bu bulgu, konut sektörü ile ABD tüketim harcamaları arasındaki ilişkiye değinen daha önceki araştırmalarla da uyumludur. (7) 2002 ve 2003 yıllarındaki faiz oranı bağlantılı yeniden finanslama tırmanışından başka mortgage equity kullanım hareketleri, konut fiyat artışlarındaki dalgalanmalara giderek daha çok duyarlı hale gelmiştir. Bunun nedeni, 1986 yılında çıkarılan bir yasayla konut varlığına dayalı krediler (home equity loans) için federal gelir vergisi indirimi (deduction) getirilmişti. (Grafik 7) 2000 li yılların başlarındaki mortgage kredi liberalizasyonu, tüketimdeki geleceğe yönelik belirsizlikle birleşince muhtemelen tersine dönecektir. (8) Bu, konut fiyatları üzerindeki aşağı yönlü baskıyı daha da arttıracak ve konut varlıklarına dayalı kredilerin kullanımı ile nakit amaçlı yeniden finanslamaları tırpanlayacaktır. Sonuç olarak, son yıllardaki kredi standartlarının düşürülmesiyle gerçekleşen konut Maliye Dergisi Sayı 154 Ocak-Haziran

MALÝYE DERGÝSÝ ÝÇÝNDEKÝLER MALÝYE DERGÝSÝ. Ocak - Haziran 2008 Sayý 154

MALÝYE DERGÝSÝ ÝÇÝNDEKÝLER MALÝYE DERGÝSÝ. Ocak - Haziran 2008 Sayý 154 MALÝYE DERGÝSÝ Ocak - Haziran 2008 Sayý 154 Sahibi Maliye Bakanlýðý Strateji Geliþtirme Baþkanlýðý Adýna Doç.Dr. Ahmet KESÝK Sorumlu Yazý Ýþleri Müdürü Doç.Dr. Ahmet KESÝK MALÝYE DERGÝSÝ ÝÇÝNDEKÝLER Yayýn

Detaylı

Cinsiyete Duyarlı Bütçeleme Anlayışı

Cinsiyete Duyarlı Bütçeleme Anlayışı Cinsiyete Duyarlı Bütçeleme Anlayışı Kâmil TÜĞEN * Ahmet ÖZEN ** ÖZET İlk defa Avustralya da uygulamaya konulmuş cinsiyete duyarlı bütçeleme anlayışı, kadınların toplumda statülerinin yükseltilmesine yönelik

Detaylı

MALÝYE DERGÝSÝ ISSN Ocak - Haziran 2009, Sayý 156

MALÝYE DERGÝSÝ ISSN Ocak - Haziran 2009, Sayý 156 MALÝYE DERGÝSÝ ISSN 1300-3623 Ocak - Haziran 2009, Sayý 156 Küresel Kirlenme Sürdürülebilir Ekonomik Büyüme ve Çevre Vergileri Dr. Biltekin ÖZDEMÝR Mali Anayasa Uçar DEMÝRKAN 5018 Sayýlý Kamu Mali Yönetimi

Detaylı

MALÝYE DERGÝSÝ ULAKBÝM ISSN 1300-3623

MALÝYE DERGÝSÝ ULAKBÝM ISSN 1300-3623 MALÝYE DERGÝSÝ ISSN 1300-3623 Temmuz - Aralýk 2007, Sayý 153 YAZI DANIÞMA KURULU Prof. Dr. Güneri AKALIN Prof. Dr. Abdurrahman AKDOÐAN Prof. Dr. Figen ALTUÐ Prof. Dr. Engin ATAÇ Prof. Dr. Ömer Faruk BATIREL

Detaylı

Yükseköðretimin Finansmaný ve Finansman Yöntemlerinin Algýlanan Adalet Düzeyi: Sakarya Üniversitesi Paydaþ Görüþleri..64 Doç.Dr.

Yükseköðretimin Finansmaný ve Finansman Yöntemlerinin Algýlanan Adalet Düzeyi: Sakarya Üniversitesi Paydaþ Görüþleri..64 Doç.Dr. MALÝYE DERGÝSÝ Temmuz - Aralýk 2011 Sayý 161 Sahibi Maliye Bakanlýðý Strateji Geliþtirme Baþkanlýðý Adýna Sorumlu Yazý Ýþleri Müdürü Yayýn Kurulu Baþkan Füsun SAVAÞER Üye Ali Mercan AYDIN Üye Nural KARACA

Detaylı

Subprime Mortgage Kredilerinin Yükselişi Ve Düşüşü *

Subprime Mortgage Kredilerinin Yükselişi Ve Düşüşü * Subprime Mortgage Kredilerinin Yükselişi Ve Düşüşü * Çeviren: Abdulkadir GÜLŞEN ** ABD konut piyasası, içinde bulunduğumuz on yılın ilk yarısındaki talep patlamasından sonra, keskin bir daralma sürecine

Detaylı

AVRUPA BİRLİĞİ BAKANLIĞI

AVRUPA BİRLİĞİ BAKANLIĞI AVRUPA BİRLİĞİ BAKANLIĞI AVRUPA BİRLİĞİ ve KADIN Avrupa Birliği Bakanlığı Sunum İçeriği AB nin kadın-erkek eşitliği ile ilgili temel ilkeleri AB nin kadın istihdamı hedefi AB de toplumsal cinsiyete duyarlı

Detaylı

BİRİNCİ BÖLÜM... 1 KAYIT DIŞI İSTİHDAM... 1 I. KAYIT DIŞI EKONOMİ...

BİRİNCİ BÖLÜM... 1 KAYIT DIŞI İSTİHDAM... 1 I. KAYIT DIŞI EKONOMİ... İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM... 1 KAYIT DIŞI İSTİHDAM... 1 I. KAYIT DIŞI EKONOMİ... 1 A. Kayıt Dışı Ekonominin Tanımı ve Kapsamı... 1 B. Kayıt Dışı Ekonominin Nedenleri... 4 C. Kayıt Dışı Ekonominin Büyüklüğü...

Detaylı

T.C. BA BAKANLIK AVRUPA B RL GENEL SEKRETERL Sosyal, Bölgesel ve Yenilikçi Politikalar Ba kanl. Avrupa Birli i Toplumsal Cinsiyet E itli i Stratejisi

T.C. BA BAKANLIK AVRUPA B RL GENEL SEKRETERL Sosyal, Bölgesel ve Yenilikçi Politikalar Ba kanl. Avrupa Birli i Toplumsal Cinsiyet E itli i Stratejisi T.C. BA BAKANLIK AVRUPA B RL GENEL SEKRETERL Sosyal, Bölgesel ve Yenilikçi Politikalar Ba kanl Avrupa Birli i Toplumsal Cinsiyet E itli i Stratejisi Özet Bilgi Notu Haz rlayan AB leri Uzman Yrd. Gök en

Detaylı

INTERNATIONAL MONETARY FUND IMF (ULUSLARARASI PARA FONU) KÜRESEL EKONOMİK GÖRÜNÜM OCAK 2015

INTERNATIONAL MONETARY FUND IMF (ULUSLARARASI PARA FONU) KÜRESEL EKONOMİK GÖRÜNÜM OCAK 2015 INTERNATIONAL MONETARY FUND IMF (ULUSLARARASI PARA FONU) KÜRESEL EKONOMİK GÖRÜNÜM OCAK 2015 Hazırlayan: Ekin Sıla Özsümer AB ve Uluslararası Organizasyonlar Şefliği Uzman Yardımcısı IMF Küresel Ekonomik

