HALK KÜTÜPHANELERĠNDE GÖNÜLLÜLÜK: BENĠM KÜTÜPHANEM PROJESĠ NĠN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ

Transkript

1 T.C. MARMARA ÜNİVERSİTESİ TÜRKİYAT ARAŞTIRMALARI ENSTİTÜSÜ BİLGİ VE BELGE YÖNETİMİ ANABİLİM DALI HALK KÜTÜPHANELERĠNDE GÖNÜLLÜLÜK: BENĠM KÜTÜPHANEM PROJESĠ NĠN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ YÜKSEK LİSANS TEZİ Aydın İLERİ İSTANBUL 2011 I

2 T.C. MARMARA ÜNİVERSİTESİ TÜRKİYAT ARAŞTIRMALARI ENSTİTÜSÜ BİLGİ VE BELGE YÖNETİMİ ANABİLİM DALI HALK KÜTÜPHANELERĠNDE GÖNÜLLÜLÜK: BENĠM KÜTÜPHANEM PROJESĠ NĠN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ YÜKSEK LİSANS TEZİ Aydın İLERİ TEZ DANIŞMANI Doç. Dr. Oğuz İCİMSOY İSTANBUL 2011 II

3 III

4 ĠÇĠNDEKĠLER ĠÇĠNDEKĠLER I ÖNSÖZ VII ÖZET VIII ABSTRACT IX KISALTMALAR X ġekġller LĠSTESĠ XI TABLOLAR LĠSTESĠ XIII GĠRĠ ġ XIV 1. HALK KÜTÜPHANESĠ Halk Kütüphanesi Tanımı Halk Kütüphanesinin Amaçları Eğitim Bilgi Kişisel Gelişim Çocuklar ve Gençler Halk Kütüphaneleri ve Kültürel Gelişim Halk Kütüphanesinin Toplumsal Rolü Halk Kütüphanesinin Görevleri Halk Kütüphanesinin Hizmetleri Ödünç Verme Hizmetleri Danışma Hizmeti Çocuklara Hizmetler Genç Yetişkinler İçin Hizmetler Yetişkinlere Hizmetler Özel Kullanıcı Gruplarına Hizmetler Halk Kütüphanesinin Yapısal Unsurları Halk Kütüphanesi Kullanıcısı Halk Kütüphanesi Dermesi Halk Kütüphanesi Personeli Kütüphane Personelinin Becerileri 17 I

5 Halk Kütüphanesi Binası Halk Kütüphanesi Bütçesi Halk Kütüphanesi Örgütü Merkez Kütüphanesi Şube Kütüphanesi Çocuk Kütüphanesi Gezici Kütüphane Geçici Kitaplıklar Türkiye de Halk Kütüphanelerinin Durumu YILLARI ARASINDA TÜRKĠYE DE HALK KÜTÜPHANELERĠ ĠÇĠN YAPILAN ÖRNEK ÇALIġMALAR, GĠRĠġĠMLER PULMAN-XT Projesi PULMAN-XT Projesi ve Türkiye deki Çalışmalar Kurumlar Arası İşbirliği PULMAN İlkeleri El Kitabının Türkçeye Çevrilmesi PULMAN-XT Ulusal Toplantısı Kütüphanecilerin Eğitimi Pilot Proje Uygulaması PULMAN-XT Projesi'nin Türk Kütüphaneciliğine Etkileri Yaratıcı Kütüphane Girişimleri Tanıtım Grubu (ILIPG) Halk Kütüphanecilerinin Almanya Halk Kütüphaneleri Gezisi Ziyaret Edilen Kütüphaneler Gezinin Amacı Almanya Halk Kütüphaneleri Gezisinin Türk Kütüphaneciliği İçin Yararları Halk Kütüphaneleri Bölge Seminerleri Seminerler Seminerlerin Hedefleri Seminerlerin Örgütlenmesi (Organizasyonu) Seminerleri Destekleyen Kurumlar Bölge Seminerlerinin Yapıldığı İller ve Seminerlere II

6 Katılan Kütüphaneler Seminerlerin Konuları Seminerlerde Çalışma Yöntemi Seminer Katılımcı Sayıları Bölge Seminerlerinin Türk Kütüphaneciliğine Katkıları ve Seminerlerin Değerlendirmesi Ankara Yenilikçi Kütüphane Girişimleri Grubu 64 Tarihçesi 64 Çalışmaları İşaretler ve Mucizeler: Dil Çalışmalarında Yaratıcı Yöntemler ve Fikirler Okuma ve Dil Eğitimi İçin Oyun ve Yöntemler Etkinliği Almanya Halk Kütüphaneleri İnceleme Gezisi II (7-12 Şubat 2010) Gezinin Ana Konusu Gezi Katılımcıları Gezilen Kütüphaneler Almanya Halk Kütüphaneleri İnceleme Gezisi İzlenimleri Kültür Başkentleri Pécs ve Essen Çalışma Gezisi TKD izlenimlerini aktarıyor: Essen İstanbul Halk ve Belediye Kütüphanecileri Buluşması- I Türkiye de Halk Kütüphanelerinden İyi Uygulama Örnekleri Paneli Halk Kütüphanelerinin Geleceği Semineri Halk Kütüphaneleri Yönetmelik Taslağı Dünya Kitaplarda Saklı - Okuma ve Dil Eğitimi İçin Oyun ve Yöntemler Etkinlikleri Türkiye Turnesi Türkiye Okuma Kültürü Haritası nın Halk Kütüphanelerinin Kullanımı Açısından Analizi Türkiye Okuma Kültürü Haritası nın Türkiye Halk Kütüphanelerinin Kullanımı Açısından Değerlendirmesi HALK KÜTÜPHANELERĠNDE GÖNÜLLÜLÜK Halk Kütüphanesinde Gönüllülük Gönüllü Kazanma Çalışmaları Kütüphanede Hangi Alanlarda Gönüllük Yapılabilinir 90 III

7 Gönüllülük Alanları Gönüllü Sözleşmesi Gönüllü Hakları Gönüllü Olma Nedenleri Gönüllü Politikası Gönüllü Politikası Alanları Türkiye de Halk Kütüphanelerinde Gönüllü Çalışmalar Toplum Gönüllüleri Vakfı İlkeler Farklılıklara saygı Şeffaflık ve hesap verebilirlik Yerel katılım Ekip çalışması Yaşam boyu eğitim Girişimcilik Vizyon ve Misyon Toplum Gönüllüleri Vakfı Benim Kütüphanem Projesi Proje Amacı Proje Uygulayıcıları Benim Kütüphanem Projesi Gönüllüleri Projenin Hedef Kitlesi Proje Hedefleri Projeden Beklenen Sonuçlar Projenin Uygulandığı Kütüphaneler Benim Kütüphanem Projesi Uygulamaları Proje Uygulanacak Kütüphanelerin Belirlenmesi Proje Gönüllülerinin Kütüphanede Gerçekleştirdiği Çalışmalar Benim Kütüphanem Projesi Gönüllülerinin Kütüphanelere Katkıları Benim Kütüphanem Projesi Gönüllülerinin Kazanımları Gönüllülerin Gerçekleştirdiği Çalışmalar Gönüllüler Tarafından Gerçekleşen Fiziksel Yenileme Çalışmaları İşbirliği Yapılan Kişi ve Kurumlar İşbirliği Yapılan Sivil Toplum Kuruluşları Proje Etkinlikleri ve Etkinliklere katılan Yazarlar, Sanatçılar 118 IV

8 Projeye Kitap ve CD Bağışlayan Kurumlar ve Yayınevleri Kütüphaneleri Teknolojik Olarak Yenileme Çalışmaları Benim Kütüphanem Projesi Bütçesi Benim Kütüphanem Projesi nin Ayni Kaynakları Benim Kütüphanem Projesi ni Haber Yapan Ulusal Basın Organları Benim Kütüphanem Projesi Çalışmalarında Karşılaşılan Olumsuzluklar HALK KÜTÜPHANESĠ ÇALIġANLARIYLA HALK KÜTÜPHANELERĠNDE GÖNÜLLÜLÜK ANKET ÇALIġMASI VE ANKETĠN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ Anket Bilgilendirme Metni ve Sorular Anket Verileri ve Anketin Çıktıları Anket Sonuçlarının Değerlendirilmesi 159 SONUÇ ve ÖNERĠLER 160 EKLER 168 EK 1. Appleton Halk Kütüphanesi Gönüllülük Politikası 169 EK 2. LaGrange Kütüphanesi 170 EK. 3 Livermore Halk Kütüphanesi Gönüllü Programı Politika Bildirisi 171 EK 4. Middleton Halk Kütüphanesi Gönüllü Politikası 172 EK 5. New York Halk Kütüphanesi Gönüllü Çalışmaları 173 EK 6. Yeni Sakarya Gazetesi ( ) ve Haber Ekspres Muğla ( ) 179 EK 7. Bugün Gazetesi ( ) ve Denizli Gazetesi ( ) 180 EK 8. Gündem Ankara ( ), Karadeniz-Samsun ( ) ve Çoluk Çocuk Dergisi (Nisan 2008 Sayısı) 181 EK 9. Günboyu Gazetesi Trabzon ( ) 182 EK10. Önce Vatan ( ) ve Radikal Kitap Eki ( ) 183 EK 11. Bizim Gazete ( ) ve Trabzon Ekspres ( ) 184 EK 12. Radikal Gazetesi ( ) 185 EK 13. Bursa Haber ( ) ve Güneyde İmece-Mersin ( ) 186 EK 14. Denge Samsun ( ) ve Kocaeli Gazetesi ( ) 187 EK 15. Eşekli Kütüphane Fotoğraf Sergisi Afişi ve Nasrettin Hoca 800 Yaşında Karikatür Sergisi Afişi 188 EK 16. Benim Kütüphanem Projesi Yazar Söyleşisi Afişi-Kocaeli ( ) 189 V

9 EK 17. Benim Kütüphanem Projesi Yazar Söyleşisi Afişi-Muğla ( ) 190 EK 18. Benim Kütüphanem Projesi Söyleşisi, İstanbul ( ) 191 EK 19. Cumhurbaşkanı Genel Sekreteri Prof. Dr. Mustafa İsen in Benim Kütüphanem Projesi Çalışmaları Nedeniyle TOG a Gönderdiği Teşekkür Mektubu 192 EK 20. Çanakkale Valisi Sayın Orhan Kırlı nın Benim Kütüphanem Projesi Çalışmaları Nedeniyle Toplum Gönüllüleri Vakfı na Verdiği Teşekkür Plaketi 193 KAYNAKÇA 194 ÖZGEÇMĠġ 198 VI

10 ÖNSÖZ Yaşam boyu eğitim merkezleri olan halk kütüphaneleri yerel halk için bir buluşma yeri olmalı, kurulduğu yerelin tüm bireylerinin farklılıklarını gözetmeksizin halk kütüphanesi hizmetlerini nitelikli olarak sunmalıdır. Nitelikli hizmeti sunacak olan yetişmiş personel, yetişmiş insan gücüdür. Bu hizmeti sunacak olan asıl meslek grubu kütüphanecilerdir. Halk kütüphanelerinde istihdam edilen personelin formasyonu ve sayısı kütüphanelerin sunduğu hizmetlerinin niteliğini düşürmekte, hizmet çeşitliliğini sınırlandırmaktadır. Halk kütüphanesi hizmetlerini niteliğini arttırmak için kütüphane çalışmalarında gönüllülerin desteğini almak var olan durumun iyileşmesine hizmet kalitesinin yükselmesine katkı sunacaktır. Bu çalışmada halk kütüphanelerinin olması gereken yeri, Türkiye deki mevcut durumu, son on yılda AB süreciyle yaşanan olumlu girişimleri, Türkiye halk kütüphanelerinde yıllarında, 30 halk kütüphanesinde, Toplum Gönüllüleri Vakfı nın üniversitelerde okuyan gönüllülerince uygulanan, Benim Kütüphanem Projesi uygulaması ve diğer ülke kütüphanelerinde uygulanan gönüllülük çalışmaları ele alınmıştır. Gönüllülerin uyguladığı çalışmaların kütüphanelerde yarattığı hareketlilik, ekonomik ve sosyo-kültürel faydaları analiz edilerek gönüllülüğün yaygınlaştırılarak ülkemiz halk kütüphanelerinde gönüllülüğün kurumsallaştırılmasının gerekliliği gözlemlenmiştir. Çalışmalarım sırasında bilgi ve deneyimlerini esirgemeyen tez danışmanım Doç. Dr. Oğuz İcimsoy a,; ürettikleri kaynaklardan yararlandığım ve her zaman bilgi ve belge desteği sunan Prof. Dr. Bülent Yılmaz a, mesai arkadaşlarım Toplum Gönüllüleri Vakfı çalışanlarına, kaynak araştırmalarımda çeviri desteği sunan Lütfiye Örge, Kemal Arslan ve Ceyda Çelikoğlu na bu çalışmaya kaynaklık eden, Türkiye halk kütüphanelerine değer katan Toplum Gönüllüleri Vakfı Benim Kütüphanem Projesi gönüllülerine, Türkiye halk kütüphanelerinde zor koşullarda en iyi hizmeti üretme gayretinde olan kütüphaneci meslektaşlarıma, kütüphane yöneticilerine, kütüphane çalışanlarına, çalışmaların her aşamasında desteklerini esirgemeyen aileme teşekkürü borç bilirim. VII

11 ÖZET Bu çalışma halk kütüphaneleri hakkında bilgiler verdikten sonra, halk kütüphanelerinde uygulanan gönüllülük çalışmalarını referans alarak halk kütüphanesi hizmetlerinin geliştirilmesinde gönüllü çalışmaların önem ve işlevini, Toplum Gönüllüleri Vakfı Benim Kütüphanem Projesi örneği üzerinden göstermektedir. Çalışma dört ana bölümden oluşmaktadır. Çalışmanın ilk bölümünde, halk kütüphanesi hakkında genel bilgiler verilmiş, bu bilgiler içerisinde halk kütüphanesinin tanımı, amaçları, görevleri, hizmetleri, yapısal unsurları ve halk kütüphanesi örgütü ile ilgili önemli bilgiler yer almakta, devamında Türkiye de halk kütüphanelerinin güncel durumu ayrıntılı olarak ele alınmaktadır. Çalışmanın ikinci bölümünde, Türkiye de son yıllarda halk kütüphaneleri için yapılan örnek çalışmalar, girişimler incelenmektedir. Çalışmanın üçüncü bölümünde, halk kütüphanelerinde gönüllük kavramı, gönüllü kazanma çalışmaları, gönüllülük alanları, gönüllü sözleşmesi, gönüllü hakları, gönüllü olma nedenleri, gönüllü motivasyonu, halk kütüphanelerinde gönüllü çalışmalar uygulayan Toplum Gönüllüleri Vakfı nın ilkeleri, vizyon ve misyonu, Toplum Gönüllüleri Vakfı tarafından il ve ilçe halk kütüphanelerinde yılları arasında uygulanan Benim Kütüphanem Projesi ayrıntılarıyla incelenerek proje çıktıları değerlendirilmiş. Çalışmanın dördüncü ve son bölümünde ise halk kütüphanesi çalışanlarıyla gerçekleştirilen Halk Kütüphanelerinde Gönüllülük anket çalışmasına ve anketin analizine yer verilmiştir. VIII

12 ABSTRACT This study, after providing information about the public libraries, shows the importance and function of volunteer studies in development of public library services by taking the volunteerism studies applied in public libraries as a reference, and from the sample of Community Volunteers Foundation My Library Project. The study consists of four main parts. At the first part of the study, general information is provided about the public library. This information includes the definition of public library, its purposes, duties, services, structural elements and important information about the organization of public library. Soon after, current status of public libraries in Turkey is addressed in detail. At the second part of the study, the enterprises and examples of works which is actualized in the recent years for public libraries in Turkey. At the third part of the study, the principles, vision and mission of Community Volunteers Foundation which performs the concept of volunteerism, studies to gain volunteers, volunteerism areas, volunteer contract, volunteer's rights, reasons of volunteerism and volunteer motivation in public libraries, are explained. My Library Project, which implemented by the Community Volunteers Foundation in Public Libraries of Cities and Counties between 2006 and 2008 is examined in detail and the project outcomes are evaluated. And at the forth and the last part of the study includes, the Volunteerism In Public Libraries survey study and the analysis of the survey which was held with public library workers. IX

13 KISALTMALAR AB Avrupa Birliği Ankara Ankara Yenilikçi Kütüphane Girişimleri Grubu BBY Bilgi ve Belge Yönetimi BEK Benim Kütüphanem Projesi bs. Baskı, Basım çev. Çeviren haz. Hazırlayan IFLA International Federation of Library Associations (Uluslararası Kütüphane Dernekleri Federasyonu) ILIPG Innovative Library Initiatives Promotion Group (Yaratıcı Kütüphane Girişimleri Tanıtım Grubu) ĠST. İstanbul ĠZM. İzmir KYGM Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü PULMAN XT Public Libraries Mobilising Advanced Networks Extended (Genişletilmiş İleri Ağları Hareketlendiren Halk Kütüphaneleri) PULMAN Public Libraries Mobilising Advanced Networks(İleri Ağları Hareketlendiren Halk Kütüphaneleri) s. Sayfa SODES Sosyal Destek Projeleri STK Sivil Toplum Kuruluşları T.C. Türkiye Cumhuriyeti TKD Türk Kütüphaneciler Derneği TL Türk Lirası TOG Toplum Gönüllüleri Vakfı TUĠK Türkiye İstatistik Kurumu UNESCO United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumu) X

14 ġekġller LĠSTESĠ ġekil 1.1: Yılları Arası KYGM ne Bağlı Halk Kütüphanesi Sayısı 36 ġekil 1.2: Yılları Arası KYGM ne Bağlı Halk Kütüphanelerindeki Kullanıcı Sayısı 36 ġekil 1.3: Yılları Arası KYGM ne Bağlı Halk Kütüphanelerdeki Personel Sayısı, Karşılaştırması 37 ġekil 1.4: Yılları Arası KYGM ne Bağlı Halk Kütüphanelerinde Çalışan Kütüphanecilerin Sayısal Karşılaştırması 37 ġekil 1.5: T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü nün Yıllara Göre Bütçe Değerleri 40 ġekil 2.1: Yaşadığınız Çevrede Halk Kütüphanesi Var mı? 81 ġekil 2.2: Halk Kütüphanesine Üye misiniz? 82 ġekil 2.3: Halk Kütüphanelerini Kullanıyor musunuz? 83 ġekil 2.4: Halk Kütüphanelerine Neden İhtiyaç Duymuyorsunuz? 84 ġekil 2.5: Halk Kütüphanelerin Hizmetlerinden Memnun Olmama Nedenleri? 85 ġekil 2.6: Halk Kütüphanelerinden Beklentileriniz Nelerdir? 86 ġekil 3.1: Toplum Gönüllüleri Vakfı Organizasyon Yapısı 100 ġekil 3.2: Toplum Gönüllüleri Vakfı Organizasyon Şeması 101 ġekil 4.1: Anketi Cevaplayan Kütüphane Çalışanlarının Çalıştıkları Kütüphanelerin Dağılımı 142 ġekil 4.2: Ankete Cevap Veren Kütüphane Çalışanlarını Cinsiyet Dağılımı 142 ġekil 4.3: Ankete Katılan Kütüphane Çalışanlarının Kütüphanedeki Görevleri 143 ġekil 4.4: Ankete Katılan Kütüphane Çalışanlarının Kütüphanede Çalışma Süreleri 143 ġekil 4.5: Kütüphane Çalışanlarının Gönüllülerle Çalışma Deneyimi 144 ġekil 4.6: Gönüllülerle Çalışma Deneyimi Olmayan Kütüphane Çalışanların Dağılımı 144 ġekil 4.7: Gönüllülerin Kütüphanelere Geliş Yöntemi 145 ġekil 4.8: Kütüphanelerde Gönüllük Yapanların Yaş Grubu Dağılımı 145 ġekil 4.9: Kütüphanelerde Gönüllülük Yapanların Cinsiyet Dağılımı 146 ġekil 4.10: Gönüllülerin Kütüphanelerde Gerçekleştirdiği Çalışmalar Nelerdir? 146 ġekil 4.11: Kütüphanedeki Gönüllülerden Memnun musunuz? 147 ġekil 4.12: Halk Kütüphanelerinde Gönüllülük Çalışmaları Devam Etmeli mi? 147 XI

15 ġekil 4.13: Kütüphanede Gönüllülerle Çalışmak İster misiniz? 148 ġekil 4.14: Gönüllülerin Kütüphanelerde Hangi Çalışmalara Destek Olmasını İstersiniz? 148 ġekil 4.15: Kütüphanelerdeki Gönüllüler Hangi Yaş Grubundan Olmalı? 149 ġekil 4.16: Gönüllüler Kütüphanelere Hangi Yollarla Gelmeli? 149 XII

16 TABLOLAR LĠSTESĠ Tablo 1.1: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı KYGM ne Bağlı Halk Kütüphaneleri ile ilgili İstatistiksel Veriler: Tablo 1.2: Yılları Arasında Türkiye Halk Kütüphaneleri Gelişimi: Nüfusa Göre Karşılaştırma 32 Tablo 1.3: Türkiye Halk Kütüphanelerinde Yılları Arası Kütüphane Sayısı, Kitap Sayısı, Kullanıcı Sayısı, Üye Sayısı Karşılaştırması 35 Tablo 1.4: Yılları Arası Gezici Kütüphane İstatistikleri Karşılaştırması 38 Tablo 1.5: T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı Bütçesinin Yıllara Göre ( yılları) Genel Bütçedeki Yeri 39 Tablo 1.6: Yılları Arasındaki T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı Bütçesi, Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü Bütçesi ve Bakanlık Bütçesindeki Payı Karşılaştırılması 39 Tablo 1.7: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Stratejik Planı SWOT Analizi Çalışması- Kültür ve Turizm Bakanlığı nın Zayıf Yönleri 41 Tablo 3.1: Kütüphaneler ve Gönüllülerin Okuduğu Üniversite Eşleşmesi ve Gönüllü Sayısı 106 Tablo 3.2: Fiziksel Yenileme Yapılan Kütüphaneler ve Yenileme Sayıları 115 Tablo 3.3: Kütüphanelerde Yapılan Etkinlikler Tablosu 121 Tablo 3.4: Kütüphanelere Bağışlanan Kitap, CD ve Zeka Oyunları Listesi 124 Tablo 3.5: Kütüphanelere Bağışlanan Bilgisayar, Projeksiyon, Perde, Ses Sistemi Dağılımı Tablosu 126 Tablo 3.6: Yıllara Göre Bütçe Dağılımı ve Harcama Kalemleri 128 Tablo 3.7: Yılları Proje Bütçesi Harcama Dağılım Yüzdeleri 128 Tablo 4.1: Anketi Yanıtlayan Kütüphane Personelinin Çalıştığı İller 141 Tablo 4.2: Anketi Yanıtlayan Kütüphane Personelinin Çalıştığı İllerde Toplum Gönüllüleri Vakfı Benim Kütüphanem Projesi Uygulanan İllerin Listesi 141 XIII

17 GĠRĠġ Toplumların gelişmesinde kültür kurumlarının özelliklede yaşam boyu eğitim kurumları, başka bir değişle halk üniversiteleri olan halk kütüphanelerinin önemi büyüktür. Günümüz Türkiye sinde uygulanan kültür politikaları, kütüphanelere verilen önem, standart halk kütüphanelerinin verdiği hizmetlerin uzağındadır. Geleneksel halk kütüphanesi anlayışı ve kütüphane politikasızlığı kütüphanelerin olması gerektiği noktanın altına çekmektedir. Türkiye de 2002 yılında yaşanan ekonomik kriz ve peşinden dünya da 2008 yılı sonunda başlayan küresel ekonomik krizin de etkisiyle kültür kurumlarına ve özellikle halk kütüphanelerine ayrılan bütçe yetersiz kalmaktadır. Kütüphanelerin klasik unsurları, kullanıcılar, personel, bina, bütçe ve kütüphane dermesi, 73 milyon nüfuslu ülkemizin ihtiyaçlarını karşılayacak, kütüphaneleri halkın yaşamına sokacak güçte ve güncellikte değildir. Dünya da son 50 yılda hızla toplum yaşamının değişmez bir parçası olan Sivil Toplum, Sosyal Sorumluluk ve Gönüllülük gibi kavramlar Türkiye de son yirmi yılda sayısı hızla artan STK ların toplum yararına yaptığı gönüllü çalışmalar ön plana çıkmaktadır. Dünyanın birçok ülkesinde halk kütüphanelerin hizmetlerinin gelişmesi ve zenginleşmesinde sivil toplum kuruluşlarının desteği ve yurttaşların kütüphane hizmetlerine gönüllü katılımı, önemli bir rol oynamaktadır. Özellikle nitelikli iş gücü açısından, üniversite öğrencilerinin kütüphane hizmetlerine gönüllü katılımı, Türkiye ekonomisine ve kültür yaşamına önemli bir toplumsal fayda sağlayacaktır. Türkiye de de halk kütüphanelerinde yurttaşların ve STK ların halk kütüphanesi hizmetlerine katılımı, gönüllülük çalışmalarının arttırılması, halk kütüphanelerimizin sorunlarını tamamen ortadan kaldırmasa da birçok hizmetin niteliğini arttıracak, özellikle personel sorunu gönüllülerin desteği ve katılımıyla kısmen de olsa giderilecektir. Tüm bu çalışmalar kütüphaneleri yaşayan, üreten, kültür-sanat ve bilgi merkezleri haline getirecek adımların atılmasına önemli katkı sağlayacaktır. Bu çalışmanın amacı, gönüllülerin T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kütüphaneler Yayımlar Genel Müdürlüğü ne bağlı halk kütüphanelerinde yaptığı çalışmalarla kütüphane hizmetlerinde oluşturdukları farklılıkları ve katkıları ortaya XIV

18 koyarak kütüphanelerde gönüllülerin çalışmasın önemini vurgulamak, ekonomik nedenler -bütçe politikası- uygulanan kültür politikaları ve personel politikası nedeniyle ortaya çıkan halk kütüphanelerinde nitelikli insan gücü sorununu çözecek unsurun, üniversitelerde okuyan öğrencilerden oluşan gönüllülerin Türkiye deki KYGM ne bağlı halk kütüphanelerinde gönüllü çalışmasının kurumsallaşmasına, gönüllü organizasyonlarının güçlenmesine ve bu sürecini hızlanmasına katkı sunmak, gönüllüleri kütüphanelere çekecek, ihtiyaç olan kütüphanelere yönlendirecek, merkezi bir organizasyonun oluşmasını sağlamak, Türkiye deki KYGM ne bağlı halk kütüphaneleri için kalıcı gönüllülük politikası oluşturmaktır. Çalışma dört ana bölümden oluşmaktadır. Çalışmanın ilk bölümünde, halk kütüphanesi hakkında genel bilgiler verilmiştir. Bu bilgiler içerisinde halk kütüphanesinin tanımı, amaçları, görevleri, hizmetleri, yapısal unsurları ve halk kütüphanesi örgütü ile ilgili önemli bilgiler ve Türkiye de KYGM ne bağlı halk kütüphanelerinin güncel durumu ayrıntılı olarak ele alınmaktadır. Çalışmanın ikinci bölümünde, Türkiye deki KYGM ne bağlı halk kütüphanelerinde son yıllarda yapılan çalışmalar, örnek girişimler incelenmektedir. Çalışmanın üçüncü bölümünde, halk kütüphanelerinde gönüllük kavramı, gönüllü kazanma çalışmaları, gönüllülük alanları, gönüllü sözleşmesi, gönüllü hakları, gönüllü olma nedenleri ve gönüllü motivasyonunu, halk kütüphanelerinde gönüllü çalışmalar uygulayan Toplum Gönüllüleri Vakfı nın ilkeleri, vizyon ve misyonu, Toplum Gönüllüleri Vakfı tarafından T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü ne bağlı il ve ilçe halk kütüphanelerinde yılları arasında uygulanan Benim Kütüphanem Projesi ayrıntılarıyla incelenerek proje çıktıları değerlendirilmiştir. Çalışmanın dördüncü ve son bölümünde T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü ne bağlı halk kütüphanelerinde çalışan kütüphanecilerle yapılmış Halk Kütüphanelerinde Gönüllülük başlıklı anket çalışmasının sonuçları ve değerlendirmesi yer almaktadır. XV

19 1. HALK KÜTÜPHANESĠ 1.1. Halk Kütüphanesi Tanımı 2000 yılında Kudüs de yapılan IFLA konferanslarında IFLA Halk Kütüphaneleri Bölümü Komitesi üyelerinden oluşan bir çalışma grubu tarafından hazırlanan Halk Kütüphanesi Hizmeti Gelişim için IFLA/UNESCO ilkeleri adlı kitapta halk kütüphanesinin yerel yönetimler, ulusal hükümet ya da başka kuruluşlar tarafından kurulan, desteklenen ve finanse edilen kurumlar olarak tanımlanır. Aynı kitapta kütüphane hizmetlerini: Kütüphane bilgi ve hayal ürünlerini çeşitli kaynaklar ve hizmetler aracılığıyla erişimi sağlar, kullanıcılarının ırksal, ulusal, dinsel, cinsel, dilsel farklılıklara herhangi bir ayrım yapmaksızın varsıl ya da yoksul gibi ekonomik statü ayrımı yapmadan, eğitim farkı gözetmeden toplumu oluşturan üyelerine eşit olarak hizmet sunan kurumlar olarak açıklanmaktadır. 1 Bülent Yılmaz, yıllarında Türkiye de 9 ayrı bölgede gerçekleşen Halk Kütüphaneleri Bölge Seminerleri ni değerlendirdiği yazısında, halk kütüphanesi, bireylerin eğitim, kültür ve boş zamanları ile ilgili bilgi gereksinimlerini hiçbir ayrım gözetmeksizin ve ücretsiz biçimde karşılayarak bulunduğu yörenin toplumsal gelişimine katkıda bulunan demokratik kuruluş 2 der. PULMAN ilkeleri el kitabında halk kütüphaneleri kamu yararına bir güç olduğu, insanların yaşam boyu karşılaştıkları güçlüklerle baş edebilmesi için gerekli olan bilgiye ulaşabilecekleri, herkese açık demokratik katılımcılığı savunan özel ihtiyaçları olanlarla, cinsiyetlerine göre özellik gösteren gruplara yönelik hizmetler de sunan, yerelin bilgi bankası olan, müzeler ve arşivlerle işbirliği yapan, kültürel miras ve aile tarihi materyallerini sağlayarak yerelin hafızasını oluşturan kurum olarak tanımlanmaktadır. Halk kütüphanelerinin kendilerine özgü bir kültürü bulunmaktadır. Kütüphaneler kolay erişebilinir, iyi vakit geçirilen yerlerdir. Kütüphane kaynaklarını ve hizmetlerini eşsiz bir karışımını sunan ve tüm kullanıcısına eşit şartlar sağlayarak, güvenli, risksiz ve destekleyici bir toplumsal kurum olarak, katılımcı bir toplum yapısına katkıda bulunmak için gerekli değerleri ve bilgi çeşitliliğini sunar Philip Gill Vd., Halk Kütüphanesi Hizmeti (Gelişim için IFLA/UNESCO İlkeleri) çev. Bülent Yılmaz, 2.bs., İstanbul, Türk Kütüphaneciler Derneği İstanbul Şubesi, 2007, s.21 Bülent Yılmaz, Türkiye de Halk Kütüphaneleri Bölge Seminerleri: İyi Uygulama Örneği Olarak Bir Deneyimin Değerlendirilmesi, 22 (1) Türk Kütüphaneciliği, 2008, s. 107 PULMAN İlkeleri El Kitabı (Halk Kütüphaneleri İçin Kılavuz), çev. Tuba Akbaytürk, İstanbul, TKD İst. Şub., 2004, s

20 Halk Kütüphanesi için farklı zamanlarda, farklı kişiler tarafından yapılan ve genel kabul gören tanımlamalarda halk kütüphanesi ile ilgili dikkati çeken ortak noktalar şunlardır; - Hizmet sunduğu toplumdaki kişilere hiçbir ayrım gözetmeksizin hizmet vermesi - Toplumun tüm bireylerine açık olması - Verilen hizmetin ücretsiz olması - Kültür ve bilgi gereksinimlerini sağlaması - Hizmet sunduğu toplumda boş zamanların değerlendirilmesi Bütün bu tanımlamalardan yola çıkarak halk kütüphanesini şöyle tanımlayabiliriz: Hizmet verdiği toplumda yaşayan bireylerin tümüne hiçbir ayrım gözetmeksizin, kütüphanenin hizmet sunduğu yerelin kültür ve bilgi gereksinimini karşılayan, verdiği hizmetlerin tümünün ücretsiz olduğu, hizmet sunduğu toplumun bireylerinin boş zamanlarını değerlendirdikleri, bulunduğu yerelin toplumsal gelişimine katkı sunan, yaşam boyu eğitim ve kültür merkezidir. 1.2.Halk Kütüphanesinin Amaçları 1972 Yılında güncellenen UNESCO Halk Kütüphanesi Bildirgesinde halk kütüphanesinin amaçları, Yaşam boyu evrensel eğitime katkıda bulunmak. Kültür ve bilimde, insanlığın başarılarının değerlendirilmesine yardımcı olmak. İnsan düşünce ve fikirlerinin kayıtlarının, yaratıcı hayal gücünün ürünlerinin serbestçe herkesin hizmetine sunulacağı başlıca kaynak olmak. Dinlenmek ve eğlenmek için kitap ve diğer iletişim araçlarının hizmete sunulması ile insan moralinin canlandırılması. Öğrencilere yardımcı olmak. Teknik, bilimsel ve sosyolojik güncel bilgilerin hazırlanıp, toplumun hizmetine sunulması 4 olarak altı maddede özetlenmiştir yılında IFLA Halk Kütüphaneleri Bölümü Komitesi tarafından yenilenen, güncellenen Halk Kütüphanesi Hizmeti Gelişim için IFLA/UNESCO İlkeleri nde halk kütüphanelerinin amacı bireylerin ve grupların dinlenme ve boş zamanını da içine alan, eğitim, bilgi ve kişisel gelişim konularındaki gereksinimlerini karşılamak için çeşitli 4 Halk Kütüphaneleri İçin Hizmet Kılavuzu, haz. IFLA Halk Kütüphaneleri Seksiyonu, çev. Sevgi Hısım, 2. bs., Ankara, Kültür Bakanlığı Kütüphaneler Genel Müdürlüğü, 1992, s.11 2

21 ortamlarda kaynak ve hizmet sağlamasıdır, diye tanımlanır. Halk kütüphaneleri, bireylerin çok geniş biçimde çeşitli bilgi, düşünce ve fikirlere erişimi ücretsiz sağlayarak, demokratik bir toplumun gelişmesinde ve yaşatılmasında önemli rol oynayan kurumlardır. 5 IFLA Halk Kütüphaneleri Bölümü Komitesi halk kütüphanesi amaçlarını 6 başlık altında ayrıntılı olarak ele alarak tanımlamalarda bulunmuştur Eğitim Örgün ve yaygın eğitimi desteklemede basılı ve diğer ortamlardaki bilgiye herkesin erişimini sağlamak halk kütüphanesinin kurulma ve yaşatılma nedenidir ve bu halk kütüphanesi için temel amaçtır. Öğrenme, örgün eğitimin tamamlanmasıyla bitmez, birçok insan için yaşam boyu süren bir etkinliktir. Giderek karmaşıklaşan bir toplumda insanlar, yaşamlarının her döneminde yeni beceriler edinme gereksinimi duyacaktır. Halk kütüphanesi bu sürece yardım etmede önemli bir role sahiptir. Halk kütüphanesi örgün ve yaygın öğrenme süreçlerini desteklemek için uygun ortamlarda materyal sağlamalıdır. Bilgiye erişme ve onu etkili bir biçimde kullanma becerisi, başarılı bir eğitim için yaşamsal önem taşımaktadır ve halk kütüphaneleri, bilgi kaynaklarını kullanmayı öğretmede diğer kurumlarla işbirliği yapılmalıdır. Okuryazarlık; eğitim, bilgi ve kütüphaneler ile buralardaki bilgi hizmetlerinin kullanımı için anahtar olduğundan, halk kütüphanesi okuryazarlık kampanyalarını etkin bir biçimde desteklemelidir. Yeni okuryazar olmuş insanlar becerilerini yaşatmak ve geliştirmek için uygun okuma materyallerine kolay erişim gereksinimi duyarlar, bu gereksinim giderilmelidir. Bazı ülkelerde eğitimsel gelişme gereksinimi çok önemli görülmektedir ve halk kütüphanesinin odaklandığı nokta örgün eğitimi desteklemektir. Fakat halk kütüphanelerinin hem örgün hem de yaygın eğitimi destekleyebileceği birçok yol vardır. Bunu başarmak yerel koşullara ve erişilebilir kaynakların düzeyine bağlıdır. 6 Halk kütüphaneleri yaşam boyu eğitim merkezleridir. Birçok kaynakta halk eğitim merkezi, halk üniversitesi tanımı yapılan halk kütüphanelerinin önemli amaçlarından biri toplumun eğitim sürecine olan eğitime katkısıdır. 5 6 Philip Gill vd., Halk Kütüphanesi Hizmeti (Gelişim için IFLA/UNESCO İlkeleri) çev. Bülent Yılmaz, 2.bs., İstanbul, Türk Kütüphaneciler Derneği İstanbul Şubesi, 2007, s.22 age, s.22. 3

22 Bilgi Philip Gill, tarafından hazırlanan Halk Kütüphanesi Hizmeti Gelişim için IFLA/UNESCO İlkeleri isimli kitapta, bilgiye erişim ve bilgiyi anlayabilmek temel bir insan hakkı olduğu vurgusu yapılmaktadır. Günümüzde elde edilebilinen bilgi geçmişe göre daha fazladır denilerek bilgi birikiminin günümüze ilerleyerek ve çoğalarak ulaştığına değinilmektedir. Toplumun bütün bireylerine açık kamu hizmeti veren bir kurum olarak halk kütüphanesinin çok çeşitli bilgi kaynağı sağlamanın yanında, bilgi toplama, düzenleme ve sunma konusunda da önemli bir işlevi vardır. Halk kütüphanelerinin yerel bilgiyi toplama ve bu bilgiye erişimi sağlama gibi özel bir sorumluluğu vardır. Yerelin belleği olan halk kütüphanesi, toplumun ve bireylerin tarihi ile ilgili materyalleri toplayarak, bunları koruyarak ve erişimi sağlayarak geçmişin belleği işlevini görür. Halk kütüphanesi, bilgi toplama ve sağlamada uygun olan diğer kurumlarla erişilebilir kaynakların en iyi biçimde kullanımı için işbirliği yapmalıdır. Bilgiye erişim yolunu köklü biçimde etkileyen elde edilebilir bilgi hacmindeki hızlı artış ve sürekli teknolojik değişiklikler halk kütüphaneleri ve onların hizmetleri üzerine de önemli bir etki yapmıştır. Bilgi, bireyin ve toplumun gelişiminde çok önemlidir ve bilgi teknolojisi, bu bilgiye erişebilen ve onu kullanabilenlere çok büyük güç sağlar. Bilginin hızlı artışına karşın dünya nüfusunun çoğunluğu bu bilgilere ulaşamamaktadır ve bilgi zenginleri ile bilgi yoksulları arasındaki uçurum genişlemeye devam etmektedir. Halk kütüphanesi için yaşamsal rol, geleneksel ortamlarda bilgi sağlamanın yanında bilgi sağlayıcısı olan İnternete kamusal erişimi de sağlamalıdır. Halk kütüphaneleri, bilgi ve iletişim teknolojisindeki heyecan verici gelişmeler sayesinde elde edilen fırsatları fark etmeli ve açığa çıkarmalıdırlar. 7 Bilgi Toplumu kavramının sıkça kullanıldığı günümüzde, halk kütüphaneleri toplumun en önemli bilgi merkezleridir. Halk kütüphaneleri sadece bilgi sunan kurumlar olmamalı, bilgiyi toplayan, bilgiyi analiz eden ve bilgi üreten yaratıcı kurumlar olmalıdır KiĢisel GeliĢim Halk kütüphaneleri toplumu oluşturan bireylerin kişisel gelişimlerini destekleyecek materyalleri içermelidir. Halk kütüphanesi, bireylerin kendi başlarına edinemeyecekleri zengin ve çeşitli bilgi ile yaratıcı başarıya erişimi çok çeşitli ortamlarda sağlayabilir. Kütüphanelerin dermelerinde bulunan kaynaklar bireylerin 7 age, s

23 yaşamsal gündelik bilgi ihtiyaçları dışında edebi ihtiyaçlarını da karşılar. Toplumun kendi edebiyatını da içine alan dünya edebiyatı ve bilginin başlıca dermelerine erişim sağlamak halk kütüphanesinin çok değerli bir katkısıdır ve hâlâ yaşamsal önem taşıyan bir işlevidir. Bireylerin kütüphane kullanımından elde ettikleri bilgiler bireylerin hayal dünyasını ve becerilerini desteklemelidir. Halk kütüphanesi, gelişmekte olan toplumlarda insanlara temel yaşam becerileri, yetişkin temel eğitimi cinsel sağlık ve çevre gibi konularda bilgiler sağlayarak günlük yaşam mücadelesine ve toplumsal ekonomik gelişmeye önemli katkıda bulunabilir. Halk kütüphanesi, ayrıca temel kullanıcı eğitimini de (kütüphane okuryazarlığı) vermelidir. 8 Halk Kütüphaneleri yurttaşların kişisel gelişimlerini arttırabilecekleri, yaratıcılıklarını açığa çıkaracak üretimlerde bulunacakları, bireysel çalışmalar yapabilecekleri bilgiyle buluşacakları aktif merkezlerdir Çocuklar ve Gençler Çocuklara ve gençlere verilecek hizmetlerin onların ihtiyaçlarını doğru belirleyerek, o ihtiyaçları giderecek materyaller sağlanarak en iyi şekilde verilmelidir. Halk kütüphanesi, toplumdaki bütün grupların gereksinimlerini yaş, fiziksel, ekonomik ya da toplumsal durum farkı gözetmeksizin karşılamayı amaçlar. Çocukların ve gençlerin ihtiyaçlarını karşılamada kütüphanelerin özel bir sorumluluğu vardır. Çocukların küçük yaşta bilginin heyecanını tadar ve hayal gücü ürünü çalışmalardan etkilenirlerse yaşamları boyunca kendilerini zenginleştirerek ve topluma katkıda bulunarak bu çok önemli kişisel gelişim öğelerinden yararlanarak, ilerdeki yaşamlarını etkileyecek temel gereksinimleri edinerek, kütüphane kullanımını alışkanlık haline dönüştürebilirler. Ayrıca, çocuklar, anne-babalarını ve diğer yetişkinleri kütüphane kullanımı konusunda teşvik edebilirler. Okumayı öğrenmede zorluk çeken çocukların uygun materyal sağlamak için kütüphaneyi kullanmaları çok önemlidir. 9 Çocuklar ve gençler için kütüphanelerde özel alanlar oluşturulmalı, koleksiyon seçimi bu doğrultuda gerçekleştirilmelidir. Çocuklar ve gençler için kültürel ve sanatsal özel etkinlikler düzenlenerek kütüphane ile olan bağları güçlendirilmelidir. Halk kütüphaneleri en çok kullanıcıları olan çocuklar ve gençlerin eğitim süreçlerinde ve de kişisel çalışmalarında önemli merkezlerdir. 8 9 Philip Gill vd., Halk Kütüphanesi Hizmeti (Gelişim için IFLA/UNESCO İlkeleri) çev. Bülent Yılmaz, 2.bs., İstanbul, Türk Kütüphaneciler Derneği İstanbul Şubesi, 2007, s a.g.e. s

24 Halk Kütüphaneleri ve Kültürel GeliĢim Kütüphaneler toplumun kültürel kalkınması için çalışmalar yapmakla yükümlüdür. Halk kütüphanesinin önemli bir rolü, toplumda kültürel ve sanatsal gelişime dikkat çekmek ve toplumun kültürel kimliğini biçimlendirmeye ve desteklemeye yardım etmektir. Kültürel çalışmalar yerel ve bölgesel kültür-sanat kurumlarıyla, STK larla işbirliği içinde çalışarak, kültürel etkinlikler için yer ayırarak, belirli zaman aralıklarıyla kültürel programlar hazırlayarak ve kütüphane materyalleri ile kültürel ilgiler yaratılarak başarılabilir.(örneğin kütüphane koleksiyonunda bulunan mizah kitapları sergisi açmak, mizah yazarlarıyla söyleşiler düzenlemek gibi ) Kütüphane toplumdaki kültür çeşitliliğini yansıtacak biçiminde kültürel çalışmaları gerçekleştirmelidir. 10 Halk kütüphanelerinin toplumun sanat ve kültürel açlığını giderecek çalışmalar gerçekleştirmesi varoluş nedenlerindendir. Halk kütüphaneleri yerellerin kültür-sanat merkezleridir. Toplumun sanat ve sanatçıyla buluşacağı işlevli bir buluşma noktasıdır Halk Kütüphanesinin Toplumsal Rolü Halk kütüphaneleri kuruldukları yerele toplumsal fayda sağlarlar. Toplumun ekonomik sosyal gelişimine, değişimine olumlu yönde etkiler ve katkı sunar. Halk kütüphanesi bir kamu alanı ve buluşma yeri olarak önemli role sahiptir. Bu, özellikle, insanların bir araya gelmeleri için çok az yerin bulunduğu toplumlarda önemlidir. Halk kütüphanesine bazen "toplumun çizim odası" denir. Kütüphaneyi, araştırma ve boş zaman değerlendirme etkinlikleri ile ilgili bilgi bulmak için kullanmak, insanları toplumun diğer üyeleriyle resmi olmayan bir iletişime sokar. Halk kütüphanesi kullanmak olumlu bir toplumsal deneyim olabilir. 11 Halk Kütüphaneleri toplumsal barışa ve demokratik topluma hizmet eden, toplumu oluşturan bireylerin ortaklaşa ve benzer amaçlarla kullandıkları, toplumsal fayda sağlanan eğitim ve kültür kurumlarıdır. 1.3.Halk Kütüphanesinin Görevleri Halk kütüphanelerinin en genel görev tanımı hizmet sundukları toplumun bilgi gereksinimlerini karşılamaktır. Meral Alakuş tarafından 1991 yılında yazılan Bilgi Toplumu adlı kitapta halk kütüphanelerinin başlıca görevleri şöyle özetlenmiştir; a.g.e. s.30 a.g.e. s.31 6

