Şeker Kamışı Sugarcane (Saccharum officinarum L.)

Transkript

1 Şeker Kamışı Sugarcane (Saccharum officinarum L.) 1

2 Önemi, Kökeni ve Tarihçesi 1850 li yılara kadar dünya şeker üretiminin tamamı şeker kamışından elde edilmekteydi. Günümüzde ise (2010 yılı istatistiklerine göre), toplam dünya şeker üretimi 168 milyon ton olup, bunun % 81 i şeker kamışından, % 19 u şeker pancarından karşılanmaktadır. Şeker kamışının baş ve yaprakları hasattan sonra hayvan yemi, yakıt olarak ve kağıt endüstrisinde kullanılmaktadır. Şeker kamışı, fabrikada işlenip şekerli usare alındıktan sonra elde edilen artık (bagas) fabrikalarda yakıt olarak kullanılır. 2

3 Ayrıca şeker lapası ikinci kez santrifüjlerde arıtılırken geriye %33-36 (toplam şekerin %6-8 i) oranında şekerli, koyu renkli yan ürün olan Melas elde edilmektedir. Melas; fermentasyon sanayiinde, maya üretiminde ve özellikle %37.5 oranında K2O ihtiva etmesi nedeniyle gübre olarak değerlendirilmektedir. Usarenin arıtılması sırasında filtrelerden ayrılan çamur (şlam çamuru), çimento, gübre ve birçok kimya endüstrisinde kullanılmaktadır.

4 Şeker kamışının anavatanı olarak, tropik ve subtropik Güney Asya ve Güneybatı pasifik adaları, özellikle Yeni Gine ve civarları kabul edilmektedir. İlk defa M.Ö yıllarında Salamon Adalarında yetiştirildiği ve daha sonra Endonezya, Filipinler, Hindistan, Arap Yarımadası, Akdeniz Ülkeleri ve Çin e kadar yayılmıştır. 16. Yüzyılda Brezilya da, 18. Yüzyılda ise Küba da tarımı yapılmaya başlanmıştır. Şeker kamışından ilk şeker üretimine M.Ö Yüzyıllarda Hindistan da başlanmış, ilk rafine edilmiş beyaz şeker üretimi ise, M.S. 600 yıllarında İran da gerçekleştirilmiş daha sonra Mısır da, Avrupa da ve Amerika da üretim yapan fabrikalar kurulmuştur. 4

5 Sistematik Sınıflandırma Takım: Glumiflorales Familya: Gramineae Cins: Saccharum Tür: Saccharum officinarum L.(kültür formu) Şeker kamışının temel kromozom sayısı n=10 olup bugüne kadar diploid türlerine rastlanmamıştır. Solanum officinarum türünün kromozom sayısı hibrit çeşitler hariç 2n=80 dir. 5

6 Bitkisel Özellikleri Kök Saçak köklü İlk çıkan çelik köklerden sonra sürgün kökler oluşur ve bu kökler üzerinde kılcal kökler bulunur. Ayrıca toprak üzerinde oluşan yeni boğumlardan meydana gelen destek kökler bitkinin yatmasını önlemektedir. 6

7 Sap Boğum ve boğum aralarından oluşur Şeker özsuyu içerir Uzunluğu 6 m, çapı 6 cm ye kadar çıkabilmektedir

8 Şeker Kamışı Kök ve Sap Yapısı

9 Yaprak Boğumlardan meydana gelir. Sapı saran kın ve yaprak ayasından oluşur. Yakacık(ligula), kulakçık(auricula) Çiçek ve Tohum Sapın ucundan çıkar ve salkım şeklindedir. Başakçıklar biri saplı ve diğeri sapsız olmak üzere ikili olarak bulunur. Her bir başakçıkta 2 adet çiçek vardır ve alttaki çiçek kısırdır. Çiçek 3 adet erkek organ ve 1 adet dişi organa sahiptir. 9

10 İklim İstekleri 35 kuzey ve güney enlemleri arasındaki ekvatoral kuşak bölgelerine adapte olmuştur. 21 C den daha yüksek sıcaklıklara ihtiyaç duyar. 10 C nin altındaki sıcaklıklarda bitki zarar görmektedir. Yetişme dönemi boyunca 1500 mm nin üzerinde yağışa ihtiyaç duymaktadır. Şeker birikimi sırasında kısa süreli kurak dönem şeker verimini ve şeker oranını arttırmaktadır. 10

11 Yetiştirme Teknikleri İlk toprak hazırlığında tarla sonbaharda pulluk ile 2-3 kez derin sürülür ve diskaro tırmık çekilerek kesekler kırılır. İlk toprak işlemeden sonra kamış raton üretimi ile yapıldığından dikim için toprak hazırlığı 2-8 yılda bir yapılmaktadır. Düşük sıcaklık ve nem stresinin olmadığı sonbahar ve ilkbahar döneminde dikim yapılmalıdır. 11

12 Tohumluk Kamış ve Ratoon Üretimi Tohum embriyosu çok zayıf ve çimlenmeleri oldukça zordur. Bu yüzden çelik ve rizom ile vejetatif olarak çoğaltılmaktadır. Ş. Kamışı, genç kamış saplarının toprağa dikilmesi yoluyla vegetatif olarak üretilir. Hasat edilen kamışların uç kısımlarındaki boğumlar kesilerek tohumluk olarak ayrılır. Tohumluk kamışlar her birinde 2-3 tomurcuk bulunacak şekilde cm parçalara ayrılır ve dikimde bu çelikler kullanılır derinlikte açılan karıklara yatırılan çeliklerin üzeri 5 cm toprak ile örtülür. 12

13 Dikimden 4 ay sonra kardeşlenme tamamlanır ve kamış toprağı örter Kamışta boğum araları uzamaya başlar ve bölgelere göre 7-20 ay arasındaki vejetasyon süresinden sonra hasat olgunluğuna gelmektedir Şeker kamışı hasat edildikten sonra, kamışın bir kısmı ve kökler toprak altında kalmakta ve bu anızlar bakıma alınarak 23 defa daha kamış üretilir Dikim kamışının hasadından sonra toprak altında kalan ve yeni kamışların üretimine hizmet eden bu canlı artıklara ratoon, ratondan üretilen kamışa da raton kamışı adı verilir. 13

14 Hasat Periyodik olarak tarladan örnekler alınarak analiz edilir ve maximum şeker oranına ulaştığında hasat işlemine başlanmaktadır. Hasadın gecikmesi halinde sakkaroz, glikoz ve fruktoza dönüşmeye başlar kamış kalitesini düşürür. İklim, yağış, çeşit özelliği, dikim zamanı ve yetiştirme şartlarına bağlı olarak tropik bölgelerde ay, ABD de 7-9 ay, Küba da 9-12, Hawai de aylık bir süre sonunda hasat edilmektedir. 14