Detaylı

ÇEVRE DENETİMİNDE KÜRESEL GÜNDEM VE EUROSAI İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİN DENETİMİ SEMİNERİ

ÇEVRE DENETİMİNDE KÜRESEL GÜNDEM VE EUROSAI İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİN DENETİMİ SEMİNERİ YÜKSEK DENETİM DÜNYASINDAN HABERLER ÇEVRE DENETİMİNDE KÜRESEL GÜNDEM VE EUROSAI İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİN DENETİMİ SEMİNERİ ÇEVRE DENETİMİNDE KÜRESEL GÜNDEM VE EUROSAI İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİN DENETİMİ SEMİNERİ

Detaylı

KAMU İÇ KONTROL STANDARTLARI UYUM EYLEM PLANI REHBERİ. Ramazan ŞENER Mali Hizmetler Uzmanı. 1.Giriş

KAMU İÇ KONTROL STANDARTLARI UYUM EYLEM PLANI REHBERİ. Ramazan ŞENER Mali Hizmetler Uzmanı. 1.Giriş KAMU İÇ KONTROL STANDARTLARI UYUM EYLEM PLANI REHBERİ 1.Giriş Ramazan ŞENER Mali Hizmetler Uzmanı Kamu idarelerinin mali yönetimini düzenleyen 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu 10.12.2003

Detaylı

MALÝYE DERGÝSÝ ÝÇÝNDEKÝLER MALÝYE DERGÝSÝ. Ocak - Haziran 2010 Sayý 158

MALÝYE DERGÝSÝ ÝÇÝNDEKÝLER MALÝYE DERGÝSÝ. Ocak - Haziran 2010 Sayý 158 MALÝYE DERGÝSÝ Ocak - Haziran 2010 Sayý 158 Sahibi Maliye Bakanlýðý Strateji Geliþtirme Baþkanlýðý Adýna Doç.Dr. Ahmet KESÝK Sorumlu Yazý Ýþleri Müdürü Doç.Dr. Ahmet KESÝK Yayýn Kurulu Baþkan Füsun SAVAÞER

Detaylı

SAĞLIK HARCAMALARINDA SON DURUM

SAĞLIK HARCAMALARINDA SON DURUM 1 SAĞLIK HARCAMALARINDA SON DURUM Temmuz 2018 Sağlık harcamaları ekonomik kriz sonrası yaşadığı düşüşten sonra artma eğilimi göstermiştir. 2016 yılında sağlık harcamaları, 2017 yılında beklenenden daha

Detaylı

İZMİR TİCARET ODASI EKONOMİK KALKINMA VE İŞBİRLİĞİ ÖRGÜTÜ (OECD) TÜRKİYE EKONOMİK TAHMİN ÖZETİ 2017 RAPORU DEĞERLENDİRMESİ

İZMİR TİCARET ODASI EKONOMİK KALKINMA VE İŞBİRLİĞİ ÖRGÜTÜ (OECD) TÜRKİYE EKONOMİK TAHMİN ÖZETİ 2017 RAPORU DEĞERLENDİRMESİ İZMİR TİCARET ODASI EKONOMİK KALKINMA VE İŞBİRLİĞİ ÖRGÜTÜ (OECD) TÜRKİYE EKONOMİK TAHMİN ÖZETİ 2017 RAPORU DEĞERLENDİRMESİ ULUSLARARASI İLİŞKİLER MÜDÜRLÜĞÜ MART 2018 Hazırlayan: Yağmur Özcan Uluslararası

Detaylı

AKDENİZ EYLEM PLANI SEKRETARYASI (AEP)

AKDENİZ EYLEM PLANI SEKRETARYASI (AEP) AKDENİZ EYLEM PLANI SEKRETARYASI (AEP) Türkçe Adı Akdeniz Eylem Planı Sekretaryası (AEP) İngilizce Adı Secretariat on Mediterrenaen Action Plan (MAP) Logo Resmi İnternet Sitesi http://www.unepmap.org Kuruluş

Detaylı

Piyasaya Hazırlık Ortaklık Girişimi

Piyasaya Hazırlık Ortaklık Girişimi Piyasaya Hazırlık Ortaklık Girişimi Geleceğin Karbon Piyasaları Şekilleniyor Pazara Hazırlık Ortaklık Girişimi (PMR) Kyoto Protokolü nün ilk yükümlülük döneminin sona ereceği 2020 yılı sonrası yeni iklim

Detaylı

ÖZGEÇMĠġ VE ESERLER LĠSTESĠ

ÖZGEÇMĠġ VE ESERLER LĠSTESĠ ÖZGEÇMĠġ Adı Soyadı: Erol YENER Doğum Tarihi: 20/06/1970 Öğrenim Durumu: ÖZGEÇMĠġ VE ESERLER LĠSTESĠ Derece Bölüm Üniversite Yıl Lisans İşletme Böl. Karadeniz Teknik Üniversitesi 1992 Y. Lisans İşletme

Detaylı

İKİNCİ KISIM. Amaç ve Hukuki Dayanak

İKİNCİ KISIM. Amaç ve Hukuki Dayanak ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKANLIĞI STRATEJİ GELİŞTİRME BAŞKANLIĞI GÖREV, ÇALIŞMA USUL VE ESASLARI HAKKINDA YÖNERGE BİRİNCİ KISIM Amaç ve Hukuki Dayanak Amaç Madde 1- Bu Yönergenin amacı; Strateji Geliştirme

Detaylı

FİNANSAL SERBESTLEŞME VE FİNANSAL KRİZLER 4

FİNANSAL SERBESTLEŞME VE FİNANSAL KRİZLER 4 FİNANSAL SERBESTLEŞME VE FİNANSAL KRİZLER 4 Prof. Dr. Yıldırım Beyazıt ÖNAL 6. HAFTA 4. GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERE ULUSLAR ARASI FON HAREKETLERİ Gelişmekte olan ülkeler, son 25 yılda ekonomik olarak oldukça

Detaylı

Bu nedenle çevre ve kalkınma konuları birlikte, dengeli ve sürdürülebilir bir şekilde ele alınmalıdır.