25 1- En geniş anlamda bir kültür merkezi olma işlevini yüklenmek ve içinde yer aldığı toplumu bilgilendirmek, 2- Toplumun her kesimine kütüphane hizmetleri götürmek. Hasta veya görme özürlü okurlar, gerektiğinde iş ve sanayi kesimi ve öğrenciler bu kütüphanelerde ihtiyaçları doğrultusunda özel olarak yararlanabilmelidir. 3- Toplumda kitap okuma ve bilgi edinme bilincini geliştirmeye çalışmak, 4- Cehaleti önlemek ve okuryazarlığı geliştirmek için her türlü yayını koleksiyonunda bulundurmak. 12 Birçok kaynakta yer alan halk kütüphanesi görevleri genel kabul gören kapsamlı ve güncel haliyle 2000 yılında Kudüs de gerçekleşen IFLA konferansları sonrasında güncellenerek IFLA/UNESCO halk kütüphanesi bildirgesinde ayrıntılı 12 madde olarak sıralanmıştır. Bilgi, okuryazarlık, eğitim ve kültürle ilgili aşağıdaki temel görevler halk kütüphanesi hizmetlerinin çekirdeğini oluşturmalıdır: 1- Küçük yaşlardan itibaren çocuklarda okuma alışkanlığı yaratma ve bunu geliştirme; 2- Bireysel ve kendi kendine eğitimin yanı sıra her düzeyde örgün eğitimi de destekleme; 3- Kişisel yaratıcı gelişim için fırsatlar sağlama; 4 - Çocukların ve gençlerin hayal gücünü ve yaratıcılığını harekete geçirme; 5- Kültürel miras duyarlılığı, sanatsal, bilimsel başarı ve yeniliklere değer vermeyi artırma; 6- Bütün gösteri sanatlarının kültürel anlatımlarına erişimi sağlama; 7- Kültürlerarası diyalogu geliştirme ve kültürel çeşitliliği hoş görme; 8- Sözlü geleneği destekleme; 9- Vatandaşların, topluluk bilgisinin her türüne erişimini garanti etme; 10- Yerel girişimci, dernek ve çıkar gruplarına uygun bilgi hizmetlerini sağlama; 11- Bilgi ve bilgisayar becerilerinin geliştirilmesini kolaylaştırma; 12- Bütün yaş grupları için edebi etkinlikleri ve programları destekleme ve ayrıca gerekli olursa bu etkinlikleri başlatma Meral Alakuş, Bilgi Toplumu, Ankara, Kültür Bakanlığı Kütüphaneler Müdürlüğü, 1991 s a.g.e. s

26 Bu görevleri yerine getirecek halk kütüphaneleri 21. yüzyılın yaşam boyu eğitim ve kültür merkezleri, sürekli yenilenen ve yaşayan, gelişen ve büyüyen kurumlar olarak toplumsal yaşamın vazgeçilmez unsurları olarak önemli bir yere sahip olacaklardır. 1.4.Halk Kütüphanesinin Hizmetleri Halk kütüphanesi hizmeti konusunda birçok kaynakta benzer bilgiler bulunmaktadır. Bu kaynakların en önemlisi olarak IFLA/UNESCO Halk Kütüphaneleri Bildirgesi çalışmamızda referans aldığımız önemli çalışmalardan birisidir. IFLA/ UNESCO Halk Kütüphanesi Bildirisinde (1994) Halk Kütüphanesi hizmetleri konusunda önemli bilgiler verilmektedir. Halk kütüphanesi hizmetleri; yaş, ırk, cinsiyet, din, ulus, dil ya da toplumsal statüye bakılmaksızın herkese eşitlik temelinde sağlanır. Hangi nedenle olursa olsun dilsel azınlıklar, engelliler ya da hastane ya da cezaevinde olan insanlar gibi, düzenli hizmet ve materyalleri kullanamayan kullanıcılar için özel hizmetler ve materyaller sağlanmalıdır. 14 Kütüphane kurulduğu bölgenin coğrafi yapısına, kullanıcıların etnik, dinsel, cinsel grupları ayırmaksızın, hizmet sunmalı, her yaştan kullanıcı için dermesinde hizmet sunacak materyaller bulundurmalıdır. Bütün yaş gruplarının gereksinimlerine yönelik materyalleri kütüphanenin koleksiyonunda bulundurmalıdır. Dermesinde geleneksel kütüphane materyallerinin dışında, kütüphane hizmetlerine uygun teknoloji ürün çeşitlerini içermelidir. Hizmetlerin yerel gereksinimlere ve yerel koşullara uygunluğu önemlidir. Materyaller; insan çabası ve hayal gücünün belleği olmaları yanında çağdaş eğilimleri ve toplumun evrimini yansıtmalıdır. Kütüphane dermesi ve hizmetleri herhangi bir ideolojik, siyasal ya da dinsel sansürün bir biçimine ya da ticari baskılara maruz kalmamalıdır. 15 Amaçların gerçekleştirilmesinde halk kütüphanesi hizmeti potansiyel kullanıcılarının hepsi için erişilebilir olmalıdır. Kasıtlı olarak ya da kazara oluşan her erişim sınırlaması hizmet ettiği topluluğun kütüphane ve bilgi gereksinimlerini karşılama olan temel rolünü yerine getirmede halk kütüphanesinin yeteneğini azaltacaktır. 16 Halk kütüphanelerinin hizmetleriyle ilgili yazılı kaynaklarda, aşağıdaki hizmet çeşitleri öne çıkmaktadır age, s.150 a.g.e. s.150 a.g.e s.54 8

27 Ödünç Verme Hizmetleri Halk kütüphanesinin önemli hizmeti olan ödünç vermeyi Bülent Yılmaz, kütüphane kaynaklarının kütüphane dışında kullanılmak üzere belirli kurallar çerçevesinde ve belirli bir süre için kullanıcılara verilmesi anlamına gelen bu hizmet halk kütüphanelerinde en yaygın olarak kullanılan hizmet türlerinden birisi 17 diyerek tanımlar. Kütüphanelerin politikalarına göre ödünç verilmesi kurallarla belirlenmiş kütüphane materyalleri yine kütüphane kurallarınca belirlenen sürelerde kullanıcı hizmetine sunulur. Ödünç hizmetine sunulan materyalleri kütüphanede, kütüphanenin açık bulunduğu zaman aralığında kullanmaya zamanı bulamayan kullanıcılar okumak istedikleri kitabı, dinlemek istedikleri müzik cd sini, izlemek istedikleri sanatsal DVD ve VCD leri ödünç verme kurallarıyla belirlen zaman içerisinde kullanarak kütüphaneye iade ederler. Ödünç hizmetinden yararlanmak için kütüphanenin üyesi olmak gereklidir. Ödünç hizmeti ücretsizdir. Kullanıcıların aldıkları kütüphane materyallerini zamanında getirmeleri için belirlenen süre aşımında belirli yaptırımlar uygulanır. (Para cezası verilmesi, üyeliğin belirli süreliğine askıya alınması, üyelik iptali vb. gibi.) DanıĢma Hizmeti Kullanıcıların bilgi bulmada en çok başvurdukları bölüm danışma hizmetinin verildiği bölümdür. Bilgiye ulaşmak isteyen kütüphanenin kullanıcısının başvurduğu ilk nokta danışma hizmeti bölümüdür. Bu hizmetin başarısı kütüphane kullanıcısının bilgiyi en kısa zamanda bulmasına yardımcı olacaktır. Günümüzde bu hizmet internet sayesinde kütüphaneye gelmeden bile çözümlenecek bir hizmete dönüşmüştür. Kütüphanelerin otomasyon sistemine geçmesi bu süreci istenilen bilgiye hızlı bir şekilde ulaşmasını sağlayacaktır. Halk kütüphanesi sistemi, personel ve kaynakların sınırları çerçevesinde, tam bir danışma ve bilgi hizmeti sağlamaktan sorumlu olan ayrı bir bölüme sahip bulunmalıdır. 18 Her halk kütüphanesi a) Kendi kaynaklarını kullanarak veya soru soran kişiyi başka kaynaklara yönelterek; Bülent Yılmaz, Halk Kütüphanesi Kullanımı Sosyo-Ekonomik Bir Çözümleme, İstanbul, Türk Kütüphaneciler Derneği İstanbul Şubesi, 1996, s.11 H.C. Campbell, Halk Kütüphanesi Sistem ve Hizmetlerin Geliştirilmesi, çev. Bengü Çapar, Ankara, Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, 1988, s

28 b) Soru soran kişinin yerel kütüphaneden yararlanmasını sağlamak üzere yönetim merkezinden veya merkezi kütüphaneden materyal ödünç alarak; ya da c) Aynı amaçla, yönetim merkezi veya merkezi kütüphane aracılığıyla Milli Kütüphaneden ödünç alarak, bilgi sağlayabilmelidir. 19 Halk Kütüphaneleri bu hizmet kapsamında yerel gazete arşivlerini tutarak yerelin bilgi ve belgelerini toplayarak yerelle ilgili danışma hizmeti sunacak bilgi bankası gibi olmalıdır. Kütüphane dermesine katılan materyaller okuyuculara ve yereldeki kütüphane kullanıcı gruplarına, kütüphaneyi kullanan kamu kurumlarına güncel bilgi duyuru servisi kurmalıdır. Halk kütüphanesinde verilen danışma hizmeti için oluşturulan derme genellikle ansiklopedi, sözlük, rehber, yıllık, katalog vb. kaynakları kapsamaktadır. Bu kaynaklar kütüphane dışına verilmemelidir Çocuklara Hizmetler Kütüphane ile tanışma ve kütüphane kullanma alışkanlığı kazanacak yaş grubu olan çocuk okuyucular için yapılacak olumlu çalışmalar, onların ergen yaş döneminde okuma- kütüphane kullanma eğilimlerini olumlu yönde etkileyecektir. Bu hizmetler organize edilirken çocukların istekleri de dikkate alınmalıdır. Halk kütüphaneleri, çok çeşitli materyal ve etkinlikler ile çocuklara, okumanın zevkini ve bilgiyi ve hayal gücü ürünlerini keşfetmenin heyecanını yaşamaları için fırsat sağlarlar. Çocuklara ve ebeveynlerine, bir kütüphanenin en iyi nasıl kullanılacağı; basılı ve elektronik kaynakların kullanımında becerilerini nasıl geliştirecekleri öğretilmelidir. Halk kütüphaneleri, okumayı öğrenme sürecini desteklemede ve çocuklar için kitapların ve diğer materyalin kullanımını artırmada özel bir sorumluluğa sahiptirler. Kütüphane, öykü anlatma ve kütüphane hizmetleri ve kaynaklarıyla ilgili etkinlikler gibi çocuklara özel etkinlikler gerçekleştirmelidir. Çocuklar, çok küçük yaştan itibaren kütüphane kullanımı konusunda cesaretlendirilmelidir; bu, onların gelecek yıllarda kullanıcı olarak kalmalarını sağlayacaktır. Çok dilli ülkelerde çocuklar için kitaplar ve görsel-işitsel materyaller ana dillerinde de sunulmalıdır a.g.e. s Bülent Yılmaz, Halk Kütüphanesi Kullanımı Sosyo -Ekonomik Bir Çözümleme, İstanbul, Türk Kütüphaneciler Derneği İstanbul Şubesi, 1996, s Philip Gill vd.,halk Kütüphanesi Hizmeti (Gelişim için IFLA/UNESCO İlkeleri) çev. Bülent Yılmaz, 2.bs., İstanbul, Türk Kütüphaneciler Derneği İstanbul Şubesi, 2007, s.58 10

29 Çocukların kütüphane ile tanışması, geleceğin kütüphane kullanıcılarının kazanılmasının temeli olacaktır. Örneğin; okul öncesi eğitim alan çocuklara kütüphanelerde akıllarda kalacak görseller, oyuncaklar bulundurmak, minik kütüphane kullanıcılarına kütüphaneyi unutturmayacak hediyeler, ikramlar sunmak, kütüphanede masal akşamları, oyun saatleri düzenlemek. Çocuklara daha küçük yaşlarından başlayarak, halk kütüphanesinin kendilerine sağlayacağı geniş kaynakların tanıtılması gerekir. Sınıfça, daha iyisi okulda işlenmekte olan konu ile ilgili olarak yapılacak kütüphane ziyaretleri, özendirici olacaktır. Okul süreci içinde programlanacak birkaç ziyaret, çocukların koleksiyonların genişliği, düzeni ve kullanımı konusunu ve kendi giderek artan ihtiyaç ve yeteneklerine uygun düzeyde tanımalarını sağlayacaktır Genç yetiģkinler için hizmetler Çocukluk evresinden gençliğe geçen kullanıcıların ihtiyaçları, ilgi ve merakları değişiklik gösterir. Genç kullanıcıların kütüphaneden yararlanacağı materyalleri bulundurarak onlara yönelik özenli çalışmalar organize edilmelidir. Bu çalışmaları yaparken genç kullanıcıların ihtiyaçları tespit edilmelidir. Çocuklukla yetişkinlik arasındaki genç insanlar, sahip oldukları kültürleriyle toplumun üyesi bireyler olarak gelişirler. Halk kütüphaneleri, onların gereksinimlerini anlamalı ve bunları karşılayacak hizmetler sağlamalıdırlar. Elektronik bilgi kaynaklarına erişimi içeren, onların ilgi ve kültürlerini karşılayan materyaller sunulmalıdır. Bazı durumlarda, bu, popüler romanlar, kitap ve televizyon dizileri, müzik, video kasetleri, gençlik dergileri, posterler, bilgisayar oyunları, çizgi romanlar gibi geleneksel olarak kütüphane kaynaklarının parçası olmayan çeşitli materyalle gençlik kültürünü temsil eden kaynaklar edinmek anlamına gelecektir. Daha büyük kütüphanelerde bu materyaller uygun mobilyalar ile özel bir bölümü oluşturabilir. Bu, onlara, kütüphanenin onlar için olduğunu hissetmelerine ve bu yaş grubu için alışılmış olan kütüphaneden uzaklaşma duygusunu yenmelerine yardım edecektir. Ayrıca, genç yetişkinler ile ilgili program ve konuşmalar da gerçekleştirilebilir Halk Kütüphaneleri İçin Hizmet Kılavuzu, haz. IFLA Halk Kütüphaneleri Seksiyonu, çev. Sevgi Hısım, 2. bs., Ankara, Kültür Bakanlığı Kütüphaneler Genel Müdürlüğü, 1992, s.33 Philip Gill vd., Halk Kütüphanesi Hizmeti (Gelişim için IFLA/UNESCO İlkeleri) çev. Bülent Yılmaz, 2.bs., İstanbul, Türk Kütüphaneciler Derneği İstanbul Şubesi, 2007, s

30 YetiĢkinlere Hizmetler Halk kütüphaneleri yediden yetmişe toplumda her yaştan kullanıcıya hizmet sunan kurumlardır. Halk kütüphanesinden yararlananların başında yetişkinler gelmelidir. Kütüphanenin kurulduğu yerelde yaşayan yetişkinlerin ilgi alanlarına, mesleki uğraşlarına göre bilgi kaynaklarını dermesinde bulundurmalı, yetişkinleri kütüphanenin kullanıcısı yapacak çalışmalar organize etmelidir. Doğrudan doğruya halka kütüphane hizmeti veren tek kuruluş Halk Kütüphanesi dir. Örneğin bir otomobil tamircisi mesleğiyle ilgili kitabı, bir tarım işçisi daha iyi mahsul alma ve ilaçlama yöntemleri konusundaki bilgileri, bir ev hanımı günlük işlerinde karşılaştığı çeşitli sorunlar için uygun bilgiyi burada bulacaktır. 24 Halk kütüphaneleri yetişkinlerin iş yaşamları ve günlük uğraşları dışında eğlenerek zaman geçirecekleri merkezlerdir. Yetişkinler çalışmalarında, iş ve özel yaşamlarında karşılaşacakları çeşitli durumlarla ilgili farklı bir bilgi ve kütüphane hizmeti isteyecektir. Bu istekler, analiz edilmeli ve hizmetler bu analizin sonucuna göre geliştirilmelidir. Bu hizmetler, aşağıda sıralananlar için desteği de içermelidir: yaşam boyu öğrenim boş zaman ilgileri bilgi gereksinimleri topluluk etkinlikleri kültürel etkinlikler eğlenme için okuma Bu gereksinimleri karşılayan hizmetler, çocuklara ve genç yetişkinlere de açık olmalıdır Özel Kullanıcı Gruplarına Hizmetler Kütüphaneye kendi imkânlarıyla gelemeyen, yaşadığı coğrafya nedeniyle halk kütüphanesine ulaşamayan, kütüphaneye gelmede fiziksel engeli bulunan, cezaevi, hastane, huzurevi vb. kurumlarda belirli süreli ya da süresiz olarak yaşamını sürdüren vatandaşlar özel kullanıcı gruplarının kapsamına girmektedir. Bu kullanıcı grupları için halk kütüphanelerinin çeşitli zaman aralıklarıyla hizmet götürmesi gerekmektedir. Özel Ayşe Üstün, Halk Eğitimi ve Halk Kütüphaneleri, İstanbul, Gençlik Copy Center, 2000, s.74 Philip Gill vd., Halk Kütüphanesi Hizmeti (Gelişim için IFLA/UNESCO İlkeleri) çev. Bülent Yılmaz, 2.bs., İstanbul, Türk Kütüphaneciler Derneği İstanbul Şubesi, 2007, s.62 12

31 kullanıcı grupları için ayrı bir birim oluşturularak, kütüphane koleksiyonundan özel kullanıcıların ilgi ve ihtiyaçlarına göre bir gezici bölüm oluşturmak gerekmektedir. Kütüphanenin düzenli hizmetlerinden hangi nedenle olursa olsun yararlanamayan potansiyel kullanıcıların bu hizmetlere eşit erişim hakkı vardır. Bu yüzden, kütüphane, bu kullanıcıların, materyal ve hizmetlerine erişebilmesi için çeşitli yollar geliştirmelidir. Bunlar; özel ulaşım, örneğin, ıssız yerlerde yaşayanlar için gezici kütüphaneler, kitap sandalları ve diğer ulaşım olanakları eve bağlı olanların evlerine götürülen hizmetler çalışanlar için fabrikalara ve iş yerlerine götürülen hizmetler bazı kuruluşlarda kısıtlanmış kişilere hizmetler, örneğin, cezaevi ve hastaneler fiziksel ve duyusal engellilere özel araçlar ve okuma materyalleri, örneğin, duyma ve görme engelli kişiler için öğrenme zorluğu çeken kişiler için özel materyaller, örneğin, kolay okuma materyalleri ve kasetleri göçmenlerin ve yeni vatandaşların farklı bir topluma ayak uydurmalarında yardımcı olmak ve kendi kültürlerinin kaynaklarına erişebilmelerini sağlamak için verilen hizmetler elektronik iletişim, örneğin, internet katalogları Özel gereksinimleri olan kişiler için verilen hizmetler yeni teknolojinin kullanımıyla genişletilebilir, örneğin, görme engelliler için söz birleştiricileri; evlerinden ayrılamayanlar ya da ıssız yerlerde yaşayanlar için çevrimiçi kataloglar; uzaktan öğrenme için bağlantılar. Örneğin, çevrimiçi kataloglar (OPAC) fiziksel ve duyusal engellilerin gereksinimlerini karşılamak üzere sıklıkla uyarlanabilir. Teknolojik gelişmelerden en fazla yararlananlar genelde gerekli yatırım için en az çaba harcayanlardır. Halk kütüphaneleri, hizmetleri olabildiğince çok insana götürmek için yeni teknolojinin kullanımını artırmaya yönelik yaratıcı projeler geliştirmelidirler Halk Kütüphanesinin Yapısal Unsurları Halk kütüphanelerinin yapısal unsurları mesleki alanda yayınlanmış çalışmalarda; kullanıcı, derme, personel, bina ve bütçe olarak 5 ana başlıkta ele alınmaktadır. 26 a.g.e, s

32 Halk Kütüphanesi Kullanıcısı: Halk kütüphanesini kullanan tüm topluluk üyeleri halk kütüphanesinin kullanıcısıdır. Halk kütüphanesinden hizmet alan herkes kullanıcı diye tanımlanmaktadır. Aşağıda maddelerde potansiyel halk kütüphanesi kullanıcıları tanımlanmaktadır; Her yaştan ve yaşamın bütün basamaklarındaki insanlar: - çocuklar - genç yetişkinler - yetişkinler. Özel gereksinimleri oları bireyler ve gruplar - yerli insanları da içine alan farklı kültürlerin ya da etnik grupların insanları - engelliler, örneğin, görme ve yarı duyma-duyma engelliler - eve bağlı insanlar - kurumsal bağımlılığı olan insanlar, örneğin, hastaneler, cezaevleri gibi. 27 Bülent Yılmaz Halk Kütüphanesi Kullanımı Sosyo-Ekonomik Çözümleme adlı kitap çalışmasında kullanıcı tanımını şöyle özetlemektedir: Halk kütüphanelerinin kullanıcıları çocuklar, gençler, yetişkinler, yaşlılar, özürlüler, azınlık ve yabancı gruplar, hasta, tutuklu ve hükümlü gibi özel kullanıcılardır Halk Kütüphanesi Dermesi Hülya Dilek Kayaoğlu Derme Oluşturma ve Geliştirme adlı çalışmasında; Derme sözcüğü Türkçede Fransızcadan dilimize geçen koleksiyon sözcüğüyle eş anlamlı olarak kullanılmaktadır. 29 der. Kütüphane dermesi kavramı için ise şu tanımlamayı yapar; Kütüphane dermesi kavramı, belirli bir amaçla, birden fazla materyal türünün, birçok değişken göz önüne alınarak bir araya getirildiği bir örgütlenmeye gönderme yapmaktadır. Dolayısıyla, derme sözcüğü kütüphane ile ilişkilendirildiğinde farklı bir anlam kazanmaktadır. Özellikle kitapları ya da süreğen yayınları kapsayan bir derme oluşturma amaçlanmamaktadır. Kütüphane nin amacını gerçekleştirmeye hizmet eden her türden materyalin kütüphane mevcudunda yeri bulunmaktadır a.g.e. s Bülent Yılmaz, Halk Kütüphanesi Kullanımı Sosyo -Ekonomik Bir Çözümleme, İstanbul, Türk Kütüphaneciler Derneği İstanbul Şubesi, 1996, s.14 Hülya Dilek Kayaoğlu, Derme Oluşturma ve Geliştirme (İ.Ü. Merkez Kütüphanesi nde Bütçe Yönetimi (Nisan 1994-Kasım 1997)) İstanbul, Mavibulut Yayınları,1999, s.1 a.g.e s.3 14

33 Halk kütüphanesinde bulunan her türden materyalin toplamı halk kütüphanesinin dermesini oluşturmaktadır. Kütüphane bir bilgi evi, bir kaynak merkezidir. İşlevlerini yerine getirmesinde, gücünü her şeyden önce raflarında bulunan kaynakların zenginliğinden alır yılında IFLA tarafından F.N. Withers e yaptırılan milletlerarası kütüphane standartları incelemesinde Gelişmekte Olan Ülkelerde Kütüphane Hizmeti Standartları başlığında halk kütüphaneleri dermelerini şöyle tanımlamaktadır: kütüphanede kitaplar ve diğer basılı materyaller ile birlikte, diğer materyaller, sözgelişi film, plak, bant, slayt ve diğer görüntü kayıtları da bulunmalıdır. (Bireyin ve toplumun bilgilenme, öğrenme ve anlama düzeyine katkıda bulunacak her türlü materyal.) Materyal kategorileri tanımlanmalıdır. Günlük radyo ve televizyon programlarının izlenmesi sağlanmalıdır. Standartlarda, malzemenin kapsamı, niteliği ve tarafsızlığının nasıl sağlanacağı belirtilmeli; gereksinim duyulan asgarî nitelik standartları konulmalı; yerel koşullara ve ihtiyaçlara uygun nitelikte ve sayıda materyaller toplanmalıdır. 32 Kullanıcıların ihtiyaçlarını karşılayabilmek için kütüphanede bulunan kaynakların çeşitliği kullanıcı memnuniyeti açısından önemli bir unsurdur. Halk kütüphanesi, topluluğun ilgisini ve gereksinimlerini yeterli derecede karşılayacak çeşitli materyalleri birçok ortamda sağlamalıdır. Yerel topluluğun ve toplumun kültürü dermede yansıtılmalıdır. Halk kütüphaneleri, bilgiye ulaşmanın yeni yöntem ve ortamlarını yakalamalıdırlar. Bütün bilgiler, ortam hesaba katılmaksızın, olanaklı olduğunca ulaşılabilir olmalıdır. Yerel bilgi kaynaklarının ve kaynakların gelişimi yaşamsal önem taşır. 33 Her halk kütüphanesinde görülecek materyal türlerini aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür. yetişkinler, genç yetişkinler ve çocuklar için roman ve roman-dışı eserler danışma eserleri veri tabanlarına erişim dergiler yerel, bölgesel ve ulusal gazeteler topluluk bilgisi yerel yönetimler konusunda bilgiyi de içeren devlet yönetim bilgisi Ayşe Üstün, Halk Eğitimi ve Halk Kütüphaneleri, İstanbul, Gençlik Copy Center, 2000, s.84 F.N. Withers, Kütüphane Hizmeti Standartları (Milletlerarası Bir İnceleme), çev. Sönmez Taner-Aysel San, Ankara, Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, 1988, s. 424 Philip Gill vd., Halk Kütüphanesi Hizmeti (Gelişim için IFLA/UNESCO İlkeleri) çev. Bülent Yılmaz, 2.bs., İstanbul, Türk Kütüphaneciler Derneği İstanbul Şubesi, 2007, s

34 işletme bilgisi yerel tarih kaynakları secere, soy kaynakları topluluğun ana dilindeki kaynakları topluluğun azınlık dillerindeki kaynakları diğer dillerdeki kaynakları müzik parçaları bilgisayar oyunları oyuncaklar oyunlar ve yap-bozlar çalışma materyalleri. 34 Günümüz teknolojik gelişmeleri ve yeni güncel ihtiyaçlar göz önüne alınarak halk kütüphanesi dermesini aşağıda sıralanan kaynaklar zenginleştirir. hem ciltli hem de karton kapaklı kitaplar broşürler ve kısa ömürlüler gazeteler ve kupür dosyalarını içeren dergiler internet yoluyla elde edilen dijital bilgi CD-ROM veri tabanları yazılım programlan mikroformlar kasetler ve kompakt diskler (CD ler) DVD ler video kasetler lazer diskler büyük baskılı materyaller Braille alfabesi ile üretilen materyaller konuşan kitaplar elektronik kitaplar posterler Halk Kütüphanesi Personeli Halk kütüphanelerini işlevli kılan, kütüphanelerdeki bilgiyi işleyen, bilgiyi tasnif eden, bilgiyi duyurarak kütüphane kaynaklarını kullanıcılarla buluşturan önemli bir a.g.e. s a.g.e. s

35 unsur olan personeli Halk Eğitimi ve Halk Kütüphaneleri adlı kitapta ele alan Ayşe Üstün personeli; Kütüphaneyi anlamlı kılan öğe her şeyden önce ve yalnızca derme değil, derme ile kullanıcı arasında ahenkli, dengeli ve etkili bir iletişimin kurulmasını sağlayan ve sürdüren kütüphanecidir. 36 diyerek tanımlamaktadır. IFLA ya Kütüphane Hizmeti Standart ı hazırlayan F.N. Withers e göre; Standartlarda, belirli alanlardaki çalışmalar için uzman personel kullanımı gerektiği belirtilmelidir. Sözgelişi; çocuklara ve okullara verilen hizmetler, danışma hizmetleri, müzik ve diğer konular için uzmanlar bulunmalı, bunlar kendi uzmanlık gerektiren işleri yanında kütüphanenin diğer elemanlarına da yardımcı olmalıdır. Standartlar, genel olarak şunları kapsamalıdır: - En yüksek düzeydeki meslek personelinden, sekreter, hizmet personeli ve beden işçilerine kadar bütün elemanların sayısı ve niteliğinin yeterli olması gerektiği, bunun hayati önem taşıdığı vurgulanmalıdır; personel, nitelik ve nicelik açısından, yeterli değilse, dünyanın en büyük dermesi de olsa, bunun hiçbir yaran vs. kullanım değeri olamaz. - Kütüphane türünün özelliklerine göre; temel olarak materyallerin seçimi, düzenlenmesi ve kullanıma sunulması işlemlerini kapsayan kütüphane hizmetlerinin başarıyla yürütülebilmesi için, her düzeyde gerekli asgari eleman sayısı ile bunların eğitim düzeyleri, mesleki bilgileri, diğer nitelikleri ve kişisel özellikleri açıkça tanımlanmalıdır. - Meslek personelinin, kütüphanenin açık olduğu veya hizmetin gerektiği bütün saatlerde, mesleki hizmetleri sağlamaya hazır olması gerektiği belirtilmelidir. - Meslek personelinden beklenen görevlerin neler olduğu ana hatları ile tanımlanmalı; meslek elemanlarından en yüksek verimi alabilmek için kütüphanede görevlendirilmesi gereken yardımcı kütüphaneci, sekreter ve diğer elemanların yeterli sayıda olması zorunluluğu vurgulanmalıdır. - Nüfus yoğunluğu, öğrenci ve öğretmen sayısı, okuyucu yoğunluğu, Ödünç verme sayısı, aksesyon miktarı ve diğer şartlar dikkate alınarak, meslek personelinin sayısı veya diğer personele oranı belirtilmelidir. - İşe eleman alma, çalıştırma ve terfi şartlan kütüphaneden beklenen görevler ve hizmetlerin yürütülebilmesi için en uygun nitelikte kişileri cezbedecek 36 Ayşe Üstün, Halk Eğitimi ve Halk Kütüphaneleri, İstanbul, Gençlik Copy Center, 2000, s.94 17

36 şekilde olmalı; görev unvanları meslekte gelişmeye elverişli biçimde düzenlenmelidir Kütüphane Personelinin Becerileri Kullanıcıya nitelikli hizmet sunacak, elindeki derme olanaklarıyla en iyi hizmeti sunması halk kütüphanesi personelinde olması gereken becerileri Philip Gill, Halk Kütüphanesi Hizmeti isimli çalışmasında aşağıdaki gibi tanımlamaktadır. Halk kütüphanesi hizmeti, topluluğun çeşitli ve değişken gereksinimleri olan bütün üyelerini hedefleyen bir hizmettir. Halk kütüphanesi personeli, insanlar arası ilişkiler, toplumsal duyarlılık, örgütlerde takım çalışması, liderlik ve uygulama ve işlemlerde ustalık gibi birçok beceri ve özelliğe gereksinim duyacaktır. Halk kütüphanesi personelinden istenilen temel özellikler ve beceriler aşağıdaki gibi tanımlanabilir: insanlarla olumlu bir biçimde anlaşabilme yeteneği kullanıcıların gereksinimlerini anlama yeteneği topluluktaki bireyler ve gruplarla işbirliği yapabilme yeteneği kültürel çeşitlilik bilgisi ve anlayışı kütüphane dermesini oluşturan materyal ve ona nasıl ulaşılabileceği bilgisi kütüphane hizmet ilkelerini anlama ve onlara sempati duyma etkili bir kütüphane hizmeti sağlamada diğerleriyle çalışma yeteneği değişiklikleri tanımlama ve yerine getirme esnekliği ile örgütsel beceriler yeni fikirlere ve uygulamalara açık olma, hayal gücü ve hedef yeni durumlarla karşılaşıldığında çalışma yöntemlerini değiştirmeye hazır olma bilgi ve iletişim teknolojileri bilgisi Halk Kütüphanesi Binası Kütüphane binaları okuyucuların kütüphane kullanımını teşvik eden en önemli unsurlardan biridir. Kütüphane binalarının tasarlanmasının her aşamasında uzmanlar tarafından destek alınmalı, kullanışlı, işlevsel, modern, ulaşılabilir kütüphane binaları planlanmalıdır. Kütüphane binaları tasarlanırken danışma ekibi oluşturulması nitelikli, F.N. Withers, Kütüphane Hizmeti Standartları (Milletlerarası Bir İnceleme), çev. Sönmez Taner-Aysel San, Ankara, Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, 1988, s Philip Gill vd., Halk Kütüphanesi Hizmeti (Gelişim için IFLA/UNESCO İlkeleri) çev. Bülent Yılmaz, 2.bs., İstanbul, Türk Kütüphaneciler Derneği İstanbul Şubesi, 2007, s

37 işlevli bir kütüphane binası yapımı için olmazsa olmazlardandır. Bu konuda Berrin Küçükcan-Balkaş ın 2005 yılında hazırladığı Üniversitelerde Kütüphane Binaları Kullanım Verimliliğinin Yapı Biyolojisi Açısından İncelenmesi isimli doktora tez çalışmasında kütüphane binalarının verimli kullanımı için bütün kütüphane binalarında geçerli olacak önemli özellikleri ele almıştır. Kütüphane binası danışma ekibinde, kütüphaneci, çevre danışmanları-mimarlar, mühendisler, yapı biyologu, yapı fizikçisi jeolog-jeoloji mühendisi, belediye yetkilileri ortaklaşa çalışmalıdır. Mimara ve tasarımcılara ve diğer teknik elemanlara nasıl bir bina istediğini anlatacak olan kütüphaneci ekibin merkezinde olmalı, kütüphanecinin işlevsel bir kütüphane için bilgisi ile mimarın estetik ve teknik bilgileri birleştirilmelidir. Bina tasarım ekibinde kütüphanenin gelecekte kullanıcısı olacaklar için bir okuyucunun temsil edilmesi uygun olacaktır. 39 IFLA Halk Kütüphaneleri Seksiyonunun 1985 yılında IFLA Genel Kuruluna sunduğu raporda halk kütüphanesi binaları ile ilgili aşağıdaki öneriler sunulmuştur. Kütüphanenin görünümünün, hem içten hem dıştan çekici olması her yaşta okuyucu sayısının artmasında önemli rol oynar. Kütüphane binalarının, geleceği önceden sezilebilen gereklerini karşılayacak şekilde, mesela yirmi yıllık projelere göre planlanması gerekir. Mümkünse arsa ilerde genişlemeye elverişli olmalı ve bina planı da -ısıtma, aydınlatma ve diğer teknik hizmetlerin sağlanmasını da içine alacak- hem yayılmaya hem de esnek kullanıma imkân sağlayabilmelidir. Büyük kütüphanelerde bile, çeşitli amaçlarla kullanılabilecek alanların sağlanması, birbirinden tamamen ayrı oda ve bölümlerden daha yararlı olur. Büyük ölçüde esneklik sağlayacak açık-planlı bir bina istekleri en iyi şekilde karşılayabilir. Kütüphane binasının işlevlerinin dışarıdan da hemen anlaşılabilmesi gerekir. Sadece yerleşim yeri ve planı bile kütüphanenin sağladığı hizmetlerin daha iyi tanınmasını sağlayabilir. Gelip geçenlerin kütüphane hizmetlerini işlerken görebilmelerini sağlamak için, binanın içinin görülebilir şekilde planlanması da bazen mümkün olabilir. Bina dışındaki panolar ve iyi planlanmış bir giriş de aynı etkiyi yaratmak için kullanılabilir. 40 Philip Gill başkanlığında yazılan Halk Kütüphaneleri Hizmeti adlı çalışmada kütüphane binaları yapılırken dikkat edilmesi gereken önemli noktalar şöyle sıralanmıştır; Berrin Küçükcan-Balkaş, Üniversitelerde Kütüphane Binaları Kullanım Verimliliğinin Yapı Biyolojisi Açısından İncelenmesi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, 2005, s. 199 Halk Kütüphaneleri İçin Hizmet Kılavuzu, haz. IFLA Halk Kütüphaneleri Seksiyonu, çev. Sevgi Hısım, 2. bs., Ankara, Kültür Bakanlığı Kütüphaneler Genel Müdürlüğü, 1992, s.61 19

38 - Kütüphanenin işlevi - Kütüphanenin büyüklüğü - Ayrılmış alanlar - Tasarım özellikleri - Erişilebilir raflama - Tabela-levha yerleştirme - Kütüphane ortamı - Elektronik ve görsel-işitsel araçlar - Güvenlik - Park yeri 41 F.N. Withers tarafından yazılan Kütüphane Hizmeti Standartları adlı kitapta halk kütüphanesi binaları için şu öneriler yapılmaktadır; - Bütün kütüphaneler, her kütüphanenin çeşitli işlevlerini en etkin şekilde yürütmeye elverişli binalara yerleştirilmelidir. - Yeni kütüphane binaları işlevsel bir yaklaşımla planlanmalı, (estetik veya diğer yaklaşımlar ikinci derecede ele alınmalıdır); yapılan planlama, binaların gelecekteki gereksinimlere cevap verecek şekilde büyümesi ve genişlemesine olanak sağlamalıdır. - Merkez kütüphane ve şube kütüphanelerinin konumu, kullanıcılar açısından uygun bir yerde ve kütüphane kullanımını arttırmaya yönelik çalışmalar için elverişli olmalıdır. - Kütüphane binaları ve bunların döşenmesi (kütüphane mobilyası) kullanıcı için cazip ve rahat olmalı; iyi aydınlatma, sıcaklık, havalandırma ve gürültü denetimi gibi öğelere özel itina gösterilmelidir. 42 Farklı konu uzmanları tarafından değişik zaman aralıklarıyla yapılan çalışmalarda halk kütüphanesi binaları ile ilgili açıklamalar ve öneriler genelde benzerlikler, ortaklıklar taşımaktadır. Kütüphane binalarının, kent merkezlerinde ulaşılabilir ve gürültünün az olduğu yerlerde olması kullanımı arttırıcı bir neden olacaktır. Kütüphane binaları tasarımları Engelsiz Kütüphane söylemine uygun, engelli kullanıcıların rahatça ulaşabileceği yapılar olmalıdır Philip Gill vd., Halk Kütüphanesi Hizmeti (Gelişim için IFLA/UNESCO İlkeleri) çev. Bülent Yılmaz, 2.bs., İstanbul, Türk Kütüphaneciler Derneği İstanbul Şubesi, 2007, s. 84 F.N. Withers, Kütüphane Hizmeti Standartları (Milletlerarası Bir İnceleme), çev. Sönmez Taner-Aysel San, Ankara, Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, 1988, s

39 Kütüphane binalarında özel kullanıcı grupları için -engelliler, okul öncesi çocukları için alanlar, çocuk bölümleri vd.- alanlar oluşturulmalı. Bu alanların iç donanımları seçilirken kullanıcı gruplarının özelliklerine göre seçilmelidir. Kütüphane materyallerinin korunacağı iklimlendirme çalışmaları gereğince yapılmalı yerelin coğrafik durumu ve iklim koşullarına elverişli, işlevli yapılar inşa edilmelidir Halk Kütüphanesi Bütçesi Yaşayan, işlevli ve güncel bir kütüphanenin oluşması için kütüphane bütçesi önemli bir işlevi vardır. Kütüphaneler yaşayan, değişen hareketli organizasyonlardır. Her türlü faaliyet için sürekli bütçenin olması ve bütçe politikasının hazırlanması önemlidir. Fiziksel değişiklikler, materyal alımı, etkinliklerin organizasyonu, halkla ilişkiler çalışmaları, kütüphanenin reklamıpazarlanması ve nitelikli personelin çalışması için standart faaliyetlerin tümünün gerçekleşmesi için kütüphane bütçesinin olması önemlidir. Ama üzerinde standart oluşturulmasında en çok zorluk çekilen halk kütüphanesi unsuru bütçedir. 43 Halk kütüphanelerinin yaşamsal faaliyetlerinin tümü bütçe ile ilgilidir. Halk Kütüphanesinin amaç ve işlevlerini yerine getirirken oluşacak bütün harcamalar (Personel giderleri, derme geliştirme faaliyetleri, kütüphane binasının bakım-onarım giderleri ve kütüphanenin genel giderlerin tümü) bütçeden karşılanır. Kütüphanenin bir bütçe politikası, bir bütçe planı olmalı ve bu politika ve plan dâhilinde öncelikler gözetilerek eldeki kaynaklar en yararlı biçimde kullanılmalıdır. Halk Kütüphaneleri Hizmeti adlı kitapta da belirtildiği gibi; Personel masrafları, normal olarak, kütüphane bütçesinin yüksek bir oranını kapsar. 44 Halk Kütüphanesi Hizmeti Gelişim için IFLA/UNESCO İlkeleri adlı kitapta kişi başına halk kütüphanesinde bulunması gereken kitap sayısını ve en küçük hizmet noktası için olması gereken standart kitap sayısını aşağıdaki gibi vermektedir; - Genel bir ilke olarak, kurulu bir kitap dermesi nüfus başına 1,5 ile 2,5 kitap arasında olmalıdır. - En küçük hizmet noktası için en az derme düzeyi 2500 kitaptan aşağı olmamalıdır Bülent Yılmaz, Halk Kütüphanesi Kullanımı Sosyo -Ekonomik Bir Çözümleme, İstanbul, Türk Kütüphaneciler Derneği İstanbul Şubesi, 1996, s.16 Philip Gill vd., Halk Kütüphanesi Hizmeti (Gelişim için IFLA/UNESCO İlkeleri) çev. Bülent Yılmaz, 2.bs., İstanbul, Türk Kütüphaneciler Derneği İstanbul Şubesi, 2007, s

40 Standart örneklerini değişik kütüphane materyalleri ile örneklendirmek mümkündür. Bu standartların yaşama geçmesi bütçe konusuna girmektedir. Kütüphane bütçe planı dermenin uluslararası standartları uygulayacak şekilde yapılmalıdır. Kütüphanenin önemli amaçlarından birisi olan eğitim amacının yerine getirilmesi bütçe olanaklarıyla ilgilidir. Kütüphanenin toplam bütçesinin % 0,5 - % l' inin eğitim amaçlarına ayrılması önerilir. 46 Halk kütüphanelerinin verdiği hizmet biçiminin kamu hizmeti olmasından kaynaklı bütçe sağlayıcının devlet olması gereklidir. Kamunun bütçe desteği dışında kütüphanelere bütçe sağlayacak kurumlarla, gönüllü STK larla işbirliği, ortaklıklar ve projeler hayata geçirilmelidir. Her ne kadar halk kütüphaneleri temelde devlet bütçesinden desteklenmekte ise de, kütüphanenin normal görüş ve yönetimine hiçbir şekilde zarar vermemesi kaydıyla, resmi olmayan kaynaklardan sağlanacak bağış, hediye ve desteklerin de kabul edilmesinde sakınca yoktur Halk Kütüphanesi Örgütü Halk kütüphanesi örgütü genelde merkez kütüphane, şube kütüphanesi, çocuk kütüphanesi, gezici kütüphane ve geçici kitaplıklardan oluşur Merkez Kütüphane Yerleşim birimlerinin merkezlerinde halk kütüphanelerini amacına uygun hizmet veren, kendisine bağlı olan şube kütüphanelerinin ve diğer birimlerin çeşitli gereksinimlerini karşılayan, sorunlarını gideren, kütüphane hizmeti vermeleri için destekleye halk kütüphane örgütünün ana hizmet birimidir. Tülin Sağlamtunç 1980 yılında yaptığı doktora tez çalışmasında merkez kütüphaneyi şöyle tanımlar: Halk kütüphanesinin tanımına uygun, amacına yönelik hizmet veren ve görevlerini yerine getiren en büyük hizmet birimidir a.g.e. s.103 a.g.e s. 120 Halk Kütüphaneleri İçin Hizmet Kılavuzu, haz. IFLA Halk Kütüphaneleri Seksiyonu, çev. Sevgi Hısım, 2. bs., Ankara, Kültür Bakanlığı Kütüphaneler Genel Müdürlüğü, 1992, s.65 Tulin Sağlamtunç, Ankara da Halk Kütüphanesi Hizmeti, (Yayınlanmamış Doktora Tezi) Ankara, Hacettepe Üniversitesi,