Bu nedenle çevre ve kalkınma konuları birlikte, dengeli ve sürdürülebilir bir şekilde ele alınmalıdır. 1992 yılına gelindiğinde çevresel endişelerin sürmekte olduğu ve daha geniş kapsamlı bir çalışma gereği ortaya çıkmıştır. En önemli tespit; Çevreye rağmen kalkınmanın sağlanamayacağı, kalkınmanın ihmal

Detaylı

KATILIM EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş. ALTERNATİF STANDART EMEKLİLİK YATIRIM FONU 6 AYLIK RAPOR

KATILIM EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş. ALTERNATİF STANDART EMEKLİLİK YATIRIM FONU 6 AYLIK RAPOR KATILIM EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş. ALTERNATİF STANDART EMEKLİLİK YATIRIM FONU 6 AYLIK RAPOR Bu rapor Katilim Emeklilik ve Hayat A.Ş Alternatif Standart Emeklilik Yatırım Fonu nun 05.06.2014 30.06.2014 dönemine

Detaylı

24 HAZİRAN 2014 İSTANBUL

24 HAZİRAN 2014 İSTANBUL 24 HAZİRAN 2014 İSTANBUL UNCTAD Dünya Yatırım Raporu Türkiye Lansmanı Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Örgütü «UNCTAD» ın Uluslararası Doğrudan Yatırımlara ilişkin olarak hazırladığı Dünya Yatırım

Detaylı

EKONOMİK GÖRÜNÜM MEHMET ÖZÇELİK

EKONOMİK GÖRÜNÜM MEHMET ÖZÇELİK Dünya Ekonomisine Küresel Bakış International Monetary Fund (IMF) tarafından Ekim 013 te açıklanan Dünya Ekonomik Görünüm raporuna göre, büyüme rakamları aşağı yönlü revize edilmiştir. 01 yılında dünya

Detaylı

BANK MELLAT Merkezi Tahran Türkiye Şubeleri 2014 II. ARA DÖNEM FAALİYET RAPORU

BANK MELLAT Merkezi Tahran Türkiye Şubeleri 2014 II. ARA DÖNEM FAALİYET RAPORU BANK MELLAT Merkezi Tahran Türkiye Şubeleri 2014 II. ARA DÖNEM FAALİYET RAPORU 1 İ Ç İ N D E K İ L E R I. GENEL BİLGİLER 1. Şubenin Gelişimi Hakkında Özet Bilgi 2. Şubenin Sermaye ve Ortaklık Yapısı 3.

Detaylı

IMF KÜRESEL EKONOMİK GÖRÜNÜMÜ

IMF KÜRESEL EKONOMİK GÖRÜNÜMÜ IMF KÜRESEL EKONOMİK GÖRÜNÜMÜ Hazırlayan: Sıla Özsümer AB ve Uluslararası Organizasyonlar Şefliği Uzman Yardımcısı IMF Küresel Ekonomik Görünümü IMF düzenli olarak hazırladığı Küresel Ekonomi Görünümü

Detaylı

4. TÜRKİYE - AVRUPA FORUMU

4. TÜRKİYE - AVRUPA FORUMU 4. TÜRKİYE - AVRUPA FORUMU Yeni Dönem Türkiye - AB Perspektifi Transatlantik Ticaret ve Yatırım Ortaklığı: Fırsatlar ve Riskler ( 21-22 Kasım 2013, İstanbul ) SONUÇ DEKLARASYONU ( GEÇİCİ ) 1-4. Türkiye

Detaylı

DÜNYA BANKASI TÜRKİYE DÜZENLİ EKONOMİ NOTU TEMMUZ 2015. Hazırlayan: Ekin Sıla Özsümer. Uluslararası İlişkiler Müdürlüğü

DÜNYA BANKASI TÜRKİYE DÜZENLİ EKONOMİ NOTU TEMMUZ 2015. Hazırlayan: Ekin Sıla Özsümer. Uluslararası İlişkiler Müdürlüğü DÜNYA BANKASI TÜRKİYE DÜZENLİ EKONOMİ NOTU TEMMUZ 2015 Hazırlayan: Ekin Sıla Özsümer Uluslararası İlişkiler Müdürlüğü DÜNYA BANKASI TÜRKİYE DÜZENLİ EKONOMİ NOTU Temmuz ayı içerisinde Dünya Bankası Türkiye

Detaylı

HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜ 2017 EKİM AYLIK İHRACAT BİLGİ NOTU. İTKİB Genel Sekreterliği. Hazırgiyim ve Konfeksiyon Ar-Ge Şubesi.

HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜ 2017 EKİM AYLIK İHRACAT BİLGİ NOTU. İTKİB Genel Sekreterliği. Hazırgiyim ve Konfeksiyon Ar-Ge Şubesi. HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜ 2017 EKİM AYLIK İHRACAT BİLGİ NOTU Hazırgiyim ve Konfeksiyon Ar-Ge Şubesi Kasım 2017 Hazırgiyim ve Konfeksiyon Ar-Ge Şubesi 1 HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜNÜN 2017

Detaylı

Türkiye de Bankacılık Sektörü 2009-2013 Aralık

Türkiye de Bankacılık Sektörü 2009-2013 Aralık Türkiye de Bankacılık Sektörü 2009-2013 Aralık Bu çalışma, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, Türkiye İstatistik Kurumu, Sermaye Piyasası Kurumu, Bankalararası

Detaylı

Türkiye de Bankacılık Sektörü Eylül

Türkiye de Bankacılık Sektörü Eylül Türkiye de Bankacılık Sektörü 2007-2012 Eylül Bu çalışma, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, Türkiye İstatistik Kurumu, Sermaye Piyasası Kurumu, Bankalararası

Detaylı

T.C HARRAN ÜNİVERSİTESİ

T.C HARRAN ÜNİVERSİTESİ T.C HARRAN ÜNİVERSİTESİ 2013 YILI MALİ DURUM VE BEKLENTİLER RAPORU Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı Şanlıurfa 2013 T.C. HARRAN ÜNİVERSİTESİ Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı 2013 YILI OCAK-HAZİRAN

Detaylı

FIRAT ÜNİVERSİTESİ PROJE KOORDİNASYON VE DANIŞMANLIK OFİSİ YÖNERGESİ BİRİNCİ BÖLÜM. Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar

FIRAT ÜNİVERSİTESİ PROJE KOORDİNASYON VE DANIŞMANLIK OFİSİ YÖNERGESİ BİRİNCİ BÖLÜM. Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar FIRAT ÜNİVERSİTESİ PROJE KOORDİNASYON VE DANIŞMANLIK OFİSİ YÖNERGESİ BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Amaç MADDE 1 (1) Bu Yönergenin amacı; Fırat Üniversitesine bağlı olarak kurulan Proje

Detaylı

YEREL YÖNETİMLERDE STRATEJİK PLAN ve UYGULAMA ÖRNEKLİ PERFORMANS ESASLI BÜTÇE. Dr. Ali İhsan ÖZEROĞLU Hatice KÖSE

YEREL YÖNETİMLERDE STRATEJİK PLAN ve UYGULAMA ÖRNEKLİ PERFORMANS ESASLI BÜTÇE. Dr. Ali İhsan ÖZEROĞLU Hatice KÖSE YEREL YÖNETİMLERDE STRATEJİK PLAN ve UYGULAMA ÖRNEKLİ PERFORMANS ESASLI BÜTÇE Dr. Ali İhsan ÖZEROĞLU Hatice KÖSE İstanbul, 2014 İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ... 13 YEREL YÖNETİMLER EVRENSEL BİLDİRGESİ... 15 GİRİŞ...