41 1.6.2 ġube Kütüphanesi Halk Kütüphanesinin hizmet birimlerinden birisi olan şube kütüphanesi, içinde bulunduğu bölgede bir halk kütüphanesinin yerine getirmesi gereken işlevleri gerçekleştiren kütüphanedir. 49 Merkez kütüphaneye bağlı olarak, nüfusun yoğun olduğu yerlerde halk kütüphanesi hizmeti veren kütüphanelerdir. İl ve ilçe merkezlerinde merkez kütüphaneye bağlı halk kütüphaneleridir. Kasaba ve köylerde hizmet veren halk kütüphaneleri, il halk kütüphanesi veya ilçe halk kütüphanesinin şubesidir Çocuk Kütüphanesi Genelde merkez ya da bir şube kütüphanesinin içinde ayrı bir bölüm olarak, çocuklara hizmete vermek amacıyla kurulan kütüphanelerdir. Çocuk kütüphanelerinin, çocukların okuma alışkanlığı kazanmasında ve bu alışkanlığı sürdürmesinde önemli bir yeri bulunmaktadır. KYGM nün halk ve çocuk kütüphanesi yönetmeliğinde çocuk kütüphanesi şöyle tanımlanmaktadır: 16 yaşına kadar olan çocukların fikir ve ruh gelişimini sağlamak, kendi işlekleri ile bilgilerim geliştirmek, onları içinde bulundukları milli varlığa türlü yönlerden daha yararlı bir hale getirmek amacıyla halk kütüphanelerinde çocuk bölümleri kurulur. Gerekli hallerde, halk kütüphanesine bağlı olarak ayrı binalarda çocuk kütüphanesi açılır. Tek salondan ibaret olan halk kütüphanelerinde çocuk kitapları için bir köşe ayrılır Gezici Kütüphane Halk kütüphanesi hizmetini gerçekleştirecek bir birim bulunmayan yerlere çeşitli araçlarla götürülen kütüphane hizmetidir. Örneğin; gezici kütüphaneler, eşek, at ve katır sırtında ya da kitap sandalları ve diğer ulaşım olanakları ile hizmet götürür. Gezici kütüphaneler, nüfusun daha dağınık olduğu veya özel araçlar gerektiren bölgeler için uygundur. Kırsal bölgelerde, kara ve demir yolundan uzakta yaşayan bir Bülent Yılmaz, Okuma Alışkanlığında Hak Kütüphanelerinin Rolü, Ankara, Kültür Bakanlığı Kütüphaneler Genel Müdürlüğü, 1993, s. 68 Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü Halk ve Çocuk Kütüphaneleri Yönetmeliği 8. Madde, Resmi Gazete, Sayı 17787, Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü Halk ve Çocuk Kütüphaneleri Yönetmeliği 9. Madde, Resmi Gazete, Sayı 17787,

42 avuç insana veya yeni gelişen, ilerde bir şube kütüphanesini gerektirecek toplumlara hizmet verebilirler. 52 Merkez ve bağlı birimlerin hizmet alanları dışında öncelikle okuma ve kitap satın alma imkânları olmayan vatandaşların oturdukları yerleşme yerlerine taşıtlarla kütüphane hizmeti götüren birimlerdir. Gezici kütüphane hizmeti götürülecek semtlerin nüfus, kültürel, sosyal ve ulaşan durumları incelenerek tespit edilir. Gezici kütüphane duraklarının tespiti ve gezici kütüphane hizmetlerinin daha etkili ve düzenli biçimde ulaştırılabilmesi için yerel yöneticilerle işbirliği yapılır. Gezici kütüphane duraklarına aracın o semte hangi gün ve saatlerde geleceğini gösteren levhalar konulur. Gezici kütüphanenin koleksiyonu bağlı olduğu kütüphanece düzenlenir. Gezici kütüphanede bir kütüphaneci veya bir memur ile bir şoför bulunur. Gezici kütüphane aracı başka bir maksatla kullanılmaz Geçici Kitaplıklar İhtiyaç olduğu durumlarda kütüphane hizmetinin halka ulaşması için kısa süreli olarak kurulan kitaplıklardır. Geçici kitaplıklar kullanıcıların herhangi bir kütüphaneye hiçbir şekilde ulaşamamaları durumunda uygun yerlere geçici olarak kurulan hizmet birimleridir. Genellikle ödünç verme hizmeti sunulur Halk Kütüphaneleri İçin Hizmet Kılavuzu, hzl. IFLA Halk Kütüphaneleri Seksiyonu, çev. Sevgi Hısım, 2. bs., Ankara, Kültür Bakanlığı Kütüphaneler Genel Müdürlüğü, 1992, s. 57 Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü Halk ve Çocuk Kütüphaneleri Yönetmeliği 10. Madde, Resmi Gazete, Sayı 17787, Bülent Yılmaz, Halk Kütüphanesi Kullanımı Sosyo -Ekonomik Bir Çözümleme, İstanbul, Türk Kütüphaneciler Derneği İstanbul Şubesi, 1996, s.18 24

43 1.7. Türkiye de Halk Kütüphanelerinin Durumu Çalışmanın önceki kısmında halk kütüphaneleri konusunda uluslararası standartlara göre ideal kütüphane modeli ele alınmıştır. Türkiye de halk kütüphanelerinin bugünkü durumunu ele alan, yakın döneme ışık tutan, durum tespiti ve analizler yapan araştırmalar ve bu araştırmalar sonucunda yayınlanan kitaplar bulunmaktadır. Bu çalışmalarda ülkemiz halk kütüphaneciliğinin Halk Kütüphanelerinin Amaç ve İşlevlerini yerine getiremediği Yapısal Unsurların ideal halk kütüphanesi hizmeti için yeterli olmadığı vurgulanmaktadır. Ayşe Üstün ün yayına hazırladığı, 2000 yılında yayınlanan Halk Eğitimi ve Halk Kütüphaneleri adlı çalışmada kütüphanelerin durumu şöyle açıklanmaktadır. Kütüphanenin kullanıcı profili konusunda; Ülkemizde halk kütüphanesi konusunda yaptığımız araştırma ve gözlemlerimiz, bu kütüphanenin halk tarafından yeterince tanınmadığı, işlevlerinin bilinmediği, daha çok ilk ve orta dereceli okullarda okuyan öğrencilerin ya da gençlerin derslerini yaptıkları ve okul ödevlerini hazırladıkları yerler olarak algılandığı izlenimini vermiştir. Yetişkin halkın bu kurumları çok az tanıdığı kütüphane ile halk arasında kopukluk bir bulunduğu ve bu kurumların halk eğitiminde yeterince kullanılmadığı gözlemlenmiştir. 55 Günümüzde de halk kütüphaneleri kullanıcı profili nedeniyle okul kütüphanesi işlevi yerine getirmektedir. Kütüphaneler arası işbirliği yetersiz, kütüphanelerin toplum tarafından bilinirliği azdır. Kütüphanenin toplumda algılanış biçimi ile kurumun amaçları arasında farklılıklar gözlenmektedir. Halk kütüphanesi öğrencilerin kitap ya da notlarını kullanarak ders çalıştıkları ve ödevlerini hazırladıkları yerler olarak bilinmektedir. 56 Kütüphane dermesi konusunda; Kullanıcı aradığı, ilgilendiği konuda yeterince yeni ve güncel kitabı kütüphanede bulamamaktadır. 57 Bütçe yetersizliği ve kitap seçim-satın alma politikası nedeniyle kullanıcılar istedikleri kaynaklara halk kütüphanelerinde erişememektedir. Kütüphanelerde bulunan derme ve kişi başına düşen kitap sayısı yetersizdir. Bu sayısal yetersizliğe fizik ve içerik bakımından eskimiş kitapların bulunduğu, kitap seçiminin genelde isabetli yapılmadığı gibi olumsuzluklar da eklenirse sorun daha da ciddileşmektedir Ayşe Üstün, Halk Eğitimi ve Halk Kütüphaneleri, İstanbul, Gençlik Copy Center, 2000, XII a.g.e. s.51 a.g.e. s.71 a.g.e. s.72 25

44 Kütüphaneci ve kütüphane personeli konusunda; Kütüphanecilik bir iletişim mesleğidir. Bu iletişimin, iyi ilişkiler zinciri sürecinde gerçekleştirilmesi mesleğin gereğidir. Kütüphanelerimizde halkla ilişkiler konusunun yeterince gelişmediği gözlemlenmektedir. Ayrıca aşırı derecede sert kural ve disiplin, esneklikten, hoşgörüden uzak tutum ve davranışların kullanıcı üzerinde bıraktığı olumsuz etkiler küçümsenemez. 59 Kütüphane binaları kütüphanelerin olması gerektiği ergonomik, hareketli fiziki yapıdan yoksundur. Tasarlanma aşamasında kütüphanecilerin görüşü alınmadan yapılan kütüphane yapıları kasvetli ve itici yapı biçiminde günümüzde halk kütüphanesi olarak kullanılmaktadır. Ülkemiz halk kütüphanelerinin birçoğu, kütüphane olarak yapılmış bir binaya sahip değildir. Günlük temel kütüphane işleriyle kullanıcı hizmetlerini bile zorlukla gerçekleştiren bu kütüphanelerin diğer eğitici ve kültürel etkinlikleri sürdürmeleri zorlaşmaktadır. Ayrıca binalar semt halkının rahatça girip çıkacağı yerlerde bulunmadıklarından yeterince ilgi görmemektedir. Genellikle binalar eski ve fiziksel görünümleri iç açıcı değildir. 60 Kütüphane Bütçesi Konusunda; Ülkemiz halk kütüphanelerine ayrılan parasal kaynakların, ülke nüfusunun yayın gereksinimini karşılayacak yeterlilikte ve kütüphane kurumuna verilen önemi simgeleyecek düzeyde olmadığı görülmektedir 61 diyerek tespitlerde bulunmuştur yılında Bülent Yılmaz ın yayına hazırladığı Halk Kütüphanesi Kullanımı Sosyo-Ekonomik Bir Çözümleme adlı çalışmasında kütüphanelerin durumunu kullanıcı profili açısından aşağıdaki tespitlerde bulunmaktadır. Halk kütüphanesi en çok gençler ve çocuklar tarafından kullanılmaktadır. Yetişkinlikten (25 yaş) itibaren yaş yükseldikçe halk kütüphanesi kullanım düzeyi düşmekte, kullanım amaçları değişmektedir. Kısaca halk kütüphanesi kullanımı bir gençlik davranışı niteliği taşımaktadır. Halk kütüphanelerini en çok çocukların ve gençlerin kullanması, onların çok büyük bir bölümünün örgün eğitim ile iç içe olmalarından ve okul çağında bulunmalarından kaynaklanmaktadır. Yaşlıların eğitim düzeylerinin genelde düşük oluşu, onların, halk kütüphanesi kullanımını azaltmaktadır a.g.e. s.72 a.g.e. s. 110 a.g.e. s. 113 Bülent Yılmaz, Halk Kütüphanesi Kullanımı Sosyo-Ekonomik Bir Çözümleme, İstanbul, Türk Kütüphaneciler Derneği İstanbul Şubesi, 1996, s

45 Halk kütüphaneleri genellikle ortaöğretim ve üniversite öğrencileriyle, işsiz lise mezunları tarafından kullanılmaktadır. Eğitim düzeyi ile halk kütüphanesi kullanımı arasında doğrudan bir ilişki bulunmaktadır 63 Kişilerin ekonomik durumlarını kütüphane kullanımını etkilediği ve kütüphane kullanımının bir ihtiyaç olarak görülmemesi konusunda da aşağıdaki tespitler bulunmuştur. Gelir düzeyi, kişilerin halk kütüphanesini kullanmalarını anlamlı bir biçimde etkilemektedir. Halk kütüphanesini en az alt gelir düzeyindeki bireyler kullanmaktadır. Gelir düzeyi, kişilerin halk kütüphanesi kullanım amaçlarına belli oranda etkide bulunmakta, gelir düzeyi yükseldikçe, halk kütüphanesinde ödev yapmak- ders çalışmak amaçlı yararlanma azalmaktadır. 64 kişiler halk kütüphanelerini eğitim, bilgi ve boş zamanlarını değerlendirme etkinlik alanlarının bir parçası olarak görmemekte ve kullanmamaktadır. Bir başka deyişle, kişiler sözü edilen alanlardaki etkinlikleri gerçekleştirmede halk kütüphanesine gereksinim duymamaktadır. 65 Bülent Yılmaz, toplumda bulunan eksik/yanlış halk kütüphanesi bilincinin olumsuzluklarına aşağıdaki gibi değinmiştir. Toplumda genelde eksik ve/veya yanlış bir halk kütüphanesi bilinci bulunmakta ve bu halk kütüphanesi kullanımını olumsuz yönde etkilemektedir. Çünkü, toplum sahip olduğu bu eksik/yanlış bilinç doğrultusunda davranmaktadır. Buna göre, toplum, halk kütüphanelerini öğrencilerin ödev yapmak-ders çalışmak için gittikleri ve yine gençlereçocuklara hitap eden kurumlar olarak görmektedir. Toplumda var olan eksik/yanlış halk kütüphanesi bilinci ile bunun sonucunda ortaya çıkan yetersiz kullanım bir kısır döngü niteliği göstermektedir. Yanlış halk kütüphanesi bilinci yetersiz kullanma, yerleşen yetersiz kullanım ise eksik/yanlış halk kütüphanesi bilincinin oluşmasına ve /veya var olan bu bilincin sürmesine neden olmaktadır. Yaşanılan sosyal-ekonomik koşullarda kişilerin halk kütüphanesi bilinçlerini etkilemektedir. 66 Toplumda eksik/yanlış olan bilincin (bilinçsizliğin) halk kütüphanesine olan desteği azaltmaktadır. Halk Kütüphaneleri yeterince ve gerçek amaçları doğrultusunda kullanılmamaktadır. Halk kütüphaneleri genelde ödev yapmak- ders çalışmak amacıyla a.g.e. s. 86 a.g.e. s. 87 a.g.e. s. 88 a.g.e. s

46 kullanılmaktadır. Kullanıcıların büyük bir bölümünü az kullanan kullanıcılar oluşturmaktadır. Toplum halk kütüphanesi kullanımını önemli görmemekte, bir başka deyişle, önemini kavrayamamaktadır. Bu nedenle halk kütüphanesini kullananlara değer ve destek vermemektedir. Toplumun büyük bölümü yaşamında halk kütüphanesine hiç gitmemiştir. Halk kütüphanesine üye olan küçük bir azınlıktır. 67 Toplumu oluşturan bireyler halk kütüphanelerini kullanma gereksinim duymamaktadır. Toplum, genel olarak halk kütüphanesine gereksinim duymamaktadır. Bir başka deyişle, halk kütüphanelerinin kullanılmamaları/az kullanılmalarında temel neden, kişilerin yaşamda bu kuruma gereksinim duymamalarıdır. Bu durum, halk kütüphanelerinin toplumsal ilgi ve destekten yoksun kalmaları sonucunu doğurmakta, yeterli ilgi ve desteğin olmayışı ise, halk kütüphanelerinin gelişimini olumsuz yönde etkilemektedir. 68 Halk kütüphanesinin yapısal unsurları standartlardan uzak ve hizmet niteliğini olması gerekenden yetersizdir. Toplumda, halk kütüphanesi kullanımının düşüklüğünde halk kütüphanelerinin yapısal unsurları verdikleri hizmetlerin niteliği de rol oynamaktadır. Yapısal unsurlar itibariyle standartlardan uzak oluşları ve yetersiz hizmet düzeyleri halk kütüphanesi kullanım sorununun bir parçası niteliğindedir. Özellikle kütüphane sayısının azlığı ve halkla ilişkilerin zayıflığı dikkati çekmektedir. Bunun yanı sıra dermenin nicelik ve nitelik olarak yetersiz olması, binaların genelde kütüphane binası olarak yapılmayışları ve verilen halk kütüphanesi hizmetinin dar ve geleneksel çerçevede kalması halk kütüphanesi kullanımında kütüphanelerden kaynaklanan temel sorunlardır. 69 Halk kütüphaneleri alanında önemli çalışmalara imza atmış iki akademisyenin (Prof. Dr. Ayşe Üstün ve Prof. Dr. Bülent Yılmaz) iki farklı kitap çalışmasındaki benzer tespitlerinde Türkiye de halk kütüphanelerinin amaç ve işlevlerini yerine getirmediği, halk kütüphanesinin 5 unsurunun (kullanıcı, derme, bina, bütçe, personel) yetersizliğine sıklıkla değinmektedir. Halk Kütüphanelerimizin 21. yüzyıl bilgi toplumunun gerisinde, dünya standartlarının çok altında hizmet sunduğu gözlemlenmektedir. Halk kütüphanelerinin bu durumda olmasının en büyük nedeni Türkiye de uygulanan kültür politikalarıyla ilişkilidir a.g.e. s. 89 a.g.e. s a.g.e. s

47 Bülent Yılmaz ın 2009 yılının mart ayında TKD Ankara şubesi tarafından yayınlanan Türkiye de Kültür Politikası ve Kütüphane isimli çalışmasında Türkiye halk kütüphanelerinin durumu güncel bilgilerle ele alınmıştır. Kitapta Türkiye'de, kütüphane kurumunu ulusal kültür politikası bağlamında halk kütüphanesi örneği üzerinden ve 1980 den 2008 yılı sonuna değerlendirmiştir. Kitapta kütüphane kurumu ve hizmetleri Türk ulusal kültür politikası bağlamında ve incelenen dönemde geleneksel bir yaklaşımla ele alındığı tespit edilmiştir. Kültür politikası, bir ülkede "kültürel gelişimi sağlama" genel hedefini gerçekleştirmek için belirlenen strateji ve ilkeler bütünüdür. Kültür politikaları, halkın kültürel yaşama katılabilmesi için elverişli koşulların yaratılmasını amaçlar. Bir başka deyişle, kültür politikaları yurttaşların kültür haklarını kullanmalarını sağlamaya çalışır. Kısaca, kültür politikalarının bir ülkede kültürün ya da kültürel yaşamın yönetimini sağladığı söylenebilir. Tanımı, amaçları, işlevleri ve hizmetleri açısından tam anlamıyla bir kültür kurumu olan kütüphane, kültür politikalarının organik bir parçasıdır. Bir başka deyişle, kütüphane kültür politikalarının içinde doğrudan yer alması gereken bir kurumdur. Çalışmada, öncelikle kültür-kütüphane ve kültür politikası-kütüphane ilişkileri kuramsal olarak irdelenmiştir. Daha sonra, belirlenen dönem kültür politikalarını ortaya koyan politika belgeleri olarak 1982 Anayasası, Kültür ve Turizm Bakanlığı sorumluluğunda çıkmış, kültür ve kütüphane ilişkisini içermesi gereken ve halen yürürlükte olan yasa, yönetmelik ve yönergeler, 4, 5, 6, 7, 8 ve 9. Beş Yıllık Kalkınma Planları, Türkiye Ulusal Programı, Birinci ve İkinci Milli Kültür Şûraları, Hükümet Programları ile çalışma kapsamına alınan dönemde iktidara tek başına ya da koalisyon ortağı olarak gelmiş siyasal partiler Adalet ve Kalkınma Partisi, Anavatan Partisi, Cumhuriyet Halk Partisi, Demokrat Parti (Doğru Yol Partisi), Demokratik Sol Parti ve Milliyetçi Hareket Partisi parti programları değerlendirilmiştir. Elde edilen sonuçlar, Türkiye'de ulusal kültür politikasının, kütüphane kurumunu algılayışta ve kavrayışta sistematik, bütüncül ve toplumsal değişimi yakalama anlamında çağdaş bir içeriğe sahip olmadığını açıkça ortaya koymuştur. Bülent Yılmaz ın Türkiye de Kültür Politikası ve Kütüphane adlı çalışmasının 1980 sonrası dönem halk kütüphanelerine ilişkin önemli bazı veriler, yılları arasında Türkiye de halk kütüphanelerinin istatistikî verileri Tablo 1 de ayrıntılı olarak analiz edilmektedir. 29

48 Tablo 1.1: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı KYGM ne bağlı halk kütüphaneleri ile ilgili istatistiksel veriler: Yıllar Halk Küt. Kitap Sayısı Halk Küt. Kullanıcı Sayısı Halk Küt. Üye Sayısı Halk Küt. Ödünç Alınan Kit. Sayısı Halk Küt. Personel Sayısı Kaynak: KYGM; ve ) TUİK; ( ) Bülent Yılmaz, Türkiye de Kültür Politikası ve Kütüphane (1980 sonrası durum,) TKD Ankara Şubesi, 2009, s

49 B. Yılmaz, Tablodaki verileri analiz ederek yılları arasındaki değişimleri incelemiştir. Tabloda yer alan halk kütüphanesi unsurlarında 1980 yılına göre 2007 yılında artış yönünde değişimler şöyle olmuştur: Halk Kütüphanesi Sayısı: % 83,6 Halk Kütüphanelerindeki Kitap Sayısı: % 15 Halk Kütüphanelerindeki Kullanıcı Sayısı: % 51,6 Halk Kütüphanelerindeki Üye Sayısı: % 38 Halk Kütüphanelerinden Ödünç Alınan Kitap Sayısı: % 203 Halk Kütüphanelerindeki Personel Sayısı: % 4,1 Görüldüğü gibi, incelenen dönemde bütün unsurlar itibariyle ve doğal olarak artışlar gerçekleşmiştir. En fazla artışın ödünç alınan kitap sayısında olduğu, bunu halk kütüphanelerindeki kitap sayısının izlediği görülmektedir. Üye ve kullanıcı sayılarında da önemli artışlar olduğu anlaşılmaktadır. Ancak, bütün bu artışlara karşın personel sayısındaki artış oranının düşüklüğü oldukça dikkat çekicidir. Diğer unsurlardaki ciddi artışlar iş yükünün aynı oranda artması anlamına gelmektedir. Daha çok üye ve kullanıcı, daha çok ödünç verme, daha çok derme daha çok iş demektir. Bu dönemde iş yükündeki artış ortalama %106 iken, bu işi yapacak personeldeki artış oranı %4,1'dir. Bugün Türkiye'deki halk kütüphanelerinin öncelikli sorununun personel olduğu belirlemesi bu verilerle de ortaya çıkmaktadır. 71 İncelenen dönem göz önüne alındığında iş yükü artışı ile personel sayısında artışın oransız olduğu görülmektedir. Personel sayısı, üye sayısı ve kitap sayısı artan kütüphanelerin iş yükünü karşılayamamaktadır. Personel yetersizliği mevcut uygulamalar gözlemlendiğin de kısa zamanda çözülecek gibi durmamaktadır. 27 yıllık incelenen dönemde nüfusun kütüphaneye üye sayısının az olmasının olumsuzluğuna değinmektedir; İncelenen dönem itibariyle Türkiye'de nüfusun yalnızca binde yedisi (%0,7) halk kütüphanelerine üyedir. AB ortalamasının %20-25'lerde olduğu düşünülürse söz konusu oranın son derece büyük bir olumsuzluğu ortaya koyduğu söylenebilir. 72 Ülke nüfus unun halk kütüphanesine üyelik oranının AB ortalamasının da verilen oranın çok altında olması toplumdaki kütüphane kullanma bilincinin toplumda yeterince oluşmadığının önemli bir göstergesidir a.g.e. s.115 a.g.e. s

50 Tablo 1.2: yılları arasında halk kütüphanelerinin geliģimi: nüfusa göre karģılaģtırma 73 UNSURLAR Kaç kişiye bir halk kütüphanesi düştüğü Kaç kişiye kaç kitap düştüğü 8,8 5,4 Halk kütüphanesi kullanıcı sayısının nüfusa oranı (%) 29,6 28,5 Halk kütüphanesi üye sayısının nüfusa oranı (%) 0,8 0,7 Halk Kütüphanelerinden kişi başına ödünç alınan kitap sayısı (Toplam nüfus içinde kaç kişi 1 kitap ödünç alıyor?) 31 16,1 Halk Kütüphanelerinde 1 personelin hizmet verdiği nüfus büyüklüğü Yukarıdaki tablo incelendiğinde 2007 yılına gelindiğinde nüfusa oranlandığında kişi başına düşen kitap sayısının düştüğünü, Halk kütüphanesi kullanıcı sayısının düştüğünü, Halk kütüphanesi üye sayısının düştüğünü, Halk kütüphanelerinden kişi başına ödünç alınan kitap sayısının düştüğünü, Bir halk kütüphanesi personelinin hizmet verdiği kişi sayının arttığını görmekteyiz. Tablolarda sunulan verileri değerlendirdiğimizde verilerin karşılaştırıldığı zaman aralığında halk kütüphaneleri önemli bir gelişmenin sağlanamadığını gözlemlenmektedir. Bu olumsuzluğun nedeni incelenen dönemde uygulanan kültür politikalarının sonucudur. İncelenen dönemde 2-3 yıllık olumlu sıçramalar ve gelişmeler yaşanmıştır. Ancak, bu olumlu gelişmeler dönemin genel görünümünü anlamlı oranda değiştirmeye yetmemektedir. 74 Bülent Yılmaz ın değerlendirmelerinde Türkiye de halk kütüphanelerinin bugünkü işlevsiz durumunun nedeninin Türkiye Cumhuriyeti Kültür Politikalarındaki geleneksel kütüphane anlayışından kaynaklı olduğu, Türkiye'deki ulusal kültür politikasının kütüphane unsuruna yaklaşımının yetersiz, sınırlı, geleneksel ve algılama/kavrama açısından sorunlu olduğu belirtir. Özetle, Türkiye'de çağdaş nitelikli bir kültür politikası olmaması olumsuzlukların en önemli nedenidir. Bülent Yılmaz, çalışmasının sonuç kısmında çağdaş bir kültür politikasında kütüphane unsuruna yönelik olarak bulunması gereken temel ilkeler açısından a.g.e. s.116 a.g.e. s

51 değerlendirmelerde bulunmaktadır. Yılmaz ın yaptığı değerlendirmeler Türkiye deki halk kütüphanelerinin güncel durumunu gözler önüne sermektedir. 1. Türkiye'de kültür politikaları kütüphaneyi (Genel olarak halk kütüphanesi kastedilmektedir) tam anlamıyla bir kültür kurumu olarak kabul edip tanımlamamaktadır. Bir başka deyişle, kütüphane, Türk kültür politikası tarafından kültür sisteminin organik bir parçası olarak algılanmamaktadır. 2. Sözü edilen kültür politikaları, kütüphaneyi ekonomik kalkınmanın ötesinde kültürel temelli toplumsal gelişme hedefinin gerçekleştirilmesinde işlev yüklenen bir kurum olarak kavrayamamaktadır. 3. Kütüphaneler Türkiye'deki kültür politikalarında ülkenin demokratikleşme çabalarına katkıda bulunan kurumlar olarak görülmemektedir. 4. Kütüphanelere kültür politikalarında çok kültürlülük hedeflerini gerçekleştirmek için önemli roller üstlenen kurumlar olarak yaklaşılmamaktadır. 5. Türkiye'deki kültür politikaları, kütüphaneleri küreselleşmenin kültürü olumsuz etkileyen yapısına karşı koruma işlevi yüklenen kurumlar arasında görmemektedir. 6. Kütüphaneler, Türkiye'deki kültür politikalarının hedef ve ilkelerini gerçekleştirmede mutlaka rol alması gereken kurumlar olarak algılanmamaktadır. 7. Kültür politikaları içinde yer verilen kütüphanelerin sahip oldukları işlevlerin Türkiye'nin diğer konulardaki ulusal politikalarla uyumlu ve bütünleştirilebilir olması yönünde bir kaygı taşınmamaktadır. 8. Kültür politikalarının hedefleri bağlamında işlev yüklenen kütüphanelere yönelik olarak bu politikalar çerçevesinde uygulanacak ulusal ve uluslararası nitelikte plan, proje ve program geliştirme tercihi bulunmamaktadır. 9. Türkiye'de kültür politikaları, kütüphaneleri ulusal kütüphane sistemi bütünlüğü içinde ve türsel ayrımlarına bağlı işlevsel farklılaşmaları bağlamında değerlendirmemektedir. 10. Kültür politikaları, kütüphaneler için kısa, orta ve uzun vadeli stratejiler geliştirmeye çerçeve oluşturmamaktadır. 11. Türkiye'deki kültür politikaları içinde kütüphanenin rolü ve işlevi açıkça belirlenmemiş, kültür politikalarının uygulanma sürecinde kütüphane 33

52 kurumuna yönelik beklentinin ortaya konmasını sağlamak için kütüphanelerin amaç, görev ve işlevleri açıkça tanımlanmamıştır. Kültür politikalarının uygulanmasında kütüphaneden hangi aşamada ne tür işlevler beklendiği belirlenmemiştir. 12. Türkiye'deki kültür politikaları, kültür sistemi içinde kütüphaneler örgütlenmesinin nasıl olacağını açıklanmamaktadır. Örgütlenmenin kütüphanelerin türüne ve işlevlerine göre ülke koşullarına en uygun yapıda olmasının sağlanması yönünde bir hedef bulunmamaktadır. Ayrıca, örgütlenme konusu kültür sistemi ve politikaları içinde kütüphanenin ilgili diğer kurumlarla işbirliği ve paylaşımları bağlamında da düşünülmemiş; kütüphane kurumunun ve onun yönetici ve çalışanlarının ulusal bilgi politikası uygulamalarında kurumsal ve yönetsel hiyerarşisi içindeki yerleri yeterince değerlendirilmemiştir. 13. Kültür politikası içinde kütüphanelerden beklenen hizmetler ve bunların nasıl gerçekleştirileceği yeterince tanımlanmamış ve ayrıntılarıyla ortaya konmamıştır. 14. Türkiye'deki kültür politikalarında, kütüphane kaynak ve hizmetlerine yönelik ulusal ve uluslararası standartlar oluşturma, elektronik kaynak ve hizmetlere yönelik yaklaşım ve standartları belirleme yönünde bir eğilim gözlenmemektedir. 15. Kültür politikaları içinde kütüphanelerin yükleneceği işlevlerin yasal dayanaklara sahip olması ve kütüphane kaynak ve hizmetlerine ayrılacak mali kaynakların belirlenmesi ve tanımlanması gereğinden söz edilmemektedir. 16. Türkiye'deki kültür politikaları, kütüphane hizmetlerini yürütecek olan kütüphaneci ve diğer personelin niceliklerini standartlara göre belirleme, nitelikleri ile görev, yetki ve sorumluluk tanımlarını yapma yönünde bir eğilim içermemektedir. 17. Kültür politikalarında kütüphane hizmetlerinin nasıl ve hangi zaman aralıklarıyla değerlendirileceği, bu değerlendirme raporlarının kimlere verileceği gibi konular da yer almamaktadır a.g.e. s

53 Uygulanan kültür politikaları ve kütüphane istatistikleri doğrultusunda halk kütüphanelerinin durumunu değerlendirecek olursak, çağdaş nitelikli ulusal kültür politikası olmayan bir ülkede kütüphane hizmetlerinin çağın gerektirdiği nitelikte olması beklenemeyecektir. Toplumun ileri götürülmesinde başarılı kütüphanecilik uygulamaları ve bu uygulamaları destekleyecek kültür politikaları, bu politikaları uygulayacak yöneticilere gereksinim olduğu açıktır. Tablo 1.3: Türkiye halk kütüphanelerinde yılları arası kütüphane sayısı, kitap sayısı, kullanıcı sayısı, üye sayısı karģılaģtırması 76 YILLAR KÜTÜPHANE SAYISI KĠTAP SAYISI KULLANICI SAYISI ÜYE SAYISI Yukarıdaki tabloya göre 2004 yılında olan kütüphane sayısı, 2010 yılında kütüphanelerin yerel yönetimlere devredilmesi ve kütüphanelerin personelsizlik vb. nedenlerle kapanmasından dolayı ya düşmüştür ve ( ) 35

54 yılları arası KYGM'ye bağlı halk kütüphanelerinin sayısal karşılaştırması YILLAR KÜTÜPHANE SAYISI ġekil 1.1: yılları arası KYGM ne bağlı halk kütüphanesi sayısı yılları arası KYGM'ye bağlı halk kütüphanelerinin kullanıcı sayısı karşılaştırması Kullanıcı Sayısı Yıllar ġekil 1.2: yılları arası KYGM ne bağlı halk kütüphanelerdeki kullanıcı sayısı Yıllara göre kitap ve üye sayısı yükselirken kullanıcı sayısında gerileme gözükmektedir ve ( ) 36

55 Kütüphanenin Personel Sayısı Yıllar ġekil 1.3: yılları arası KYGM ne bağlı halk kütüphanelerdeki personel sayısı, karģılaģtırması yılları arasında personel sayısı artarken 2008 yılında personel sayısı azalmış, 2009 yılında artan personel sayısı 2010 yılında 344 kişi azalmıştır yılları arasında KYGM'ye bağlı halk kütüphanelerinde çalışan kütüphanecilerin sayısal karşılaştırılması Yıllar Kütüphaneci Sayısı ġekil 1.4: yılları arası KYGM ne bağlı halk kütüphanelerinde çalıģan kütüphanecilerin sayısal karģılaģtırması ve 37

56 yılları arasında kütüphaneci sayısı artarken yılları arasında kütüphaneci sayısında düşüş gözlemlenmektedir yılı ile 2010 yılı arasında 66 kütüphaneci azalmıştır. Verilerin Değerlendirilmesi 2010 yılı rakamlarına göre kütüphanede 318 kütüphaneci çalışmaktadır. Bu verilerle bir kütüphaneciye ortalama 3,6 kütüphane düşmektir yılı rakamlarına göre kütüphanede 2740 personel çalışmaktadır. Bu verilerle bir kütüphaneye ortalama 2,4 personel düşmektedir. 31 Aralık 2010 tarihi itibarıyla TUİK tarafından yapılan adrese dayalı nüfus sayımına göre Türkiye nüfusu kişidir. 80 Yukarıdaki istatistikî verilere oranladığımızda 2.690,62 kişiye 1 personel hizmet vermekte, kişiye 1 kütüphaneci hizmet vermekte, kişiye 1 kütüphane düşmektedir, bu sayının KYGM standartlarına göre kişiye 1 halk kütüphanesi düşmesi gerekirken standart sayının yaklaşık bin kişi fazlasına hizmet sunmaktadır. Avrupa da ortalama kişiye bir halk kütüphanesi düşerken, Türkiye de yaklaşık kişiye 1 kütüphane düşmektedir. Halk kütüphanelerimizin niceliksel yetersizlikleri diğer temel unsurlarda da benzerlikler taşımaktadır yılı halk kütüphaneleri üye sayısı dir. Bu sayı toplam ülke nüfusunun %1 oranının altındadır. Tablo 1.4: Yılları arası gezici kütüphane istatistikleri karģılaģtırması 81 YILLAR GEZİCİ KÜTÜPHANE SAYISI HİZMET GÖTÜRÜLEN YER SAYISI 660 KİTAP SAYISI KULLANICI SAYISI KAYITLI ÜYE SAYISI ÖDÜNÇ VERİLEN KİTAP SAYISI yılları arasında gezici kütüphane sayısı, hizmet götürdüğü yer sayısı, kullanıcı sayısı, kayıtlı üye sayısı ve ödünç verilen kitap sayısı azalmıştır yılında 79 ve ve 38

57 gezici kütüphane sayısından 5 gezici kütüphane eksilmesine rağmen kullanıcı sayısı ve ödünç verilen kitap sayısı artmıştır. Tablo 1.5: T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı bütçesinin yıllara göre ( yılları) genel bütçedeki yeri 82 Yıllar Kültür ve Turizm Bakanlığı Bütçesi Türkiye Bütçesi Pay % , , , , , , ,39 Bakanlık bütçesinin genel bütçedeki payı kültür yatırımları özelliklede kütüphane hizmetleri açısından yetersiz durumdadır. Tablo 1.6: yılları arasındaki T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı bütçesi, Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü bütçesi ve Bakanlık bütçesindeki payı karģılaģtırılması 83 YILI BAKANLIK BÜTÇESĠ GENEL MÜDÜRLÜK BÜTÇESĠ BAKANLIK BÜTÇESĠ ĠÇĠNDEKĠ PAYI % % % % % % % yılı Bütçe Brifing PPT Sunumu, T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü,

58 2011 yılındaki genel müdürlük bütçesi bakanlığın genel bütçesinden aldığı pay itibariyle 2005 yılı oranına kadar gerilemiş durumdadır. YILLARA GÖRE BÜTÇE DEĞERLERİ , , , , , , YILLARA GÖRE BÜTÇE DEĞERLERİ ġekil 1.5: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü nün Yıllara Göre Bütçe Değerleri 84 Yıllara göre bütçe değerleri artarken KYGM bütçesinin bakanlık bütçesinden aldığı pay azalmaktadır. Kaynak taramalarında karşımıza çıkan bilgiler, bakanlığın kütüphane istatistikleri vb. veriler ve halk kütüphaneleri hizmetlerini gözlem metoduyla yoluyla edindiğimiz bilgiler ışığında halk kütüphanelerinin verdiği hizmetler standart nitelikli halk kütüphanesi hizmetlerinin gerisinde olduğunu görülmektedir. Nitelikli hizmet ise bu hizmetin ortaya çıkmasını sağlayan, bir anlamda o hizmeti yaratan unsurlardaki yeterlilik ile doğrudan ilişkilidir yılı Bütçe Brifing PPT Sunumu, T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, Bülent Yılmaz, Ankara daki Halk Kütüphanesi Sistemi: Niceliksel Bir Analiz/Türk Kütüphaneciliği 25, 1 (2011),

59 Tablo 1.7: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Stratejik Planı SWOT Analizi ÇalıĢması- Kültür ve Turizm Bakanlığı nın Zayıf Yönleri 86 ZAYIF YÖNLERĠMĠZ Yetki-sorumluluk dengesinin kurulamaması Etkili bir insan kaynakları planlamasının olmayışı Ücret yetersizliği ve dengesizliği Birimler arası iletişimsizlik ve koordinasyon eksikliği Sosyal imkânların yetersizliği Değişime direnç gösterilmesi Kurum kültürünün oluşturulamaması Sürdürülebilir, etkili ve yerleşmiş kültür ve turizm politikalarının olmaması Genel bütçeden alınan payın yetersizliği Bürokrasi ve kırtasiyeciliğin fazlalığı Fiziki çalışma koşullarının ve ortamının yetersizliği Hizmet içi eğitimin yetersiz olması ve personelin yurtdışı ve dil eğitimi imkânlarından yeterince yararlanamaması Bütçenin etkin kullanılamaması Mevcut mevzuat eksikliği ve mevzuatın güncellenmemiş olması Teknolojik alt yapıdan gerektiği gibi yararlanılamaması Bakanlığın 2010 yılı Ocak ayında gerçekleştirdiği stratejik planlama çalışmasında bakanlığın geneline dair SWOT analizi çalışması gerçekleştirilmiştir. Zayıf yönlerimiz tablosunda ortaya çıkan sonuçlar bakanlığın genel durumunu ortaya koymaktadır. Özellikle bakanlığın kendi tespit ettiği zayıf noktalar bu tez çalışmasındaki tespit ve eksikliklere destek vermektedir. Etkili bir insan kaynakları planlamasının olmayışı Ücret yetersizliği ve dengesizliği, Sürdürülebilir, etkili ve yerleşmiş kültür ve turizm politikalarının olmaması, Genel bütçeden alınan payın yetersizliği, Fiziki çalışma koşullarının ve ortamının yetersizliği, Hizmet içi eğitimin yetersiz olması ve personelin yurtdışı ve dil eğitimi imkânlarından yeterince yararlanamaması, Mevcut mevzuat eksikliği ve mevzuatın güncellenmemiş olması. Türkiye de halk kütüphaneleri % 0,39 lik T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı bütçesiyle standart halk kütüphane hizmetlerinin verilmesinin olanaksız olduğu rakamlar, raporlar, uygulamalar ve gözlemler sonucunda görülmektedir. 86 T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Stratejik Planı, Ocak 2010, Kültür ve Turizm Bakanlığı nın Zayıf Yönleri, SWOT Analizi Çalışması, s.51 ( ) 41

60 Kütüphanelere işlerliğini kazandıracak, mesleki formasyonu almış çalışan kütüphaneci sayısı 318 dir. İlgili bakanlık ve yerel yönetimlerce desteklenmesi gereken halk kütüphaneleri gerekli desteği bulamamaktadır. Halk kütüphaneleri, fiziki koşullarıyla yerelinde yaşayan insanların ilgisini çekmeyen, yeni, güncel yayınlardan yoksun, teknolojik yeniliklerle donanmamış, okuyucuya nitelikli kütüphane hizmeti sunacak mesleki alanda yetişen kütüphanecilerden yoksundur. Kütüphanelerde çalışan kütüphaneciler dışında çalışan 2740 personel önemli bir kısmı son 5 yılda ülkedeki diğer kamu kurumlarında gerçekleşen özelleştirmeler sonucunda kültür bakanlığına aktarılan çalışanlardır. Halk Kütüphaneleri, genellikle okul çağındaki yurttaşları tarafından sıklıkla kullanılan, bir nevi okul kütüphanesi hizmeti veren, yerelin kültürel ihtiyaçlarını karşılamayan, genellikle atıl durumda olan toplumsal yaşama yeterince fayda sağlayamayan kurumlar olarak varlıklarını sürdürmektedir. Türkiye de KYGM ne bağlı halk kütüphanelerinde olumsuz örneklerin yanı sıra geneli etkilemeyen standart halk kütüphanesi hizmetine yakın hizmet veren örnek halk kütüphanelerimiz bulunmaktadır. (Bartın-Ulus Kültür ve Sanat Evi İlçe Halk Kütüphanesi, Çankırı İl Halk Kütüphanesi, Eskişehir İl Halk Kütüphanesi, Ali Dayı Çocuk Kütüphanesi, Antalya Manavgat İlçe Halk Kütüphanesi) Bu kütüphanelerde motivasyonu yüksek kütüphane yöneticileri, kütüphaneciler ve kütüphane personeli çalışmaktadır. İyi hizmet sunan kütüphanelerde görev alan personelinin girişimciliğinden, bulundukları yerelde kütüphaneyi insanların yaşamında gereksinim haline getirmelerinden kaynaklıdır. Bu kütüphanelerin başarısında yerel yöneticilerin ilgisi ve desteği, yerellerindeki kamu kurum ve kuruluşları ve sivil toplum kuruluşlarıyla yapılan işbirlikleri önemli unsurlardır. Örnek gösterdiğimiz kütüphanelerde yaşama geçirilen yaratıcı kütüphane hizmetleri, güncel kitap koleksiyonu, güler yüzlü personel ve iyi bir halkla ilişkiler çalışması, kütüphanenin yerelde tanıtımını ve pazarlanması, yerelin insanlarının yaşamına kütüphane kurumunun girmesini sağlamıştır li yılların başında Türkiye de halk kütüphanelerini tüm yönleriyle güçlendirecek örnek çalışmalar, girişimler, projeler uygulamaya başlansa da genel durumu değiştirecek yaygınlıkta ve etkide değildir. 42

61 YILLARI ARASINDA TÜRKĠYE DE HALK KÜTÜPHANELERĠ ĠÇĠN YAPILAN ÖRNEK ÇALIġMALAR, GĠRĠġĠMLER Dünya genelinde halk kütüphaneleri için uygulanan yenilikçi çalışmalar Türkiye deki kütüphaneci örgütleri ve kütüphanecilik eğitimi veren üniversitelerin ilgili bölümlerinin işbirliği ve T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı nın desteğiyle Türkiye halk kütüphanelerinin gelişmesi için eğitimler, çalıştaylar, yurt dışı kütüphane gezileri, deneyim paylaşımları ve çeviri yayın çalışmaları yapılmıştır. Bu çalışmalar, daha sonraki yıllarda yapılan çalışmalara örnek olmuştur. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı na bağlı olan Kütüphaneler ve Yayımlar Müdürlüğü, halk kütüphanelerinde yapılan yenilikçi ve yaratıcı çalışmaların kütüphanelere kattığı yenilikler, kütüphane personelinde yarattığı farklılıkları gözlemleyerek halk kütüphaneleri ve halk kütüphanesi personeliyle ilgili yeni başlayacak projelere daha farklı bakmalarına, maddi ve manevi olarak projeleri desteklemelerine zemin oluşturmuştur. Türkiye deki kütüphanecilik çalışmasını önemli ve olumlu yönde etkilemiş, geliştirmiştir. Pulman Projesi çalışmaları, Yaratıcı Kütüphane Girişimleri Tanıtım Grubu nun yaptığı çalışmalar, Goethe Enstitüsü nün desteğiyle gerçekleşen halk kütüphanecilerinin Almanya halk kütüphanelerine yaptığı gezi, TKD nin Goethe Enstitüsü nün, KYGM nün, sponsor yayınevlerinin desteğiyle Türkiye nin birçok ilinde halk kütüphanecilerinin bölgesel katılımla gerçekleşen halk kütüphaneleri bölge seminerlerinde özelikle STK larla işbirliği, halkla ilişkiler, proje geliştirme ve gönüllülerle çalışma konularında bilgi kazanmış, deneyimler ve iyi örnekler paylaşılmıştır. Bu çalışmalardan edinilen deneyimler, örnek kütüphane modelleri çalışmalar katılan kütüphanecilerin, yöneticilerin katıldıkları proje ve çalışmalar sonrasında halk kütüphanelerinde yapılacak yenilikçi, yaratıcı projelerin oluşmasına, halk kütüphaneleri STK işbirliklerine ve halk kütüphanelerinde gönüllülerden yararlanılması gibi olumlu sonuçlar elde edilmiştir. PULMAN (Public Libraries Mobilising Advanced Networks) İleri Ağları Hareketlendiren Halk Kütüphaneleri PULMAN-XT Projesi, Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı nın desteğiyle Haziran 2002 tarihinde İstanbul da düzenlenen proje başlangıç toplantısıyla başlamıştır. 43

62 2.1.PULMAN-XT Projesi PULMAN-XT Projesi, e-avrupa sürecini gerçekleştirmede halk kütüphaneleri, müzeler ve arşivlerin potansiyel rollerini güçlendirmek için AB nin üye ve aday üye ülkeleri arasında oluşturulan işbirliği projesidir. Proje 2001 Mayıs ayında başlamış olup, Avrupa Komisyonu nun 5. Çerçeve Programı içinde yer almaktadır. Projenin amacı, dijital çağa girmiş Avrupa nın e-avrupa olarak belirlenen geleceğe yönelik anahtar politikaların gerçekleştirmesinde rol oynayabilecek halk kütüphaneleri, arşivler ve müzelerin yaratılması olarak belirlenmiştir. Ayrıca, bu proje ile halk kütüphaneleri, arşivler ve müzelerin yeni rolleri için verimliliklerini arttırmak da hedeflenmiştir. PULMAN Projesi, Avrupa Komisyonu nun 10 Nisan 2002 tarihli kararı ile AB üyesi olmayan Avrupa ülkelerini içine alabilecek biçimde PULMAN-XT (PULMAN Extended) adıyla yeni bir proje çerçevesinde genişletilerek, proje süresi 15 Haziran Ağustos 2003 tarihleri arasında 14 ayı kapsamıştır. Projeye tam üye olarak Türkiye ve Rusya seçilmiştir. PULMAN Proje sinin çalışmalarına Türkiye de başlandığı tarihlerde KYGM ye bağlı halk kütüphanelerindeki çalışmaların standartların gerisinde olduğu PULMAN Projesine katılan diğer 30 ülke ile yapılan kıyaslamada aşağıdaki sonuç ortaya çıkmıştır. PULMAN Projesi çerçevesinde, Oerias Eylem Planı temel alınarak yapılan ilk kıyaslama da, kıyaslamaya katılan 30 ülke arasında Türkiye 50 puan üzerinden 2 puan ile en geride yer almış bulunuyor PULMAN-XT Projesi ve Türkiye deki ÇalıĢmalar PULMAN-XT çalışmaları kütüphanecilerin ve kütüphanelerin gelişmiş ülkelerin standartlarının gerisinde olduğu tespit edilerek kütüphaneleri/kütüphanecileri geliştirecek çalışmalar başlatılmıştır. Proje çalışmaları kütüphaneler arası işbirliğinin, STK larla ortak çalışmanın ve kütüphane faaliyetlerine gönüllülerin katılımının önemini ortaya çıkartmış. Proje çalışmalarına katılan kurumların personelleri zaman zaman projede gönüllü olarak çalışmıştır. Türkiye de kütüphaneciler için kısa zamanlı da olsa bir heyecan getirmiş, kütüphanecilerin motivasyonunu arttırmıştır. 87 PULMAN İlkeleri El Kitabı (Halk Kütüphaneleri İçin Kılavuz), çev. Tuba Akbaytürk, İstanbul, TKD İst. Şub., 2004, s. 7 44

63 Kurumlar Arası ĠĢbirliği PULMAN-XT Projesinin Türkiye çalışmalarına katılan kurumlar arasında yoğun işbirliği ortamı sağlanmıştır. Projede ortak çalışma yapan kuruluşlar: Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler Genel Müdürlüğü, Türk Kütüphaneciler Derneği İstanbul Şubesi, Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümleri, Üniversiteler (Koç Üniversitesi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Hacettepe Üniversitesi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Ankara Üniversitesi), Yaratıcı Kütüphane Hizmetleri Grubu, Yabancı ülkelerin kültür birimleri (Goethe Enstitüsü, İngiliz Kültür Heyeti, Fransız Enstitüsü, Cervantes Enstitüsü, Amerikan Bilgi Kaynakları Merkezi) PULMAN Ġlkeleri El Kitabının Türkçeye Çevrilmesi Kütüphane ve enformasyon hizmetlerine yönelik politika ve strateji geliştirmede politikacılara, Kütüphane hizmetlerinin uygulayıcılarına yardımcı olmak amacıyla hazırlanmış oldukça kapsamlı bir kaynak olan PULMAN İlkeler El Kitabı nın Türkçeye çevirisi Koç Üniversitesi'nde çalışan bir grup kütüphaneci tarafından gönüllü olarak yapılmıştır. Çeviri çalışmasının editörlüğünü de, yine gönüllü olarak İngiliz Kültür Heyeti'nden Selma Aslan üstlenmiştir. İlkeler El Kitabı nın çevirisi ulusal çalıştay dan önce bitirilerek çalıştay katılımcılarına CD olarak dağıtılmıştır. Ayrıca, kitabın pdf formatı TKD ve TKD İst. şubesi web sayfalarına konmuştur. Kitap yayına hazırlayan gönüllü ekip tarafından yeniden gözden geçirilerek TKD İstanbul Şubesi tarafından 2004 yılında basılı hale getirilmiştir. İlkeler El Kitabı nda gönüllülerin halk kütüphanelerinde katıldığı örnek çalışmalara da yer verilmiştir PULMAN-XT Ulusal Toplantısı PULMAN-XT Projesi'nin temel sorumluluklarından birisi olan ulusal toplantı T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, KYGM ne bağlı halk kütüphaneleri, üniversite kütüphaneleri, çeşitli kültür kurumları, müzeler, arşivler ve üniversitelerin Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümlerinin temsilcisi, 110 katılımcı Kasım 2002 tarihlerinde Ankara'da toplanmıştır. Toplantıda 18 oturum yapılmış, toplantı oturumlarında İlkeler El Kitabı'ndaki ele alınan konular ayrıntılı olarak incelenerek bu konularda Türkiye'deki güncel durum tartışılmıştır. Her oturumda PULMAN ilkeleri, Türkiye koşulları çerçevesinde değerlendirilerek, ilke düzeyinde sonuçlara ulaşılması hedeflenmiştir. Bu içerikte 18 ilke belirlenerek, toplantı sonucunda aşağıdaki kararlar alınmıştır: 45

64 - Kültür Bakanlığı'na sunulmak üzere bir bildirge hazırlanmalıdır, - Halk kütüphaneleri üzerine bir sempozyum düzenlenmelidir, - Halk kütüphaneleri için acil bir eylem planı/stratejisi hazırlanmalıdır, - Bir halk kütüphanesi yasası çıkarılmalıdır, - Halk kütüphanecilerinin hizmet içi eğitimleri sürdürülmelidir Kütüphanecilerin Eğitimi PULMAN-XT Projesi çalışmalarında işbirliği yapan, Türkiye de faaliyet gösteren yabancı ülkelerin kültür merkezlerinin desteğiyle, Türkiye den halk kütüphanecileri yabancı dil kurslarına gönderilmiş, dil kurslarına giden kütüphaneciler dillerini öğrendikleri ülkelerin kütüphanelerini ve kütüphane sistemlerini gözlemleme fırsatı bulmuştur. Bu kütüphaneciler kurs dönüşlerinde gözlemleri sonucunda edindikleri bilgi ve deneyimleri Türkiye deki halk kütüphanecileri ile paylaşmıştır. "Projede, eğitim kapsamında, dört halk kütüphanecisi Yunanistan'ın Veria Halk Kütüphanesi'nin düzenlediği seminere katılmışlardır. Üç kütüphaneci Goethe Enstitüsü ve İngiliz Kültür Heyeti'nin bursu ile İngilizce ve Almanca dil kursuna gönderilmiştir. Bir kütüphaneci ise Goethe Enstitüsü bursu ile üç aylık bir halk kütüphanesi eğitim programı için Almanya'ya gitmiştir Pilot Proje Uygulaması PULMAN-XT Projesinin Türkiye ulusal toplantısında ortaya çıkan pilot proje çalışması için bir grup oluşturarak Türkiye deki halk kütüphanelerinin otomasyona geçiş sürecinde model olacak bir çalışma yapılması hedeflenmiştir. PULMAN-XT Projesi ile özellikle T.C Kültür Bakanlığı düzeyinde ilginin ve dikkatin halk kütüphanelerine çekilmesi ve projenin pilot çalışmasının da bir fırsat olacağı düşüncesi ile Türkiye'nin en büyük üç ilinin (İstanbul, Ankara ve İzmir) il halk kütüphanelerinde PULMAN İlkeleri doğrultusunda kütüphanelerin otomasyon sistemine geçirilmesine yönelik bir proje geliştirilmiştir. Pilot proje ile Türkiye'deki halk kütüphanelerinin otomasyon sistemine geçişinde bir model yaratmak amaçlanmıştır. Pilot proje, oluşturulan grup tarafından hazırlanarak T.C Kültür Bakanlığı Müsteşarı ile Kütüphaneler Genel Müdürlüğü'ne sunulmuştur. Pilot projeye T.C Kültür Bakanlığı Bülent Yılmaz, Didar Bayır, PULMAN-XT Projesi nin Türk Kütüphaneciliğine Etkileri, Türk Kütüphaneciliği, 18 ( 1) Ankara, Dizayn Ofset, 2004, a.g.e

65 olumlu bakmıştır. Proje için bir sponsor listesi oluşturulmuş, Bakanlığın bu sponsorlarla görüşmesi, sponsorlar kurumların desteklerini sağlamak için çalışmalar yapılması ve referans olması istenmiş, ayrıca Bakanlığı'nın bu proje için üç pilot kütüphaneye ödenek aktarması talep edilmiş. T.C. Kültür Bakanlığı bu talebi uygun görerek ve ilgili kütüphanelere yaklaşık 60'ar milyar TL ödenek göndermiştir. Bu ödenek ile üç kütüphanenin otomasyon sistemi ve diğer eksikleri giderecek bütçeyi sağlamıştır PULMAN-XT Projesi'nin Türk Kütüphaneciliğine Etkileri PULMAN-XT Projesi'nin Türk kütüphaneciliği üzerine önemli etkilerini şöyle sıralayabiliriz. Proje ile Türkiye'de halk kütüphaneleri gündeme gelmiş ve halk kütüphanelerine olan ilgi artmıştır. Çeşitli kesimlerden kişiler halk kütüphaneleriyle ilgili konuları, özellikle de sorunları tartışmaya başlanmıştır. - Proje, uluslararası bir komisyonun inisiyatifi olduğundan, daha önce uluslararası işbirliği tecrübesi olmayan halk kütüphanecileri için önemli bir fırsat yaratmıştır. - Proje, Türkiye'de halk kütüphaneleri ile diğer türden kütüphaneler/kurumlar arasında işbirliği ortamı sağlamıştır. - Resmi kurumlardan halk kütüphanelerine karşı olumlu yaklaşımlar olmuştur. - Proje'nin ana ürünü olan İlkeler El Kitabı Türkçeye çevrilerek halk kütüphaneleri için şimdiye kadar yayınlanmış en önemli kaynaklardan biri olarak ortaya çıkmıştır. - Ulusal Toplantı sırasında halk kütüphaneleri ve kütüphanecileriyle ilgili konular etraflıca tartışılmış ve temel ilkeler kabul edilmiştir. - Bu Proje'nin içinden "Pilot Kütüphaneler Projesi" doğmuştur. Başlangıç olarak üç pilot kütüphane seçilmiştir ancak gelecekte bunların sayısının artacağına inanılmaktadır. - Proje ile halk kütüphanecilerinin hem yurt içinde ve hem de yurt dışında, teknoloji ve yabancı dil alanındaki eğitimleri desteklenmiştir. - Pilot Proje ile halk kütüphaneleri için proje geliştirme fikri oluşmaya başlamıştır. - Proje ile ilgili olarak ulusal kaynaklarda ve ilgili web sitelerinde çeşitli yayınlar yapılmıştır. 90 a.g.e

66 - En önemlisi, kaynakların ve içeriklerinin paylaşımı açısından müze ve arşivler ile yakın işbirliğinin gerekliliği ortaya çıkmıştır. 91 PULMAN-XT Projesinin dışında Türkiye de halk kütüphaneleri alanında yeni ve yaratıcı çalışmaları hayata geçirmek için Yaratıcı Kütüphane Girişimleri Tanıtım Grubu (ILIPG) 2002 yılının Mart ayının son günlerinde kurulmuştur Yaratıcı Kütüphane GiriĢimleri Tanıtım Grubu (ILIPG) Mart 2002 tarihlerinde Koç Üniversitesi'nde gerçekleşen "Yaratıcı Kütüphane Hizmetlerini Geliştirmeyle İlgili Avrupa Topluluğu Girişimleri" üzerine uluslararası kongrenin organizasyon komitesi İstanbul Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü eski başkanı Prof. Dr. Aysel Yontar, aynı bölümde öğretim üyesi olan Yrd. Doç. Dr. Mesut Yalvaç, İstanbul Goethe Enstitüsü Kütüphane ve Bilgi Merkezi Başkanı Ursula Wester, İstanbul Cervantes Enstitüsü Kütüphanesi Başkanı Begoña Colmenero Niño, Koç Üniversitesi Suna Kıraç Kütüphanesi eski Başkanı Jane Ann Lindley, Türk Kütüphaneciler Derneği (TKD) İstanbul Şubesi'ni temsilen Başkanı Didar Bayır ve eski Başkan Yardımcısı Ayla Günel'den oluşur. Başarılı geçen uluslararası kongrenin ardından, organizasyon komitesi üyeleri, kongre planlama dönemi boyunca geliştirdikleri yakın işbirliğini sürdürmek için toplantılarına düzenli olarak devam etmek kararı alır. Komite üyeleri, Yaratıcı Kütüphane Girişimleri Tanıtım Grubu (Innovative Library Initiatives Promotion Group- ILIPG) adını alarak, Avrupa kütüphane ve kültür merkezleriyle, Amerikan Bilgi Kaynakları Merkezleri Türkiye'de modern kütüphane hizmetleri uygulamalarını tanıtma konusunda diğer kültür merkezi temsilcilerini de gruba katılmak üzere davet edilir. 92 Grup üyeleri tarafından oluşturulan ILIPG Bildirgesi nde Türkiye deki halk kütüphanelerinin durumu hakkında değerlendirmeler yapılarak öneriler sunulmaktadır. Bilgiye açık erişim, katılımcı demokrasinin gerçekleşmesi için temel ilkedir. Halkın bilgi için başvuracağı yerler arasında halk kütüphaneleri, insanların yaşamlarını etkileyen her türlü konuda yerinde kararlar almalarını sağlamada hayati bir rol oynarlar. Bunun içindir ki kütüphane ve bilgi yönetimi profesyonellerinin temel prensibi, mümkün olan en geniş bilgi çeşidini kişisel hüküm ve haksız sansürden arınmış olarak kullanıcılara sağlarken tarafsız olmaktır a.g.e

67 Yukarıda sözü edilen konuda, Türkiye de güncel durum henüz olması gerektiği düzeyde değildir. Halk kütüphaneleri genellikle yetersiz bütçe ve yetersiz personele sahiptir. Bunların büyük bir çoğunluğu gerekli olanaklardan ve halka küresel bilgi ağına açık erişimi sağlayacak eğitimli personelden yoksundur. Kütüphanelerin çoğu, ciddi tamir gerektiren ve bilgi teknolojisi alt yapısından tamamen yoksun eski binalar içinde yer almaktadırlar. İnternetteki kaynakların çoğu İngilizce ya da diğer yabancı dillerde mevcuttur ama Türk halk kütüphanecilerinin büyük çoğunluğu yalnızca Türkçe bilmektedir ve çok az bilgi teknolojisi ve/veya temel bilgisayar eğitimine ya sahiptir ya da hiç değildir. Türk vatandaşlarının ülkenin demokratik yönetiminin, küresel topluluğa entegrasyonunun ve ekonomik ve sosyal teşebbüslerin aktif bir parçası olabilmeleri için Türk halk kütüphanelerinin dinamik küresel bilgi merkezlerine dönüşmesinde tüm ilgili taraflar uyumlu bir çaba göstermelidir. Tahrip olmuş binaların yapısal yenilenmeleri ve yüksek kapasiteli elektrik, veri iletişimi ve HVAC sistemlerinin yapılandırılması açısından halk kütüphanesi olanaklarının modernize edilmesi gerekmektedir. Her bir kütüphaneye personel ve kullanıcılar için yeterli sayıda kişisel bilgisayar temin edilmelidir. Halk kütüphanecileri özel bilgisayar ve yabancı dil eğitimi almalıdırlar. Sayılan tüm bu amaçlarla beraber halkın bilgilendirilmesi, kamu çalışanları arasında lobi çalışmaları yapılması ve uzun vadede başarı sağlanması için bütçeler önemli oranda artırılmalıdır 93 Çıkış bildirgesinin odağına Türkiye deki halk kütüphanelerini alan grubun yaptığı faaliyetler incelendiğinde kurulduğu tarihten buyana halk kütüphaneleri için faaliyetler yapıldığına dair bilgi ve belgeye rastlanılamamıştır. Grup son 5 yılda öncelikle okul kütüphaneciliği alanının konusu olan Bilgi Okuryazarlığı konusunda çalıştay ve konferanslar düzenlemiş, İstanbul Milli Eğitim Müdürlüğü ile çalışmalar yaparak öğretmenlere yönelik Bilgi Okuryazarlığı eğitimlerine ağırlık verilmiştir Halk Kütüphanecilerinin Almanya Halk Kütüphaneleri Gezisi Türkiye nin çeşitli illerinde halk kütüphanelerinde görev yapan kütüphane yöneticisi ve kütüphanecilerden oluşan bir grup Almanya halk kütüphanelerini yakından tanıma fırsatı bulmuştur. Özellikle halk kütüphanelerinde gönüllülük ve gönüllü çalışmaları gözlemlemek açısından gezi değerlendirilmelidir. Almanya halk 93 ( ) 49

68 kütüphanelerinde İyi işleyen gönüllülük kurumu bulunmaktadır. Halk kütüphaneleri için çalışan gönüllü kişiler, bulunmaktadır. 94 Goethe Institut un desteği ile 4-11 Haziran 2005 tarihleri arasında gerçekleştirilen ve Almanya daki halk kütüphanesi sistemi ve hizmetleri üzerine odaklanan inceleme gezisine, yine, Goethe Institut un belirlediği 12 si halk kütüphanecisi toplam 15 kişi katılmıştır. Geziye katılanlar ile geldikleri şehirler şöyledir: 1. Ahmet Emin Akgün (Trabzon ) 2. İsmail Akman Ulus / Bartın 3. Ali Arı -Turgutlu / Manisa 4. Nermin Avşar-Afyonkarahisar 5. Esma Çankaya-İzmir 6. Arif Çökelek- Finike / Antalya 7. Yavuz Demirkaya- Ankara 8. Aysel Gögen- İstanbul 9. Asuman Nesibe Gök (Özdil)- Foça / İzmir 10. Aysen Öçalan- Aydın 11. Hakan Koray Özlük- Ankara 12. Özen Sezer- İzmir (Goethe Institut) 13. Ursula Wester- İstanbul (Goethe Institut) 14. Prof. Dr. Bülent Yılmaz- Ankara (Hacettepe Üniv. BBY Bölümü) 15. Mehmet Emin Yılmaz- Batman Ziyaret Edilen Kütüphaneler Ziyaret edilen kütüphaneler aşağıdaki gibi sıralanmıştır. 1. Dresden ġehir Kütüphaneleri o Merkez Kütüphane o Müzik Kütüphanesi. o Gençlik Kütüphanesi o Pieschen Semt Kütüphanesi 94 Bülent Yılmaz, Türk Halk Kütüphanecilerinin Almanya Halk Kütüphanesi Sistemi Üzerine Yaptıkları İnceleme Gezisi Gözlemleri, Türk Kütüphaneciliği 2005,19 (3):

69 2. Chemnitz ġehir Kütüphanesi o Chemnitz İdari Bölgesindeki Halk Kütüphaneleri için Devlet Danışma Birimi çalışmalarının tanıtımı. o Arnstadt Çevre ve Şehir Kütüphanesi. o Gerstungen Kütüphanesi 3. Berlin Merkez ve Eyalet Kütüphanesinin o Amerika-Gedenkbibliothek (AGB) o Berlin Merkez ve Eyalet Kütüphanesi (ZLB) o Kütüphaneler ve Kütüphanecilik üzerine görüşme. Görüşülen Kişi: Bn. Dr. Claudia Lux, (IFLA Başkanı) o Luisenbad Bölge Merkez Kütüphanesi Gezinin Amacı Almanya ya yapılan bu gezinin başlıca üç temel amacı vardır; Birinci amaç; genel olarak Kütüphanecilik özel olarak da halk kütüphaneleri alanında gelişmiş bir sistem ve hizmet yapısına sahip olduğu düşünülen Almanya daki kütüphane sistem, hizmet ve uygulamalarını yerinde görerek mesleki bilgileri artırmak, Türkiye için uygulanabilir örnekleri derinliğine öğrenmektir. İkinci amaç; Türkiye de önümüzdeki süreç içerisinde halk kütüphanelerinin yerel yönetimlere devrinin söz konusu olması ile ilgili olarak yapılandırılmıştır. Bu amaç da; Federal Almanya ile Demokratik Almanya nın birleşmesi sonucu Demokratik Almanya ya ait kütüphane hizmetlerinin merkezi sistemden yerel yönetim sistemine geçmelerinin Türkiye de yaşanacak olan sürece belirli ölçüde benzerliği nedeniyle, geçiş aşamasında ve daha sonra yaşanmış olan tecrübeleri ve sorunları öğrenmek, olumluluk ve olumsuzlukları yerinde görmek olarak ifade edilebilir. Üçüncü amaç, bu gezi ile elde edilen bilgilerin hem bağlı olunan bakanlık yetkililerine aktarmak ve hem de yakın çevredeki meslektaşlarla paylaşılmak olarak düşünülmüştür age

70 Almanya Halk Kütüphaneleri Gezisi Türk Kütüphaneciliği Ġçin Yararları Başka bir kültürü ve bu kültürün kütüphane uygulamalarını gözlemle fırsatı bulan kütüphanecilerin mesleki alanda yaratıcılıklarını arttırdıkları, deneyimleri diğer meslektaşlarına aktardıkları olumlu bir çalışma olmuştur. Almanya Halk Kütüphaneleri gezisinin katılımcılarından olan Bülent Yılmaz bu ziyaret hakkında kaleme aldığı yazısında gezinin Türk kütüphaneciliğine yararlarını aşağıdaki gibi maddeler halinde sıralamıştır; 1. Grup, yerel yönetimlere dayalı halk kütüphanesi hizmetini yerinde görmüş, halk kütüphanesi hizmetlerinin uygun koşullar sağlanması durumunda yerel yönetimler tarafından verilebileceği yaklaşımını belirginleştirmiş ve Türkiye için öngörülen değişikliğin olası sonuçlarını uygulamada görmüştür. 2. Geziye katılanların çoğunluğunun ilk kez bir başka ülkeyi ve o ülkedeki kütüphane hizmetlerini görmesi motivasyon açısından oldukça etkili olmuştur. Grup üyelerinin gördükleri uygulamaları çalıştıkları kütüphanelerde gerçekleştirme isteğinde oldukları ve bu yönde çalışmalara başladıkları söylenebilir. Bir başka deyişle, grup üyelerinin çoğu ilk kez yurt dışı deneyimi kazanmıştır. 3. Grup üyeleri Almanya daki kütüphane ziyaretlerinden sonra kendi kütüphanelerindeki eksiklik ve sorunlarını daha somut ve ayrıntılı biçimde anlamışlardır. Birçok konuda bakış açıları değişmiştir. 4. Bu gezi ile elde edilen bilgiler çalıştıkları bölgelerde bulunan diğer meslektaşlarla paylaşılmaya başlanmıştır. Bu çerçevede çeşitli toplantılar düzenlenmesi, ulusal ve yerel nitelikli meslek dergilerinde gezi izlenimlerine ilişkin yazılar yazılması ve uluslararası toplantıda poster sunulması planlanmıştır. 96 Geziye katılan kütüphaneciler, Ahmet Emin Akgün (Trabzon ), Ali Arı (Manisa) Aysen Öçalan (Aydın) Almanya kütüphanelerinde yapılan gönüllülerin yaptığı çalışmaları, kendi çalıştıkları kütüphanelerde Toplum Gönüllüsü gençlerle Benim Kütüphanem Projesi kapsamında uygulama fırsatı bulmuştur. Bu gezi sonrasında Goethe Institut un, TKD Genel Merkezi, KYGM nin desteği ile halk kütüphanesi 96 a.g.e

71 çalışanları ve yöneticilerini bir araya getiren hizmet içi eğitim işlevi gören Halk Kütüphaneleri Bölge Seminerleri gerçekleştirilmiştir Halk Kütüphaneleri Bölge Seminerleri Bu seminerlerin amacı halk kütüphanesi çalışanlarının bilgilerinin yenilenmesi, bilgi toplumunun yeniliklerinden haberdar olması, iyi uygulama yapılan kütüphanelerle deneyim paylaşımı, meslek elemanlarıyla işbirliği, kütüphanecilerin moral motivasyonu, diğer disiplinlerle mesleki işbirlikleri ve yeni kavramların öğrenilmesine olanak vermiştir. Halk Kütüphaneleri Bölge Seminerleri Türkiye deki halk kütüphanecileri için bir yeniden eğitim ya da değişikliklere uyarlama ve geliştirme eğitimi, bilgi tazeleme eğitimi ve/veya tamamlama eğitimi olarak tasarlanmıştır yılı Haziran ayında Goethe-Institut un desteği ile Alman halk kütüphanesi sistemini ve hizmetlerini incelemek amacıyla Almanya ya yapılan ve 15 Türk halk kütüphanecisinin katıldığı gezi sonrasında gerçekleştirilen değerlendirme toplantısında, gezide edinilen bilgi ve deneyimlerin Türkiye deki meslektaşlarla paylaşılması eğilimi Goethe-Institut İstanbul Kütüphane Müdürü Bayan Ursula Wester tarafından bir öneri olarak dile getirilmiş, bu öneri doğrultusunda, sözü edilen bilgi ve deneyimlerin meslektaşlara yönelik olarak düzenlenecek bölge seminerleri ile aktarılabileceği ve paylaşımın artırabileceği düşünülmüştür. Almanya gezisinde çekilen görüntülerin bazı değerlendirmelerle birlikte sunulması çerçevesinde düşünülen bölge seminerlerinde Türkiye deki halk kütüphaneleri açısından önümüzdeki Avrupa Birliği (AB) sürecinin büyük bir olasılıkla öne çıkaracağı konuların da seminerler kapsamına alınması akılcı görülmüştür yıllarında gerçekleştirilen PULMAN-XT Projesi çerçevesinde Finlandiya ya giden halk kütüphanecisi meslektaşların deneyimlerinin de bu seminerlerde paylaşılması fikri benimsenmiş ve seminer sunumlarına dâhil edilmiştir. Seminerlerin planlandığı 2005 yılında Türkiye halk kütüphaneleri açısından iki önemli sürecin eşiğindeydi. Bunlar; AB (Avrupa Birliği) ve halk kütüphanelerinin yerel yönetimlere devri süreciydi. Bu önemli süreçlere uyum açısından halk kütüphanelerinde köklü değişikliklerin olması önemli bir gerçeklikti. Türk halk kütüphanecilerinin bu değişime ve bir anlamda geleceğe hazırlıklı olmaları zorunlu görünmekteydi. Halk kütüphanelerinde bu değişim sürecini yönetecek olanlar kütüphanecilerdir. Kütüphanecileri bu sürece donanımlı girmesini sağlayacak çalışmalardan en önemlisi 53

72 Hedef Gruplar, Yaratıcı Kütüphane Hizmetleri, Sivil Toplum Kuruluşları, Proje Geliştirme ve Halkla İlişkiler "Gençlere Yönelik Halk Kütüphanesi Hizmetlerinde Teknolojinin Kullanımı ve Almanya Örnekleri", "Halk Kütüphanesi Hizmetlerinde Web Kullanımı ve Örnekler öncelikli başlıklarıyla bölgesel eğitimler düzenleme kararı alınarak uygulamaya geçilmiştir Seminerler Düzenlenen bölge seminerlerinin anlam ve öneminin şu noktalarda toplandığı söylenebilir. 1. AB ve Türkiye de halk kütüphanelerinin yerel yönetimlere devir sürecinin halk kütüphanecisinde zorunlu kıldığı eğitimi verme hedefi taşımıştır. Yani, bir gereksinimi karşılama kaygısı gütmüştür. 2. Resmi ve sivil toplum kuruluşları işbirliği ile yapılmıştır. Bu konuda oldukça geniş bir işbirliği sağlanmıştır. Bu, Türkiye deki halk kütüphaneciliği alanında ilk kez gerçekleştirilen oldukça önemli bir gelişmedir. 3. Proje geliştirme, Sivil toplum kuruluşları ile işbirliği yapma, Yöreye özgü yeni hizmetler geliştirme ve Hedef grup belirleme, Kütüphanecinin yaratıcılığı, Halkla ilişkiler gibi olguları gündeme getirmiş ve işlemiştir. Bu konuda kütüphanecilerimizde en azından zihinsel değişim yaratma işlevi görmeye çalışmıştır. 4. Bazı uluslararası kuruluşların desteğinin sağlanmasına neden olmuştur. (Goethe-Institut ve Türk-Alman İşadamları Kültür Vakfı) Seminerlerin Hedefleri T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Goethe-Institut ve Türk Kütüphaneciler Derneği işbirliği ve desteği ile gerçekleştirilen bölge seminerlerinin belirlenen temel hedefleri/amaçları şöyleydi: 1. Türk halk kütüphanecilerinin mesleki bakış açılarını genişletmek. 2. Türkiye de halk kütüphanelerinin yerel yönetimlere devir sürecinin gerektireceği yeni hizmet yapılanması/uygulamaları hakkında Türk halk kütüphanecilerini bilgilendirmek. 3. Türk halk kütüphanecilerinin sistematik ve düzenli bir biçimde gerçekleştirilmeyen hizmet içi eğitimlerine belirlenen konularda katkıda bulunmak. 54

73 4. Türkiye de halk kütüphanelerine yönelik, resmi ve sivil toplum kuruluşları arasında ulusal/uluslararası işbirliğine dayalı bir proje geliştirerek, bu yönde gelecek için de bir zemin oluşturmak. 5. Seminer katılımcıları ile kütüphaneciler ve yöneticilerin birbirlerini yakından tanımalarına, bilgi ve deneyimlerini paylaşmalarına ve aralarında bir iletişim süreci başlatmalarına katkıda bulunmak Seminerlerin Örgütlenmesi (Organizasyonu) Seminerlerde Türkiye nin bütün illerindeki halk kütüphanelerine ulaşılması planlanmış, bu amaçla bazı bölgelerin büyüklüğü de göz önüne alınarak yılları sonuna kadar 9 bölge seminerinin yapılması kararlaştırılmıştır yılında İzmir ve Kayseri bölge seminerleri yapılarak yılları arasında 11 bölge semineri yapılmıştır yılında 1 bölge semineri Eskişehir de gerçekleştirilmiştir yılında sırasıyla Samsun, Denizli ve Çanakkale de bölge seminerleri gerçekleştirilmiştir yılında sırasıyla Şanlıurfa ve Sinop bölge seminerleri ile yılları arasında toplam 17 bölge semineri gerçekleştirilmiştir. Seminerlere her ilden 3, ev sahibi ilden tüm halk kütüphanecileri ve yöneticilerin katılması ile seminerlerin yaklaşık katılımcıyla gerçekleşmesi planlanmıştır. Seminerlere kütüphane yöneticileri (müdürmüdür yardımcısı) ve kütüphaneciler katılmışlardır. Ayrıca, seminerlere ev sahibi il kültür ve turizm müdürlükleri ile belediyelerden konu ile ilgili birer kişi davet edilmiş, Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü nden bir yönetici ve bir kütüphaneci gözlemci olarak yer almıştır. Seminerlerin ana eğitimcisi; Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü nden Prof. Dr. Bülent Yılmaz. Seminerlerde sunumları ile destek veren kütüphane yöneticileri, kütüphane çalıģanları; Talat Aydilek, Dursun Yağmur, Dr. Erol Yılmaz, İsmail Akman, Şener Yelkenci, Gürcü Gedikaslan, Mehmet Akkaya. Almanya ve Finlandiya halk kütüphaneleri gezilerine katılan Mehmet Emin Yılmaz, İsmail Akman, Arif Çökelek, Yavuz Demirkaya, Ahmet Emin Akgün, Aysel Gögen Almanya ve Finlandiya halk kütüphaneleri gezilerinde gözlemlerini bölge seminerlerine katılan kütüphane çalışanlarıyla paylaştı. Goethe-Institut Ankara 97 Bülent Yılmaz, Türkiye de Halk Kütüphaneleri Bölge Seminerleri: İyi Uygulama Örneği Olarak Bir Deneyimin Değerlendirilmesi, 22 (1), Ankara, Türk Kütüphaneciliği, 2008, s

74 tarafından 7-12 Şubat 2010 tarihleri arasında Almanya Halk Kütüphaneleri İnceleme Gezisi ne katılan halk kütüphanesi çalışanları, Tevhide Bugan, Tuba Duysak Güler, Mesut Naim Çakır, Selma Yıldıran Atçı, Tülay Erol Ödünç Almanya Halk Kütüphaneleri İnceleme Gezisindeki gözlemlerini bölge seminerlerine katılanlara aktardı. Seminerlere destek veren akademisyenler; Prof. Dr. Yaşar Tonta, Prof. Dr. Sedat Sever, Prof. Dr. Serap Kurbanoğlu, Doç. Dr. Nazan Uçak,, Arş. Gör. Tolga Çakmak Seminerlere destek veren yazarlar; Aytül Akal, Aslı Tohumcu, Burcu Aktaş, Mine Soysal, Suzan Geridönmez Seminerlere destek veren STK ve kurum temsilcileri Ali Fuat Kartal (TKD Genel Başkanı), Tuncel Acar (Milli Kütüphane Başkanı), Kemal Fahir Genç (T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı), Semra Atınç (KYGM Genel Müdür Yardımcısı), KYGM Daire Başkanı Erhan Erkan, KYGM Şube Müdürü Serap Çetin, KYGM Şube Müdürü Gülnihal Küçük, KYGM Kütüphaneci Dide Karaşahin, KYGM Uzman Kütüphaneci Bahadır Aydınonat, KYGM Uzman Kütüphaneci Hakan Ünlü. Goethe-Institut yönetici ve çalışanları; Charlotte Marscholek, Sybille Hagel, Goethe Enstitüsü Ankara Kütüphane Müdürü Nico Sandfuchs, Özen Sezer ve Meltem Arun, Sanem Yardımcı, Aydın İleri (Toplum Gönüllüleri Vakfı) Seminerlerin örgütlenmesi; Goethe-Institut, Türk Kütüphaneciler Derneği ve ev sahibi (seminerlerin yapıldığı illerin) il kültür ve turizm müdürlükleri ile ev sahibi il halk kütüphaneleri tarafından gerçekleştirilmiştir. Seminerlerin finansmanı da genelde bu kuruluşlar tarafından karşılanmıştır. (13. Samsun Bölge Seminerinden itibaren Tudem Yayınları, 14. Denizli Bölge Seminerinden sonrada Günışığı Kitaplığı sponsor firma olarak seminerleri ekonomik olarak desteklemiştir) Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü (KYGM) yıllık faaliyet raporlarında bölge seminerlerini faaliyetleri arasında gösterdiği halde (Manisa Bölge Semineri dışında) seminerlerin finansmanına katkıda bulunmamıştır. Seminerlerin özellikle konaklama, sosyal etkinlik, teknik altyapı organizasyonunu ev sahibi il halk kütüphaneleri, düzenleyici kurumlar ve sponsor firmalar tarafından çözümlenmiş, bu 56

75 konuda TKD Genel Merkezi tüm seminerlerde, TKD Antalya, İstanbul ve Denizli şubeleri seminer çalışmalarında kendi illerinde büyük destek sağlamıştır Seminerleri Destekleyen Kurumlar Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü Goethe-Institut Ankara-İstanbul-İzmir Türk Kütüphaneciler Derneği (TKD) TKD İstanbul Şubesi TKD Antalya Şubesi TKD Denizli Şubesi Tudem Yayınları (Sponsor yayınevi 13. seminerden sonra) Günışığı Kitaplığı ( Sponsor yayınevi 14. seminerden sonra) Türk-Alman İşadamları Kültür Vakfı Toplum Gönüllüleri Vakfı Valilikler-Kaymakamlıklar İl Kültür ve Turizm Müdürlükleri Belediyeler Ev sahibi il halk kütüphaneleri Yerel yazılı ve görsel medya kuruluşları Bölge Seminerlerinin Yapıldığı Ġller ve Seminerlere Katılan Kütüphaneler 1. Ege Bölge Semineri Manisa: 1-2 Haziran 2006 Katılan iller: Manisa, Uşak, Kütahya, Muğla, Denizli, Aydın 57

76 2. Güneydoğu Anadolu Bölge Semineri Gaziantep: 2-3 Kasım 2006 Katılan iller: Gaziantep, Adıyaman, Diyarbakır, Batman, Kahramanmaraş, Kilis, Şanlıurfa, Malatya 3. Batı Karadeniz Bölge Semineri Bartın: Kasım 2006 Katılan iller: Bartın, Amasya, Düzce, Kastamonu, Sakarya, Samsun, Sinop, Zonguldak 4. Akdeniz Bölge Semineri Antalya: 7-8 Aralık 2006 Katılan iller: Antalya, Adana, Burdur, Hatay, Isparta, Mersin, Konya, Karaman, Osmaniye 5. Ġç Anadolu Bölge Semineri Ankara: 5-6 Mart 2007 Katılan iller: Ankara, Kayseri, Kırşehir, Çankırı, Çorum, Niğde, Nevşehir, Bilecik, Bolu, Eskişehir, Kırıkkale, Yozgat 6. Doğu Karadeniz Bölge Semineri Trabzon: Nisan 2007 Katılan iller: Trabzon, Ordu, Giresun, Gümüşhane, Rize, Sivas, Bayburt, Artvin 7. Doğu Anadolu-1 Bölge Semineri Erzurum: 4-5 Haziran 2007 Katılan iller: Erzurum, Erzincan, Elazığ, Ardahan, Kars, Muş, Bingöl, Tunceli 8. Doğu Anadolu-2 Bölge Semineri Van: 1-2 Kasım 2007 Katılan iller: Van, Hakkâri, Şırnak, Mardin, Siirt, Bitlis, Ağrı, Iğdır 58

77 9. Marmara Bölge Semineri İstanbul: Aralık 2007 Katılan iller: İstanbul, Tekirdağ, Edirne, Kırklareli, Çanakkale, Bursa, Kocaeli 10. Ġzmir Bölge Semineri İzmir: Mayıs 2008 Katılan İller: İzmir, Sakarya, Antalya, Muğla, Afyon, Çanakkale, Aydın, Balıkesir, Burdur, Isparta, Denizli, Manisa, Uşak, Kütahya, Eskişehir 11. Kayseri Bölge Semineri Kayseri: Kasım 2008 Katılan İller: Adana, Aksaray, Gaziantep, Hatay, Kahramanmaraş, Karaman, Kırşehir, Kırıkkale, Kilis, Konya, Mersin, Nevşehir, Niğde, Osmaniye, Sivas, Yozgat 12. EskiĢehir Bölge Semineri Eskişehir: Mayıs 2009 Ankara, Bartın-Ulus, Çankırı, Eskişehir, Karabük, Zonguldak, Düzce, Bolu, Sakarya, Kocaeli, Bursa, Bilecik, Yalova, Edirne, Kırklareli, Tekirdağ, İstanbul 13. Samsun Bölge Semineri Samsun: Mart 2010 Kastamonu, Sinop, Amasya, Çorum, Tokat, Samsun, Ordu, Giresun, Trabzon, Rize, Gümüşhane, Erzincan, Bayburt, Erzurum, Artvin, Ardahan, Kars 14. Denizli Bölge Semineri Denizli: Mayıs 2010 Denizli, İzmir, Manisa, İzmir, Kütahya, Afyonkarahisar, Eskişehir, Uşak, Aydın, Muğla, Burdur, Aksaray, Antalya, Konya, Karaman, Mersin, Aksaray 15. Çanakkale Bölge Semineri Çanakkale: Aralık 2010 Çanakkale, Kırklareli, Edirne, Tekirdağ, İstanbul, Sakarya, Bolu, Sakarya, Bilecik, Bursa, Karabük, Zonguldak, Bartın, Kocaeli, Yalova, Eskişehir 59

78 16. ġanlıurfa Bölge Semineri Şanlıurfa: Şubat 2011 Şanlıurfa, Sivas, Nevşehir, Kayseri, Malatya, Niğde, Kahramanmaraş, Adana, Adıyaman, Osmaniye, Gaziantep, Hatay, Kilis 17. Sinop Bölge Semineri Sinop: Mayıs 2011 Sinop, Ankara, Çankırı, Kastamonu, Kırşehir, Yozgat, Kırıkkale, Çorum, Tokat, Amasya, Ordu, Samsun, Karabük Seminerlerin Konuları Gerçekleştirilen 17 bölge seminerinde şu konularda eğitim verilmiştir: 1. Yaratıcı/Yenilikçi Halk Kütüphanesi Hizmetleri 2. Proje Geliştirme 3. Halkla İlişkiler (5. seminerden sonra başlatılmıştır.) 4. "Gençlere Yönelik Halk Kütüphanesi Hizmetlerinde Teknolojinin Kullanımı ve Almanya Örnekleri" (10. Seminerden sonra başlatılmıştır.) 5. "Halk Kütüphanesi Hizmetlerinde Web Kullanımı ve Örnekler (10. Seminerden sonra başlatılmıştır.) 6. Almanya'da Halk Kütüphanesi Hizmetlerinde Teknoloji: Örnekler 7. Halk Kütüphanesi Hizmetlerinde Web Kullanımı ve Örnekler 8. Bilgi Hizmetlerinde Düşünce Özgürlüğü 9. Mesleğimizin Gelişiminde Türk Kütüphaneciler Derneği'nin İşlevi 10. Bartın-Ulus Web Deneyimi 11. KYGM Açısından Web İşlemleri 12. Çocuk Kütüphaneleri ve Kütüphaneciliği (14. Seminerden sonra başlamıştır.) 13. Çocuk Yayınları ve Yayıncılığı 14. Almanya Çocuk Kütüphanelerine İlişkin Gözlemler 15. İzmir Atatürk İl Kütüphanesi Çocuk Bölümü 16. Bilgi Hizmetlerinde Düşünce Özgürlüğü 17. Mesleğimize İlişkin Güncel Sorunlar ve TKD 60

79 18. Hamburg, Berlin ve Dresden'deki Bazı Halk Kütüphanelerinde Çocuk ve Gençlere Yönelik Yenilikçi Hizmetler 19. Eskişehir ve Sakarya İl Halk Kütüphaneleri Çocuk Bölümleri 20. Çocuk ve Kitap 21. Okumak ya da Okumamak 22. Çocuklar İçin Kütüphane ve Yaratıcı Uygulamalar 23. Çocuk Kütüphanelerinde Okuma Teşviki: Almanya dan Örnekler 24. Gaziantep İl Halk Kütüphanesi Çocuk Bölümü 25. Çocuk ve Gençlik Kitapları Yayıncılığı ve Günümüzün Okur Profili 26. Halk Kütüphanelerinde Gezgin Uygulamalar ve Sosyal Ağların Kullanımı 27. Örnek Bir MARC Uygulama Projesi Sunumu 28. Çocuk ve Gençlere Okuma Kültürü Nasıl Kazandırılır? 29. Halk Kütüphanelerinde Gönüllülük/Gönüllülerle Çalışmalar Seminerlerde ÇalıĢma Yöntemi Seminerler şu bölümlerden oluşmuştur: 1. Seminer konularında sunumlar (PPT); 2. Seminer konularında fotoğraf/film gösterimi; 3. Çalıştaylar (Bilgi ve deneyimlerin paylaşımı-beyin fırtınası); 4. Ev sahibi il halk kütüphanesini ziyaret ve değerlendirme; 5. Genel değerlendirme (Grup başkanları ve tek tek katılımcılar tarafından); 6. İlde sosyal-kültürel etkinlik; 7. İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Valilik ve/veya üniversite yönetimlerini, il ilçe belediye başkanlarını ziyaret. (Bazı seminerlerde gerçekleştirildi.) Seminerlerin Katılımcı Sayıları Yapılan 17 bölge seminerine katılımcı sayıları şöyle olmuştur: Seminerin yapıldığı illerdeki katılımcı sayısı Manisa a.g.e. s

80 Gaziantep 26 Bartın 25 Antalya 32 Ankara 48 Trabzon 28 Erzurum 25 Van 33 İstanbul 60 İzmir 30 Kayseri 28 Eskişehir 25 Samsun 33 Denizli 43 Çanakkale 40 Şanlıurfa 45 Sinop 41 Toplamda 588 katılımcıya ulaşılmıştır Bölge Seminerlerinin Türk Kütüphaneciliğine Katkıları ve Seminerlerin Değerlendirmesi Bölge seminerlerine katılanlarla yapılan birebir görüşmelerde ve seminerlerde yapılan ortak oturumlarda katılımcılar tarafından sıklıkla tekrarlanan bugüne kadar böyle bir çalışmanın yapılmayışı hatta emekliliği gelen kütüphane yöneticilerinin bile ilk defa bu tarz bir çalışmaya katıldığını belirtmesi çalışmanın ne kadar anlamlı olduğunu göstermektedir. 1. Bilinen bir gerçek olmasına karşın halk kütüphanecilerinin bu tür etkinliklere tahmin edilemeyecek kadar büyük gereksinimi duydukları anlaşılmıştır. Bir başka deyişle, halk kütüphanecileri için ciddi bir hizmet içi eğitim gereği olduğu ortaya konmuştur. 62

81 2. Türkiye de halk kütüphanesi sisteminin merkezi olması nedeniyle temel sorumluluğun kendisine ait olmasına karşın bunu çok uzun yıllardır yerine getirmeyen KYGM nin anlamlı katkısı olmadan da sivil toplum kuruluşları arasında gerçekleştirilen işbirliği ile ulusal düzeyde ciddi organizasyon yapılabildiği görülmüştür. 3. Seminerlere katılan kütüphaneciler arasında bir iletişim süreci başlamıştır. Bu sürecin büyük ölçüde devam edebileceği tahmin edilmektedir. 4. Yapılan görüşme ve gözlemlerde seminer katılımcılarında küçük de olsa merkezden bekleme yerine proje temelli, yaratıcı ve yerel çözümler üretme yönünde bir zihin değişimi işaretleri alınmıştır. Ancak, bu değişimin gerçekleşmesi başlatılan sürecin yeni eğitim etkinlikleri ile sürdürülmesine bağlı olduğu açıktır. 5. Katılımcı olma olanağını yakalayan ve özlük hakları itibariyle maddi doyum yaşayamayan halk kütüphanecileri mesleki açıdan ve manevi olarak bir ölçüde motive edilmiştir. Özellikle, mesleğe yeni başlamış genç halk kütüphanecilerin seminerlere katılımı çok yararlı olmuştur. 6. Halk kütüphanelerinde çalışan personel düzenli olarak yukarıda belirtilen konularda en az 1-2 yılda bir hizmet içi eğitim istemektedir. Emekliliği gelen ve meslek yaşamında ilk kez bir hizmet içi eğitim etkinliğine katıldığını söyleyen birçok kütüphanecinin olduğunu öğrenmek bizim için son derece düşündürücü ve bir ölçüde de inanılmaz olmuştur. 7. Özellikle manevi yönden desteklendiklerinde, halk kütüphanecilerimizin son derece iyi işler yapabilecekleri, yaratıcı olacakları ve yılgınlıktan önemli ölçüde kurtulabilecekleri izlenimi edinilmiştir. Kuşkusuz, sadece eğitim programları ile halk kütüphanelerinin sorunlarının çözülebileceğini düşünmek doğru olmaz. Ancak, bu tür etkinliklerin etkisi sanılandan daha büyük olacaktır. 8. Kuşkusuz, seminerler sürecinde KYGM nin yetersiz desteği üzücü ve anlaşılmaz olmuştur. Gerçekleştirme sorumluluğunu taşıdığı etkinliklere hiç olmazsa bürokratik kolaylık sağlama ve finansal destek vermesi doğal ve doğru olandır a.g.e. s