Detaylı

Dünya Bankası Finansal Yönetim Uygulamalarında Stratejik Yönelimler ve Son Gelişmeler

Dünya Bankası Finansal Yönetim Uygulamalarında Stratejik Yönelimler ve Son Gelişmeler Dünya Bankası Finansal Yönetim Uygulamalarında Stratejik Yönelimler ve Son Gelişmeler ECA Bölge Perspektifi Marius Koen TÜRKİYE: Uygulama Destek Çalıştayı 6-10 Şubat 2012 Ankara, Türkiye 2 Kapsam ve Amaçlar

Detaylı

Türk Bankacılık ve Banka Dışı Finans Sektörlerinde Yeni Yönelimler ve Yaklaşımlar İslami Bankacılık

Türk Bankacılık ve Banka Dışı Finans Sektörlerinde Yeni Yönelimler ve Yaklaşımlar İslami Bankacılık İÇİNDEKİLER FİNANS, BANKACILIK VE KALKINMA 2023 ANA TEMA SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA: FİNANS VE BANKACILIK ALT TEMALAR Türkiye Ekonomisinde Kalkınma ve Finans Sektörü İlişkisi AB Uyum Sürecinde Finans ve Bankacılık

Detaylı

FİNANSAL SİSTEM DÜZENLEMELERİ VE EKONOMİK BÜYÜME

FİNANSAL SİSTEM DÜZENLEMELERİ VE EKONOMİK BÜYÜME Niyazi ÖZPEHRİZ FİNANSAL SİSTEM DÜZENLEMELERİ VE EKONOMİK BÜYÜME 1. Giriş Finansal sistemin işleyişi, ekonomik büyüme üzerinde önemli etkilere sahip olabilmektedir. İyi işleyen bankacılık sistemi ve menkul

Detaylı

ERCİYES ÜNİVERSİTESİ KALİTE GÜVENCE YÖNERGESİ

ERCİYES ÜNİVERSİTESİ KALİTE GÜVENCE YÖNERGESİ ERCİYES ÜNİVERSİTESİ KALİTE GÜVENCE YÖNERGESİ BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Amaç Madde 1 (1) Bu Yönergenin amacı; Erciyes Üniversitesi'nin eğitim-öğretim ve araştırma faaliyetleri ile

Detaylı

QNB FİNANS PORTFÖY BİRİNCİ SERBEST (DÖVİZ) FON'NA AİT PERFORMANS SUNUM RAPORU. Fon'un Yatırım Amacı

QNB FİNANS PORTFÖY BİRİNCİ SERBEST (DÖVİZ) FON'NA AİT PERFORMANS SUNUM RAPORU. Fon'un Yatırım Amacı QNB FİNANS PORTFÖY BİRİNCİ SERBEST (DÖVİZ) FON'NA AİT PERFORMANS SUNUM RAPORU A. TANITICI BİLGİLER Birim Pay Değeri (TRL) Yatırımcı Sayısı Birim Pay Değeri (USD) PORTFÖYE BAKIŞ Halka Arz Tarihi : 03/09/2018

Detaylı

KADIN DOSTU KENTLER - 2

KADIN DOSTU KENTLER - 2 KADIN DOSTU KENTLER - 2 KADIN DOSTU KENT NEDİR? KADINLARIN Sağlık, eğitim ve sosyal hizmetlere İstihdam olanaklarına Kaliteli, kapsamlı kentsel hizmetlere (ulaşım, konut vb) Şiddete maruz kaldıkları takdirde

Detaylı

KAMU MALİ YÖNETİMİNDE SAYDAMLIK VE HESAP VEREBİLİRLİĞİN SAĞLANMASINDAKİ GÜÇLÜKLER VE SAYIŞTAYLARIN ROLÜ: EUROSAI-ASOSAI BİRİNCİ ORTAK KONFERANSI

KAMU MALİ YÖNETİMİNDE SAYDAMLIK VE HESAP VEREBİLİRLİĞİN SAĞLANMASINDAKİ GÜÇLÜKLER VE SAYIŞTAYLARIN ROLÜ: EUROSAI-ASOSAI BİRİNCİ ORTAK KONFERANSI KAMU MALİ YÖNETİMİNDE SAYDAMLIK VE HESAP VEREBİLİRLİĞİN SAĞLANMASINDAKİ GÜÇLÜKLER VE SAYIŞTAYLARIN ROLÜ: EUROSAI-ASOSAI BİRİNCİ ORTAK KONFERANSI Berna ERKAN Sunuş ASOSAI (Asya Sayıştayları Birliği) ve

Detaylı

KAMU POLİTİKASI BELGELERİ

KAMU POLİTİKASI BELGELERİ Ünite 4 Doç. Dr. Nuray ERTÜRK KESKİN Türkiye deki kamu politikası belgelerinin tanıtılması amaçlanmaktadır. Kamu politikası analizinde görüş alanında olması gereken politika belgeleri altı başlık altında

Detaylı

Namus adına kadınlara ve kızlara karşı işlenen suçların ortadan kaldırılmasına yönelik çalışma

Namus adına kadınlara ve kızlara karşı işlenen suçların ortadan kaldırılmasına yönelik çalışma Elli-dokuzuncu Oturum Üçüncü Komite Gündem maddesi 98 Kadınların Konumunun Geliştirilmesi Almanya, Avustralya, Avusturya, Azerbaycan, Belçika, Brezilya, Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı,

Detaylı

ORDU ÜNİVERSİTESİ STRATEJİK PLAN YÖNERGESİ. BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak, Tanımlar ve Genel İlkeler

ORDU ÜNİVERSİTESİ STRATEJİK PLAN YÖNERGESİ. BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak, Tanımlar ve Genel İlkeler ORDU ÜNİVERSİTESİ STRATEJİK PLAN YÖNERGESİ BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak, Tanımlar ve Genel İlkeler Amaç MADDE 1 Bu yönerge Üniversitenin Stratejik Planı kapsamında; misyon, vizyon ve temel değerlerinin

Detaylı

Basın Sohbet Toplantısı. 14 Temmuz 2009, İstanbul

Basın Sohbet Toplantısı. 14 Temmuz 2009, İstanbul Basın Sohbet Toplantısı 14 Temmuz 2009, İstanbul Kuruluş : 7 Ocak 2009 Internet Adresi : www.tuyid.org Posta Adresi : Nispetiye Cad. Levent İşhanı No: 6/2 34330 Levent - İstanbul Telefon : (212) 278 30

Detaylı

GARANTİ EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş. ALTIN EMEKLİLİK YATIRIM FONU 2013 YILI 6 AYLIK FAALİYET RAPORU 1-Ekonominin Genel durumu Dünya ekonomisi 2013 ü genel olarak bir toparlanma dönemi olarak geride bıraktı.

Detaylı

Türk Bankacılık ve Banka Dışı Finans Sektörlerinde Yeni Yönelimler ve Yaklaşımlar İslami Bankacılık

Türk Bankacılık ve Banka Dışı Finans Sektörlerinde Yeni Yönelimler ve Yaklaşımlar İslami Bankacılık İÇİNDEKİLER FİNANS, BANKACILIK VE KALKINMA 2023 ANA TEMA SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA: FİNANS VE BANKACILIK ALT TEMALAR Türkiye Ekonomisinde Kalkınma ve Finans Sektörü İlişkisi AB Uyum Sürecinde Finans ve Bankacılık

Detaylı

BASIN DUYURUSU ŞUBAT AYI ENFLASYONU, İLERİYE YÖNELİK BEKLEYİŞLER VE FAİZ ORANLARI

BASIN DUYURUSU ŞUBAT AYI ENFLASYONU, İLERİYE YÖNELİK BEKLEYİŞLER VE FAİZ ORANLARI Sayı: 2002-21 14 Mart 2002 BASIN DUYURUSU ŞUBAT AYI ENFLASYONU, İLERİYE YÖNELİK BEKLEYİŞLER VE FAİZ ORANLARI I. GENEL DEĞERLENDİRME 1. TÜFE ve TEFE aylık artışları Şubat ayında sırasıyla yüzde 1,8 ve yüzde

Detaylı

UNCTAD DÜNYA YATIRIM RAPORU 2015 LANSMANI 24 HAZİRAN 2015 İSTANBUL

UNCTAD DÜNYA YATIRIM RAPORU 2015 LANSMANI 24 HAZİRAN 2015 İSTANBUL UNCTAD DÜNYA YATIRIM RAPORU 2015 LANSMANI 24 HAZİRAN 2015 İSTANBUL UNCTAD Dünya Yatırım Raporu Türkiye Lansmanı Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Örgütü nün (UNCTAD) Uluslararası Doğrudan Yatırımlar

Detaylı

YÜKSEKÖĞRETİM KALİTE KURULU BİLGİ NOTU

YÜKSEKÖĞRETİM KALİTE KURULU BİLGİ NOTU YÜKSEKÖĞRETİM KALİTE KURULU BİLGİ NOTU Yükseköğretim Kalite Kurulunun Kurulma Nedeni Yükseköğretimde yapısal değişikliği gerçekleştirecek ilk husus Kalite Kuruludur. Yükseköğretim Kurulu girdi ile ilgili

Detaylı

TOPLUMSAL CİNSİYETE DUYARLI BÜTÇELEME Farklı İhtiyaçlar, Eşit Haklar

TOPLUMSAL CİNSİYETE DUYARLI BÜTÇELEME Farklı İhtiyaçlar, Eşit Haklar TOPLUMSAL CİNSİYETE DUYARLI BÜTÇELEME Farklı İhtiyaçlar, Eşit Haklar 01 Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Toplumsal cinsiyet, kadın veya erkek olmaya ve kadın ile erkek arasındaki ilişkiye dair toplumsal olarak

Detaylı

BAKANLAR KURULU SUNUMU

BAKANLAR KURULU SUNUMU BAKANLAR KURULU SUNUMU Murat Çetinkaya Başkan 12 Aralık 2016 Ankara Sunum Planı Küresel Gelişmeler İktisadi Faaliyet Dış Denge Parasal ve Finansal Koşullar Enflasyon 2 Genel Değerlendirme Yılın üçüncü

Detaylı

Cari işlemler açığında neler oluyor? Bu defa farklı mı, yoksa aynı mı? Sarp Kalkan Ekonomi Politikaları Analisti

Cari işlemler açığında neler oluyor? Bu defa farklı mı, yoksa aynı mı? Sarp Kalkan Ekonomi Politikaları Analisti Cari işlemler açığında neler oluyor? Bu defa farklı mı, yoksa aynı mı? Sarp Kalkan Ekonomi Politikaları Analisti TEPAV Değerlendirme Notu Şubat 2011 Cari işlemler açığında neler oluyor? Ekonomide gözlemlenen

Detaylı

Şeffaflık, Sürdürülebilirlik ve Hesap Verilebilirlikte Yeni Yaklaşımlar: Finansal Raporlama ve Denetim Penceresinden Yeni TTK

Şeffaflık, Sürdürülebilirlik ve Hesap Verilebilirlikte Yeni Yaklaşımlar: Finansal Raporlama ve Denetim Penceresinden Yeni TTK Şeffaflık, Sürdürülebilirlik ve Hesap Verilebilirlikte Yeni Yaklaşımlar: Finansal Raporlama ve Denetim Penceresinden Yeni TTK Prof. Dr. Serdar ÖZKAN İzmir Ekonomi Üniversitesi İzmir Ticaret Odası Meclis

Detaylı

SENATO 2016/12-II BİTLİS EREN ÜNİVERSİTESİ PROJE DESTEK OFİSİ YÖNERGESİ BİRİNCİ BÖLÜM. Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar

SENATO 2016/12-II BİTLİS EREN ÜNİVERSİTESİ PROJE DESTEK OFİSİ YÖNERGESİ BİRİNCİ BÖLÜM. Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar 26.12.2016 SENATO 2016/12-II Amaç BİTLİS EREN ÜNİVERSİTESİ PROJE DESTEK OFİSİ YÖNERGESİ BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar MADDE 1- (1) Bu Yönergenin amacı; Bitlis Eren Üniversitesinin stratejik

Detaylı

T.C. İzmir Büyükşehir Belediyesi Strateji Geliştirme Dairesi Başkanlığı Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik

T.C. İzmir Büyükşehir Belediyesi Strateji Geliştirme Dairesi Başkanlığı Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik T.C. İzmir Büyükşehir Belediyesi Strateji Geliştirme Dairesi Başkanlığı Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik BİRİNCİ BÖLÜM Amaç ve Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Amaç ve Kapsam Madde 1 Bu Yönetmeliğin

Detaylı

3 Temmuz 2009 İngiltere Büyükelçiliği Konutu, Ankara Saat: 16:00. Çevre ve Orman Bakanlığı nın Saygıdeğer Müsteşar Yardımcısı,

3 Temmuz 2009 İngiltere Büyükelçiliği Konutu, Ankara Saat: 16:00. Çevre ve Orman Bakanlığı nın Saygıdeğer Müsteşar Yardımcısı, Türkiye nin İklim Değişikliği Ulusal Eylem Planı nın Geliştirilmesi Projesi nin Açılış Toplantısında Ulrika Richardson-Golinski a.i. Tarafından Yapılan Açılış Konuşması 3 Temmuz 2009 İngiltere Büyükelçiliği

Detaylı

Kadın Dostu Kentler Projesi. Proje Hedefleri. Genel Hedef: Amaçlar:

Kadın Dostu Kentler Projesi. Proje Hedefleri. Genel Hedef: Amaçlar: Kadın Dostu Kentler Projesi İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler Genel Müdürlüğünün ulusal ortağı ve temel paydaşı olduğu Kadın Dostu Kentler Projesi, Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu-UNFPA ve Birleşmiş Milletler

Detaylı

PERGAMON STATUS DIŞ TİCARET ANONİM ŞİRKETİ FİYAT TESPİT RAPORUNA İLİŞKİN DEĞERLENDİRME RAPORU

PERGAMON STATUS DIŞ TİCARET ANONİM ŞİRKETİ FİYAT TESPİT RAPORUNA İLİŞKİN DEĞERLENDİRME RAPORU PERGAMON STATUS DIŞ TİCARET ANONİM ŞİRKETİ FİYAT TESPİT RAPORUNA İLİŞKİN DEĞERLENDİRME RAPORU 15 Mayıs 2015 Pergamon Status Dış Ticaret Anonim Şirketi Halka Arz Fiyat Tespit Raporuna İlişkin Değerlendirme