82 9. TKD Genel Başkanı nın seminerlerde yaptığı güncel mesleki sorunlar ve çözüm yolları oturumu, KYGM yöneticilerinin seminerlerde kütüphane çalışanlarını sorunlarını dinleyerek sorunlara çözüm yolları aramaları katılımcılar için moral-motivasyon olmuştur. 10. Seminerlerin yapıldığı illerde mülki amirlerle, yerel yöneticilerle görüşmeler yerellerdeki kütüphaneler ve kütüphanecilerin mesleğe bakış açısını değiştirmiş, yerellerdeki yöneticilerin kütüphanelere ilgisi arttırılmıştır. 11. Seminerlere eğitimci olarak katılan yazar, yayıncı ve akademisyenlerin sunumları sonrasında kütüphane çalışanlarının çocuk ve gençlik kitaplarının satın alma seçiminde nitelikli kitapları tercih etme yönünde farkındalık oluşmuştur. Bölge seminerleri eğitimleri sırasında gördükleri yenilikler, meslek mensuplarıyla bir arada olma, mesleğin akademisyenleriyle yeniden bir araya gelmek, bakanlık yetkilileriyle seminerlerde birlikte olmak kütüphane personelinin motivasyonunu arttırmış seminerlerde ortaya çıkan kütüphanelerde uygulanan yenilikçi-yaratıcı çalışmalar kütüphanecilerin ufkunu açmıştır yıllarında SODES (Sosyal Destek Projeleri) uygulayan illerde uygulanan projeler, kütüphanelerin web sayfalarının oluşturulması, kütüphane bloglarının artması, kütüphanelerin ve kütüphanecilerin sosyal medyayı yoğun kullanımı, kütüphanelerde artan kültürel etkinlikler, yeni oluşturulan çocuk bölümleri, okul öncesi bölümleri seminer katılımcılarını kütüphanelerine yansımaları olmuştur Ankara Yenilikçi Kütüphane GiriĢimleri Grubu 2002 yılında İstanbul Yaratıcı Kütüphane Girişimleri Tanıtım Grubu (ILIPG) sonrasında 2009 yılında Ankara da çeşitli kütüphane ve bilgi merkezi çalışanlarını kurumsal ve bireysel katılımı ile Ankara Yenilikçi Kütüphane Girişimleri Grubu kuruldu. Kuruluş çalışmalarında ve sonraki çalışmalarda KYGM yöneticileri, çalışanları ve Ankara daki halk kütüphaneleri çalışanları da yer almıştır. Tarihçesi Kuruluş hazırlık niteliğinde ilk toplantısını Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü, Türk Kütüphaneciler Derneği(TKD), Üniversite ve Araştırma Kütüphanecileri Derneği(ÜNAK), Kütüphaneler ve Yayımlar Genel 64

83 Müdürlüğü(KYGM), Ankara İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Milli Kütüphane, Ankara Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi, Alman Kültür Merkezi, Amerikan Bilgi Belge Merkezi ve Fransız Kültür Merkezi nin katılımıyla 11 Mayıs 2009 tarihinde Ankara Goethe Enstitüsü nde gerçekleştirmiştir. yayında olan web sayfasında kendileri hakkında aşağıdaki kısa metinde bilgilendirme yapılmıştır. Ankara Yenilikçi Kütüphane Girişimleri Grubu öncelikle Ankara daki kütüphane hizmetlerinin hareketlendirilmesine ve geliştirilmesine katkıda bulunmak, bu konuda yenilikçi bakış açıları ve yaklaşımları tartışarak gündeme taşımak, bilgi yönetimi alanında uluslararası işbirliği çabalarını güçlendirmek, yaratıcı fikir üretiminde bulunmak, bu türden fikirleri desteklemek ve bu çerçevede çeşitli etkinlikler gerçekleştirmek amacıyla kurulmuş bir platformdur. Bilgi yönetimi alanındaki her konu ve bilgi merkezi türü Grubun ilgi, çalışma ve etkinlik kapsamına girer. Grup, ilke olarak yenilikçi fikirler üretmeyi ve bunları uygulamaya geçirmeyi öncelikli işlevi sayar. Bu çerçevede uluslararası işbirliğini öne çıkarmaya çalışır. Grup, gönüllülük temelinde çalışacak kişi ve mesleki kuruluşlara açıktır. Ancak, Gruba bireysel ve kurumsal düzeydeki katılım ve ayrılma isteklerinin Grup tarafından değerlendirilerek kabul edilmesi gerekir. Grup ta hiyerarşik bir yapı yoktur; bütün üyeler eşit pozisyondadır. Kararlar Grubun ortak görüşü ile alınır ve Ankara daki çeşitli bilgi merkezlerinde çalışan kütüphaneciler ile uluslararası işbirliği ve deneyim paylaşımı amacı gereği yabancı kültür merkezleri temsilcilerinden oluşmaktadır. Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümleri öğretim üyeleri de Gruba destek alanımızdaki Türk ve uluslararası meslek dernekleri, İstanbul Yaratıcı Kütüphane Girişimleri Tanıtım Grubu ile yakın bir işbirliği içinde çalışmayı hedefler. Grubun etkinlikleri arasında mesleki konularda düşünsel tartışmalar, konferans, panel, çalıştay, seminer düzenleme, çeviri yapma ve deneyim paylaşımı/değişimi gibi etkinlikler yer alır ( 4&lang=tr) ( ) 101 ( ( ) 65

84 ÇalıĢmaları ĠĢaretler ve Mucizeler: Dil ÇalıĢmalarında Yaratıcı Yöntemler ve Fikirler Katrin Seewald ve Jule Pfeiffer-Spiekermann ın Eğitim Atölyesi Mayıs 2010 tarihleri arasında Ankara Yenilikçi Kütüphane Girişimleri Grubu nun (YKGG) etkinliği olarak Ankara Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi nde Türkiye Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler Goethe Institut Türkiye, Serbest Meslek Mensupları ve Yöneticileri Vakfı(TOSYÖV), ve Günışığı Kitaplığı desteğiyle gerçekleşmiştir. Çalıştaya katılımcıları arasında Ankara daki halk kütüphanelerinde çalışanlar aşağıdaki gibidir; Tülay Erduran (Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi), Günay Uysal(Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi), Meral Erdoğan (Ankara Cebeci Halk Kütüphanesi), Nuran Kurban (Ankara Sincan İlçe Halk Kütüphanesi) Okuma ve Dil Eğitimi Ġçin Oyun ve Yöntemler Etkinliği Haziran ODTÜ İlköğretim Okulu Kütüphanesi Dünya Kitaplarda Saklı slogan ile başlayan, çocuklarla birlikte kütüphanelerde ve kreşlerde okuma- ve dil eğitimi için oyunlar ve yöntemler başlıklı etkinlikler dizinin 3. sü Ankara da gerçekleştirildi. 3 gün süren etkinlik-atölye Goethe Enstitüsü, Ankara Yenilikçi Kütüphane Girişimleri Grubu (@YKGG) ve Türk Kütüphaneciler Derneği (TKD)Ankara Şubesi işbirliğiyle Yurt dışından konu uzmanları; Pinselfisch ( Acentasının kurucuları, Berlinli kütüphane müdiresi Katrin Seewald ve çocuk kitapları çizeri Jule Pfeiffer-Spiekermann yıllardır Alman kütüphanecileri ve eğitimcileri için okuma tesviki konusunda eğitim seminerleri bu 3 günlük eğitim-atölye süresince ve yurt içinden konu uzmanları, Ankaralı çocuk ve okul kütüphanecileri, çeşitli kreş-anaokulu öğretmenleri, üniversitelerin Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü ve Çocuk Gelişimi Bölümü öğrencileri ile ilköğretim hazırlık sınıfı öğretmenlerinizin katıldığı etkinlikte okuma-oyun ilişkilendirmeleri üzerine Avrupa da öne çıkan yenilikçi-yaratıcı yöntemler tartışıldı, atölye çalışmaları yapılarak etkinlik sırasında uygulamalar gerçekleştirildi. 66

85 Etkinliğe katılan Ankara Halk Kütüphanesi çalışanlarının bilgisi aşağıdaki gibidir. 1. Hülya Yaman - Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi 2. Serap Altunbaş - Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi 3. Eren Cem Koç - Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi 4. Çiğdem Çelik - Or-An Sevgi Yılı Halk Kütüphanesi 5. Belgüzar Kırkayak - Mamak İlçe Halk Kütüphanesi 6. Serkan Menemen - Ali Dayı Çocuk Kütüphanesi 7. Mustafa Karacif - Cebeci Halk Kütüphanesi 2.6. Almanya Halk Kütüphaneleri Ġnceleme Gezisi II (7-12 ġubat 2010) Geziye katılımcılar Goethe Enstitüsü tarafından yapılacak değerlendirme ile halk kütüphanelerinde çalışan, kriterlere uyan, 5 Türk halk kütüphanecisi katılacaktır. Katılım koşulları aşağıdaki gibidir yaş ve altında olmak. (1974 ve sonrası doğumlu olmak) 2. Üniversitelerin Bilgi ve Belge Yönetimi (Kütüphanecilik) Bölümlerinden mezun olmak. 3. Bu alanda en az 2 yıllık deneyime sahip olmak. (2010 Ocak ayına kadar bu deneyim süresini dolduracak olmak) 4. Goethe programı ile daha önce yurt dışına gitmemiş olmak Avroluk katılım ücretini ödemek gerekmektedir. Goethe Institut Ankara tarafından 7-12 Şubat 2010 tarihleri arasında organize edilen Almanya Halk Kütüphaneleri İnceleme Gezisi ayrıntılı bilgileri aşağıdaki gibidir. Gezinin Amacı; Gezi ağırlıkla çocuk kütüphaneleri ve kütüphaneciliği üzerine Almanya kütüphanelerindeki çalışmaları incelemek, Türkiye için uygulanabilir örnekleri derinliğine öğrenmek öğrenilen ve gözlemlenen çalışmaların halk ve çocuk kütüphanelerinde uygulamak. Gezi ile elde edilen bilgilerin hem bağlı olunan bakanlık yetkililerine aktarmak ve hem de yakın çevredeki meslektaşlarla söyleşi, seminer, makale vd. yöntemlerle paylaşmak Gezinin Ana Konusu Almanya da Çocuklara Yönelik Halk Kütüphanesi Hizmetleri olarak belirlenen gezide yukarıda adı geçen kütüphanelerin çocuklara ve gençlere yönelik hizmetlerin yanında 67

86 - Bina (genel yapı, kullanıcı, iç tasarım) - Derme - Personel ve Bütçe - Hizmetler - Teknolojik olanaklar ve kullanımı - Okuma alışkanlığına yönelik hizmetler başlıkları altında çok kapsamlı olarak incelenmiş ve değerlendirilmiştir Gezi Katılımcıları Nico Sandfuchs (Goethe Institut Ankara) Prof. Dr. Bülent Yılmaz (Hacettepe Üniversitesi) Tevhide Buğan (İstanbul) Tuba Güler(Manisa) Mesut Naim Çakır (Gaziantep) Selma Yıldıran Atçı (Çankırı - Çerkeş) Tülay Erol Ödünç (Giresun - Şebinkarahisar) Dide Karaşahin (KYGM Ankara) Gezilen Kütüphaneler Münih merkezi ve çevresinde yer alan Münih İl Halk Kütüphanesi, Oberhaching İlçe ve Okul Kütüphanesi, Uluslararası Gençlik Kütüphanesi, Pfennigparade Vakfı Kütüphanesi, Reichertshausen İlçe Kütüphanesi Landshut, Augsburg, Biberach İl Halk Kütüphaneleri ve Hugendubel Kitabevi. Almanya gezisine katılan kütüphaneciler gezi izlenimlerini, Almanya kütüphanelerindeki çocuklar ve gençler için hizmetler vb. başlıklarla Halk Kütüphanecileri Bölge Seminerlerinde sunum olarak aktarmıştır. 68

87 Almanya Halk Kütüphaneleri Ġnceleme Gezisi Ġzlenimleri Şubat 2010 tarihleri arasında Goethe Institut(Alman Kültür Merkezi)tarafından düzenlenmiş olan Almanya Halk Kütüphaneleri İnceleme Gezisi'nin katılımcılarından biri olarak Almanya'da bulunan halk kütüphanelerine yönelik izlenimlerim şunlardır. Almanya'nın Bavyera eyaletinde bulunan halk kütüphanelerinin herhangi bir yasası yoktur. Halk kütüphaneleri belediye ve şehirlerin gönüllü olarak sundukları bir hizmettir. Okul-aile işbirliğinin sıkı oluşu, okuma projelerinin sürekli yenilenmesi önemsenmiştir. Sınıf gezilerinin devamlılık sağlaması için okullarla birlikte çalışılmaktadır. Kütüphaneler okullara, genelde mektup yazarak kütüphaneye davet etmekte ve yapacakları etkinlikler hakkında önceden haber vermektedir. Bütün okullarda iletişim kurdukları bir öğretmen olmaktadır. Binalarının davetkar olması, kişi başına düşen materyal sayısının fazla olması, aktif kullanıcı sayısının sürekli artması kütüphaneleri canlı kılmıştır. Kütüphane finansörleri belediyeler, sponsorlar ve kullanıcılardan alınan bazı ücretlerden oluşmaktadır. Kütüphanelerin merkezi yerlerde olması, ulaşımının kolay sağlanması, bazı kütüphane binalarının eski olup çeşitli yeniliklerle içinin donatılması ve bambaşka bir havaya sokulması ilk dikkati çekenlerdir. Kütüphane binalarının dikkat çekici olmasının yanı sıra içine girildiği andan itibaren kütüphanenin rahat ve aydınlık oluşu göze çarpmaktadır. Binalar özürlülerde dikkate alınarak tasarlanmıştır, eski binalar ise özürlü kullanıcıları için kütüphane binalarını asansörle destek sağlamıştır. Kütüphane binalarının işlevsel olmasının yanı sıra kullanılan kütüphane malzemelerinin modüler olması sayesinde kütüphane bir anda bir etkinlik sahasına dönüştürülebilmektedir. Çoğu kütüphanede camlar büyüktür ve önleri açıktır. Camları küçük ve dar olan kütüphanelerde ise yine camların önünü açık bırakıp kütüphane binasının gün ışığından yararlanması göz önünde bulundurulmuştur. Kütüphane binalarının sıcaklığı ve ısı yalıtımı çok iyi olup yeni kurulan bir kaç kütüphane termal klima ısıtma tekniği kullanarak yakıttan tasarruf sağlama yoluna gitmiştir. Özellikle çocuk bölümlerinin rengarenk ve rahat oluşu ayrı bir özenle düzenlenmiş olması bu bölümleri farklı kılmıştır. Modüler kütüphane malzemelerinin kullanıldığı, oyuncaklarla desteklendiği çocuk bölümünde küçük detaylar düşünülmüş olup buralar çocuklar için cazip hale getirilmiştir. Ebeveyne çeşitli etkinliklerle kütüphanenin önemi anlatılmış ve kütüphaneye çocuklarıyla birlikte gelmesi sağlanmıştır. Rafların vagonlar halinde veya ev halinde tasarlandığı görülmüştür. Raflar 69

88 yine ve kolay erişilebilir bir konumdadır. Çocuklar kütüphanede rahat ve kendi hallerinde hareket edebilmektedir. Genelde kütüphanelerde yapılan değişiklikler bir uzman tarafından önceden değerlendirilerek daha sonra uygulama aşamasına geçildiği öğrenilmiştir. Binalarda kullanıcılar için kafeterya kurulmuştur. Kütüphanede önemli başka bir konu ise kütüphane dermesinin sürekli yenilenmesidir. Raflarda eski kitap yoktur. Koleksiyon yaşayan güncel materyallerden oluşup yeterli düzeydedir. Ciltler parlak ve rengarenktir. Raflardaki kitaplar tıklım tıklım değil rahat bir şekilde yerleştirilmiştir. Kütüphane koleksiyonu ayrım yapılmadan örneğin cd, dergi, kitap aynı rafta yer alabilmektedir. Materyalin kullanıcılardan teslim alındıktan sonra silinip rafa kaldırılması gözlemlenmiştir. Kütüphanelerde eskiyen kitaplar kullanıcılara belli bir ücret karşılığında satılabilmektedir. Kütüphaneden kullanıcı aynı anda cd, dergi, kitap alabilmekte ve kütüphane yönetimi bu konuda oldukça cömert davranmaktadır. Kütüphane koleksiyonu basit bir şekilde sınıflandırılmıştır. Birçok hizmetin paralı olması yadırgansa da kütüphane kullanıcıları bu durumu normal bulmakta ve iyi bir hizmet alabilmek için bunu önemsememektedir. Almanya'daki kütüphanelerin diğer dikkat çekici bir tarafı ise her yaş grubundan insanın kütüphaneye gelmesidir. Kütüphane kullanıcıları bilinçli neyi nasıl bulacaklarını çok iyi bilen kişilerden oluşmaktadır. Bu, kütüphaneye sürekli veya grup halinde gelen kullanıcıların kısa bir eğitimden geçmesi sonucu elde edilen bir başarıdır. Böylece kullanıcı aradığını kolay bulabilmekte ve işlerini pratik hale getirebilmektedir. Çocuklar ve gençler için ise çok farklı hizmetlere gidilmiş, onların aradıklarını kolay bulabilmeleri ve rahat olabilmeleri sağlanmıştır. Kütüphaneler hastanelerle işbirliği yapmakta ve çocuk doğar doğmaz kitapla tanışması için anneye bir kitap verilmekte ve üyelik kartı hediye edilmektedir. Ayrıca Almanya'da muhtara yeni kayıt yaptıranlara kütüphanelerin ulaşım bilgileri verilmektedir. Kütüphane personellerinin rahat giyimleri göze çarpmıştır. Yeterli sayıda kütüphaneci çalışmakla birlikte kütüphaneci diğer personelle bütünleşmiştir. Bazı kütüphanelerin personel sayısı fazla olmakla birlikte bazı kütüphanelerde azdır. Fakat bu durum bir sıkıntı yaratmamaktadır. Kütüphanelerde çalışan personele hizmet içi eğitimlerle destek verilmekte ve kütüphane personelinin ekip ruhu taşımasının önemi sürekli vurgulanmaktadır. Kütüphanelerde teknolojik imkânların son derece iyi kullanılması kütüphanecinin işini kolaylaştırmıştır. Almanya'da halk kütüphaneleri belediyeler ve halk tarafından desteklenmektedir. Hatta kütüphane hizmetleri nasıl daha iyi bir hale gelir diye işbirliği bile yapılmaktadır. 70

89 Sürekli yeni projelerle kütüphaneler canlı tutulmaktadır. Her yerde kitap okumanın önemi vurgulanmakta, kütüphanelerin çağın gereklerine uygun modern bir yapıya ve materyale sahip olunması için sürekli çalışılmaktadır. Almanya'da kütüphaneler bir alış veriş merkezi canlılığında işlerini yürütmektedir. Almanya gezisinde edindiğim izlenimler kısaca bunlar olup, başta Ankara Goethe Institut Kütüphane Müdürü Sayın Nico Sandfuchs olmak üzere tüm Goethe Institut çalışanlarına çok teşekkür eder, başarılarının devamını dilerim Kültür BaĢkentleri Pécs ve Essen ÇalıĢma Gezisi İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti Çalışmaları kapsamında diğer kültür başkentlerinin kütüphanelerini ziyaret edildi. Ziyarete edilen kütüphanelerin geneli halk kütüphaneleri ya da halk kütüphanesi özelliği taşıyan şehir kütüphaneleri idi. Ziyaret ekibinde TKD İstanbul Şubesi Yönetim Kurulu Üyesi, İstanbul Üsküdar Şemsipaşa İlçe Halk Kütüphanesi Kütüphanecisi Levent Polat da bulunmuştur. Gezinin hiçbir katılımcısı bu gezi sonrasında İstanbul ya da diğer illerdeki kütüphane çalışanlarına gezi ile ilgili herhangi aktarım, sunum gerçekleştirilmemiştir. Gezi hakkında tek bilgi İstanbul Goethe Enstitüsü web sayfasında yayınlanmıştır. Geziyi düzenleyen, Avrupa Kültür Başkenti faaliyetleri kapsamında proje üreten Türk Kütüphaneciler Derneği İstanbul Şubesi nin kendi web sayfasında geziye dair herhangi bir rapor bulunmamaktadır. İstanbul Goethe Enstitüsü web sayfasında yayınlanan gezi raporu aşağıdaki gibidir

90 TKD izlenimlerini aktarıyor: Essen 2010 Essen Raporu ( ) 2010 Avrupa Kültür Başkenti ajansıyla birlikte yürüttüğümüz Kültür Başkenti- Kütüphaneler Başkenti İstanbul projesinin bir adımı olan, diğer kültür başkentlerinden kütüphanecilerin İstanbul u ziyareti geçtiğimiz Mart ayında 46. Kütüphane Haftası etkinlikleri kapsamında gerçekleşmişti. Türk kütüphanecileri olarak bizler de proje kapsamında Ekim 2010 tarihinde Türk Kütüphaneciler Derneği Genel Başkanı Ali Fuat Kartal, İstanbul Şubesi Başkanı Mehmet Manyas ve Yönetim Kurulu üyeleri Serap Özyurt, Ümran Kandemir ve Levent Polat olmak üzere beş kişilik grup olarak bir çalışma gezisi düzenledik. İlk ziyaretimiz Macaristan ın kültür başkenti seçilen Pécs şehrine idi. Orada iki gün, Macaristan Kütüphaneciler Derneği ile görüşme yapmak üzere gittiğimiz Budapeşte'de ise bir gün geçirdikten sonra 6 Ekim Çarşamba akşamı Essen e gitmek üzere Düsseldorf a uçtuk. Ziyaretimiz öncesinde çalışma programımızı hazırlayan, Essen Şehir Kütüphanesi Direktörü Klaus-Peter Böttger bizi karşıladı. Orada bulunacağımız süre içinde hangi kütüphaneleri ziyaret edeceğimizi daha önceden planlamış olan Bay Böttger ile beraber, 7 Ekim Perşembe sabahı Essen Şehir Kütüphanesi'ne ilk ziyaretimizi gerçekleştirdik. Eskiden yüzme havuzu olarak kullanılan bu kütüphanenin mimarisi ilk dikkatimizi çeken unsurdu. Merkez ve bağlı birimlerinde, çevredeki diğer halk kütüphanecilerinin de katıldığı gruba öncelikle Türk Kütüphaneciler Derneği ni, İstanbul Şubesini ve 2010 Kültür Ajansı yla yürütülen projeyi anlattığımız bir sunum gerçekleştirdik. Sunuma olan ilgi büyüktü. Ayrıca sunum nedeniyle o bölgede çalışan Türk kütüphaneci meslektaşlarımızın da gelmiş olması bizi sevindirdi. Özellikle Türkiye deki halk kütüphaneleri, okuyucu kitlesi ve Türk kütüphanecileri en merak edilen konular arasındaydı. Meslektaşlarımıza Türk kütüphaneciliğini anlatmak ve iki ülke arasındaki halk kütüphaneciliğini karşılaştırmak önemli bir deneyim oldu. Essen Şehir Kütüphanesi ndeki sunumdan sonraki durağımız Duisburg Üniversite Kütüphanesiydi. Bu sefer bizi kütüphane direktörlerinin hazırladığı bir sunum bekliyordu. Çok kalabalık olan ve her zaman bu kadar kalabalık olduğunu öğrendiğimiz kütüphaneyi gezerken en çok ilgimizi çeken kısım üniversitedeki Türkoloji bölümü için oluşturdukları bölümdü ki zengin bir Türkçe kitaplar koleksiyonuyla şaşırtmıştı bizi. Türkçe kitaplar bölümünden sorumlu olan kütüphanecilerin Türkçe öğrenme çabaları da 72

91 ayrıca mesleğe verdikleri önemin bir ispatıydı. İki ülkenin uzun yıllara dayanan kültürel geçmişinin en önemli göstergelerinden biriydi. Günün üçüncü durağı ise Mülheim Medienhaus Halk Kütüphanesiydi. Yeni yerlerine taşınalı bir yıl olması ve sonrasındaki değişiklikleri tam yerinde inceleme olanağı açısından çok önemliydi. Eski binaları şehrin merkezinde olmayan ancak yeni yerleriyle tam şehrin ortasında yer olan kütüphanenin okuyucu sayısında gözle görülür bir artış olduğu bilgisini aldık. Tüm halk kütüphanelerinde çok özenle düzenlenen çocuk bölümü burada oldukça iyi düzenlenmişti. Özellikle çocukların faaliyet yapması için, içinde her türlü malzemenin hazır bulunduğu bir oda ve faaliyetleri gerçekleştirecek olan çocuk pedagogu da çocuk bölümünü daha anlamlı kılıyordu. 8 Ekim Cuma, Essen gezimizin ikinci günü ilk ziyaretimiz Ruhr bölgesinin diğer bir şehri Hamm ve Hamm Şehir Kütüphanesiydi. Tren istasyonunun tam karşısında, eskiden alışveriş merkezi olan halk kütüphanesi olarak yapılandırılmıştı. En modern, en son teknolojinin kullanıldığı bu kütüphanenin direktörü aynı zamanda halkla ilişkilerine de çok önem veren Bay Dr. Pirsich, koleksiyonlarında den fazla materyalin bulunduğu bilgisini verdi. Bu kaynakların tanesinin gezici kütüphane aracılığıyla özellikle okul kütüphanelerine götürüldüğü ve bu yılki hedeflerinin ödünç verme olduğunu aktardı. O güne kadar dolaştığımız tüm kütüphanelerde olduğu gibi Hamm Şehir Kütüphanesi'nde de RFID uygulanıyordu. Kütüphanenin giriş katında bulunan sepetleri (tekerlekli ve tekerleksiz) alan kütüphane kullanıcıları çantalarına doldurdukları kitaplarla kendi kartlarını kullanarak işlemlerini yapabiliyorlardı. İade zamanı gelen kitaplarını ise yine aynı yöntemle, self check makinelerini kullanarak yapıyorlar, cezaları varsa eğer ödüyorlar ve yeni kitaplar almak üzere tekrar dört katlı kütüphanenin içinde kayboluyorlardı. O bölgede çok fazla Türk yaşadığı için gene her kütüphanede olan Türkçe kitaplar bölümü bu kütüphanede de vardı. Dikkatimizi çeken ise en son çıkan ve şu an Türkiye de oldukça popüler olan kitapların orada da bulanabiliyor olmasıydı. Ancak bu kitaplara yeterli ilginin olmadığını da belirttiler. Hamm Şehir Kütüphanesi gezimizin akabinde Alman Kütüphaneciler Derneği Başkanı Susanne Riedel ile bir toplantı yapıldı. İki dernek başkanlarının da katıldığı toplantıda iki ülke arasında nasıl bir işbirliği gerçekleştirilebilir üzerine uzun bir müzakereden sonra, iki ülke arasında 1 ila 3 hafta arasında değişen sürelerde kütüphaneci değişim programı uygulanabileceği ve birkaç günlük çalışma turları 73

92 organize edilebileceği üzerinde fikir birliğine varıldı. Türkiye de ve Almanya da yapılacak olan konferanslara konunun uygunluğu dâhilinde her ülkenin kütüphanecileri de davet edilecek ve dernekler bu konuda karşılıklı olarak meslektaşlarımızın bulunması konusunda işbirliği yapılması için fikir birliğine varıldı. Ayrıca Genel Başkanımız Ali Fuat Kartal Sussanne Riedel i 47. Kütüphane Haftası kutlamaları kapsamında ülkemize davet etti. 9 Ekim Cumartesi, ilk durağımız olan fakat inceleme fırsatı bulamadığımız Essen şehir kütüphanesini bir referans kütüphanecisi eşliğinde gezdik. Daha önce yüzme havuzu olarak kullanıldığı için oldukça değişik bir mimari yapıya sahip olan kütüphanede, girişin tam karşısında duran cafe-restaurant en ilgimizi çeken bölüm olmuştu. Öyle ya, ne işi var kütüphanenin içinde. Sessiz olunması gereken yerler değil kütüphaneler, sosyal paylaşımların da yapıldığı yerler aynı zamanda. Kitap okurken ya da seçerken, çocuğuyla dışarıda yemek isteyen aynı zamanda kütüphaneye gitmeyi planlayanlar için gerçekten de çok güzel işlediğine orada yemek yiyerek bizzat şahit olduk. Sessiz ve sakin çalışma ortamı arayanlar için ayrıca mekânları var zaten. Bu arada dolaşım masasında en az dört kişi olmasına rağmen sarı çizgide sırada bekleyen okuyucular da bizi şaşırtmıştı. Müzik bölümü, çocuk bölümü herhalde kütüphanede en fazla ilgimizi çeken bölümlerdi. Gezdiğimiz tüm halk ve üniversite kütüphanelerinin sonucunda anladık mesleğimizin gerçekten büyük bir özveri gerektirdiği. Bulunduğumuz paylaşımlar sırasında orada da birçok kütüphanenin de personel ya da bütçe problemleri olduğunu öğrendik ama hizmetler yine büyük özveriyle yapılmakta. Karşılığının alındığı da kütüphanelerde kalabalıklarla görülmekteydi. Ancak bunu sorun etmek yerine ellerindekini en iyi nasıl değerlendirebileceklerini düşünen bir mantıkla her şey yolunda gidiyordu. İnsanların kitap okumasına önem veriliyor, bilgilenmelerine destek olunuyor ve en önemlisi bunun kütüphaneler sayesinde gerçekleşeceğine inanılıyordu. Almanya da idaresi yerel yönetimlerde bulunan halk kütüphanelerinin hizmetlerinin ülkemizde halk kütüphanelerinin yerel yönetimlere devredilmesinin tartışıldığı bu dönemde çalışmalarını görmek bizim için ayrıca bir önem taşıdı. Ülkemizde de her ne kadar bu toplumsal bir görev olarak bakanlığın elinde olsa da, maddi destek çok büyük önem taşısa da meslektaşlarımızın da gerekli çabayı göstermeleri gerekmektedir. Okuyan, araştıran ve sorgulayan toplum olma yolunda araç olan kütüphanelerin Türkiye de de farkındalığın artmasının karşılıklı olarak özverili çalışmalara dayandığı aşikârdır. 74

93 Bu gezinin gerçekleşmesinde büyük katkıları bulunan Goethe-Institut İstanbul Kütüphane Müdürü Eva Hackenberg e, Essen Şehir Kütüphanesi Direktörü Klaus-Peter Böttger e ve verdikleri maddi destekten dolayı Bibliothek & Information International a çok teşekkür ederiz. Raportör: Ümran Kandemir İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Kütüphanesi-Kütüphaneci Türk Kütüphaneciler Derneği (TKD) İstanbul Şubesi Yönetim Kurulu Üyesi Ġstanbul Halk ve Belediye Kütüphanecileri BuluĢması- I TKD İstanbul Şubesi altında çalışma grubu olarak faaliyet gösteren Halk ve Belediye Kütüphanecileri Çalışma Grubu (grup şuanda faaliyet de değil) 46. Kütüphane Haftası kutlamaları kapsamında İstanbul daki yerel yönetimlere ve KYGM ye bağlı kütüphanelerde çalışanları bir araya getirecek etkinlik kararı alarak 3 Nisan 2010 tarihinde İstanbul Halk ve Belediye Kütüphanecileri Buluşması I başlığıyla aşağıda ayrıntıları bulunan etkinliği gerçekleştirmiştir. Etkinliğin Adı: İstanbul Halk ve Belediye Kütüphanecileri Buluşması- I Etkinliğin Zamanı: 3 Nisan 2010 Saat: Yöneten: Yılmaz SARIYILDIZ, Üsküdar Şemsipaşa İlçe Halk Kütüphanesi Müdürü Konuşmacılar: Ahmet ALTAY, Çeliktepe İlçe Halk Kütüphanesi "2009 Yılında İstanbul Halk Kütüphanelerinde Gerçekleştirilen Sosyal ve Kültürel Etkinliklere Genel Bir Bakış" Aydın İLERİ, Tudem "Halk Kütüphanelerinde Gönüllülük ve Türkiye de Durum" Ender BİLAR, Trakya Üniversitesi Kütüphane ve Dok. Daire Başkanı, TKD Edirne Şubesi Başkanı "Balkan Ülkeleri Kütüphaneler Birliği" Merve BERSE, İBB Kütüphane ve Müzeler Müdürlüğü, Görme Engelliler Bölümü

94 "Görme engellilerin Bilgi ile topluma adaptasyonu" Ufuk MAZLUM, İBB Kütüphaneler ve Müzeler Müdürlüğü Atatürk Kitaplığı "Yerel Yönetimlerde Kütüphanecilik Hizmetleri: Türkiye de Durum" Yer: İBB Atatürk Kitaplığı Türkiye de Halk Kütüphanelerinden Ġyi Uygulama Örnekleri Paneli Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü öğretim yılında konferans/panel dizileri düzenledi. Etkinliklerde mesleki alanda farklı alanlarda görev yapan bilgi ve belge yöneticileri, konu uzmanlarıyla buluşmalar gerçekleştirildi. 20 Ekim 2010 tarihinde başlayan seminer programı, 11 Mayıs 2011 tarihinde sona erdi. 15 Aralık 2010 tarihinde Edebiyat Fakültesi Prof. Dr. Tuğrul İnal Tiyatro ve Konferans Salonu'nda düzenlenen, saat 15: 00'de başlayan panelin başlığı ve konu hakkında sunum yapacakların bilgisi aşağıdaki gibidir. Türkiye de Halk Kütüphanelerinden İyi Uygulama Örnekleri Paneli İsmail Akman (Bartın İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü) Suna Gercik (Ankara Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi) Vuslat Güler (Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü) Levent Polat (İstanbul Şemsipaşa İlçe Halk Kütüphanesi) Halk Kütüphanelerinin Geleceği Semineri M.Ü Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü ve M.Ü Information Management Club tarafından düzenlenen seminerde Halk Kütüphaneciliği alanında çalışmalar yapan akademisyenleri ve halk kütüphanelerinde uygulamacı olan kütüphanecileri M.Ü Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü öğrencileri ile deneyim paylaşımı amacıyla düzenlenmiştir. Etkinliğin Adı: Halk Kütüphanelerinin Geleceği Semineri/ 4 Ocak

95 Etkinlik konu başlıkları: -Halk Kütüphanelerinin bugünkü durumu, -Karşılaştırmalı olarak Türkiye ve Yurtdışı Halk Kütüphaneleri, -Gelecekte Halk Kütüphanelerinin durumuna dair öngörüler. Moderatör: Doç. Dr. R. Tuba Çavdar Karatepe (Marmara Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü) Konuşmacılar: Prof. Dr. Ayşe Üstün (İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi BBY) Araş. Gör. Dr. Işıl İlknur Selvi-Sert (İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi BBY) Gürcü Gedikaslan (Beyoğlu Belediyesi Turabibaba Kütüphanesi Kütüphane Koordinatörü) Selçuk Aydın (Atatürk Kitaplığı) Düzenleyenler: M.Ü Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü ve M.Ü Information Management Club Etkinlik Zamanı: 4 Ocak Salı Saat: Yer: Marmara Üniversitesi Göztepe Kampusu Mustafa Necati Konferans Salonu Halk Kütüphaneleri Yönetmelik Taslağı KYGM kendi web sitesinden ve KYGM çalışanlarının Kutup-L yazışma iletişim listesinden duyurduğu Halk Kütüphaneleri Yönetmenliği nin güncelleneceği ve konu hakkında çalışanların, akademisyenlerin ve de alanda örgütlü STK ve sendikaların düşünceleri sorulmuş, KYGM ye ulaşan geri bildirimlerle Halk Kütüphaneleri Yönetmelik Taslağına son halinin verilmesi düşünülmüştür. Kütüphane çalışanlarının, kütüphaneci derneklerinin güncellenecek taslak çalışmada fikirlerinin olması, katılımcı bir süreç işletilmesi olumlu bir gelişmedir. KYGM web sitesinden yayınlanan duyuru metni aşağıdaki gibidir; Bakanlığımıza bağlı halk ve çocuk kütüphaneleri; 1981 yılında yürürlüğe giren Kütüphaneler arası Basma Kitapları Ödünç Verme Yönetmeliği, Kütüphanelerde Eğitici ve Kültürel Faaliyetler Yönetmeliği, Halk Kütüphaneleri Görev ve Çalışma Yönetmeliği ; 1982 yılında yürürlüğe giren "Kütüphane Haftası Kutlama Yönetmeliği", Halk ve Çocuk Kütüphaneleri Yönetmeliği ile 1983 yılında yürürlüğe giren Teknik çalışmalar Yönergesi ne göre hizmetlerini yürütmektedir. Ancak aradan geçen 30 yıllık sürede yaşanan teknolojik ve toplumsal dönüşümler sonucu halk ve çocuk kütüphanelerine ilişkin mevzuat büyük oranda güncelliğini ve geçerliliğini yitirmiştir. 77

96 Bu nedenle Genel Müdürlüğümüzce halen yürürlükte olan beş yönetmelik ve bir yönergenin yerine geçmek üzere, hizmetlere esas teşkil edecek uygulamalara yönelik yeni bir Yönetmelik Taslağı hazırlanmıştır. Ayrıca mevcut 23 Genelge yi iptal eden yeni bir Genelge taslağı da hazır olup, Yönetmeliğin yürürlüğe girmesinden sonra bu yeni Genelge ilgili birimlerimize gönderilecektir. Aşağıdaki Yönetmelik Taslağı nın mesleki açıdan değerlendirilerek, görüş ve önerilerinizin gerekçeleriyle beraber tarihine kadar Genel Müdürlüğümüz Kütüphane Hizmetleri Daire Başkanlığı e-posta adresine gönderilmesi çalışmanın amacına ulaşmasına büyük katkı sağlayacaktır. Mesleki kamuoyuna duyurulur. 106 Halk Kütüphaneleri Yönetmenlik Taslak çalışması PDF olarak KYGM web sayfasından yayınlanmıştır. KYGM duyuru sonrasında halk kütüphanesi çalışanlarının yaygın olarak üye olduğu Türk Kütüphaneciler Derneği Ankara, İzmir ve İstanbul Şubeleri kurumsal olarak bakanlığa görüş sunmak için, üyelerine açık çağrı yaparak çalıştay vb. buluşmalar gerçekleştirdi. TKD İzmir Şubesi, taslak metnini tartışmak yeni öneriler sunmak üzere 31 Mayıs 2011 Salı günü saat 14.00'de İzmir Atatürk İl Halk Kütüphanesi'nde bir değerlendirme toplantısı gerçekleştirmiştir. TKD Ankara Şubesi, taslak metnini tartışmak yeni öneriler sunmak üzere 31 Mayıs 2011 Salı günü saat da Ankara Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi ev sahipliğinde bir toplantı gerçekleştirmiştir. TKD İstanbul Şubesi taslak metnini tartışmak yeni öneriler sunmak üzere 2 Haziran Perşembe günü saatleri arasında Orhan Kemal İl Halk Kütüphanesi'nde bir çalıştay gerçekleştirmiştir. Bu çalışmalardan sonra üç şube KYGM ne verilmek üzere ortak bir metin oluşturup 2011 Haziran ın ilk haftasında bakanlığa sunulmuştur

97 2.12. Dünya Kitaplarda Saklı - Okuma ve Dil Eğitimi Ġçin Oyun ve Yöntemler Etkinlikleri Türkiye Turnesi 107 Çocuklarla birlikte kütüphanelerde ve kreşlerde okuma- ve dil eğitimi için oyunlar ve yöntemler Türkiye Turnesi 2011 turnesi Haziran ayında Türkiye de 5 ayrı ilde başarıyla gerçekleştirildi. Turne kapsamında hayata geçen atölyelere etkinliklerin gerçekleştirildiği illerdeki halk ve çocuk kütüphaneleri katılarak kendi kütüphaneleri için yeni bilgiler edindiler. Atölyelerin yapıldığı iller ve tarihleri aşağıdaki gibidir. 2 gün İstanbul (Tarih: ) 2 gün İzmir (Tarih: ) 3 gün Ankara (Tarih: ) 2 gün Diyarbakır (Tarih: ) 2 gün Gaziantep (Tarih: ) Atölye Eğitimcileri-Uygulayıcıları Yıllardır Almanya da kütüphaneciler ve eğitimcilerle için okuma teşviki konusunda eğitim seminerleri düzenleyen Pinselfisch ( Acentasının kurucuları Berlinli kütüphane müdiresi Katrin Seewald ve çocuk kitapları çizeri Jule Pfeiffer-Spiekermann Almanya da gerçekleştirildikleri etkinlikleri düzenlemek üzere Goethe-Institut Ankara nın davetiyle 2010 yılında, Katrin Seewald ve Jule Pfeiffer-Spiekermann Türk kütüphanecilerinin ve ilkokul öğretmenlerinin katılımıyla, ilkokul öğrencilerine yönelik okuma teşviki metotların ele alındığı dört günlük bir workshop gerçekleştirdiler. Workshop un büyük başarısının ardından Goethe- Institut Ankara, İstanbul ve İzmir, 2011 yılında da, benzer bir çalışmayı bu kez, İstanbul, İzmir, Ankara, Diyarbakır ve Gaziantep te gerçekleştirmek istedi. Bu kez okul öncesi çocuklara yönelik (3-6 yas arası), Türkiye nin ihtiyaçları doğrultusunda, halk kütüphanelerinde, kreşlerde ve benzeri eğitim kurumlarında kullanılabilecek okuma ve dil teşviki metotlarını, kütüphaneciler, kreşlerde çalışan eğitimciler ve uzmanlarla birlikte geliştirmek hedeflendi. Katrin Seewald ve Jule Pfeiffer-Spiekermann gerçekleşen atölyelerde öncelikle Almanya da kütüphanelerde ve eğitim kurumlarında başarılı bir şekilde uygulanan okul ykgg.html( ) 79

98 öncesi çocuklara yönelik okuma teşviki metotlarını tanıttı. Sonrasında katılımcılarla birlikte somut okuma teşviki konsepti üzerine çalıştı. Atölyeleri Düzenleyenler: Goethe Institute Ankara, İstanbul, İzmir; Ankara Yenilikçi Kütüphane Girişimleri Grubu Türkiye Okuma Kültürü Haritası nın Halk Kütüphaneleri Kullanımı Açısından Analizi Ülkemizdeki okur profili ve eğilimlerinin belirlenmesi, bilgiye erişimde dolaylı veya dolaysız karşılaşılan sorunların giderilmesine ilişkin çözüm yollarının saptanması, ilgili kurum ve kişilere önerilerde bulunulması, toplumdaki kütüphane algısının belirlenmesi, bakanlığına bağlı halk ve çocuk kütüphanelerinde verilen hizmet kalitesinin yükseltilmesi, çeşitlendirilmesi ve geleceğe ilişkin yol haritasının belirlenmesi amaçlarına yönelik olarak T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğünce Türkiye Okuma Kültürü Haritası Projesi hazırlanmıştır. Çalışmayla, ülke çapında, yurttaşlarımızın okuma alışkanlıklarının yaş, cinsiyet, medeni durum, meslek, eğitim düzeyi, coğrafi konum ve gelir durumu, anne-babanın eğitim seviyesi, kütüphane kullanım oranı gibi değişkenlerle ilişkisi incelenmiştir. Türkiye Okuma Kültürü Haritası Projesi hane halkı bazlı araştırma deneyimi olan ve ülke çapında araştırmaları ile tanınmış bir firma tarafından (SONAR) yürütülmüştür. Türkiye İstatistik Kurumu nun belirlediği kişiyle, "yüz yüze anket yöntemi" ile yapılan araştırmadan elde edilen veriler, ileri analiz teknikleri kullanılarak yorumlanarak ve Türkiye Okuma Kültürü Haritası adıyla bir basılı rapor (kitap) haline getirilmiştir. Ayrıca araştırma sonuçlarının özet bilgilerinden oluşan İngilizce ve Türkçe yönetici özeti hazırlanmıştır. Araştırmanın sonuçları, 19 Nisan 2011 Salı günü, saat da, Ankara Cer Modern Sanatlar Merkezi nde T.C Kültür ve Turizm Bakanı Ertuğrul Günay tarafından gerçekleştirilen basın toplantısı ile kamuoyuyla paylaşılmıştır. Türkiye Okuma Kültürü Haritası ndaki güncel bilgi ve veriler Kütüphane Kullanma Alışkanlıkları bölümünün çıktıları, harita ve verilerin değerlendirmesi tez çalışmasındaki savları güçlendirecektir. 80

99 Türkiye Okuma Kültürü Haritası Kütüphane Kullanma Alışkanlıkları Anket Çıktılarının Değerlendirilmesi ġekil 2.1: YaĢadığınız çevrede halk kütüphanesi var mı? 108 Ankete katılanların % 30,99 u yakın çevresinde kütüphane olduğunu, Ankete katılanların %46,11 i yakın çevresinde kütüphane olmadığını, Ankete katılanların % 22,89 u ise yakın çevresinde kütüphane olup olmadığını bilmemektedir. Ankete katılanların %77 halk kütüphanelerinin varlıklarından haberdar. Bu sonuçları kütüphanelerin toplumda bilinirliğinin arttırılmasının acil bir sorun olarak önümüzde durmaktadır. KYGM, İl Kültür ve Turizm Müdürlükleri, yerel yönetimler, kütüphaneci dernekleri, STK lar ve kütüphane çalışanları bu sonuçları terse çevirecek halk kütüphanesinin toplumda duyulması için, halkla ilişkiler ve kütüphanelerin pazarlanması konularında birlikte çalışmalar yapmalı, ilgili bakanlık ve yerel yönetimler halk kütüphanelerinin sayıları arttırmalıdır. 108 Türkiye Okuma Kültürü Haritası, T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, Nisan 20, s

100 ġekil 2.2: Halk kütüphanesine üye misiniz? 109 Ankete katılanların %5 nin halk kütüphanelerine üye olması, toplumun gündemine halk kütüphanelerin sokulmasının nedenli acil ve önemli bir durum olduğunu ortaya koymaktadır. 109 a.g.e, s

101 ġekil 2.3: Halk kütüphanelerini kullanıyor musunuz? 110 Ankete katılanlar arasında halk kütüphanelerinin varlığını bilenlerin oranı %77 iken kütüphaneyi kullananların oranı %11,21 Ankete katılanların çoğunluğu halk kütüphanelerini kullanmamaktadır. 110 a.g.e, s

102 ġekil 2.4: Halk kütüphanelerine neden ihtiyaç duymuyorsunuz? 111 Ankete katılanların büyük çoğunluğu (%47 si) kütüphane kullanma alışkanlığı edinmedim cevabını vermiştir. Kitap/dergi vb. okumayı sevmiyorum diyenlerin oranı %17,7 dir. Kütüphaneyi sevmiyorum diyenlerin oranı ise %10,2. Halk kütüphanelerine neden ihtiyaç duymuyorsunuz? sorusuna gelen yanıtlar Türkiye deki okuma(ma) kültürü hakkında çok net bilgiler sunmaktadır. 111 a.g.e, s

103 ġekil 2.5: Halk kütüphanelerin hizmetlerinden memnun olmama nedenleri? 112 Bu soru kütüphane hizmetlerinden memnun musunuz? Sorusuna hayır cevabı veren katılımcılara sorulmuştur. Kütüphanelerin uzak olması en fazla memnuniyetsizlik nedeni olarak belirtilmektedir. Kütüphane unsurlarının eksikliklerini topladığımızda önemli bir oranı oluşturmaktadır. Personelin tutumu ankete katılanların %8,49 oranında kütüphanelere gitmemeleri için olumsuzluk bir neden olarak görülmektedir. Mesleki donanıma sahip olamayan ve de sayıca az olan kütüphane personeli burada da karşımıza çıkmaktadır. 112 a.g.e, s

104 ġekil 2.6: Halk kütüphanelerinden beklentileriniz nelerdir? 113 Halk kütüphanelerinden beklentileriniz nelerdir? sorusuna beklentisi ve fikri olanların büyük çoğunluğu kütüphanelerin yaygınlaştırılmasını ve sem kütüphanelerinin açılmasını beklenti olarak dile getirmiştir. Soruya verilen cevaplar arasında kütüphanelerin temel unsurlarını iyileşmesi konusunda talepler, beklentiler gerçekleşmiştir. Kütüphane personeli konusunda; Personel bilgili, ilgili ve yardımsever olmalı diyenlerin oranı % 6,59 dur. Personel sayısı arttırılmalı diyenlerin oranı % 2,88 dir. Kütüphane koleksiyonu için; Kaynak sayısı arttırılmalı diyenlerin oranı %16,07 dir. Kütüphane elektronik kaynaklarla zenginleştirilmeli diyenlerin sayısı %8,9 dur. Güncel kitaplar olmalı diyenlerin sayısı %8,86 dır. 113 (a.g.e, s.2010) 86

105 Türkiye Okuma Kültürü Haritası nın Türkiye Halk Kütüphanelerinin Kullanımı Açısından Değerlendirmesi Okuma materyallerini hangi yöntemle temin edildiği sorusuna ankete katılanların %13,9 u kütüphaneden temin ettiğini belirmektedir. Ankete katılan 7-14 yaş grubunun, kasaba ve köyde yaşamını sürdürenlerin kitaplarını kütüphaneden sağladıkları bulgusuna ulaşılmıştır. 114 Kütüphanelerde yoğun olarak kitap sağlayanların; geneli kadınlar, bekârlar, düşük gelir düzeyi olan hanelerde yaşayanlar, evinde internet bağlantısı olmayanlar ve öğrenciler olduğu belirlenmiştir. 115 Halk kütüphanelerine üye olan bazı gruplar aşağıdaki gibidir yaş grubu %10,5 Kadınlar %5,5 Bekârlar %7,9 Öğrenciler %9,5 7 ve üzeri kişiden oluşan aileler %5,8 Evinde internet bağlantısı bulunmayanlar % Yukarıdaki bilgiler ve anket sonuçları, hane halkı sayısının fazla olduğu evlerde halk kütüphanelerinin daha yoğun kullanıldığı, öğrencilerin ve kamu çalışanlarının diğerlerine göre halk kütüphanelerinden daha fazla yaralandığı, halk kütüphanelerinden yararlananların seçici ve düzenli ve yıllık ortalama kitap arası kitap okuduğu, yakın çevresinde halk kütüphanesi bulunanların kütüphanelerden daha çok yararlandığı tespit edilmektedir a.g.e, s.99 a.g.e, s a.g.e, s

106 3. HALK KÜTÜPHANELERĠNDE GÖNÜLLÜLÜK Halk kütüphanelerinde gönüllülük kavramını ele almadan önce gönüllüğün tanımını yapmak gerekmektedir. Gönüllü: Bir işi yapmayı hiçbir yükümlülüğü yokken isteyerek üstlenen 117 olarak tanımlanmaktadır. Gönüllülük: Hiçbir yükümlülüğü yokken bir işi kendi isteğiyle yapma eylemi olarak tanımlayabileceğimiz gibi gönüllülüğü bireylerin yurttaş olarak topluma dahil olma ve yaşamdaki değişimlere katkıda bulunmasının bir aracıdır diye tanımlayabiliriz. 118 Bu bölümde yer verilen konular, örnekler gelişmiş ülkelerin halk kütüphanelerinin internet siteleri, web kaynakları ve kaynak taramalarında Halk Kütüphanelerinde Gönüllülük başlığında edinilen kaynakların ışığında yazılmıştır. Kaynakların bazıları bu çalışmanın sonunda ek olarak yer almaktadır Halk Kütüphanesinde Gönüllülük Halk kütüphanelerinin ihtiyaçları doğrultusunda gönüllülerin ilgi alanları, yetenekleri ve becerilerini kütüphane faaliyetlerine zaman ayırarak çalışma eyleminin tümüdür. Gönüllüler halk kütüphaneleri için hayati rol oynarlar. Gönüllüler kütüphanenin programını, hizmetlerini ve misyonunu destekler ve geliştirirler. Yaşadıkları yerin/bölgenin kütüphanesinde gönüllü olarak çalışarak toplumsal bir fayda sağlarlar. Halk Kütüphanesi Hizmeti Gelişim için IFLA/UNESCO İlkeleri adlı kitap çalışmasında gönüllüler aşağıdaki gibi tanımlanır; Personel için, topluluktaki bireylerden gönüllü yardımını kullanan kütüphanede, oluşturulan yazılı bir politika bu gönüllülerin görevlerini ve onların kütüphane ve personel ile ilişkilerini tanımlamalıdır. Gönüllüler, ücretli personelmiş gibi kullanılmamalıdır. 119 Gelişmiş toplumların halk kütüphane sistemlerinde gönüllü çalışmaların yoğun olarak yapıldığını görmekteyiz. Kütüphanelerde gönüllülerle ilgilenen bir birim Laden Yurttagüler, Alper Akyüz, Gönüllülerle İşbirliği, İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2006, s. 58 Philip Gill vd., Halk Kütüphanesi Hizmeti (Gelişim için IFLA/UNESCO İlkeleri) çev. Bülent Yılmaz, 2.bs., İstanbul, Türk Kütüphaneciler Derneği İstanbul Şubesi, 2007, s

107 oluşturulmuştur. Bu birim-bölüm çalışanı kütüphaneye gönüllü kazandıracak faaliyetlerin, gönüllülerin organizasyonunu gerçekleştirmektedir. Kütüphaneler internet sitelerinde gönüllük ile ilgili özel bölümler oluşturmuştur. Bu bölümlerde nasıl gönüllü olunacağı, gönüllülerin hangi işlerde hizmet verebilecekleri, gönüllü olmak isteyenler için gönüllü başvuru formu, gönüllülerin toplanma zamanları, oryantasyon tarihleri ve gönüllü koordinatörlerinin iletişim bilgileri ayrıntılı olarak verilmektedir Gönüllü Kazanma ÇalıĢmaları Gönüllü kazanmak için duyurular, el ilanları, afiş-poster çalışmaları, yerel gazetelerde kütüphanenin internet sitesinde gönüllülere açık çağrı yapılmaktadır. Bu açık çağrılarda kütüphanelerin hangi bölümlerinde gönüllüye ihtiyacın olunduğu açıkça belirtilmektedir. Bu ihtiyaçlar doğrultusunda gönüllü seçimi yapılmaktadır. Yetişkinlerin, emeklilerin, ev hanımlarının, iş yaşamında yoğun çalışanların, engelli vatandaşların, gençlerin, çocukların, gönüllük yapabileceği birimler, hizmet uçları mutlaka bulunmaktadır. Gönüllüler web sayfasından ya da kütüphaneden gönüllü formlarını doldurarak kütüphanede gönüllü olmak için ilk girişimi gerçekleştirmiş olurlar. Gönüllü bilgilendirme toplantıları (gönüllü oryantasyonu) belirli periyotlarda kütüphanede ilgili birim tarafından gerçekleştirilmektedir. Bu toplantılarda kütüphane oryantasyonu, hangi bölüm ve hizmetlerde gönüllü ihtiyacının olduğu, gönüllü politikası hakkında bilgilendirmeler yapılmaktadır. Gönüllülerin kütüphane giriş çıkış saatleri, gönüllülük alanları gönüllü koordinatörleri ve gönüllüler karşılıklı görüşmeler sonucunda belirlemektedir. Gönüllü programının düzenine göre kişiye özel gönüllü programı oluşturulmalıdır. Gönüllüye en yakın kütüphanede, en uygun zaman aralıklarında gönüllülük yapmasına yönelik fırsatlar sunulmalıdır. Farklı yeteneklere sahip gönüllüleri seçmek kütüphane çalışmasının seviyesini arttıracaktır. Gönüllü seçimini yapacak olan görevlilerin gönüllü seçiminde konusunda objektif olmaları gerekir. Gönüllüler arasında başarılı olanlar Ayın Gönüllüsü ilan ederek motive edici hediyeler verilmelidir

108 Gönüllülerin iş yerlerine, ailelerine ve kendilerine teşekkür mektubu gönderilmelidir. Gönüllülere istediklerinde referans mektupları verilmelidir Kütüphanede Hangi Alanlarda Gönüllülük Yapılabilinir Kütüphanenin gönüllü politikası ve gönüllülerden destek sağlamak istedikleri hizmet doğrultusunda gönüllülük yapılacak alanlar kütüphane tarafından önceden belirlenmelidir. Gönüllülük yapılacak alanlar kütüphanelerin politikalarına göre ve hizmet verdiği yerin taleplerine göre de değişebilir Gönüllülük Alanları Gönüllülerin kütüphanelerde yaptıkları çalışmalar ve gönüllülük alanları kütüphanelerin kendi bulundukları yerellere göre ve kütüphanelerin kendi öznel durumlarına göre değişmektedir. İncelediğimiz kaynaklarda halk kütüphanelerde gönüllülerin gönüllülük yaptığı alanlar aşağıdaki gibidir. - Kütüphane tanıtım çalışması - Kütüphane danışma hizmeti - Yetişkin okuma yazma programı - Sanat / Grafik /Zanaat - Sanat Tasarım - Sanat Sergisi/Fuarı - Güzel yazı - Karikatür çizme - Çizgi Roman çizme - Tanıtım/Bülten duvarı - Grafik - Fotoğraf / Video - Telefonlara cevap verme - Büro / Ofis işleri - Dosyalama - Fotokopi - Arşivleme - Telefon açma - Broşür / Bülten - Editörlük çalışmaları - Halkla ilişkiler - Reklam /tanıtım/pazarlama - Kitap tartışması moderatörü - Palyaço/pantomim/akrobasi - Piyes/ tiyatro - Müzik Dinletisi - Film günleri - Çizgi film günleri - Kısa film günleri 90

109 - Yarışmalar - Turnuvalar - Satranç Kursu - Enstrümanların tanıtımı - Organizasyon - Kukla oynatma - Hikâye anlatımı - Kütüphane gezileri - Yazar söyleşileri - İmza günleri - Gezi deneyimi - Kitap tamiri - Kitap yerleştirme - Teknik hizmetler - Arşivler / el yazmalarının düzenlenmesi - Kitap listeleri oluşturmak - Tarihçe - Yerel kültür - Turizm - Yerel tarih - Yerel bilgi bankası - Yerel yönetimlerle ilişkilenme - Kitap bağışı toplama - Kaynak arama - Rapor - Anket - Sözlü tarih - Yemek - Marangozluk - Bitki yetiştirme - El yeteneği - Dikiş - Döşeme - Kitap satışı - Kitap depolama - Evinden çıkamayanlara hizmetler - Kütüphanelere ulaşımları engelli olanlara hizmetler - Sesli kitap okuma - Gezici kütüphane hizmeti - Engelliler için çalışmalar - Kadınlar için çalışmalar - Gençler için çalışmalar - Çocuklar için çalışmalar - Çocuklara kitap okuma - Okul öncesi - Yaşlılara kitap okuma - Masal köşesi - Veritabanı araştırma - Bilgi girişi - Web tasarımı 91

110 - Bilgisayar kursu - Bilgisayar desteği - grupları - Masaüstü yayımcılık - Süreli yayınlar takibi - Kitap tanıtımı - Çeviri çalışması - Diğer hizmetler Gönüllü SözleĢmesi Gönüllü sözleşmesi; kütüphane gönüllü programına katılacak gönüllülerle kütüphane arasında yapılan sözleşmedir. Bu sözleşme kütüphane hizmetlerinde gönüllülük yapacak yurttaşların kütüphane standartları çerçevesinde uyması gereken kuralları belirtir. Gönüllülük yapacak herkes bu kuralları peşinen kabul etmiş olur. Gönüllülerle yapılan ilk oryantasyon toplantısında bu sözleşme gönüllüye imzalatılır. Gönüllülük sözleşmesi Türkiye de halk kütüphanelerinde yapılan gönüllü çalışmalarda henüz uygulanmamaktadır. Türkiye de halk kütüphanelerinde gönüllülük/gönüllü çalışmaların kurumsallaşmasıyla gönüllü sözleşmesi uygulamaya geçmelidir Gönüllü Hakları Kütüphanelerde gönüllük yapmaya uygun koşullarda olan gönüllülerin hakları vardır. Bu hakların kütüphane yönetimi tarafından uygulanması gönüllü memnuniyeti ve gönüllüğün sürekliliği açısından önemli bir husustur. Gönüllüler kütüphane personeli değildir, bir personel gibi çalıştırılmamalıdır. Kütüphane hizmet kalitesini geliştirecek, kütüphaneyi insan kaynağı bakımından zenginleştirecek gönüllülerin hakları yazılı hale getirilmelidir. Kütüphanelere gönüllünün katılımını azaltacak olumsuz davranışlardan kaçınılmalıdır Gönüllü Olma Nedenleri Gönüllülerin, gönüllü olma nedenleri 2006 Ocak/2009 Ocak tarih aralığında KYGM bağlı il ve ilçe halk kütüphanelerinde gönüllülük yapan gönüllerle birebir görüşmelerde/yapılan gözlemlemede ve gelişmiş ülkelerde yapılan gönüllülük çalışmalarının kaynaklarının incelenmesi sonucunda insanların kütüphanelerde neden gönüllü olduklarını aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür. - İçinde bulunduğu kültürü öğrenebilmek için 92

111 - Kendini iyi hissetmek için - Sosyalleşmek, çevre edinmek için - Farklı insanlarla beraber olmak için - Bireysel egolarının tatmini için - Statü kazanmak için - Toplum tarafından takdir görmek için - Topluma/İnsanlığa hizmetten aldıkları haz onların motivasyonunu arttırır. - Aile yaşamını geliştirmek - Ev yaşamı ve iş yaşamı dışında farklı alanlarda zaman geçirmek - İş ile ilgili yeteneklerini gönüllü çalışmalarda kullanmak/iş deneyimi kazanmak - Kişisel gelişim için - Kaynaklara kolay ulaşım/ Bilgiye yakınlık - Yeni yetenekler, beceriler kazanmak için - Deneyim kazanmak için - Liderlik - Yaratıcılık Gönüllü Politikası Gönüllülük yapılacak kurumun ve gönüllülerin temel ihtiyaçları ve hangi işler için gönüllülerin çalışmasına ihtiyaç duyulduğu belirlenmelidir. Bu çalışma yapılmadan önce gönüllülük yapılacak kurumun gönüllülerle ilgili nasıl bir politika izleyeceğine dair ilkelerin belirlenmesi öncelikli ve önemlidir. Kurumlar bu politika ilkelerini kendi çalışanlarına ve kamuoyuna paylaşılması, şeffaflık ilkesi açısından önemlidir. Gönüllü Politikası, kurumun gönüllülerle ilgili belirli konularda uygulayacağı kuralları, ilkeleri açıklayan görüşüdür Gönüllü Politikası Alanları - Gönüllü tanımı - Gönüllülerin sigortalanması - Gönüllü faaliyetlerde yapılan harcamaların geri ödenmesi - Gönüllülerin ayıracağı zaman ve süreklilikleri - Ayrımcılık karşıtı politikalar 93

112 - Eşit olanakların sağlanması - Gönüllülerle işlerin eşleştirilmesi - Gönüllünün istemediği işleri reddetme hakkı - Gönüllülerin yaptıkları işlerle ilgili kararlara katılımı - Gönüllülerin hangi durumlarda yaptığı işlerden uzaklaştırılacağı - Gönüllülerin eğitimi ve profesyonel gelişimleri hakkında kurallar - Gönüllülere destek ve danışmanlık sağlama - Gönüllülere geri bildirim sistemi - Gönüllülere karşı şeffaflık Türkiye de Halk Kütüphanelerinde Gönüllü ÇalıĢmalar Türkiye de kütüphanelerde gönüllülük çalışmaları konusunda yapılan tarama çalışmalarında gönüllülük kavramına ilişkin çok az sayıda yazılı belgeye ulaşılmıştır. Gönüllülük ülkemizde yeni girmiş bir kavramdır. Yapılan taramalarda gönüllülük çalışmalarının örgütlü ya da kurumsal olarak yapıldığına dair belge ve bilgiye ulaşılamamıştır. Kütüphanelerde gönüllülük deyince genellikle Beyazıt Devlet Kütüphanesi ve İzmir Atatürk il Halk Kütüphanesinde ve Milli Kütüphane de gönüllüler tarafından görme engelliler için sesli kitap okuma çalışmaları karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışmalarda bireysel girişimlerle ve belirli kütüphanelerde yapılmaktadır. Fahrettin Özdemirci'nin 1990 yılında "Halk Kütüphanelerinin Mali Kaynaklarını Geliştirme Yolları" başlıklı makalesinin "Halk Kütüphaneleri İçin Genel Bütçe Dışından Sağlanacak Mali Kaynaklar" başlıklı 3. bölümünde halk kütüphanelerinde gönüllü çalışma ile ilgili "Gönüllü Çalışma Sistemiyle Katkı" alt başlığıyla şunlara değinmiştir. "Kütüphanelere gönüllü çalışma sistemi getirilebilir. Halk kütüphanesinin bulunduğu çevrede bu isi yapmak isteyenler çıkacaktır. Önemli olan bunun teşvik edilmesidir. Emekli olmuş insanlar bos zamanlarında kütüphane hizmetlerinde görev almak isteyebilirler. Bu kişiler çalıştırılarak, bazı boşluklar doldurulabilir ve gerektiğinde kütüphane daha uzun süre açık tutulabilir. Gönüllü çalışma sisteminin ilkeleri "Halk Kütüphaneleri Çalışma Yönergesi"nde belirtilebilir Laden Yurttagüler, Alper Akyüz, Gönüllülerle İşbirliği, İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2006, s. 61 Fahrettin Özdemirci, Halk Kütüphanelerinin Mali Kaynaklarını Geliştirme Yolları, Prof. Dr. Osman Ersoy a Armağan. (Ankara: Türk Kütüphaneciler Derneği, 1990),

113 1996 yılında, Hasan Keseroğlu tarafından Kadıköy Belediyesi Halk ve Çocuk Kütüphanesi için hazırladığı kütüphane politikası taslağında gönüllü çalışmalar başlığında aşağıdaki bilgileri yazmıştır; Gönüllü Çalışmaları 1. Herkes kütüphane hizmetlerinde gönüllü olarak çalışabilir. Ancak; ruhsal, bedensel rahatsızlıklarının bulunması ve bu durumun kullanıcıya yansıması, kullanıcıyı rahatsız etmesi, siyasal tavrını kütüphane içinde kullanmaya kalkışması, gönüllük görevini kullanıcıyı ilgilendirmeyecek tutum ve düşünceyle kullanılması durumunda gönüllülük görevini yapamazlar 2. Gönüllü kişiler kütüphane için ayıracaklar süreyi önceden bildiriler. 3. Olağandışı durumlarda gönüllü kütüphaneye gelemeyeceğini mutlaka bildirir. 4. Gönüllü olmak için adayın belirli bir süre belirlediği günlerde kütüphaneye gelmesi gerekir. 5. Gönüllüler için kütüphane girişinde (Kütüphanemize Bağışta Bulunanlar) panosunun karşısına Kütüphane Gönüllüleri panosuna adları yazılır. 6. Gönüllüler kütüphane içinde aşağıdaki işlerde çalışabilirler. - Çevre okullarla bağlantı kurma, okul öğrencilerinin kütüphaneye gelmelerini sağlamak için görüşmelerde bulunmak - Kütüphaneye bağış sağlamak - Kütüphanenin yabancı dil yazışmalarına yardımcı olmak - Çocuk Bölümü: Masal Okuma - Çocukların okudukları kitaplar üstüne tartışma saatleri düzenleme, - Yerel bellek için gazete kesmek - Fotokopi çekmek - Kitapları raflara yerleştirmek, raflarda düzenli sırada olup olmadıklarını denetlemek - CD, ses kaseti dinleyenlere yardımcı olmak - Özel yetenekleri doğrultusunda kütüphanede etkinlik düzenlemek tarihinde Türkiye de üç büyük ilinin il halk kütüphanelerinin web sayfalarında gönüllülük konusunda tarama yapılmak istenmiş, İstanbul Orhan Kemal il 123 Hasan Sacit Keseroğlu, Kütüphane- Bilgi Belge Merkezi Kurma, Kütüphane Programı Yazma Kılavuzu, İstanbul, Nesil Yayınevi, 2004, s

114 halk kütüphanesinin ve İzmir Atatürk il halk kütüphanesinin internet sitelerinin yayında olmadığı görülmüştür. Ankara Adnan Ötüken il halk kütüphanesi web sayfasında yapılan taramalar sonucunda ise gönüllülük ile aşağıdaki paragrafa rastlanmıştır. Kütüphane hizmetlerinde gönüllü olarak çalışmak ister misiniz? (İrtibat tel: ) Kütüphane hizmetlerinin çeşitliliği göz önüne alındığında kütüphanelerde gönüllü insanların katkıları önem arz etmektedir. Okumayı, okutmayı, kitabı, insanlara hizmet etmeyi seven gönüllüler kütüphaneye gelerek bizimle çalışabilirler. 124 Gönüllülerin hangi alanlarda gönüllülük yapacaklarına dair hiçbir bilgi bulunmayan bu sitede gönüllülerin başvuruda bulunabilecekleri gönüllü formu, e-posta adresi de bulunmamaktadır. Bu araştırma İstanbul ve İzmir il halk kütüphanelerinin web sayfalarının olmaması üzerine Türkiye de web sayfası bulunan diğer kütüphanelerin sayfalarında tarama yapılmış kütüphanelerde gönüllülük, halk kütüphanelerinde gönüllülük konusunda hiçbir bilgiye rastlanılmamıştır tarihinde üç büyük ilin web sayfaları yeniden incelenmiş İstanbul Orhan Kemal il halk kütüphanesinin ve İzmir Atatürk il halk kütüphanesin web sayfalarını yayına girdiği, Ankara Adnan Ötüken il halk kütüphanesi ana sayfasında gönüllük ile ilgili alanın yayından kaldırıldı görülmüştür. İzmir ve İstanbul il halk kütüphanelerinin web sayfalarının yayına girmesi sevindirici, Ankara il halk kütüphanesinin web sayfasındaki gönüllülere çağrı yapan bölümün kaldırılması tez konumuz açısından üzücüdür. Kullanıcılarına kaliteli kütüphane hizmeti sunamayan ve özellikle de personel sorunu nedeniyle birçok hizmeti kullanıcısına veremeyen halk kütüphanelerinde, gönüllülerin yapacağı çalışmalar, yurttaşların kütüphane hizmetlerine gönüllü katılımıyla personel yetersizliği bir nebze giderilecek, hayata geçemeyen birçok çalışma kütüphane kullanıcılarının hizmetine sunulabilir. Türkiye halk kütüphaneleri toplumun her kesiminden sağlayacakları önemli insan kaynağı olan gönüllülüğü henüz keşfedememiş durumdadır. Gelişmiş ülkelerde standartlara uygun hizmet sunan halk kütüphaneleri, kullanıcılarına daha iyi, daha nitelikli hizmetler sunmak, toplumsal katılımı, yurttaşların desteğini almak için gönüllük mekanizmasını işlevli bir şekilde kullanarak toplum yaşamına maddi manevi kazanımlar sunmaktadır

115 Türkiye halk kütüphanelerinde 2005 yılında Sakarya ve Aydın illerinde okuyan Toplum Gönüllüsü üniversite öğrencileri yerellerindeki il halk kütüphanelerini fiziksel olarak yenilemek, kaynak bakımından geliştirmek için gönüllü çalışmalar başlatmıştır. Bu kütüphanelerde yapılan pilot çalışmaların başarılı olması bakanlık bürokratları ve Toplum Gönüllüleri Vakfı gönüllüleri ve yöneticileri tarafından projenin halk kütüphanelerinde hareketlenme yaratacak ulusal bir projeye dönüşmesi için girişimler başlatılmıştır. Bu girişimler sonucunda 2006 yılının 24 Şubat tarihinde 12 bankanın üst düzey yöneticileri, T.C. Kültür ve Turizm Bakanı; Atilla Koç, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Müsteşarı; Prof. Dr. Mustafa İsen, Toplum Gönüllüleri Vakfı Yönetim Kurulu Başkanı İbrahim Betil, Toplum Gönüllüleri Yönetim Kurulu Üyesi Suzan Beyazıt ve Aydın ve Sakarya il halk kütüphanelerinin yöneticileri ve kütüphanelerde uygulanan pilot projede gönüllük yapan Toplum Gönüllüsü üniversiteli gençlerin katılımıyla İstanbul da düzenlenen basın toplantısı ve imza töreniyle Benim Kütüphanem Projesi kamuoyuna duyurulmuştur

116 3.4. TOPLUM GÖNÜLLÜLERĠ VAKFI Toplum Gönüllüleri, gençliğin enerjisini toplumsal faydaya dönüştürmeyi amaçlayan bir değişim ve dönüşüm projesidir. Aralık 2002'de kurulan Toplum Gönüllüleri Vakfı (TOG) gençlerin öncülüğünde ve yetişkinlerin rehberliğinde toplumsal barış, dayanışma ve değişimi amaçlamaktadır. Toplum Gönüllüsü gençler, üniversitelerinde kulüp, topluluk veya grup olarak örgütlenerek, belirledikleri ihtiyaçlara göre "sürdürülebilir sosyal sorumluluk projeleri"ni hayata geçirmektedirler yılında, Türkiye'nin dört bir yanından genç ve 500 yetişkin aktif gönüllüsüyle 688 yerel, ulusal ve uluslararası sosyal sorumluluk projesi gerçekleştiren Toplum Gönüllüleri, yerel kaynağı da harekete geçirerek yerel halkın katılımını sağlamaktadır. Ülkenin 76 üniversitesinde, 88 örgütlenme ile aktif Toplum Gönüllüsü gençler 2008 yılında kişiye çok çeşitli alanlarda hizmet götürmüşlerdir Ġlkeler Toplum Gönüllüleri Vakfı, altı temel ilke vakıf çalışmalarını sürdürmektedir Farklılıklara saygı - Farklılıklara saygılı olmak ve farklılıklarla bir arada yaşama kültürü geliştirmek - Herhangi bir dini, ideolojik, siyasi, etnik vb. görüşün savunuculuğunu veya propagandasını yapmamak ġeffaflık ve hesap verebilirlik - Mali raporlar dahil tüm kurumsal raporları açık olarak sunmak Yerel katılım - Yerel ihtiyaca göre gençlerin öncülüğünde sivil inisiyatifler oluşturmak, katılımı yaygın faaliyetler gerçekleştirmek - Yerel kaynağı harekete geçirerek sorun çözme kapasitesini artırmak Ekip çalıģması - Hepimiz için hep birlikte anlayışını desteklemek 98

117 YaĢam boyu eğitim - Toplumun eğitim düzeyini ve kalitesini yükseltmeyi hedeflemek - Sorgulayan, araştıran ve bilgiye dayalı eğitimi desteklemek - Yaşayarak ve yaşam boyu öğrenmeye inanmak - Eğitim konusunda bilinçli bir kamuoyu oluşturmaya çalışmak GiriĢimcilik - Toplumsal sorunların çözümüne dair inisiyatif alarak harekete geçmek Vizyon ve Misyon - Toplum Gönüllüleri olarak gençlerin öncülüğünde toplumsal barış, dayanışma ve değişimi gerçekleştirme vizyonu ile yola çıkmıştır. - Gençlerin öncülüğünde ve yetişkinlerin rehberliğinde çeşitli sosyal hizmet projelerini hayata geçirmeyi - Gençlerin yaratabileceği sinerjiye inanan ve sosyal bir amaca yönelik maddi-manevi yatırım yapabilecek yetişkin gönüllülerin katılımını, rehberliğini ve desteğini sağlamayı - Çevresindeki sorunlara çözüm üretebilen, kendine güvenli, girişimci ve duyarlı bir gençliğin oluşumuna katkıda bulunmayı - Toplumda sosyal sorumluluk yönünde farkındalık yaratmayı hedefliyoruz. - "Eleştirmek değil, değiştirmek için" çıktığımız yolda, gençliğin enerjisini sosyal faydaya dönüştürmek için çalışmalarını sürdürmektedir. 99

118 ġekil 3.1: Toplum Gönüllüleri Vakfı Organizasyon Yapısı 100

119 ġekil 3.2: Toplum Gönüllüleri Vakfı Organizasyon ġeması 101

120 3.5. Toplum Gönüllüleri Vakfı Benim Kütüphanem Projesi Proje Adı: Benim Kütüphanem Projeyi Yürüten: Toplum Gönüllüleri Vakfı Proje Destekçileri: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Deutsche Bank A.Ş. Finansinvest Fortis Bank A.Ş. GarantiBank International N.V. Horizon Investment SA Western Union Foundation Proje BaĢlangıç Tarihi: Proje BitiĢ Tarihi: Proje Amacı Türkiye de her yıl 10 il halk kütüphanesinde olmak üzere 5 yıl içinde toplam 50 il halk kütüphanesinin düzenlenmesi, kullanıcılara yenilenen hizmetlerin duyurulması ve atıl durumda olan kütüphanelerin yerelin ihtiyaçları doğrultusunda canlandırılmasına katkıda bulunmak Proje Uygulayıcıları Benim Kütüphanem Projesinin uygulandığı illerde okuyan Toplum Gönüllüsü üniversite öğrencileri Benim Kütüphanem Projesi Gönüllüleri Benim Kütüphanem Projesi gönüllüleri Türkiye üniversitelerinde okuyan, Toplum Gönüllüleri Vakfı ile ilişkilenmiş kendi okuduğu üniversitede Toplum Gönüllüleri Kulüpleri ne ve/veya Toplum Gönüllüleri Toplulukları na üye gençlerden oluşmaktadır. Üniversite de diğer kulüp, topluluklardan gençlerde proje gönüllüsü olabilmektedir. Yerelde yaşayan gençlerin hepsi projenin gönüllüsü olabilir. Gönüllüler, Toplum Gönüllüleri Vakfı nın Anahtar Eğitimleri ni alırlar. 102

121 Anahtar Eğitimleri (Sarı-Mavi-Kırmızı-YeĢil) Ġçeriği Nedir: 1-Sarı anahtar, Toplum Gönüllüleri Vakfı oryantasyonudur. 2-Mavi anahtar, sivil toplum ve gönüllülük: 5 Anahtar sisteminin ikinci eğitimidir. Sivil toplumun tarihçesi, günümüzde sivil toplum kuruluşları, gençlik ve Türkiye, gönüllülük anlayışı, Toplum Gönüllüsü olmak hakkındaki düşünceler paylaşılır. 3-Kırmızı anahtar, proje yönetimi: Sosyal sorumluluk projelerinin özellikleri ve örnekleri üzerine çalışılır. Proje fikri, proje yönetimi, kaynak geliştirme gibi konularında teknik bilgilendirmeler yapılır. 4-Yeşil anahtar, ekip çalışması ve iletişim: Gönüllü projelerin temeli olan ekip çalışması konusunda uygulamalar yapılır. Bir gönüllü grubu olmak için ekipçe uygulanması gereken Olmazsa Olmazlar üzerine çalışılır. 5-Beyaz anahtar, sürdürülebilir bir projede en az 2 ay gönüllülük yapmaktır. Diğer anahtarlarda paylaşılan bilgilerin pratik olarak uygulanması esasına dayanır. Benim Kütüphanem Projesi gibi bir sürdürülebilir ulusal projede gönüllük yapanlar Beyaz Anahtar eğitimlerini tamamlamış sayılırlar. Beş Anahtarı olan gönüllüler Toplum Gönüllüleri Vakfı kimlik kartı almaya hak kazanırlar. BeĢ Anahtar Eğitimlerinin Hedefi Nedir: Anahtar eğitimi alan gönüllülerin, yaptıkları çalışmalarda daha verimli çalışmalarını ve çalışmalarını sürdükleri sivil alana dair bilgilerini arttırmayı hedeflemektedir. Toplum gönüllülerinin gelişimi için temel eğitim sistemi olan 5 Anahtar Eğitimleri, Türkiye nin dört bir yanındaki farklı deneyim ve bilgi birikimine sahip genç gönüllülerde sivil toplum, proje ve gönüllülük gibi temel kavramlar hakkında farkındalık yaratmayı ve gönüllüleri bu kavramlar ve ortak yaratıcı fikirler çerçevesinde buluşturmayı hedefler. Beş Anahtar eğitimleri kapsamı, yerel eğitimlerdir. Beş Anahtar eğitimlerini eğitimi isteyen örgütlenmelerin eğitim sorumluları tarafından doldurulan eğitim talep formunu, eğitim koordinatörlerine en az 15 gün öncesinden yollanarak talep edilir. Eğitimin yerelde yapılabilmesi için en az gönüllünün eğitime katılımı gereklidir. Sarı Anahtar eğitimleri, Toplum Gönüllüleri Vakfı saha sorumluları tarafından Mavi, Kırmızı ve Yeşil, Anahtar eğitimleri, Anahtar Eğitmenleri tarafından verilmektedir.( Anahtar Eğitimi ve Akran Eğitimi almış gönüllülerce) Her bir anahtar eğitimi yaklaşık olarak 3 saat sürer. 3 Anahtar Eğitimi için gereken toplam süre 103

122 9 saattir. Eğitimler Toplum Gönüllüleri Vakfı Eğitim Departmanına bağlı çalışan eğitim sorumlusu tarafından ayarlanan eğitim mekânında gerçekleştirilir. Bu eğitimlerden geçen Toplum Gönüllüleri Vakfında gönüllülük yapan gençler kendi yeteneklerine ilgi alanlarına, yerellerindeki sorunlara ve yerelin ihtiyaçlarına göre kendilerine proje seçerler. Bu projeleri kimi zaman kendileri oluştururlar ya da diğer kentlerde gönüllülerin yaptığı projeleri kendi yerellerine uygularlar. Benim Kütüphanem Projesi gönüllülerinin yerellerindeki kütüphanelerde tespit ettikleri sorunları gidermek için başlattıkları yerel proje olup daha sonraları aynı anda birçok kentte sürdürülen bir ulusal proje olmuştur. Gönüllülerin genel koordinasyonu kütüphanecilik eğitimi almış Toplum Gönüllüleri Vakfında profesyonel çalışan proje koordinatörü tarafından yapılmaktadır. Proje gönüllüleri yerellerinde kütüphanelere ilgi duyan, okuma yazma alışkanlığı olan gönüllülerden oluşmaktadır. Proje gönüllülerinin yoğun olduğu bir bölüm olmamakla birlikte eğitim fakültesi öğrencilerinin ağırlığı gözlemlenmiştir. Proje gönüllülerine proje koordinatörü tarafından yerel ya da ulusal eğitimler verilmiştir Projenin Hedef Kitlesi Proje yapılan illerde yaşayan potansiyel kütüphane kullanıcısı çocuk, genç ve yetişkinler. Halk kütüphanelerinin kullanıcı olan herkes Benim Kütüphanem Projesinin hedef kitlesidir Proje Hedefleri İl halk kütüphanelerinin kaynak bakımından zengin ve sevilen birer araştırma ve buluşma merkezi olmasına ve nitelikli hizmet vermesine katkıda bulunmak Projeden Beklenen Sonuçlar İl halk kütüphanelerini, mevcut ve potansiyel kullanıcılarının ihtiyaçlarına cevap veren ve bulundukları yerelin kültür-sanat etkinliklerine ev sahipliği yapan bir merkez haline getirerek kütüphanelerin işlevini arttırmak Projenin Uygulandığı Kütüphaneler Proje T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğüne bağlı il/ilçe halk kütüphanelerinde başarıyla uygulanmaktadır. 104

123 2006 Yılında Proje Uygulandığı Kütüphaneler Ankara Yenimahalle İlçe Halk Kütüphanesi, Antalya Tekelioğlu İl Halk Kütüphanesi, Aydın İl Halk Kütüphanesi, Diyarbakır İl Halk Kütüphanesi, Gaziantep İl Halk Kütüphanesi, Malatya İl Halk Kütüphanesi, Manisa İl Halk Kütüphanesi, Sakarya İl Halk Kütüphanesi, Samsun Gazi İl Halk Kütüphanesi, Şanlıurfa İl Halk Kütüphanesi Yılında Proje Uygulandığı Kütüphaneler Bolu İl Halk Kütüphanesi, Denizli İl Halk Kütüphanesi, Edirne İl Halk Kütüphanesi, İzmir Atatürk İl Halk Kütüphanesi, Kars İl Halk Kütüphanesi, Kahramanmaraş Karacaoğlan İl Halk Kütüphanesi, Samsun Ondokuzmayıs İlçe Halk Kütüphanesi, Sivas İl Halk Kütüphanesi, Van İl Halk Kütüphanesi, Zonguldak İl Halk Kütüphanesi Yılında Proje Uygulandığı Kütüphaneler Bursa İl Halk Kütüphanesi, Çanakkale Mehmet Akif Ersoy İl Halk Kütüphanesi, Elazığ İl Halk Kütüphanesi, Eskişehir İl Halk Kütüphanesi, Kırşehir İl Halk Kütüphanesi, Kocaeli İl Halk Kütüphanesi, Konya İl Halk Kütüphanesi, Mersin İl Halk Kütüphanesi, Muğla Hoca Mustafa Efendi İl Halk Kütüphanesi, Trabzon İl Halk Kütüphanesi. 105

124 Tablo 3.1: Kütüphaneler ve gönüllülerin okuduğu üniversite eģleģmesi ve gönüllü sayısı 126 Kütüphane Adı Üniversite Adı Ankara Üniv., Gazi Üniv., Hacettepe Üniv., Çankaya Üniv. 13 Ankara Yenimahalle İlçe Halk Kütüphanesi Antalya Tekelioğlu İl Halk Kütüphanesi Akdeniz Üniv. 24 Aydın İl Halk Kütüphanesi Adnan Menderes Üniv. 20 Diyarbakır İl Halk Kütüphanesi Dicle Üniv. 20 Gaziantep İl Halk Üniversitesi Gaziantep Üniv. 15 Malatya İl Halk Kütüphanesi İnönü Üniv. 17 Manisa İl Halk Kütüphanesi Celal Bayar Üniv. 25 Sakarya İl Halk Kütüphanesi Sakarya Üniv. 13 Samsun Gazi İl Halk Kütüphanesi Ondokuz Mayıs Üniv. 30 Şanlıurfa İl Halk Kütüphanesi Harran Üniv. 20 Bolu İl Halk Kütüphanesi Abant İzzet Baysal Üniv. 14 Denizli İl Halk Kütüphanesi Pamukkale Üniv. 8 Edirne İl Halk Kütüphanesi Trakya Üniv. 10 İzmir Atatürk İl Halk Kütüphanesi Eğe Üniv., Dokuz Eylül Üniv. 23 Kahramanmaraş Karacaoğlan İl Halk Kütüphanesi Sütçü İmam Üniv. 13 Kars İl Halk Kütüphanesi Kafkas Üniv. 14 Samsun 19 Mayıs İlçe Halk Kütüphanesi Ondokuz Mayıs Üniv. 15 Sivas İl Halk Kütüphanesi Cumhuriyet Üniv. 9 Van İl Halk Kütüphanesi Yüzüncü Yıl Üniv. 24 Zonguldak İl Halk Kütüphanesi Karaelmas Üniv. 10 Bursa İl Halk Kütüphanesi Uludağ Üniv. 17 Çanakkale İl Halk Kütüphanesi Onsekiz Mart Üniv. 24 Elazığ İl Halk Kütüphanesi Fırat Üniv. 14 Anadolu Üniv., Osmangazi Üniv., 16 Gönüllü Sayısı Eskişehir İl Halk Kütüphanesi Kırşehir İl Halk Kütüphanesi Ahi Evran Üniv. 5 Kocaeli İl Halk Kütüphanesi Kocaeli Üniv. 25 Konya İl Halk Kütüphanesi Selçuk Üniv. 5 Mersin il Halk Kütüphanesi Mersin Üniv., Çağ Üniv. 14 Muğla İl Halk Kütüphanesi Muğla Üniv. 24 Trabzon İl Halk Kütüphanesi Karadeniz Teknik Üniv Toplum Gönüllüleri Vakfı, Benim Kütüphanem Projesi Yılları Faaliyet Raporları 106

125 Benim Kütüphanem Projesi Uygulamaları Çalışmanın bu bölümünde yılları arasında il ve ilçe halk kütüphanelerinde Toplum Gönüllüsü gençler tarafından uygulanan Benim Kütüphanem Projesi in çalışmaları, projenin sayısal verileri ve analizi yer almaktadır. 28 il halk kütüphanesi ve 2 ilçe halk kütüphanesi olmak üzere toplam 30 halk kütüphanesinde uygulanan Benim Kütüphanem projesi 36 ayrı üniversitede okuyan 498 Toplum Gönüllüsü tarafından yürütülmüştür. Kütüphaneler gönüllüler tarafından, kütüphanelerin ihtiyaçlarına göre seçilmiştir. Bu kütüphanelerin seçilme nedenlerinden en önemlisi kütüphanenin bulunduğu şehirde bulunan üniversitede Toplum Gönüllüleri Toplulukları ve Kulüp çalışmalarının olmasıdır. Toplum Gönüllüsü gençler okudukları şehirlerde gördükleri eksikler ve ihtiyaçları gözeterek projeleri hayata geçirmektedir. Benim Kütüphanem Projesi de Toplum Gönüllüsü gençlerin kütüphanelerin daha işlevli ve daha nitelikli hizmetler vermesi için başlattıkları projedir Proje Uygulanacak Kütüphanelerin Belirlenmesi Toplum Gönüllüleri Vakfının gruplarında, ulusal toplantılarında (Konsey, YİB, Dönemsel Projeler, Proje ve Ataklarda) proje tanıtılarak Toplum Gönüllüsü gençlere açık çağrı yapılır. Açık çağrılara yanıt veren örgütlenmelerin temsilcilerine il/ilçe halk kütüphanelerinin yöneticileriyle görüşmeleri, kütüphaneleri gözlemlemeleri önerilir. Yöneticilerden gelen olumlu yanıt sonrasında T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı KYGM ünden proje uygulanacağı kütüphanelerde çalışmalara başlamak için izinler alınır. İzinler Bakanlık kanalıyla illerin Valiliklere, Valiliklerce İl/İlçe Kültür ve Turizm Müdürlüğü ne ve son olarak il /ilçe halk kütüphanesi müdürlüklerine ulaşır Proje Gönüllülerinin Kütüphanelerde GerçekleĢtirdiği ÇalıĢmalar Toplum Gönüllüsü gençler Benim Kütüphanem Projesi amacı doğrultusunda proje uyguladıkları yerel kütüphanenin ihtiyacına göre etkinliklerini çeşitlendirerek yaratıcı ve kütüphaneye kullanıcılarının ilgisini çekecek etkinlikler düzenler. - Kütüphanelerin çocuk bölümlerinde ve diğer bölümlerinde fiziksel yenilemeler gerçekleşir. (Örnek; kütüphaneler boyanır, çocuk bölümleri çocukların ilgisine çekecek çizgi kahramanlarla süslenir, kütüphanelerin yetişkin ve çocuk bölümlerine yeni kitaplar sağlanır, çocuk bölümüne oyun materyalleri konur, satranç, scrabıl, tabu vb.) 107