Detaylı

YATIRIMLAR Yatırımların Sektörel Dağılımı a) Mevcut Durum

YATIRIMLAR Yatırımların Sektörel Dağılımı a) Mevcut Durum 1.2.2. YATIRIMLAR 1.2.2.1. Yatırımların Sektörel Dağılımı a) Mevcut Durum Kamu kesimi sabit sermaye yatırımlarının 2018 yılında reel olarak yüzde 1,4 oranında artması beklenmektedir. Bu dönemde, kamu kesimi

Detaylı

2011 YILI KURUMSAL MALİ DURUM ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ VE BEKLENTİLER RAPORU 2011 YILI KURUMSAL MALİ DURUM VE BEKLENTİLER RAPORU TEMMUZ-2011

2011 YILI KURUMSAL MALİ DURUM ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ VE BEKLENTİLER RAPORU 2011 YILI KURUMSAL MALİ DURUM VE BEKLENTİLER RAPORU TEMMUZ-2011 TEMMUZ-2011 ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ 2011 YILI KURUMSAL MALİ DURUM VE BEKLENTİLER RAPORU 0 ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ SUNUŞ Ç.Ü. İdari ve Mali İşler Daire Başkanlığı Adana - 2011 SUNUŞ 3 I.OCAK-HAZİRAN 2011 DÖNEMİ

Detaylı

Türkiye de Bankacılık Sektörü Aralık

Türkiye de Bankacılık Sektörü Aralık Türkiye de Bankacılık Sektörü 2011-2015 Aralık Bu çalışma, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, Türkiye İstatistik Kurumu, Sermaye Piyasası Kurumu, Bankalararası

Detaylı

HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜ 2017 KASIM AYLIK İHRACAT BİLGİ NOTU. İTKİB Genel Sekreterliği. Hazırgiyim ve Konfeksiyon Ar-Ge Şubesi.

HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜ 2017 KASIM AYLIK İHRACAT BİLGİ NOTU. İTKİB Genel Sekreterliği. Hazırgiyim ve Konfeksiyon Ar-Ge Şubesi. HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜ 2017 KASIM AYLIK İHRACAT BİLGİ NOTU Hazırgiyim ve Konfeksiyon Ar-Ge Şubesi Aralık 2017 Hazırgiyim ve Konfeksiyon Ar-Ge Şubesi 1 HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜNÜN 2017

Detaylı

Sivil Yaşam Derneği. 4. Ulusal Gençlik Zirvesi Sonuç Bildirgesi

Sivil Yaşam Derneği. 4. Ulusal Gençlik Zirvesi Sonuç Bildirgesi Sivil Yaşam Derneği 4. Ulusal Gençlik Zirvesi Sonuç Bildirgesi GİRİŞ Sivil Yaşam Derneği 21-23 Ekim 2016 tarihleri arasında Konya da 4. Ulusal Gençlik Zirvesi ni düzenlemiştir. Zirve Sürdürülebilir Kalkınma

Detaylı

BANK MELLAT Merkezi Tahran Türkiye Şubeleri 2012 III. ARA DÖNEM FAALİYET RAPORU

BANK MELLAT Merkezi Tahran Türkiye Şubeleri 2012 III. ARA DÖNEM FAALİYET RAPORU BANK MELLAT Merkezi Tahran Türkiye Şubeleri 2012 III. ARA DÖNEM FAALİYET RAPORU İ Ç İ N D E K İ L E R I. GENEL BİLGİLER 1. Şubenin Gelişimi Hakkında Özet Bilgi 2. Şubenin Sermaye ve Ortaklık Yapısı 3.

Detaylı

Kamu Finansmanı ve Borç Göstergeleri

Kamu Finansmanı ve Borç Göstergeleri Kamu Finansmanı ve Borç Göstergeleri HAZIRLAYAN.1.14 RAPOR Doç.Dr.Binhan Elif YILMAZ Arş.Gör.Sinan ATAER 1. KAMU FİNANSMANI 13 yılının on aylık döneminde merkezi yönetim bütçe dengesi 7.664 milyon TL lik

Detaylı

TÜRKİYE DÜZENLİ EKONOMİ NOTU

TÜRKİYE DÜZENLİ EKONOMİ NOTU TÜRKİYE DÜZENLİ EKONOMİ NOTU Hazırlayan: Sıla Özsümer Uluslararası İlişkiler Müdürlüğü AB ve Uluslararası Organizasyonlar Şefliği Uzman Yardımcısı Türkiye Düzenli Ekonomi Notu ve Raporun İçeriği Hakkında

Detaylı

Dünya Ekonomisindeki Son Gelişmeler

Dünya Ekonomisindeki Son Gelişmeler Dünya Ekonomisindeki Son Gelişmeler Risk Yönetimi ve Kontrol Genel Müdürlüğü Ekonomik Analiz ve Değerlendirme Dairesi Küresel Ekonomik Görünüm Çin Ekonomisi Nisan-Haziran döneminde bir önceki yılın aynı

Detaylı

SELÇUK ÜNİVERSİTESİ KALİTE KOMİSYONU ÇALIŞMA USUL VE ESASLARI BİRİNCİ BÖLÜM. Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar

SELÇUK ÜNİVERSİTESİ KALİTE KOMİSYONU ÇALIŞMA USUL VE ESASLARI BİRİNCİ BÖLÜM. Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar SELÇUK ÜNİVERSİTESİ KALİTE KOMİSYONU ÇALIŞMA USUL VE ESASLARI BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Amaç ve kapsam MADDE 1 (1) Bu Usul ve Esaslar ın amacı; Üniversitemizde yapılacak kalite güvencesi

Detaylı

MENKUL KIYMETLEŞTİRME

MENKUL KIYMETLEŞTİRME MENKUL KIYMETLEŞTİRME Prof. Dr. Güven SAYILGAN Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi İşletme Bölümü Muhasebe-Finansman Anabilim Dalı Öğretim Üyesi İPOTEK ve İPOTEK TÜRLERİ HUKUKİ ÇERÇEVEDE İPOTEK

Detaylı

Mevsimlik Çalışma Arttı, İşsizlik Azaldı: Nisan, Mayıs, Haziran Dönemi

Mevsimlik Çalışma Arttı, İşsizlik Azaldı: Nisan, Mayıs, Haziran Dönemi Mevsimlik Çalışma Arttı, İşsizlik Azaldı: Nisan, Mayıs, Haziran Dönemi HAZIRLAYAN.0. Prof. Dr. Mustafa DELİCAN İnsan Kaynakları Araştırma Merkezi Doç. Dr. Levent ŞAHİN - İnsan Kaynakları Araştırma Merkezi

Detaylı

G20 BİLGİLENDİRME NOTU

G20 BİLGİLENDİRME NOTU G20 BİLGİLENDİRME NOTU A. Finans Hattı Gündemi a. Büyüme Çerçevesi Güçlü, sürdürülebilir ve dengeli büyüme için küresel politikalarda işbirliğinin sağlamlaştırılması Etkili bir hesap verebilirlik mekanizması

Detaylı

Konuşmamda sizlere birkaç gün önce açıklanan İstanbul Uluslararası Finans Merkezi Stratejisi ve Eylem Planı hakkında bilgi vereceğim.

Konuşmamda sizlere birkaç gün önce açıklanan İstanbul Uluslararası Finans Merkezi Stratejisi ve Eylem Planı hakkında bilgi vereceğim. 4 Ekim 2009 Tarihinde, DPT Müsteşar Yardımcısı Erhan USTA nın Euro50 Group Seminerinde İstanbul Uluslararası Finans Merkezi Stratejisi ve Eylem Planına İlişkin Konuşma Metni Teşekkür ederim Sayın Başkan.

Detaylı

2015 YILI KURUMSAL MALİ DURUM VE BEKLENTİLER RAPORU

2015 YILI KURUMSAL MALİ DURUM VE BEKLENTİLER RAPORU T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI KAMU DÜZENİ VE GÜVENLİĞİ MÜSTEŞARLIĞI 2015 YILI KURUMSAL MALİ DURUM VE BEKLENTİLER RAPORU 2015 YILI KURUMSAL MALİ DURUM VE BEKLENTİLER RAPORU GİRİŞ Kamu mali sistemini düzenleyen

Detaylı

SERMAYE PİYASASI KURULU İKİNCİ BAŞKANI SAYIN DOÇ. DR. TURAN EROL UN KAMU ALTYAPI YATIRIMLARININ SERMAYE PİYASALARI ARACILIĞIYLA FİNANSMANI KONULU

SERMAYE PİYASASI KURULU İKİNCİ BAŞKANI SAYIN DOÇ. DR. TURAN EROL UN KAMU ALTYAPI YATIRIMLARININ SERMAYE PİYASALARI ARACILIĞIYLA FİNANSMANI KONULU SERMAYE PİYASASI KURULU İKİNCİ BAŞKANI SAYIN DOÇ. DR. TURAN EROL UN KAMU ALTYAPI YATIRIMLARININ SERMAYE PİYASALARI ARACILIĞIYLA FİNANSMANI KONULU SPK 7. ARAMA KONFERANSI NDA YAPTIĞI KONUŞMA METNİ 26 ARALIK

Detaylı

KAMU İDARELERİNCE HAZIRLANACAK FAALİYET RAPORLARI HAKKINDA YÖNETMELİK. BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar

KAMU İDARELERİNCE HAZIRLANACAK FAALİYET RAPORLARI HAKKINDA YÖNETMELİK. BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar KAMU İDARELERİNCE HAZIRLANACAK FAALİYET RAPORLARI HAKKINDA YÖNETMELİK BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Amaç ve kapsam MADDE 1 (1) Bu Yönetmelik; genel bütçe kapsamındaki kamu idareleri,

Detaylı

Genel Görünüm. Uluslararası piyasalarda 3.çeyrek bilanço rakamlarının açıklanması Ekim ayının hareketli geçmesine sebep olmuştur.

Genel Görünüm. Uluslararası piyasalarda 3.çeyrek bilanço rakamlarının açıklanması Ekim ayının hareketli geçmesine sebep olmuştur. Genel Görünüm Ekim ayında İstanbul da gerçekleştirilen IMF-Dünya Bankası yıllık toplantıları krizden çıkış için merkez bankalarının piyasaya verdikleri likiditeyi çekebilecekleri, bunun ne zaman ve ne

Detaylı

Sosyoekonomi / 2006-2 / 060208. Deniz Aytaç. Sosyo Ekonomi

Sosyoekonomi / 2006-2 / 060208. Deniz Aytaç. Sosyo Ekonomi Sosyoekonomi / 2006-2 / 060208. Deniz Aytaç Sosyo Ekonomi Temmuz-Aralık 2006-2 Maastricht Antlaşması Yakınlaşma Kriterleri Çerçevesinde Bütçe Disiplini ve Türkiye ile İlgili Bir Karşılaştırma Deniz Aytaç

Detaylı

MENKUL KIYMETLEŞTİRME

MENKUL KIYMETLEŞTİRME MENKUL KIYMETLEŞTİRME Prof. Dr. Güven SAYILGAN Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi İşletme Bölümü Muhasebe-Finansman Anabilim Dalı Öğretim Üyesi DÜNYADA KONUT FİNANSMANI DÜNYADA KONUT FİNANSMANI

Detaylı

Türkiye de Bankacılık Sektörü Mart

Türkiye de Bankacılık Sektörü Mart Türkiye de Bankacılık Sektörü 2007-2012 Mart Bu çalışma, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, Türkiye İstatistik Kurumu, Sermaye Piyasası Kurumu, Bankalararası Kart

Detaylı

Tarımın Anayasası Çıktı

Tarımın Anayasası Çıktı Tarımın Anayasası Çıktı Günnur BİNİCİ ALTINTAŞ Tarım sektörünün anayasası olan 5488 sayılı Tarım Kanunu iki yıllık yoğun bir çalışmanın ardından 18.04.2006 tarihinde kabul edildi. Resmi Gazete de 25.04.2006

Detaylı

20 AY (24 Mart 2006-30 Kasım 2007) 2.075.000 AVRO 925.000 AVRO Avrupa Komisyonu Türkiye Delegasyonu (ECD)

20 AY (24 Mart 2006-30 Kasım 2007) 2.075.000 AVRO 925.000 AVRO Avrupa Komisyonu Türkiye Delegasyonu (ECD) SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMANIN SEKTÖREL POLİTİKALARA ENTEGRASYONU PROJESİ KÜNYE İsim Süresi Bütçe Hibe Bütçesi Finansman Faydalanıcı Sürdürülebilir Kalkınmanın Sektörel Politikalara Entegrasyonu Projesi 20

Detaylı

GRAFİKLERLE FEDERAL ALMANYA EKONOMİSİNİN GÖRÜNÜMÜ

GRAFİKLERLE FEDERAL ALMANYA EKONOMİSİNİN GÖRÜNÜMÜ GRAFİKLERLE FEDERAL ALMANYA EKONOMİSİNİN GÖRÜNÜMÜ Hazırlayan: Fethi SAYGIN Mart 2014 Kaynak :DESTATIS (Alman İstatistik Enstitüsü) GENEL DEĞERLENDİRME Ekonomi piyasalarındaki durgunluk ve sorunlara rağmen,

Detaylı

BÖLÜM 1 Toplumsal Cinsiyete Duyarlı Bütçeleme: Türkiye de Bütçeleme Süreci

BÖLÜM 1 Toplumsal Cinsiyete Duyarlı Bütçeleme: Türkiye de Bütçeleme Süreci İÇİNDEKİLER BÖLÜM 1 Toplumsal Cinsiyete Duyarlı Bütçeleme: Türkiye de Bütçeleme Süreci Doç. Dr. Serpil Ağcakaya Süleyman Demirel Üniversitesi, İİBF, Maliye Bölümü Giriş...1 1. Toplumsal Cinsiyete Duyarlı

Detaylı

ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ KADIN ARAŞTIRMALARI VE UYGULAMA MERKEZİ YÖNETMELİĞİ. BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar

ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ KADIN ARAŞTIRMALARI VE UYGULAMA MERKEZİ YÖNETMELİĞİ. BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ KADIN ARAŞTIRMALARI VE UYGULAMA MERKEZİ YÖNETMELİĞİ Amaç BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar MADDE 1- (1) Bu Yönetmeliğin amacı; Uludağ Üniversitesi Kadın Araştırmaları