126 - Kütüphane haftası kutlamalarında ve yıl boyunca kütüphanelerde; fotoğraf sergileri, söyleşiler, dinletiler, tiyatro gösterileri ve okuma günleri/yazar söyleşileri ile yazarlarla çocukları kütüphanede buluşturacak etkinlikler düzenlenir. - Kütüphanelerde o güne kadar hiçbir yazarla tanışmamış çocuklar kütüphanelerde yazarlarla buluşup tanışır. - Kütüphanelerin internet erişim merkezlerinin daha verimli kullanılması için çalışmalar yapılır. - Kütüphanelerin daha verimli kullanılması amacıyla ihtiyacı olan kütüphanelere projeksiyon makinesi ve projeksiyon perdesi sağlanır. - Kütüphanelere kitap dışı materyaller katarak eğlenceli zamanlar geçirmeleri için yeni bölümler oluşturulur, satranç takımları ve diğer zekâ oyunları bağışlanır. Bu oyunların eğitimi ve turnuvaları düzenlenir. - Kütüphanelerin kitap kayıtlarının bilgisayara girildiği otomasyon sistemine veri girişinde bulunulur, kitapların teknik işlerlerine destek olunur. - Kütüphane kullanıcılarına kütüphane kullanım rehberliği yapılır. - Kütüphanelerin tanıtımı için yerel ve ulusal basında kütüphanelerin tanıtımı yapılır. - Yenilemeleri biten kütüphanelerimizde şenlikler ve açılışlar, kütüphane günleri düzenlenir. - Proje gönüllüleri kütüphaneleri ilgi odağı yapacak, kütüphanelere yeni kullanıcıları kazandıracak, yaratıcı fikirlerin oluşturulmasını destekler Benim Kütüphanem Projesi Gönüllülerinin Kütüphanelere Katkıları - Gönüllülerin kütüphane hizmetlerine katılımı gerçekleşmiştir. - Katıldıkları kütüphanelerdeki fiziki koşulları değiştirmiş. - Kütüphanenin teknik işlerine destek olunmuş. - Kütüphaneler materyal ve donanım bakımından zenginleşmiş. - Yazar etkinlikleri, sergiler, seminerler kütüphanelerin tanıtım ve pazarlamasına önemli katkı sunmuştur. - Kütüphaneler basında bu süreçte daha fazla yer almıştır. - Kütüphaneler yerel ve ulusal STK larla işbirliği yapmıştır. - Kütüphane çalışanlarının moral-motivasyonu artmıştır. 108

127 - STK lar, yayınevleri, yazarlar, üniversite öğrencileri aynı amaçla kütüphaneler için gönüllü çalışarak, birlikte toplumsal fayda üretmiştir. - Kütüphanelere yeni üyeler kazandırılmıştır. - Kütüphanelerde yapılan etkinliklerde çocuklar ilk defa bir yazarla tanışmış, okuma alışkanlığı kazanmakları için kütüphaneler buluşma noktası olmuştur. - Toplumda kütüphane kullanma bilinci oluşturulmaya çalışılmıştır. - Kütüphanelerde gerçekleşen sergilerde; karikatür, fotoğraf, resim sanatı yaygınlaştırılmış çocukların çoğu bu sanat dallarıyla ilk defa kütüphanede tanışmıştır. - Kütüphaneler gönüllülerin katılımıyla adeta bir kültür merkezi gibi çalışmıştır Benim Kütüphanem Projesi Gönüllülerinin Kazanımları Proje çalışmasında yer alan gönüller toplumsal fayda ürettikleri kadar kendileri de bu süreçten birçok alanda gelişerek, zenginleşerek kazanımlar elde etmişlerdir. Benim Kütüphanem Projesi gönüllüleriyle yılları arasında yapılan birebir görüşmeler ve gözlemler sonucunda gönüllülerin kazanımlarını aşağıdaki gibidir; İçinde bulunduğu kültürü ve ülke gerçeklerini görme fırsatını görmüş Sosyalleşerek çevre edinmiş Farklı insanlarla beraber olmuş Bireysel egolarının tatmin etmiş Toplum tarafından takdir görmüş Topluma/İnsanlığa hizmetten aldıkları haz onların motivasyonunu arttırmış Bilgi kaynaklara kolay ulaşım ve Bilgiyle iç içe olunmuş Yeni yetenekler, beceriler kazanmış Kişisel gelişimlerine katkı sunmuştur Kütüphane kurumu ile yakından ilişkilenmiş Kamu kurumlarıyla, kişilerle, STK larla çalışma deneyimi kazanmış. Proje yönetimi, zaman yönetimi, bütçe planlama, yönetim organizasyon alanlarında deneyim kazanmıştır. 109

128 Gönüllülerin GerçekleĢtirdiği ÇalıĢmalar Kütüphanelerin ihtiyaçlarına, gönüllülerin ilgi alanlarına göre belirli zaman aralıklarıyla gönüllüler tarafından uygulanan, organize edilen çalışmalar aşağıdaki gibi sıralanmaktadır. - Anket çalışmaları - Belgesel film gösterimleri - Çizgi film gösterimleri - Çizgi roman bölümü oluşturma - Çocuk şenlikleri - Çocuklarla kitap okuma ve kitap içerik incelemesi - Dünya Çocuk Kitapları Haftası kutlamaları - En çok kitap okuyanlara hediye törenleri - Etkinlikler için afiş, davetiye ve ayraç tasarımı - Fiziksel yenileme çalışmaları - Fotoğraf sergileri - Gazete okuma köşesi oluşturma - Gönüllülerden çocuklara kitap okuma günleri - İnternet bölümü oluşturma - İşitme engellilerle yazar etkinliği - Karikatür sergileri - Kitap kaplama ve kitap tamiri - Kitap ve eğitim fuarlarında proje ve kütüphane tanıtım stantları kurulumu - Kitapları tozdan arındırma çalışmaları - Kitapların düzenlenmesi, rafa yeniden yerleştirilmesi - Kukla gösterileri - Kütüphane günü düzenleme - Kütüphane haftası kutlamasına destek sunma ve organizasyona katılım - Kütüphane otomasyon sistemine veri girişi - Kütüphane rehberliği - Kütüphane şenlikleri - Kütüphane tanıtım broşürlerinin dağıtımı - Kütüphane tanıtım broşürü baskısı - Kütüphane tanıtım broşürü tasarımı - Kütüphane tanıtım broşürü yazımı 110

129 - Kütüphane tanıtımları - Kütüphane teknik hizmetlerine destek sunumu - Kütüphane genelinin temizliği - Kütüphanede halk ozanlarıyla aşık atışmaları düzenlenmesi - Kütüphanelerde çevreye duyarlı çalışmalar - Kütüphanelerde ecza dolabı oluşturma - Kütüphanelerde NLP seminerleri - Kütüphanelerde ÖSS/OKS motivasyon ve başarı söyleşileri - Kütüphaneye yeni bina temini - Kütüphaneye yeni gelen kitapların sergileri - Müzik dinletileri - Nasrettin Hoca 800 yaşında anmaları - Okul öncesi bölümü oluşturma - Okul öncesi çocuklar için boyama günleri - Okul öncesi çocuklar için masal ve drama günleri - Okuma bahçesi oluşturma - ÖSS/ OKS deneme sıvaları düzenleme - ÖSS/OKS bölümü oluşturma - Resim sergileri - Satranç köşesi oluşturma - Satranç kursu - Satranç turnuvası - Sinema filmi gösterimleri - Sinema ve tiyatro oyuncularıyla söyleşiler - Tiyatro gösterimi - Topluca kitap okuma etkinlikleri - Uluslararası UNESCO Mevlana yılı ve Mevlana nın 800. yaşı anmaları - Üniversitede ve şehir merkezlerinde kitap bağışı toplama stantları - Üye kampanyaları - Vali ve diğer yerel yöneticilerle kütüphanede kitap okuma saatleri - Yahya Kemal Beyatlı nın ölümünün 50. yılı anması - Yazar söyleşileri/okuma günleri organizasyonu - Yerel ve ulusal basına kütüphane haberleri ve fotoğraf yollanması 111

130 Gönüllüler Tarafından GerçekleĢen Fiziksel Yenileme ÇalıĢmaları Halk kütüphanelerinde gözlemlenen fiziksel eksiklikler kütüphanelerin kullanımını etkileyen önemli bir sorundur. Kasvetli, eski, bakımsız kütüphane bölümleri, kütüphane yapısına uygun olmayacak şekilde mekân tasarımları, renk seçimleri kullanıcıyı kütüphanelerden uzaklaştırıcı nedenlerden bazılarıdır. Proje uygulanan kütüphanelerin büyük çoğunluğu fiziksel olarak yetersizdir. Gönüllüler proje uygulamak için bu kütüphaneleri seçerken fiziksel durumları kötü olan kütüphaneleri öncelikli olarak seçmektedir. Proje uygulanan kütüphanelerde gönüllüler zaman planına göre kütüphanelerde fizibilite çalışması yaparak kütüphanede uygulanacak çalışmaları belirleyerek çalışmalara başlanır. Projenin uygulandığı 8 halk kütüphanesi dışında genelde fiziksel olarak bakıma ve yenilemeye ihtiyaç bulunmaktadır. Gönüllüler öncelikli olarak çocuk bölümlerini fiziksel yenileyerek kütüphanedeki değişimi yazar etkinliklerine gelen çocuklara gösterme fırsatı bulurlar. Projenin uygulandığı 30 kütüphanenin 22 halk kütüphanesinde 28 fiziksel yenileme çalışması yapılmıştır. Bu çalışmalarda yapılan çalışmaların ayrıntıları aşağıdaki gibi sıralanmıştır. - Bahçe duvarı boyanması ve resimleme yapılması. - Bahçe duvarı örme, sıva ve dolgu çalışmaları. - Bahçe düzenlemesi. - Çocuk Bölümlerinin boyanması, temizlenmesi, sevimli çocuk kahramanlarının ya da ulusal kahramanların resimlerinin çocuk bölümü duvarlarına çizilmesi. - Çok amaçlı etkinlik salonlarının onarımı, yenilenmesi, tasarımı. - Dış cephe boyanması. - Elektrik tesisatının yenilenmesi. - Güvenlik sistemi kurdurma. - Işıklandırma sisteminin yenilenmesi, tasarruflu ampuller takılması. - Kitapların temizliği, kitapların ve rafların tozlarının alınması. - Kütüphane binasını taşıma. - Kütüphane binasını yerleştirme - Kütüphane mobilyalarının yenilenmesi, raf, masa, sandalye, bilgisayar masası, bilgisayar koltuğu temini, tamiri ya da boyanması. - Kütüphanelerin genel temizliği. - Kütüphanenin kapı ve cam çerçevelerinin boyanması. 112

131 - Okul öncesi bölüm kurma, renklendirme, küçük masa sandalye minder ve oyuncak temini. - Okuma bahçesi düzenleme. - Okuma salonları ve yetişkinlerin kullanım alanlarının boyanması. - Perde temini ve perdelerin yıkanması. - Sandalye ve koltukların kılıfını değiştirme. - Yer döşemelerinin değişmesi. (PVC kaplama, parke kaplama vb.) Gönüllülerce yapılan fiziksel yenileme çalışmaları kütüphane kullanımını engellememek için genelde hafta sonu günlerde yapılmaktadır. Bu çalışmaları yapan gönüllüler kendi yerellerine göre akademik takvimleri doğrultusunda, okul programlarına uygun, sınavlarının olmadığı dönemlerde planlanarak uygulanmaktadır. Yapılacak çalışma proje gönüllülerince kütüphanede fizibilite çalışması yapılarak kütüphanede yapılacak fiziksel yenileme çalışma programı tasarlanmaktadır. Yapılan fizibilite sonrasında yenileme çalışmasının yapılacağı tarihten en az bir hafta önce projenin kaynak sorumlusu/sorumluları ve proje gönüllülerince yapılması tasarlanan çalışmada kullanılacak malzemeler (boya, boya uygulamasında kullanılacak sarf malzemeleri, perde, kütüphane mobilyaları, minder, yer pvc malzemesi, kitap, satranç takımı ve diğer oyun takımları), etkinlik günü gönüllülerin yiyecek ve içeceklerinin temini için yerelden kaynak bulma arayışı başlar. Yerel kaynak bulma proje çalışmalarında öncelikli hedeflerdendir. Proje çalışmalarına yerelin katılımı projenin başarıya ulaşması için önemli unsurdur. Yerel kaynak arayışından sonra toplanan malzeme ve/ veya parasal destek çalışmanın yapılması için yeterli değil ise proje sponsorların oluşturduğu bütçeden çalışmanın eksiksiz tamamlanmasına yetecek kadar vakıf merkezinde çalışan proje koordinatöründen talep edilir. Vakfın mali işler departmanı ile gerekli görüşmeler yapılarak yerelde projenin kaynak sorumlusunun bildirdiği hesaba para yatırılır. Yenileme çalışmasının hazırlıkları hızlanır. Çalışmanın olacağı gün/günler Kulüp ya da topluluk odasına duyuru asma, üniversite panolarına duyuru asma, şehrin belirli merkezlerine ve kütüphane panolarına duyuru asma, SMS, , grupları, telefon ile bildirme ya da yüz yüze görüşme ile duyurulur. Yenileme çalışmalarının mümkün olduğunca geniş katılım sağlanarak yapılması hedeflenir. Yapılan açık çağrılar, duyurular çalışmalara Toplum Gönüllüsü gençlerin dışında yeni gönüllülerin katılmasını sağlamaktadır. Yenilemenin yapılacağı gün kararlaştırılan saatte kütüphane de buluşma gerçekleşir. Yenileme çalışması yapılacak 113

132 yer (alan, oda, salon vd.) gönüllülerce elden ele dışarıya çıkartılır. Boşalan mekânda çalışmalar başlar. Planlanan çalışma eksiksiz uygulanmaya çalışılır. Bu çalışmalar; boya yapılması, masal kahramanlarının ya da çocukların sevdiği çizgi film kahramanlarının resimleri kütüphane duvarlarına çizilmesi, yeni mobilyaların montajı, temizleme vd. çalışmalarıdır. Çalışma bitiminde yenilenen mekân temizlenir, dışarı çıkartılan malzemeler temizlenerek içeriye yerleştirilir. Çalışma gününden bir gün önce ve çalışma günü projenin iletişim somlusu/sorumluları tarafından hazırlanan basın metni yerel ve ulusal basına, ajanslara gönderilir. Yerel ve ulusal gazeteler, televizyonlar ve ajansların temsilcileri yenileme çalışmaları esnasında gelerek yapılanları gözlemleyerek, fotoğraf çekerek, görüntü alarak yapılan çalışmalara gazete ve televizyonun yayın programlarına göre yer verirler. Çalışmalara görüntülemeye gelemeyen gazeteler için gün içinde yenileme çalışmasından çekilen fotoğraf kareleri ve çalışmayı anlatan basın metni yerel ve ulusal basına servis edilir. Çekilen fotoğraflar ve yazılan metinler vakfın ve projenin internet sayfasında, diğer yayın çalışmalarında, projenin yıllık teknik raporlama çalışmasında da kullanılmaktadır. Yenilemesi biten bölümlerin duyurulması, yapılan yeniliklerin kullanıcılara sunumu için açılışlar, etkinlikler düzenlenir. Yenilenen çocuk bölümü açılışı, açılışta bir yazarın yenilenen bölümde söyleşi yapması ya da yenilenen bölümde film gösterimi yapılması etkinliklere örnek verilebilinir. 114

133 Tablo 3.2: Fiziksel Yenileme Yapılan Kütüphaneler ve Yenileme Sayıları Kütüphane Adı Fiziksel Yenilemeler Ankara Yenimahalle İlçe Halk Kütüphanesi Antalya Tekelioğlu İl Halk Kütüphanesi 1 Aydın İl Halk Kütüphanesi Diyarbakır İl Halk Kütüphanesi 1 Gaziantep İl Halk Üniversitesi 1 Malatya İl Halk Kütüphanesi 2 Manisa İl Halk Kütüphanesi 1 Sakarya İl Halk Kütüphanesi 1 Samsun Gazi İl Halk Kütüphanesi 1 Şanlıurfa İl Halk Kütüphanesi 1 Bolu İl Halk Kütüphanesi 1 Denizli İl Halk Kütüphanesi 1 Edirne İl Halk Kütüphanesi 1 İzmir Atatürk İl Halk Kütüphanesi 2 Kahramanmaraş Karacaoğlan İl Halk Kütüphanesi 1 Kars İl Halk Kütüphanesi 2 Samsun 19 Mayıs İlçe Halk Kütüphanesi 2 Sivas İl Halk Kütüphanesi Van İl Halk Kütüphanesi 2 Zonguldak İl Halk Kütüphanesi Bursa İl Halk Kütüphanesi 1 Çanakkale İl Halk Kütüphanesi 1 Elazığ İl Halk Kütüphanesi Eskişehir İl Halk Kütüphanesi Kırşehir İl Halk Kütüphanesi Kocaeli İl Halk Kütüphanesi 1 Konya İl Halk Kütüphanesi Mersin il Halk Kütüphanesi 1 Muğla İl Halk Kütüphanesi 2 Trabzon İl Halk Kütüphanesi 1 TOPLAM

134 ĠĢbirliği Yapılan KiĢi ve Kurumlar Projenin önemli bir tarafı proje çalışmalarında birçok kişi ve kurumla işbirliği yapılmasıdır. Proje çalışmalarının başarıya ulaşmasında, yapılan çalışmaların niteliğinin artmasında kişi ve kurumlarla yapılan işbirliği önemlidir. Proje çalışmaları sırasında gönüllerin kişi ve kurumlarla sağladıkları ilişkiler gönüllüler resmi makamlar ile çalışma, halkla ilişkiler vb. alanlarda deneyim sahibi olmuştur. Bu ilişkiler ve deneyimler gönüllülerin kişisel gelişimleri açısından olum yönde bir farklılık yaratmaktadır. Kurumlarla işbirliği proje faaliyetlerinin daha iyi yürümesi, projenin başarılı olmasını hedeflemektedir. Kişi ve kurumlar proje çalışmalarına ayni veya nakdi yardımda bulunmuşlar, kimi zaman kendi emekleriyle projeye katkı sunmuşlardır. Projeye sunulan katkılara örnek vermek gerekirse Manisa il halk kütüphanesi yenileme çalışmaları sırasında gönüllerin görüşmeleriyle Manisa 1. Piyade Er Eğitim Tugay Komutanı nın desteğiyle kütüphane çocuk bölümü ve dış cephe boyası, bahçe düzeni, kütüphanenin kalorifer tesisatı askerin desteğiyle bitirilmiştir. Denizli il halk kütüphanesi yenileme çalışmaları sırasında çalışmalara katılacak gönüllüleri kütüphaneye ulaşımı Denizli Emniyet Müdürlüğü ne ait otobüs ile sağlanmıştır. İzmir Atatürk il halk kütüphanesinin tanıtımı için gönüllülerle beraber hazırlanan kütüphane tanıtım broşüründen10 bin adet inin basımı Fen Bilimleri Merkezi Dershanesi İzmir Şubesi tarafından gerçekleştirilmiştir. Proje çalışmalarında işbirliği yapılan kişi ve kurumlar aşağıdaki gibi sıralanmaktadır. - Ankara Yenimahalle İlçe Kültür Müdürlüğü - Ankara Yenimahalle İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü - Ankara Yenimahalle Kaymakamlığı - Antalya Mimarlar Odası - Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu - Denizli Emniyet Müdürlüğü - Dinçer Sezgin- Radikal Gazetesi/İzmir - Doç. Dr. Mihriban Şengül(Malatya-İnönü Üniv.) - EDUCATÜRK Fuarcılık - Ege Üniversitesi SKS - Fen Bilimleri Merkezi Dershanesi İzmir Şubesi - Hakan Öncü (Yoga Uzmanı) 116

135 - Hamza Aydın (Samsun 19 Mayıs lılar Derneği Başkanı) - İstanbul Bilgi Üniversitesi - Kars Belediyesi - Kredi Yurtlar Kurumu - Malatya Belediyesi - Malatya Emniyet Müdürlüğü - Manisa 1. Piyade Er Eğitim Tugayı - Muratpaşa Belediyesi-Gaziantep - Nuran Turan- İstanbul - Şanlıurfa İl Kültür Müdürlüğü - Yalvaç Ural/ Milliyet Gazetesi ĠĢbirliği Yapılan Sivil Toplum KuruluĢları Halk kütüphanelerinin sorunlarının tümünü çözmek için Toplum Gönüllüleri Vakfı nın yaptığı çalışmalar tek başına yetersiz kalacaktır. Proje çalışmalarının uygulanmasında birçok STK dan destek alınması ve işbirliği içinde olunması ülkenin ortak sorunlarına birlikte çözüm üretilerek toplumsal fayda yaratılması önemli bir gelişmedir. Bu çalışmalar sırasında gönüllülerin diğer STK ları tanımaları, işleyişlerini gözlemlemeleri, iletişime geçmeleri bireysel gelişimleri ve demokratik toplumun gelişmesi açısından önemlidir. STK larla yapılan çalışmalara Çizgi Roman Okurları Platformu ile Sakarya il halk kütüphanesinde 2000 çizgi romandan oluşan Çizgi Roman Kütüphanesi nin açılışını, Çocuk Yazını Grubu nun kitap bağışını, Ege Üniversitesi Fotoğrafçılık Kulübünün düzenlediği ve halk kütüphanelerinde sergilenen Kitap ve İnsan konulu karma fotoğraf sergisini, İzmir Saat Kulesi Karikatürcüler Grubu ile düzenlenen Nasrettin Hoca 800 Yaşında karikatür sergisini örnek gösterebiliriz. Proje çalışmalarında işbirliği yapılan STK lar aşağıdaki gibi sıralanmıştır. - Altı Nokta Körler Derneği Samsun Şubesi - Çizgi Roman Okurları Platformu (ÇROP) - Çocuk Vakfı - Çocuk ve Gençlik Yayınları Derneği(ÇGYD) - Çocuk Yazını Grubu (ÇYG) - Edebiyatçılar Birliği Genel Merkezi(Ankara) 117

136 - Ege Orman Vakfı - Ege Üniversitesi Fotoğrafçılık Kulübü (EGEFOT) - Ege Üniversitesi Tekstil Mühendisliği Bölümü Tiyatro Topluluğu - Garanti Sosyal Sorumluluk Takımı - Gothe Enstitüsü - İnönü Üniversitesi Plastik Sanatlar Topluluğu - İzmir Saat Kulesi Karikatürcüler Grubu - Nasrettin Hoca Turizm Derneği - Okul Kütüphanecileri İstanbul Grubu(OKİG) - On Dokuz Mayıs lılar Derneği-Samsun - Özgür Pencere Sanat Derneği - Pfizer Sosyal Sorumluluk Takımı - Pozitif Yaşam Derneği - Türk Kütüphaneciler Derneği Ankara Şubesi (TKD ANK.) - Türk Kütüphaneciler Derneği Genel Merkezi (TKD GEN. MERK.) - Türk Kütüphaneciler Derneği İstanbul Şubesi (TKD İST) - Türk Kütüphaneciler Derneği İzmir Şubesi (TKD İZM.) - Türkiye Yayıncılar Birliği(TÜRYAYBİR) - Uluslararası Af Örgütü - Uluslararası Hrant Dink Vakfı Proje Etkinlikleri ve Etkinliklere Katılan Yazarlar, Sanatçılar Kültür kurumu olan halk kütüphanelerinde yazarlarla, tiyatro, sinema oyuncularıyla, fotoğraf ve karikatür sanatçılarıyla yapılan etkinlerin amacı kütüphaneleri daha fazla kullanılır kılmak, aktifleştirmek etkinlik günlerine kadar kütüphaneye gelmemiş, o etkinlik anına kadar bir yazarla, tiyatro ve sinema oyuncusuyla tanışmamış, resim, karikatür, fotoğraf sergisi görmemiş, çocukları kütüphanede yazarlarla buluşturarak, kütüphane kullanma ve okuma alışkanlığı davranışı kazanmaları için önemli bir başlangıç anı yaşatmaktır. Bu etkinliklere katılan sanatçılarla, yazarlarla iletişim yayınevleri yazar örgütlerinin desteğiyle sağlanmıştır. Gönüllüler ve proje koordinatörü e- mail göndererek, telefon açarak ya da yüz yüze görüşerek iletişime geçilir.. Etkinlik yapılacağı zamanı gönüllülerin, etkinliğe katılacak sanatçının ve kütüphanenin ve etkinliğe davet edilecek öğrencilerin okullarına en uygun olduğu tarihlere göre 118

137 ayarlanır. Etkinliğe katılacak sanatçının etkinlik yapacağı günden bir gün önce kütüphanenin bulunduğu şehre ulaşımı en rahat yolculuk yapacağı ulaşım aracı ile sağlanır. Etkinliğin yapılacağı şehre gelen yazar gönüllülerce karşılanır. Sanatçı ve gönüllüler tanışır. Konaklayacağı mekâna yerleştirilir. Etkinlik için gelen konuğa şehrin gezilecek görülecek yerleri tanıtılır. Sanatçı etkinlik günü, söyleşinin başlama saatine otuz dakika kala kütüphaneye ulaştırılır. Kütüphane yönetimi, kütüphaneciler ve diğer personel ile tanıştırılır, etkinliğin yapılacağı alan gösterilir, gönüllülerce etkinlik için son hazırlıklar yapılır. Söyleşiye gelecek çocukların okulları ile son görüşmeler yapılır. Kütüphaneye gelen öğrenciler söyleşi yapılacak salona yerleşir. Etkinliğe davetli tüm öğrenciler geldikten sonra gönüllülerce, kısaca proje tanıtımı yapılır. Gelen konuk çocuklara tanıtılarak sanatçının söyleşisi, programı başlar. Etkinlikler yaklaşık 40 dakikalık bir sürede sonlanır. Etkinlik sonunda çocuklara etkinliği beğenip beğenmedikleri ve bu tarz etkinliklerin devam edip edilmemesi sorulur. Alınan cevap tüm etkinliklerde çocukların coşkulu alkışları ve hep bir ağızdan etkinlikler devam etsin olur. Bazı etkinlilerde gönüllüler sanatçının söyleşisinden sonra çocuklara görüş, öneri ve isteklerini yazmaları için not kâğıtları ve kalemler dağıtarak çocuklardan etkinliklerin geri bildirimini almaya çalışır. O gün içerisinde ikinci ya da üçüncü söyleşi olacak ise gönüllülerce hazırlıklara rutin şekilde devam edilir. Kütüphaneye gelen konuk yazarların kitaplarını bağış ya da satın alma yoluyla temin edilerek kütüphane dermesine katılır. Etkinliğe katılan çocuklara söyleşisine katıldıkları yazarın kitaplarını, üye olmak koşuluyla ücretsiz olarak kütüphaneden alabileceklerini etkinlikler bitmeden duyurulur. Etkinlikler sonlanmadan önce kütüphane personeli desteğiyle kütüphaneye nasıl üye olacakları anlatılır, üyelik kartları, kitap ayraçları ve yerelden sağlanan kaynaklara alınan hediyeler dağıtılır. (Etkinliklere gelen çocukların çoğunluğu kütüphaneye ilk defa gelmiş ya da kütüphaneye üye olmayan, kütüphaneyi sadece ödev yapmak için kullanan öğrenci grubundan oluşturmaktadır. Bu ülke genelindeki yapılan tüm etkinliklerde benzerlik göstermektedir. Bölge farklılıkları kütüphane kullanımını belirgin bir şekilde etkilememektedir.) Çocukların yazarların söyleşilerinden hemen sonra kütüphaneye üye oldukları gözlemlenmiştir. (2008 yılı mayıs ayında Kırşehir il halk kütüphanesinde yapılan yazar etkinliğine katılan 800 öğrencinin 500 ü bir hafta içinde kütüphaneye üye olmuştur.) Çocukların kütüphaneyle bir yazar etkinliğiyle sonucunda tanışmaları çocukların kütüphane ile olan ilk ilişkileri açısından olumlu bir başlangıç olmaktadır. 119

138 Bu çalışmalar kütüphanenin tanınması ve kullanılır yerler haline gelmesi için önemli girişimlerdir. Üç yılda 30 halk kütüphanesinde 171 çocuk yazarı söyleşisi gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmalara 16 çocuk ve gençlik yazarı ve 3 tiyatro ve sinema oyuncusu gönüllü olarak destek vermiştir. Etkinlikler genelde ilk ve orta öğretim okullarının eğitim verdiği zaman aralığında yapılmıştır. Çalışmalara katılan yazarların ve tiyatro ve sinema oyuncularının isimleri aşağıdaki gibidir. - Bilgin Adalı (Çocuk ve Gençlik Yazarı) - Buket Derelioğlu (Sinema ve Tiyatro Oyuncusu) - Cemil Kavukçu (Çocuk ve Gençlik Yazarı) - Çetin Öner (Çocuk ve Gençlik Yazarı) - Erdoğan Kahyaoğlu (Çocuk ve Gençlik Yazarı) - Esat Korkmaz (Yazar) - Hakan Arısoy (Kukla Sanatçısı) - Hamdullah Köseoğlu (Çocuk ve Gençlik Yazarı) - Hüsnan Şeker (Çocuk ve Gençlik Yazarı) - İkbal Gürpınar (TV Sunucu-Programcı-Yazar) - Nemika Tuğcu (Çocuk ve Gençlik Yazarı) - Nilay Yılmaz (Çocuk ve Gençlik Yazarı) - Nurettin İğci (Çocuk ve Gençlik Yazarı) - Özgür Özgülgün (Sinema ve Tiyatro Oyuncusu) - Sevim Ak (Çocuk ve Gençlik Yazarı) - Süleyman Bulut (Çocuk ve Gençlik Yazarı) - Ümit Kireççi (Yazar-Tiyatro Sanatçısı) - Yaşar Bodur (Yazar) - Yücel Feyzioğlu (Çocuk ve Gençlik Yazarı) Yazarlarla yapılan etkinler dışında; 24 kütüphane 50 sergi (fotoğraf, resim, karikatür vd.) açılmış açılan sergiler, ulusal ve yerel gazetelerde, televizyon kanallarında haber olmuş, kütüphanelerin tanınırlığını arttırmıştır. 14 kütüphane de 18 seminer ve söyleşi, 1 kütüphanede 1 kukla gösterisi, 9 kütüphanede 14 film gösterimi (Sinema-Belgesel-Çizgi Film), 9 kütüphanede 11 müzik dinletisi, 120

139 11 kütüphanede 11 kütüphane açılışı/kütüphane şenliği yapılmıştır. Yapılan toplam 277 etkinlikte 30 bine yakın kullanıcı yararlanmıştır. Bu çalışmalar sırasında STK larla, kamu kurumlarıyla işbirlikleri olmuştur. Tablo 3.3: Kütüphanelerde Yapılan Etkinlikler Tablosu Yazar Etkinliğini Sergi Fotoğraf- Resim- Karikatür Söyleşi Seminer Tiyatro Kukla Gösterisi Belgesel Film/Çizgi Film Müzik Dinletisi Kütüphane Adı Ankara Yenimahalle İlçe Halk Kütüphanesi Antalya Tekelioğlu İl Halk Kütüphanesi 9 1 Aydın İl Halk Kütüphanesi 9 Diyarbakır İl Halk Kütüphanesi Gaziantep İl Halk Üniversitesi 9 Malatya İl Halk Kütüphanesi Manisa İl Halk Kütüphanesi Sakarya İl Halk Kütüphanesi Samsun Gazi İl Halk Kütüphanesi 9 3 Şanlıurfa İl Halk Kütüphanesi 9 1 Bolu İl Halk Kütüphanesi Denizli İl Halk Kütüphanesi Edirne İl Halk Kütüphanesi İzmir Atatürk İl Halk Kütüphanesi Kahramanmaraş Karacaoğlan İl Halk Kütüphanesi 1 Kars İl Halk Kütüphanesi 1 Samsun 19 Mayıs İlçe Halk Kütüphanesi 2 1 Sivas İl Halk Kütüphanesi Van İl Halk Kütüphanesi Zonguldak İl Halk Kütüphanesi Bursa İl Halk Kütüphanesi Çanakkale İl Halk Kütüphanesi 1 Elazığ İl Halk Kütüphanesi Eskişehir İl Halk Kütüphanesi Kırşehir İl Halk Kütüphanesi 6 2 Kocaeli İl Halk Kütüphanesi 2 2 Konya İl Halk Kütüphanesi 1 1 Mersin İl Halk Kütüphanesi Muğla İl Halk Kütüphanesi Trabzon İl Halk Kütüphanesi Açılışlar

140 Projeye Kitap ve CD BağıĢlayan Kurumlar ve Yayınevleri yılları arasında 30 halk kütüphanesine proje çalışmaları sonucunda kitap kazandırılmış bu kitaplar kütüphanelere eşit şekilde dağıtılmıştır. Yayınevleri ile ilişkiler gönüllülerin ve proje koordinatörünün kitap fuarlarında yayınevleriyle yaptıkları kaynak görüşmeleri ve yayınevlerine yollayarak yazışmaları ve yayınevi ziyaretleri ile sağlanmıştır. Görüşmelerde Toplum Gönüllüleri Vakfı kaynak geliştirme ve iletişim departmanı tarafından oluşturulmuş kaynak dosyaları yayıncılara sunulmuş. Bağışlar karşılığında bağışçıların kazanımları anlatılmıştır. Görüşmeler sonucunda yayıncılardan olumlu yanıtlar verenlerle ilişkiler sürdürülerek kütüphanelere yeni kitap ve kitap dışı materyaller kazandırılmıştır. Yayınevi bağışı ile kitap dışı materyal olarak kütüphanelere adet eğitim cd leri 2006 yılında projenin uygulandığı 10 kütüphaneye eşit olarak dağıtılmıştır. Yayınevlerinden gelen bağışların karşılığında, bağış makbuzları ve teşekkür belgeleri gönderilmiştir yılında TUDEM Yayınları TOG ile yaptığı protokolle projenin yayınevi sponsoru olmuştur. TUDEM projenin uygulandığı 30 kütüphanenin her birine 142 adet kitap bağışlamıştır. Projenin uygulandığı 30 kütüphaneye; adet kitap, eğitim cd si, bağışlanmıştır. Kitap ve cd bağışları dışında proje bütçesinden; 30 kütüphaneye 200 satranç takımı (2006 ve 2007 yıllarında proje uygulana kütüphanelere 5 er adet, 2008 yılında proje uygulanan kütüphanelere 10 adet) bağışlanmıştır. 20 kütüphaneye 30 adet scrabıl (Kelime Oyunu) (2007 proje uygulanan kütüphaneler 1 er adet, 2008 yılında proje uygulanan kütüphanelere 2 şer adet) bağışlanmıştır. 10 kütüphaneye 20 adet tabu oyunu (2008 yılında proje uygulanan kütüphanelere 2 şer adet) bağışlanmıştır. Proje bütçesinden satın alınan zeka oyunlarıyla kütüphanelerde oyun köşeleri oluşması, bu oyunların eğitimi ve turnuvalarının yapılması, kütüphaneleri kitap vb. materyallerin kullanımı dışında eğlence amaçlı olarak kullanmaları amaçlanmıştır. 122

141 Projeye kitap ve cd bağışlayan kurumlar ve yayınevleri alfabetik olarak aşağıda sıralanmaktadır. - Anfora Yayıncılık - Avea - Bilgi Üniversitesi - Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu - Bu Yayınları - Bulut Yayınları - Büyülü Rüzgâr Sahaf - Can Çocuk - Can Sanat Yayıncılık - Çınar Yayınları - Çizgi Roman Okurları Platformu - Demirbaş Yayınları - Ebe Sobe/Saklambaç Yayınevi - Esin Yayınevi - Fortisbank - Hoz Comics - İskele Yayıncılık - İş Bankası Kültür Yayınları - Kuveyt Türk - Marmara Kitap - Merkez bankası Antalya Şubesi - Özyürek Yayıncılık - Parantez Yayınları - PMP Yayınları - Pozitif Yaşam Derneği - Pusula Yayıncılık - Rodeo Yayınları - Serhat Yayıncılık - Şimşek Yayıncılık - TUDEM Yayıncılık - Türdav - Uçanbalık Yayınları - Uluslar arası Af Örgütü - Uluslararası Hrant Dink Vakfı - Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık - Zahiri Çizgi Roman Grubu 123

142 Tablo 3.4: Kütüphanelere BağıĢlanan Kitap, CD ve Zeka Oyunları Listesi Kitap Sayısı Eğitim CD'si Satranç Takımı Scrabıl (Kelime Oyunu) Tabu (Oyun) Kütüphane Adı Ankara Yenimahalle İlçe Halk Kütüphanesi Antalya Tekelioğlu İl Halk Kütüphanesi Aydın İl Halk Kütüphanesi Diyarbakır İl Halk Kütüphanesi Gaziantep İl Halk Üniversitesi Malatya İl Halk Kütüphanesi Manisa İl Halk Kütüphanesi Sakarya İl Halk Kütüphanesi Samsun Gazi İl Halk Kütüphanesi Şanlıurfa İl Halk Kütüphanesi Bolu İl Halk Kütüphanesi Denizli İl Halk Kütüphanesi Edirne İl Halk Kütüphanesi İzmir Atatürk İl Halk Kütüphanesi Kahramanmaraş Karacaoğlan İl Halk Kütüphanesi Kars İl Halk Kütüphanesi Samsun 19 Mayıs İlçe Halk Kütüphanesi Sivas İl Halk Kütüphanesi Van İl Halk Kütüphanesi Zonguldak İl Halk Kütüphanesi Bursa İl Halk Kütüphanesi Çanakkale İl Halk Kütüphanesi Elazığ İl Halk Kütüphanesi Eskişehir İl Halk Kütüphanesi Kırşehir İl Halk Kütüphanesi Kocaeli İl Halk Kütüphanesi Konya İl Halk Kütüphanesi Mersin il Halk Kütüphanesi Muğla İl Halk Kütüphanesi Trabzon İl Halk Kütüphanesi TOPLAM

143 Kütüphaneleri Teknolojik Olarak Yenileme ÇalıĢmaları Teknoloji yenilemesi yapan kurumlardan gelen çalışır durumda olan bilgisayar bağışları, bağışlandıkları zamana ve kütüphanelerin ihtiyacına göre kütüphanelere eşit şekilde paylaştırılmıştır. Digitürk ve Türkcell tarafından bağışlanan 50 masa üstü bilgisayar 2006 yılında projenin uygulandığı kütüphanelere bağışlanmıştır. Pfizer Toplum Takımı tarafından bağışlanan 130 diz üstü bilgisayar ın 30 tanesi 2006 yılında projenin uygulandığı Malatya, Sakarya ve Şanlıurfa il halk kütüphanelerine ve 2007 yılında projenin uygulandığı 10 il halk kütüphanesine eşit şekilde bağışlanmıştır. Proje çalışmalarında ve kütüphane hizmetlerinde kullanılması için proje bütçesinden 28 kütüphaneye projeksiyon makinesi, 29 kütüphaneye projeksiyon perdesi, 10 kütüphaneye ses sistemi satın alınarak kütüphanelere bağışlanmıştır. Satın alınarak bağışlanan teknolojik materyallerle kütüphanelerde sinema, belgesel ve çizgi film günleri organizasyonunda, yazar etkinliklerinde ve kütüphane haftası kutlamalarında kullanılmıştır. 125

144 Tablo 3.5: Kütüphanelere bağıģlanan bilgisayar, projeksiyon, perde, ses sistemi sağılımı tablosu Masaüstü Bilgisayar Dizüstü Bilgisayar Projeksiyon Perde Kütüphane Adı Ankara Yenimahalle İlçe Halk Kütüphanesi 14 1 Antalya Tekelioğlu İl Halk Kütüphanesi Aydın İl Halk Kütüphanesi Diyarbakır İl Halk Kütüphanesi Gaziantep İl Halk Üniversitesi Malatya İl Halk Kütüphanesi Manisa İl Halk Kütüphanesi Sakarya İl Halk Kütüphanesi 5 10 Samsun Gazi İl Halk Kütüphanesi Şanlıurfa İl Halk Kütüphanesi Bolu İl Halk Kütüphanesi Denizli İl Halk Kütüphanesi Edirne İl Halk Kütüphanesi İzmir Atatürk İl Halk Kütüphanesi Kahramanmaraş Karacaoğlan İl Halk Kütüphanesi Kars İl Halk Kütüphanesi Samsun 19 Mayıs İlçe Halk Kütüphanesi Sivas İl Halk Kütüphanesi Van İl Halk Kütüphanesi Zonguldak İl Halk Kütüphanesi Ses Sistemi Bursa İl Halk Kütüphanesi Çanakkale İl Halk Kütüphanesi Elazığ İl Halk Kütüphanesi Eskişehir İl Halk Kütüphanesi Kırşehir İl Halk Kütüphanesi Kocaeli İl Halk Kütüphanesi Konya İl Halk Kütüphanesi Mersin il Halk Kütüphanesi Muğla İl Halk Kütüphanesi Trabzon İl Halk Kütüphanesi TOPLAM

145 Benim Kütüphanem Projesi Bütçesi Proje bütçesi Halk Kütüphanelerinin Yenilenmesi İçin Kurumsal Sosyal Sorumlukluk Sendikasyonu na imza atan bankaların bağışlarıyla oluşmuştur. Bu bankalar bağışladıkları para miktarına göre aşağıdaki gibi konumlandırılmıştır. Ana Destekçiler Deutsche Bank A.Ş. GarantiBank International N.V. Destekçiler FinansInvest Western Union Fortis Bank A.Ş. ING Bank N.V. İşbank GmbH JPMorgan Chase Bank N.A. Katılımcılar Demir Halk Bank Netherlands N.V. Kuveyt Türk Evkaf Finans Kurumu A.Ş BağıĢçılar American Express Bank Ltd. Horizon Investment S.A. Kurumsal Sosyal Sorumluluk Sendikasyonu na imza atan T.C. Kültür ve Turizm Bakanı, Atilla Koç, projenin 24 Şubat 2006 tarihindeki sendikasyon imza günü ve basın lansmanında proje bütçesine her yıl 75,000 Dolar vermeyi taahhüt ederek metni imzalamış, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Proje Destekçisi ve Katılımcısı olarak konumlandırılmıştır. Bakanlık tarafından imza altına alınarak söz verilen her yıl için Dolarlık bütçe yıllarında ne Bakanlık tarafından ne de ilgili kurum olan, Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğünce de verilmemiştir. 127

146 T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı ve KYGM projenin kütüphanelerde uygulanmasını kolaylaştıracak gerekli izinlerin alınması için kurum içi ve valiliklerle yazışmalar gerçekleştirmiştir. Tablo 3.6: Yıllara göre bütçe dağılımı ve harcama kalemleri Toplam Bankalardan Gelen Toplam Para İnsan Kaynakları , Gönüllü Eğitimleri Fiziksel Yenilemeler , , ,74 Etkinlikler , , ,60 Materyal Alımı , , Tablo 3.7: yılları proje bütçesi harcama dağılım yüzdeleri İnsan Kaynakları %21 Gönüllü Eğitimleri %28 Fiziksel Yenilemeler %17 Etkinlikler %24 Materyal Alımı %10 Toplam %100 Projenin üç yıllık bütçesinin; %21 i insan kaynakları (Proje koordinatörü maaş ve iletişim giderleri vd. giderlere) %28 i gönüllülerin eğitimlerine (Beş anahtar eğitimlerine, vd. eğitimlere) %17 si kütüphanelerde gerçekleştirilen fiziksel yenileme çalışmalarına %24 ü kütüphanelerde gerçekleştirilen yazar etkinliklerine, söyleşilere, sergilere ve şenliklere %10 u projeksiyon, projeksiyon perdesi, kitap ve oyun takımlarının alımına harcanmıştır. 128

147 2006 Yılı Bütçe Analizi 2006 yılında proje destekçisi 12 bankanın bağışladığı proje katılım bedelleriyle bütçe havuzunda TL toplanmıştır. İnsan kaynaklarına, TL Gönüllü eğitimlerine, TL Fiziksel yenileme çalışmalarına ,87 TL Proje etkinliklerine ,90 TL Materyal alımına ,33 TL harcanmıştır Yılı Benim Kütüphanem Projesi Destekçisi Bankalar Deutsche Bank A.Ş. GarantiBank International N.V. FinansInvest Fortis Bank A.Ş. ING Bank N.V. İşbank GmbH JPMorgan Chase Bank N.A. Western Union Demir Halk Bank Netherlands N.V. Kuveyt Türk Evkaf Finans Kurumu A.Ş American Express Bank Ltd. Horizon Investment S.A Yılı Bütçe Analizi Kurumsal Sosyal Sendikasyona beş yıllığına imza atan ING Bank N.V., İşbank GmbH, JPMorgan Chase Bank N.A. proje için 2007 yılında ödemeyi taahhüt ettiği proje katılım bedellerini ödememiştir. Projeye devam etmeyeceğini bildirmiştir yılında proje destekçisi 9 bankanın bağışladığı proje katılım bedelleriyle bütçe havuzunda TL toplanmıştır. İnsan kaynaklarına, ,43 TL Gönüllü eğitimlerine, TL Fiziksel yenileme çalışmalarına ,87 TL Proje etkinliklerine ,70 TL 129