Detaylı

Türkiye de Bankacılık Sektörü 1960-2013

Türkiye de Bankacılık Sektörü 1960-2013 Türkiye de Bankacılık Sektörü 196-213 Bu çalışma, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, Türkiye İstatistik Kurumu, Sermaye Piyasası Kurumu, Bankalararası Kart Merkezi,

Detaylı

Türkiye de Bankacılık Sektörü

Türkiye de Bankacılık Sektörü Türkiye de Bankacılık Sektörü 196-211 Bu çalışma, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, Türkiye İstatistik Kurumu, Sermaye Piyasası Kurumu, Bankalararası Kart Merkezi,

Detaylı

FİNLANDİYA ÇALIŞMA ZİYARETİ RAPORU

FİNLANDİYA ÇALIŞMA ZİYARETİ RAPORU FİNLANDİYA ÇALIŞMA ZİYARETİ RAPORU 15-22 EKİM 2012 İÇİNDEKİLER 1. ÇALIŞMA ZİYARETİ KAPSAMI... 1 2. GENÇ İŞGÜCÜNÜN SORUNLARI PROJESİ... 1 2.1. Proje Amaçları ve Özeti... 1 2.2. Proje Kapsamında Planlanan

Detaylı

A Y L I K EKONOMİ BÜLTENİ

A Y L I K EKONOMİ BÜLTENİ 211-Ç1 211-Ç2 211-Ç3 211-Ç4 212-Ç1 212-Ç2 212-Ç3 212-Ç4 213-Ç1 213-Ç2 213-Ç3 213-Ç4 214-Ç1 214-Ç2 214-Ç3 214-Ç4 215-Ç1 215-Ç2 215-Ç3 215-Ç4 216-Ç1 216-Ç2 216-Ç3 216-Ç4 217-Ç1 217-Ç2 217-Ç3 217-Ç4 218-Ç1

Detaylı

Dağlık alanda yaşayan insanlar ve yaşadıkları çevreler için birlikte çalışmak

Dağlık alanda yaşayan insanlar ve yaşadıkları çevreler için birlikte çalışmak Dağlık alanda yaşayan insanlar ve yaşadıkları çevreler için birlikte çalışmak BİZ KİMİZ? Dağ Ortaklığı bir Birleşmiş Milletler gönüllü ittifakı olup, üyelerini ortak hedef doğrultusunda bir araya getirir.

Detaylı

KAMUDA KAYNAK KULLANIMI VE DENETİMİ

KAMUDA KAYNAK KULLANIMI VE DENETİMİ KAMUDA KAYNAK KULLANIMI VE DENETİMİ KAMU KAYNAĞI Kamu Kaynağı: Borçlanma suretiyle elde edilen imkânlar dahil kamuya ait gelirler, taşınır ve taşınmazlar, hesaplarda bulunan para, alacak ve haklar ile

Detaylı

FİNANSAL PİYASALAR VE KURUMLAR. N. CEREN TÜRKMEN

FİNANSAL PİYASALAR VE KURUMLAR. N. CEREN TÜRKMEN FİNANSAL PİYASALAR VE FİNANSAL KURUMLAR N. CEREN TÜRKMEN cturkmen@sakarya.edu.tr 1 FİNANSAL SİSTEM Bir ekonomide fonları talep edenler, fonları arz edenler bunlar arasındaki fon akımlarını düzenleyen kurumlar

Detaylı

BAKANLIĞIMIZ İÇ KONTROL SİSTEMİ ÇALIŞMALARININ TAMAMLANMASI STRATEJİ GELİŞTİRME BAŞKANLIĞI

BAKANLIĞIMIZ İÇ KONTROL SİSTEMİ ÇALIŞMALARININ TAMAMLANMASI STRATEJİ GELİŞTİRME BAŞKANLIĞI BAKANLIĞIMIZ İÇ KONTROL SİSTEMİ ÇALIŞMALARININ TAMAMLANMASI STRATEJİ GELİŞTİRME BAŞKANLIĞI OCAK 2015 Sunum Planı İç Kontrol ün Tanımı ve Amaçları Birimlerin Sorumlulukları İç Kontrol Standartları Bakanlıkta

Detaylı

Yeni yıla yüzde 13 seviyesinde başlayan işsizlik. Borsa İstanbul da işlem gören 10

Yeni yıla yüzde 13 seviyesinde başlayan işsizlik. Borsa İstanbul da işlem gören 10 GEÇTİĞİMİZ AY TÜRKİYE İşsizlik oranı yüzde 12,6 oldu Yeni yıla yüzde 13 seviyesinde başlayan işsizlik oranı Şubat döneminde yüzde 12,6 olarak açıklandı. Türkiye genelinde 15 ve daha yukarı yaştakilerde

Detaylı

İSLAM ÜLKELERİNDE MESLEKİ VE TEKNİK EĞİTİM KONGRESİ SONUÇ DEKLARASYONU

İSLAM ÜLKELERİNDE MESLEKİ VE TEKNİK EĞİTİM KONGRESİ SONUÇ DEKLARASYONU 18-20 Haziran 2009 İSLAM ÜLKELERİNDE MESLEKİ VE TEKNİK EĞİTİM KONGRESİ 1 İslam Konferansı Örgütü (İKÖ) üyesi 57 ülkeye yönelik düzenlenen İslam Ülkelerinde Mesleki ve Teknik Eğitim Kongresi 18-20 Haziran

Detaylı

İÇİNDEKİLER 30.10.2013

İÇİNDEKİLER 30.10.2013 30.10.2013 İÇİNDEKİLER Genel Bakış EUR/USD ( Euro / Dolar ) Teknik Analiz GBP/USD ( Sterlin / Dolar ) Teknik Analiz USD/TRY ( Dolar / Lira ) Teknik Analiz XAU/USD ( Altın / Dolar ) Teknik Analiz SORUMLULUK

Detaylı

ULUSAL KURULUŞLARIN İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ UYGULAMALARI VE ULUSLARARASI KURULUŞLARLA KARŞILAŞTIRILMASI

ULUSAL KURULUŞLARIN İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ UYGULAMALARI VE ULUSLARARASI KURULUŞLARLA KARŞILAŞTIRILMASI ULUSAL KURULUŞLARIN İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ UYGULAMALARI VE ULUSLARARASI KURULUŞLARLA KARŞILAŞTIRILMASI AFŞİN GÜNGÖR, BESTE ŞİMŞEK AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ İKTİSADİ VE İDARİ BİLİMLER FAKÜLTESİ, ULUSLARARASI

Detaylı

TÜRKİYE DE KOBİLERDE ENERJİ VERİMLİLİĞİ PROJESİ

TÜRKİYE DE KOBİLERDE ENERJİ VERİMLİLİĞİ PROJESİ TÜRKİYE DE KOBİLERDE ENERJİ VERİMLİLİĞİ PROJESİ N. PINAR IŞIN Proje Koordinatörü, Uluslararası İlişkiler Müdürü Uluslararası gereksinimler KOSGEB neden gündeme aldı? Yüksek tasarruf potansiyeli Hukuki

Detaylı