148 Materyal alımına TL harcanmıştır Yılı Benim Kütüphanem Projesi Destekçisi Bankalar American Express Bank Ltd. Deutsche Bank A.Ş. FinansInvest Fortis Bank A.Ş. GarantiBank International N.V. Horizon Investment S.A. JPMorgan Chase Bank N.A. Kuveyt Türk Evkaf Finans Kurumu A.Ş Western Union 2008 Yılı Bütçe Analizi Kurumsal Sosyal Sendikasyona beş yıllığına imza atan American Express Bank Ltd., JPMorgan Chase Bank N.A., Kuveyt Türk Evkaf Finans Kurumu A.Ş proje için 2008 yılında ödemeyi taahhüt ettiği proje katılım bedellerini ödememiştir. Projeye devam etmeyeceğini bildirmiştir yılında proje destekçisi 6 bankanın bağışladığı proje katılım bedelleriyle bütçe havuzunda TL toplanmıştır. İnsan kaynaklarına, TL Gönüllü eğitimlerine, TL Fiziksel yenileme çalışmalarına TL Proje etkinliklerine TL Materyal alımına TL harcanmıştır Yılı Benim Kütüphanem Projesi Destekçisi Bankalar Deutsche Bank A.Ş Finansinvest Fortis Bank A.Ş. GarantiBank International N.V. Horizon Investment SA Western Union Foundation 130

149 Benim Kütüphanem Projesi nin Ayni Kaynakları Bankaların para desteği dışında gönüllülerin yerelden sağladığı kaynaklarla, TOG kaynak geliştirme departmanının kaynak çalışmalarıyla, proje koordinasyon ekibinin girişimleriyle kurum ve kuruluşlardan 2006 yılında TL lik, 2007 yılında TL lik, 2008 yılında TL lik, toplam 390,655 TL lik ayni bağış sağlanmıştır. Ayni bağışlar, kitap bağışı, eğitim cd si bağışı, bilgisayar bağışı, klima bağışı, boya ve uygulama malzemesi bağışı, mobilya bağışı, kırtasiye malzemesi bağışı, hizmet desteği olarak çeşitli kalemlerde gerçekleşmiştir Benim Kütüphanem Projesini Haber Yapan Ulusal Basın Organları Kütüphanelerde yapılan yenileme çalışmaları ve etkinlikler yerel ve ulusal basında ilgi görmüş bu yapılan yayınlar sayesinde proje tanıtılmış, projenin tanıtımı projeyi destekleyen sponsorlarında tanınmasını sağlamıştır, yapılan yayınların en önemli ve hedeflenen sonucu halk kütüphanelerin basında daha fazla yer alması ücretsiz sağlanarak halk kütüphanelerin toplumda bilinirliği arttırılmaya çalışılmıştır. Proje çalışmalarının basında sık sık yer almasıyla halk kütüphaneleri ücretsiz tanıtılarak toplumsal fayda sağlanmıştır. Aşağıda halk kütüphanelerin haberlerinin yer aldığı ulusal basın organlarının bilgisi alfabetik olarak verilmiştir. - Anadolu da Vakit Gazetesi - BirGün Gazetesi - Bizim Gazete - Bugün Gazetesi - CNN Türk Gece Görüşü Programı - Cumhuriyet Gazetesi - Çoluk Çocuk Dergisi - Dünya Gazetesi - Evrensel Gazetesi - Hayat TV Yaşamda Adım Adım Programı - Hürriyet Gazetesi - Milliyet Gazetesi - NTV Televizyonu Haber Bülteni - Radikal Gazetesi 131

150 - Radikal Kitap Eki - Referans Gazetesi - Sabah Gazetesi - TRT 1 Radyosu Ankara Rüzgârı programı - TRT Diyarbakır Radyosu - TRT Radyosu İzmir Hayat Bilgisi programı - Türkiye Gazetesi - Yeni Asır Gazetesi Benim Kütüphanem Projesi ÇalıĢmalarında KarĢılaĢılan Olumsuzluklar T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı nın proje protokolüne imza atarak taahhüt ettiği her yıl için ödemeyi söz verdikleri 75 bin dolarlık bütçeyi ödememesi gönüllülerin Bakanlığa olan güveni azaltmış, gönüllülerin projeye olan motivasyonları olumsuz yönde etkilemiştir. Benim Kütüphanem Projesi ne beş yıllığına bütçe vermeyi taahhüt eden proje sponsoru bankaların bir kaçının projenin 2. yılından itibaren proje havuzuna ödemeyi taahhüt ettikleri parayı ödemeyip projeden ayrılmaları gönüllülerin sponsor olan ve projeden çekilen bankalara, finans kurumlarına olan güveni azalmış, gönüllülerin projeye olan motivasyolarını olumsuz yönde etkilemiştir. Gönüllülerin kütüphanelerde yaptığı çalışmalar sonucunda kütüphanelere yeni kullanıcılar, üyeler kazanmış, kütüphaneler hareketlenmiştir. Kütüphanede çalışanların bu süreçte iş yükleri artmış artan bu iş yükünden kaynaklı personel bu durumdan memnun kalmamıştır. Bu nedenle de zaman zaman proje çalışmaları esnasında gönüllülere karşı olumsuz davranışlarda bulundukları da olmuştur. Bu olumsuz davranışlar gönüllülerin motivasyonunu olumsuz yönde etkileyici bir unsur olmuştur. Projenin uygulandığı kütüphanelerin bazılarında proje çalışmaları kütüphane yöneticileri ve kütüphaneciler tarafından proje anlaşılıp gönüllüler desteklenirken kütüphane personeli gönüllülerin neden kütüphane de bulunduklarını, orada gönüllülerin neler yaptıklarını tam kavrayamamıştır. Projeyi kavrayamayan kütüphane personeli proje çalışmalarının yavaş ilerlemesine neden olmuş bu durumda gönüllülerin proje motivasyonunu olumsuz yönde etkilemiştir. 132

151 Kütüphanelerde yapılan yenileme çalışmaları esnasında ve sonrasında kütüphane fiziksel yenileme çalışmalarında kullanılan boyaların renkleri, kütüphanenin iç yerleşim dizaynının değişmesi nedenleriyle sorunlar yaşanmıştır. Kütüphanelere bağış ve satın alma yoluyla kazandırılan kitap, cd ve oyun takımlarının işlemlerinin bitirilmediği, okuyucu hizmetine sunulmadığı depolarda bekletildiği, satın alınan projeksiyon cihazları ve projeksiyon perdelerinin, bağışlanan bilgisayarların kullanılmayarak atıl durumda olduğu gözlemlenmiş bu durum proje gönüllüleri ve proje koordinasyon ekibince kütüphane yetkilileri ve KYGM nün yetkililerine iletilmiş proje katılan malzemelerin kullanıma sunulması talep edilmiştir. Bu görüşmelerden her zaman olumlu sonuçlar alınmamıştır. KYGM yetkilileri kimi zaman yereldeki kütüphane çalışanlarını uyarsa da kütüphane personelinin gönüllülere karşı olan davranışlarında değişiklik görülmemiştir yılında Diyarbakır il halk kütüphanesinde gönüllüler tarafından kütüphanede fiziksel yenileme çalışmaları gerçekleştirilmiş. Bu çalışmalar kütüphane yöneticileri ile koordinasyon halinde yapılmıştır. Çalışmalar sonucunda kütüphanenin kasvetli gözüken iç mekan boyası değişmiş, kütüphane duvarlarına çocuklar için sevimli masal kahramanları ve çizgi film kahramanlarının resimleri çizilmiştir. Bu çalışmaların yapıldığı alanlar/bölümler bir hafta sonra kütüphanenin para ile tuttuğu boya ustaları ve kütüphane personelince eski renklerine yeniden boyanmış, gönüllülerin resimleme yaptığı bölümlerin üstü de bu ikinci boyama faaliyeti sonrasında kapanmıştır. Kütüphanedeki ikinci boyama olayı gönüllülerde şok etkisi yaratmış, 3 gün boyunca verdikleri emeğin boşa gitmesine gönüllüler üzülmüştür. Yaşanan bu olaydan sonra gönüllülerin kütüphaneye yönetimine olan güven azalmış, proje faaliyetlerine gönüllülerce uzun bir dönem ara verilmiştir yılında Sakarya il halk kütüphanesinde dönemin Sakarya Valisi Nuri Okutan tarafından görevden alınıp tekrar görevine aide edilen kütüphane müdürü proje çalışmalarının onun görevden alındığı dönemde başladığı için projeye ve gönüllülere karşı olumsuz davranışlarda bulunmuş bu durum yapılan görüşmeler sonucunda kısa sürede aşılmıştır. Kütüphanenin çocuk bölümüne bakan personelinin projenin yerelde sorumlusu olan gönüllüyle kişisel tartışması sonrasında kütüphane yenilemesi sırasında kütüphanenin çocuk bölümü duvarlarına çizilen resimlerin ve proje logolarının üstlerine harita, afiş ve posterle örtüldüğü gözlemlenmiştir. Sakarya il halk kütüphanesinde yaşanan olaylar uzun süreli görüşmeler sonrasında çözülmüştür. Bu süreç gönüllüleri 133

152 kütüphaneden soğutmuş, belirli bir süre gönüllüler tarafında proje çalışmaları askıya alınmıştır yılında Ege Üniversitesinde okuyan Toplum Gönüllüsü gençler Benim Kütüphanem Proje çalışması için İzmir Atatürk il halk kütüphanesinde projeyi uygulamaya karar vermişler ve projenin yapılması için Bakanlıktan izin alma çalışmalarında 2008 yılında projenin başlayacağı 10 kütüphaneden biri olarak İzmir Atatürk il halk kütüphanesi de listeye eklenmiştir. Bakanlıktan gerekli izin yazıları çıkmış projenin uygulanacağı yerellere izinler ulaştırılmıştır. O dönemin İzmir İl Kültür ve Turizm Müdürü gönüllülerin kütüphane de proje çalışmalarına başlamasına onay vermemiş, İzmir de gönüllülerin proje çalışmalarına başlaması gecikmiştir. Gönüllülerin İzmir İl Kültür ve Turizm Müdürü ile görüşme talebi olmuş müdür gönüllülere yaklaşık 100 gün randevu vermemiştir. Bu süreçte gönüllüler proje için çalışmalara başlayamamış, proje ekibinin moral motivasyonu düşmüş, gönüllülerin birçoğu bu belirsizlik durumundan sıkılarak projeden ayrılmıştır. Proje koordinatörü ve yereldeki proje sorumlusu uzun uğraşlar sonucunda İzmir İl Kültür ve Turizm Müdürü ile randevusuz görüşerek proje hakkında bilgi verip izin konusunda görüş almaya çalışılmıştır. İzmir İl Kültür ve Turizm Müdürü bu görüşmede kütüphanelerinde bütçe, personel yönünden eksik olmadığını gönüllü çalışmalara ihtiyaç olmadığını belirterek gönüllülerin kendi yönetimindeki kütüphanelerde faaliyet yapmamasını istemiş, görüşmeyi kısa tutarak sonlandırmıştır. Bu görüşmenin sonucu KYGM ne iletilmiş ama müdürlüğün bu konuda hiçbir etkisi, yaptırımı olmamıştır. Konu yereldeki ilgili Vali yardımcılarına gönüllüler tarafından randevu alınarak aktarılmış bu süreç de sonuçsuz kalmıştır. Konunun çözümü için Toplum Gönüllüleri Vakfı Yönetim Kurulu Başkanı İbrahim Betil ile görüşülmüş, görüşme sonrası göreve yeni atanan İzmir Valisi nden randevu alınmış, randevuya vakıf yönetimi ve gönüllülerden oluşan bir ekip katılmış. Yaşanan olumsuz süreç Vali Bey e aktarılmıştır. İzmir Valisi duruma hemen el koyarak görüşme bitmeden ilgili Vali Yardımcılarına sorunun çözümü için çalışmaların başlatılmasını iletmiştir. Vali Bey in konuya müdahil olmasıyla sorun hızla çözülmüş 3 aylık gecikmeyle de olsa İzmir Atatürk il halk kütüphanesinde Benim Kütüphanem Projesi başlamıştır. Yaşanan olumsuz süreçte gönüllüler yıpranmış ama sonucun olumlu olmasıyla hızla proje çalışmalarına başlanmıştır yılında Çanakkale il halk kütüphanesinde gönüllüler tarafından kütüphanenin çocuk bölümü ve okuyucu salonları kütüphane yönetimi ile koordineli olarak boyanmış, kütüphanenin iç dizaynı değiştirilmiştir. Yapılan fiziksel yenileme 134

153 çalışması sonrasında gönüllülerce boyanan bazı bölümler kütüphane yönetimince yeniden eski renklerine boyatılmıştır. Kütüphane yenileme çalışmalarının hemen sonrasın kutlanan 44. Kütüphane Haftası nın yerelde yapılan hafta etkinliklerinde kütüphanenin yenilenen bölümleri açılmış, açılışa Çanakkale Valisi davet edilmiş, gönüller tüm bu süreçlerin dışında tutulmuştur. Yaşanan bu süreç sonrasında oluşan moral-motivasyon düşüklüğü Çanakkale il halk kütüphanesinde gönüllü çalışmaların duracak seviye gelmesine neden olmuştur yılında Kars il halk kütüphanesinde gönüllülerin aktif çalışmalar gerçekleştirdiği proje çalışmalarının önemi Kars İl Kültür ve Turizm Müdürü ve kütüphane müdürünce kavranamamış, gönüllülerin çalışmalarına engeller çıkarılmıştır. Gönüllü gençlerin etnik kimlikleri nedeniyle ayrımcılık yapılmıştır. Proje kapsamında birçok kütüphanede sergilenen İnsan Hak ve İhlalleri temalı Farkında mısın? İsimli karma fotoğraf sergisinden birkaç fotoğraf sakıncalı bulunarak gönüllülere haber verilmeden, gönüllülerin bu konudaki görüşleri alınmadan sergiden çıkarılmıştır. Düşünce Özgürlüğü nün önemli bir merkezi olan, demokratik bir kurum olan halk kütüphanesinde sansür uygulamasını doğru bulmayan gönüllüler sergi çalışmasının tümü sergilenmeze sergiyi yapmama kararı alarak sergiden vazgeçilmiştir. Kars İl Kültür ve Turizm Müdürü ve kütüphane müdürünün sansür uygulaması sonucunda proje yerelde askıya alınmış. Gönüllüler yaşadıkları olaylar sonrasında kütüphane ile olan ilişkilerini bitirmiştir. Kütüphanelerde yaşanan olumsuzluklar Türkiye deki halk kütüphanelerinin, yöneticilerin, personelin gönüllü çalışmalar için hazır olmadığının açık bir göstergesidir. Gönüllülere temizlik görevlisi gözüyle bakılmış. Gönüllülere kütüphanelerdeki angarya işler yaptırılmaya çalışılmış. Projenin kitap, cd, bilgisayar, projeksiyon vb. bağışları sonrasında gönüllülere karşı olan tavırları daha olumlu olmuştur. Zaman zaman kılık kıyafetleri ve fiziksel görünümleri nedeniyle yöneticiler ve personel tarafından gönüllülere ön yargılı bakılmıştır. 135

154 4. HALK KÜTÜPHANESĠ ÇALIġANLARIYLA HALK KÜTÜPHANELERĠNDE GÖNÜLLÜLÜK ANKET ÇALIġMASI VE DEĞERLENDĠRĠLMESĠ Halk Kütüphanelerinde Gönüllülük: Benim Kütüphanem Projesi nin Değerlendirilmesi başlıklı yüksek lisans tez çalışmasında halk kütüphanelerinin nitelikli kütüphane hizmeti verememesinde nedeni olarak, kütüphanelerin en önemli unsurlarından olan personel yetersizliği sorununa ağırlık verilmektedir. Kütüphanecilik alanından mezun olmayan personelin kütüphanelerde çalışması, çalışan personelin sayıca yetersiz olması ve kütüphanelerde kaliteli hizmet verecek bilgi ve deneyimden yoksundur. Son 5 yılda kamuda kurumlarındaki özelleştirmelerden dolayı kütüphanelerde görevlendirilen, kültür kurumlarında çalışma deneyimi olmayan personel ile kütüphanelerde topluma hizmet vermeye çalışmaktadır. İlgili Bakanlığın ve Genel Müdürlüğün ülkenin genel bütçesinden aldığı payla, kültür kurumlarında uyguladığı personel politikasıyla kamunun nitelikli kültür hizmeti vermesi mümkün gözükmemektedir. Ağırlıklı olarak STK lar ve üniversitelerdeki çeşitli sosyal sorumluluk kulüpleri aracılığıyla halk kütüphanelerinde gönüllü çalışmaların yapıldığı (Ağırlıklı olarak Toplum Gönüllüleri Vakfı Benim Kütüphanem Projesi nin uygulandığı) bu çalışmaların yoğun olarak yılları arası devam ettiği bilinmektedir. Halk kütüphanelerinde gönüllülerle çalışma fırsatı bulan kütüphane çalışanlarının gönüllülerle olan ilişkileri, gönüllülerin kütüphanelere ne gibi katkılar yaptığını belirlemek, gönüllülerle çalışmanın memnuniyeti, gönüllülerle çalışmanın devamı, gönüllülerden beklentiler ve kütüphanelerde gönüllük konusunda deneyim sahibi olan kütüphane çalışanlarının konu hakkında düşünce ve yorumlarını öğrenmeyi hedeflemiştir. Ayrıca çalıştıkları kütüphanelerde, gönüllülerle çalışma deneyimi olamayan kütüphane çalışanlarının kurumlarında gönüllülerle işbirliği yapmak isteyip istemediklerini öğrenmek için 14 soruluk Halk Kütüphanesi Çalışanları ile Halk Kütüphanelerinde Gönüllük Anket Çalışması gerçekleştirilmiştir. Anket çalışmasının linki, 24 Ağustos 2011 tarihinde, KYGM nde çalışan 460 il halk, ilçe halk, çocuk kütüphanesi çalışanının özel e-posta adresine, 81 il halk kütüphanesinin gov.tr uzantılı resmi adresine gönderilmesiyle gerçekleştirilmiş. 136

155 (Anket online gerçekleştirilmiştir.) Ankete 3 Eylül tarihine kadar 104 kişi tarafından geri dönüş gerçekleşmiştir. 104 yanıttan 4 ü mükerrer olduğundan anket 100 katılımcının verdiği yanıtlar üzerinden değerlendirilmeye alınmıştır. 4.1.Anket Bilgilendirme Metni ve Anket Soruları Halk Kütüphanesi Çalışanları ile Halk Kütüphanelerinde Gönüllük Anket Çalışması; Değerli kütüphane çalışanı, (Yönetici, Kütüphaneci, Memur) Bu anket KYGM ne bağlı halk kütüphanelerinde çalışan personelin gönüllülerle olan ilişkilerini, gönüllüğe bakış açılarını değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Anketin çıktıları Aydın İleri nin Marmara Üniversitesinde gerçekleştirdiği Halk Kütüphanelerinde Gönüllülük başlıklı Yüksek Lisans Tez çalışmasında kullanılacak, tez çalışmasında hiçbir isim belirtilmeyecek, katılımcı bilgileri gizli tutulacaktır. Anket İçin Notlar; -Gönüllü: işi yapmayı hiçbir yükümlülüğü yokken isteyerek üstlenen olarak tanımlanmaktadır. -Resmi Staj, Gönüllü Staj, Üniversitelerde seçmeli ders olan Topluma Hizmet Uygulamaları vb. ders aracılığıyla kütüphaneye gelenleri bu çalışma kapsamında gönüllü olarak lütfen değerlendirmeyiniz soru gönüllülerle deneyimi olan kütüphane çalışanları tarafından cevaplanacaktır soruyu çalıştıkları kütüphanelerde daha önce gönüllülerle çalışmayanlar cevaplayacaktır. 137

156 Ankete Cevaplayanın Adı Soyadı: 1-Ankete Katılanın Kütüphanedeki Pozisyonu o Yönetici o Kütüphaneci o Memur 2-Kütüphanede/kütüphanelerde çalıģma sürenizi iģaretleyiniz. o 1-5 yıl o 5-10 yıl o yıl o yıl o 20-üstü 3-ÇalıĢtığınız kütüphanelerde gönüllülerle çalıģma gerçekleģtirdiniz mi? o Evet o Hayır 4-Gönüllülerle çalıģtıysanız gönüllülerin kütüphaneye geliģ Ģekli ne yolla olmuģtur? o Bireysel o Sivil Toplum Kuruluşu(Dernek-Vakıf) o Üniversite o Diğer (Yazınız) 5-Kütüphanenizde gönüllülük yapanlar hangi yaģ grubundandır? o Genç (Lise Öğrencisi) o Genç (Üniversite Öğrencisi) o Genç (Çalışan ya da işsiz) o Orta Yaşlı o Yaşlı 6-Kütüphanenizde gönüllülük yapanların cinsiyete göre ayırsanız kimler daha çok gönüllü olarak kütüphanelere gelmektedir? o Kadın o Erkek 7-ÇalıĢtığınız kütüphanelerde gönüllülük yapan kiģiler kütüphanenizde ne gibi çalıģmalarda kütüphane hizmetlerine destek olmuģtur. o Fiziksel yenileme çalışmaları o Danışma hizmeti 138

157 o Teknik hizmetler(sınıflama-kataloglama-otomasyona veri girişi) o Temizlik-rafa kitap dizme vd. o İnternet o Okuyucu hizmetleri o Web sitesi yapımı ve güncellemesi o Etkinlik organizasyonları(sergi-söyleşi vd.) o Kütüphanenin tanıtımı o Diğerleri (Yazınız) 8-Kütüphanelerde gönüllülük yapan kiģilerden memnun kaldınız mı? o Evet o Hayır 9-Kütüphanelerde gönüllülük çalıģmaları devam etmeli mi? o Evet o Hayır 10-Daha önce gönüllülerle çalıģmadıysanız çalıģtığınız kütüphanede gönüllülerle çalıģmak ister misiniz? o Evet o Hayır 11-Kütüphanenizde gönüllülük yapacak kiģilerin hangi çalıģmalara destek olmasını istersiniz? o Fiziksel yenileme çalışmaları o Danışma hizmeti o Teknik hizmetler(sınıflama-kataloglama-otomasyona veri girişi) o Temizlik-rafa kitap dizme vd. o İnternet o Okuyucu hizmetleri o Web sitesi yapımı ve güncellemesi o Etkinlik organizasyonları(sergi-söyleşi vd.) o Kütüphanenin tanıtımı o Diğerleri (Yazınız) 12-Kütüphanenizde gönüllülük yapacak kiģilerin hangi yaģ grubunda olmasını istersiniz? o Genç (Lise Öğrencisi) o Genç (Üniversite Öğrencisi) o Genç (Çalışan ya da işsiz) o Orta Yaşlı o Yaşlı 139

158 13-Kütüphanenizde yararlanmak istediğiniz gönüllülerin kütüphaneye geliģ Ģeklini ne yolla olmasını isterdiniz? o Bireysel o Sivil Toplum Kuruluşu(Dernek-Vakıf) o Üniversite o Diğer (Yazınız) 14-Halk Kütüphanelerinde Gönüllük konusunda belirtmek istediklerinizi yazınız. 140

159 4.2.Anket Verileri ve Anketin Çıktıları Anketi Türkiye nin 50 farklı ilinde T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü ne bağlı 100 kütüphane çalışanı cevaplamıştır. Tablo 4.1: Anketi yanıtlayan kütüphane personelinin çalıģtığı Ġller 1 Adıyaman 11 Bingöl 21 Erzincan 31 Kocaeli 41 Sinop 2 Afyon 12 Bitlis 22 Eskişehir 32 Konya 42 Sivas 3 Ağrı 13 Bolu 23 Gaziantep 33 Kütahya 43 ġanlıurfa 4 Aksaray 14 Burdur 24 İstanbul 34 Malatya 44 Tekirdağ 5 Amasya 15 Bursa 25 Ġzmir 35 Manisa 45 Tokat 6 Ankara 16 Çanakkale 26 Kahramanmaraş 36 Mersin 46 Trabzon 7 Ardahan 17 Çorum 27 Karabük 37 Muğla 47 Van 8 Artvin 18 Denizli 28 Kastamonu 38 Muş 48 Yalova 9 Aydın 19 Diyarbakır 29 Kırıkkale 39 Niğde 49 Yozgat 10 Batman 20 Edirne 30 Kırşehir 40 Samsun 50 Zonguldak Anket katılımcıları Türkiye nin tüm bölgelerini temsil edecek yaygınlıktadır. Tablo 4.2: Anketi yanıtlayan kütüphane personelinin çalıģtığı illerde Toplum Gönüllüleri Vakfı Benim Kütüphanem Projesi uygulanan illerin listesi 1 Ankara 6 Denizli 11 Ġzmir 16 Malatya 21 Sivas 2 Aydın 7 Diyarbakır 12 Kahramanmaraş 17 Manisa 22 Şanlıurfa 3 Bolu 8 Edirne 13 KırĢehir 18 Mersin 23 Trabzon 4 Bursa 9 Eskişehir 14 Kocaeli 19 Muğla 24 Van 5 Çanakkale 10 Gaziantep 15 Konya 20 Samsun 25 Zonguldak Ankete cevap veren kütüphane personelinin çalıştıkları iller incelendiğinde 50 ilin 25 inde Toplum Gönüllüleri tarafından halk kütüphanelerinde gönüllü çalışmalar yapıldığı tespit edilmiştir. 141

160 Anketi cevaplayanların çalıştığı kütüphanelerin dağılımı İlçe Halk Kütüphanesi 39% İl Halk Kütüphanesi 61% ġekil 4.1: Anketi cevaplayan kütüphane çalıģanlarının çalıģtıkları kütüphanelerin dağılımı Anketi cevaplayan kütüphane çalışan 100 kişiden 61 il halk kütüphanelerinde, 39 ilçe halk kütüphanelerinde çalışmaktadır. Ankete katılanların cinsiyet dağılımı Erkek 53% Kadın 47% ġekil 4.2: Ankete cevap veren kütüphane çalıģanlarının cinsiyet dağılımı Ankete cevap kütüphane çalışanlarının kadın erkek dağılımında çok fark gözükmemektedir. 142

161 Ankete katılanların kütüphanelerdeki görevleri Memur 15% Kütüphane Yöneticisi 33% Kütüphaneci 52% ġekil 4.3: Ankete katılan kütüphane çalıģanlarının kütüphanedeki görevleri Ankete katılanların çoğunluğunu kütüphanecilerden oluşmaktadır, %52. Kütüphanecilerden sonra kütüphane yöneticileri gelmektedir %33. Ankete katılan kütüphane çalışanlarının kütüphanede çalışma süreleri 20 yıl ve üstü iş deneyimi 33% yıl iş deneyimi 20% 1-5 yıl iş deneyimi 29% 5-10 yıl iş deneyimi 18% ġekil 4.4: Ankete katılan kütüphane çalıģanlarının kütüphanede çalıģma süreleri Yüzdeler analiz edildiğinde ankete katılanların çoğunluğu 10 yıldan fazla süredir kütüphanede çalışmaktadır, %33. Ankete katılanların geneli deneyimli kütüphane çalışanıdır. 143

162 Daha önce gönüllülerle çalıştınız mı? sorusuna HAYIR yanıtını verenler 13% Gönüllülerle çalışma deneyimi Daha önce gönüllülerle çalıştınız mı? sorusuna EVET yanıtını verenler 87% ġekil 4.5: Kütüphane çalıģanlarının gönüllülerle çalıģma deneyimi Çalıştığınız kütüphanelerde gönüllülerle çalışma gerçekleştirdiniz mi? sorusuna ankete katılan 100 kişiden 87 si evet cevabını vermiştir. 13 çalışanın daha önce gönüllülerle herhangi bir çalışma deneyimi olmamıştır. Gönüllülerle çalışma deneyimi olmayan kütüphane çalışanlarının dağılımı Kütüphane Yöneticisi 23% Memur 0% Kütüphaneci 77% ġekil 4.6: Gönüllülerle çalıģma deneyimi olmayan kütüphane çalıģanların dağılımı Gönüllülerle çalışma deneyimi olmayan kütüphane çalışanlarının çoğunluğunu %77 oranıyla kütüphaneciler oluşturmaktadır. Ankete katılan kütüphane memurlarının hepsinin gönüllülerle çalışma deneyimi olmuştur. 144

163 Diğer 3% Kütüphaneye gelen gönüllülerin kütüphaneye geliş şekli nasıl olmuştur? Üniversite 30% Bireysel 40% Sivil Toplum Kuruluşu(Dern ek-vakıf) 27% ġekil 4.7: Gönüllülerin kütüphanelere geliģ yöntemi Gönüllülerle çalıştıysanız gönüllülerin kütüphaneye geliş şekli ne yolla olmuştur? sorusuna verilen yanıtlarda Bireysel gönüllülerin daha fazla olduğu %40 oranıyla ile görülmektedir. Bireysel gönüllüleri Üniversite kanalıyla kütüphanelerde gönüllük yapanlar %30 oranı ve %27 oranı ile STK lar aracılığıyla kütüphanelerde gönüllük yapanlar takip etmektedir. ġekil 4.8: Kütüphanelerde gönüllük yapanların yaģ grubu dağılımı Kütüphanenizde gönüllülük yapanlar hangi yaş grubundandır? sorusuna verilen cevapların %54 ünü Genç Üniversite Öğrencisi, %16 sını Genç Lise Öğrencisi, %12 sini Genç Çalışan ya da işsizler oluşturmaktadır. Kütüphanelerde gönüllük yapanların %82 sini genç nüfustur. 145

164 Kütüphanelerde gönüllük yapanların cinsiyet dağılımı Erkek 22% Kadın 78% ġekil 4.9: Kütüphanelerde gönüllülük yapanların cinsiyet dağılımı Kütüphanenizde gönüllülük yapanların cinsiyete göre ayırsanız kimler daha çok gönüllü olarak kütüphanelere gelmektedir? sorusuna gelen cevapların %78 i kadın gönüllüler yanıtını vermektedir. Kütüphanenin tanıtımı 10% Etkinlik organizasyonl arı (sergi-söyleşi vd.) 20% Web sitesi yapımı ve güncellemesi 2% Gönüllülerin kütüphanelerde gerçekleştirdiği çalışmalar Okuyucu hizmetleri 13% İnternet 5% Materyal Sağlama 0% Boş 0% Temizlik-rafa kitap dizme vd. 18% Fiziksel yenileme çalışmaları 18% Danışma hizmeti 4% Teknik hizmetler(sını flamakataloglamaotomasyona veri girişi) 10% ġekil 4.10: Gönüllülerin kütüphanelerde gerçekleģtirdiği çalıģmalar nelerdir? Çalıştığınız kütüphanelerde gönüllük yapan kişiler kütüphanenizde ne gibi çalışmalarda kütüphane hizmetlerine destek olmuştur? sorusuna verilen yanıtlarda Kütüphanelerde gönüllü çalışmaların en yüksek oranla (%20) Etkinlik Organizasyonları, Sergi-Söyleşi vd. çalışmalar gerçekleşmiştir. 146

165 HAYIR memnun değilim 6% Kütüphanelerde gönüllük yapanlardan memnun musunuz? BOŞ 1% EVET memnunum 93% ġekil 4.11: Kütüphanedeki gönüllülerden memnun musunuz? Kütüphanelerde gönüllülük yapan kişilerden memnun kaldınız mı? sorusuna Ankete katılan 100 kişiden kütüphanelerde Kütüphaneler de gönüllülerle çalışma deneyimi olan 87 kütüphane çalışanının 81 i gönüllülerden memnun olduğunu, 5 i memnun olmadığını iletmiş 1 kişide bu soruyu boş bırakmıştır. Boş 1% Kütüphanelerde gönüllülük çalışmaları devam Hayır etmeli mi? Kütüphanele rde Evet Gönüllülük Kütüphanel çalışmaları erde devam Gönüllülük etmemeli 4% çalışmaları devam etmeli ġekil 4.12: Halk kütüphanelerinde gönüllülük çalıģmaları devam etmeli mi? Halk kütüphanelerinde gönüllük çalışmaları devam etmeli mi? sorusuna ankete katılanlar arasında gönüllülerle çalışma deneyimi olan 87 kişiden 83 ü kütüphanelerde gönüllülük çalışmalarının devam etmesini istiyor. 147

166 Gönüllülerle çalışma deneyimi olmayan kütüphane çalışanlarının HAYIR 8% BOŞ 8% EVET 84% ġekil 4.13: Kütüphanede gönüllülerle çalıģmak ister misiniz? Çalıştıkları kütüphanelerde daha önce gönüllülerle çalışma deneyimi olmayan 13 kütüphanecinin 11 i gönüllülerle çalışmak istiyor. 1 kişi gönüllülerle çalışmak istemediğini belirtmiştir. Kütüphaneni n tanıtımı 18% Etkinlik organizasyo nları (sergi-söyleşi Web vd.) sitesi 21% yapımı ve güncellemesi 7% Diğer (Her türlü kurs hizmetleri) 0% Okuyucu hizmetleri 12% Fiziksel yenileme çalışmaları 14% Danışma Teknik hizmeti hizmetler(sın 7% ıflamakataloglamaotomasyona veri girişi) 8% Kütüphanede gönüllülük yapacakların hangi çalışmalara destek olmalarını istersiniz? İnternet 3% Temizlik-rafa kitap dizme vd. 10% ġekil 4.14: Gönüllülerin kütüphanelerde hangi çalıģmalara destek olmasını istersiniz? Kütüphanenizde gönüllülük yapacak kişilerin hangi çalışmalara destek olmasını istersiniz? sorusuna yanıt verenlerin %21 gönüllülerin kütüphanelerde etkinlik organizasyonları, sergi-söyleşi vd. çalışmaların yapılmasında destek istiyor. Destek istenen ikinci yüksek talep oranı %18 le kütüphanelerin tanıtılması isteniyor. 148

167 Genç (Çalışan ya da işsiz) 19% Kütüphanelerde gönüllülük yapacakların hangi yaş grubundan olmasını istersiniz? Yaşlı Genç (Lise Orta Yaşlı 0% Öğrencisi) 7% 3% Genç (Üniversite Öğrencisi) 71% ġekil 4.15: Kütüphanelerdeki gönüllüler hangi yaģ grubundan olmalı? Halk kütüphanesi çalışanlarına, kütüphanelerde gönüllülük yapacakların yaş ve eğitim gurubu tercihi sorulduğunda %71 oranıyla en yüksek tercih edilen grup Genç Üniversite Öğrencisi olmuştur. Diğer seçenekler incelendiğinde kütüphanelerde genç gönüllülerin yüksek oranda tercih edildiği görülmektedir. Kütüphanenizde yararlanmak istediğiniz gönüllülerin kütüphanenize hangi yollarla gelmesini isterdiniz? İŞKUR 1% Üniversite 30% Bireysel 36% Sivil Toplum Kuruluşu (Dernek-Vakıf) 33% ġekil 4.16: Gönüllüler kütüphanelere hangi yollarla gelmeli? Kütüphanelerde çalışmalar yapan gönüllülerin kütüphanelere geliş şekline yakın oranlar ortaya çıkmıştır. Bireysel gönüllü talebi ilk sıradadır. İkinci sırada STK lar aracılığıyla gönüllü gelmesi tercih edilmiştir. 149

168 Halk Kütüphanelerinde gönüllük konusunda belirtmek istediklerinizi yazınız? Anketin 14. Sorusu Halk Kütüphanelerinde Gönüllük konusunda anket katılımcıların serbestçe düşüncelerini paylaşabilecekleri bir alan yaratma düşüncesiyle sorulmuştur. Bu açık alana verilen cevaplarda halk kütüphanelerinde çalışanların içten, samimi değerlendirmeleri bulunmaktadır. Halk Kütüphanelerinde Gönüllük Anketinin 14. Sorusuna Anket Katılımcıları Tarafından Verilen Yanıtlar. - Gönüllülerle yapılacak işler ve işleyiş hakkında kesinlikle görüşmek gerekiyor. Ayrıca gönüllülerin yapacakları işlerin hazırlanmasında serbest kalmaları ve yaratıcılıklarını kısıtlamamak daha elverişli oluyor. - Ben Halk kütüphanelerde gönüllü çalıştırma işini tüm meslek hayatım boyunca istedim ve çok yararlı olacağına inanıyorum. Ancak, gönüllü çalıştırma konusunda mevzuat boşluğu var. Bunun mevzuata bağlanması bütün kütüphane çalışanlarını rahatlatacaktır. Aksi halde meslektaşlarımız sorunlar yaşayabilirler. - Halk kütüphanelerinde gönüllülüğün önemli olduğunu düşünüyorum, çünkü ülkemizdeki halk kütüphanelerinin en büyük problemi personel problemidir. Bu yolla büyük oranda personel probleminin çözüleceği düşüncesindeyim. Gönüllülüğün yaygınlaşması neticesinde kütüphanecilik mesleğinin toplum içerisinde daha çok ciddiye alınmasına neden olacaktır. - Yaşadığın yerde, çalıştığın yerde keyfin iyiyse; sen de iyi şeyler yaparsın. Yapmak istediklerin için fırsatları değerlendirirsin; gönüllülük gerçekten gönülden gelerek yapılacaksa, özellikle çocuklar için fevkalade kullanılabilir. - Maalesef ki halk kütüphanelerinde gönüllü çalışmak istiyorum diyen kişileri bulamıyoruz. - İş için gelenler oluyor ama onlarda part-time çalışsam ne kadar verirsiniz diyerek geliyor buna da bizim yetkimiz yok deyip üzülerek gönderiyoruz. - Biz insanları ne kadar gönüllülük konusunda teşvik etsek de geçim sıkıntısı içinde olan halk buna pek ilgi gösteremiyor. - Kütüphaneler ''kütüphanemizde gönüllü çalışabileceğinizi biliyor musunuz?'' şeklinde davetlerde bulunabilirlerse sanırım daha fazla gönüllü çalışan çıkacaktır. 150

169 - Maalesef halk kütüphanelerinde gönüllü çalışma yapma talebi çok düşük hem halkımız hem de üniversite vs. öğrencilerimiz çok duyarsız kalıyorlar. Bunun yanında eski kafalı müdürlerde gönüllülere çok pozitif yaklaşım göstermiyorlar. - Gönüllü çalışan arkadaşlarla yapılan çalışmaların kesintiye uğramaması için kalıcı gönüllü kurumlarla bakanlığımızın birlikte organizasyonlara ağırlıklı olarak destek vermesi gerekir diye düşünüyorum. -Gönüllü çalışmalarının halk kütüphaneleri için çok faydalı olduğunu düşünüyorum. Kütüphanecilik dışındaki bireylerin özellikle bu konuda başvurmaları beni gerçekten mutlu ediyor. Hem toplumun farklı kesimlerinden insanların kütüphane ve kütüphanecilik hakkında fikir sahibi olması mesleği ve toplumun farklı kesimlerini tanıması açısından ve kütüphanecilik adına olumlu bir davranış diye düşünmekte başarılarınızın devamını dilemekteyim. - Halk kütüphanelerinin pek çoğunda gönüllülük işi yoktur. Gözlemlerime göre üniversite öğrencileri kendi okudukları üniversitenin kütüphanesinde kendilerine ödev konusunda yarar sağlamak amacıyla gönüllü çalışıyorlar. - İnsanlar belli bir ücret ödemeden ya da menfaat olmadan kütüphanelerde gönüllü çalışmıyorlar. Çalışsalar bile bunun devamı gelmiyor. - Gönüllü olarak gerçekten kütüphanelerde çalışmak isteyenlere T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın da küçük de olsa bazı maddi imkânlar sunması gerekmektedir. Neticede insanlar akşam olunca evlerine ekmek götürmek durumundadır. - Halk kütüphaneleri, devlet politikaları gereği (kültüre verdiğimiz önem) maddi manevi komik durumda olduklarından, gönüllülük mecburen devam etmek zorunda kısaca gönüllü olanlar devlet politikaları ve halkın bakış açısından farklı olarak biraz da acıdıklarından gönüllüğü tercih ediyorlar. Gönüllü çalışanlar engellenemez. - Kullanıcıların kütüphanelerden beklentilerinin bilinmesi anlamında ve kendilerini kütüphanenin bir parçası olarak sorumlu görmeleri anlamında gerekli olduğunu düşünüyorum. Bu bağlamda okullardan başlamak üzere bu bilincin aşılanması için gerek il - ilçe kütüphanelerinin gerekse bakanlığın bir proje başlatıp okul ziyaretlerinde bulunarak öğrencilerle iç içe kütüphanelerin 151

170 ve okurların birbirlerinden beklentileri müzakere edilerek gönüllülük konusunda teşvikler sağlanabilir. - Tamamen gönüllülük esasına göre çalışıldığı için, çok özveri ve hoşgörü ile çalışılıyor. - Kütüphane çalışanları ile uyum yakalaması şart, yoksa çatışma oluyor. - Gönüllü hizmetin yaygınlaşması, kütüphanenin eleman eksiğini giderir. Gönüllü açısından ise, öncelikle bilinçli, iyi bir kütüphane kullanıcısı olur. Üretken durumuna geçer, sosyal statü sahibi olur. - Halk kütüphanelerinde gönüllülük faydalanılabilecek bir ara yöntemdir. - Yasal altyapının güçlendirilerek standart kurallar çerçevesinde, her iki tarafında görevlerinin sınırlarının belirlenmesi gereklidir. - Sivil toplum örgütleri gönüllü çalışmak isteyenleri kütüphanelere yönlendirmelidir ve tabi kütüphanelerin bağlı bulundukları bakanlıklarca onaylanmış bir gönüllülük yönetmeliği işleri daha kolaylaştıracaktır. - Gönüllüler bedava iş yapan ve her işi yaptıracağınız kişiler değil bilgilerinizi paylaştığınız ve yeni bir vizyon kazanmanızda, farklı bir bakış açısı yakalamanızda katkı sağlayan kişilerdir. - Kütüphanenin bulunduğu semtler deki halkın kitap ve kütüphaneye bakış açısını olumlu yönde etkileyeceğini düşünüyorum. - Halk kütüphanelerine gönüllü kişilerin destek vermesi, özellikle kütüphanelerimizde tanıtımların ve etkinliklerin çeşitlenmesini sağlıyor. - Gönüllü anlamda destek her zaman devam etmeli diye düşünüyorum. Şimdilik bunlar üniversite öğrencilerinin kurduğu sivil örgütlenmeler sayesinde gerçekleşmektedir. Bu genç bireylerin katkıları kütüphanelerin çehresini de değiştirmektedir. - Gönüllülük demek bağlılık demektir. O halde gönüllü çekebiliyorsak, o oranda sevdirmeye de başlıyoruz demektir. - Ben halk kütüphanesinde çalışıyorum gönüllülere belediyenin bakanlığın bazı ayrıcalıklar vererek (belediye otobüsü indirim kartı bakanlık müze giriş kartı vb.) destek olması ve kütüphane yöneticilerine yönelik gönüllülük üzerine ders verilmesi gerek diye düşünüyorum. - Devlet bütçeli kütüphanelerde kütüphane hizmetleri belli bir yönetmelik ve devlet memurları kanunun ön gördüğü yeterlilik alanı kadarıyla hizmet verdiği için kütüphanelerin personel politikaları özelleştirme sonrası gelen 152

171 personel mesleki yetersizlik iş ahlakı gibi konularda ki sorunlar gönüllü okuyucu profiline duyulan ihtiyacı artırıyor. Bundan dolayı gönüllülere kütüphanelerin çok ihtiyacı olduğunu düşünüyorum. Sadece dernek v.b değil birebir bireysel ilginin olması beklentimizi her defasında belirtiyoruz. - Gönüllük düzenli olduğunda aslında çok faydalı, üniversitelerle ve sivil toplum kuruluşlarıyla işbirliği yapılarak gönüllü çalışmalar geliştirilebilir. - Çalıştığım kütüphanelerde en çok işbirliğini arkadaşlarım ve tanıdıklarımla gerçekleştirdim. Bunların hemen hepsi çalışan okuyan veya okumuş ama çalışmayan kişilerdi (Öğretmen, Üniversite öğrencisi, İş aramakta olanlar ve en büyük kitleyi de öğretmenler oluşturmuştur. Mesela; Müzik öğretmeni, okul öncesine bölümüne gelir, keman çalardı. Resim öğretmeni, haftada bir saat gönüllü resim çalışmaları yaptırırdı. İngilizce öğretmeni, haftada bir saat çocuk bölümünde İngilizce öğretmişti, onlar benim arkadaşımdı kitap almaya kahve içmeye uğrarlardı bana ve bu çalışmaları gerçekleştirirlerdi. Güzel şeylerdi yaptıklarımız verimliydi ben şimdi yeri gelmişken bir daha onlara teşekkür ediyorum. - Ben çok defalar gönüllü olarak kütüphanelerde görev yapan arkadaşlarla çalıştım. İnanın bizlerden daha hevesli olarak ve zevkle bu işi yapıyorlar, en başta kitapları çok seviyorlar. Kütüphane ortamını çok seviyorlar. Şimdi burada olsa yine çalışırım. - Kütüphanemize katkı sağlayacak her kesimden insanın katkıları kütüphanemizi daha da ileri seviyelere çekecektir. Gönüllülerin yaptıkları fedakârlıklar kütüphanelerin gelişimine ve tanıtımına büyük katkılar sağlamaktadır. Gönüllülerle işbirliğine girmek her kütüphanenin lehinedir. Kütüphaneler sadece kitap okunulan yerler değil dayanışmanın da yapılabileceği yerlerdir. Gönüllüler sayesinde bunu daha da iyi anlamaktayız. - Kütüphaneler sadece öğrencilerin geldiği bir etüt salonu değildir. Kütüphaneler toplumun tüm kesiminin dayanışma içinde ortaklaşa faaliyetler yapacağı bilgi ihtiyaçlarını karşılayacağı merkezler olmalıdır. - Kütüphanecilik sevgi isteyen bir meslek, sevmeden kadrolu personelden bile verim alamazsınız ama gönüllü olarak gelen insanlarla her türlü hizmeti üretmek doğal bir süreçtir. 153

172 - Halkın bilinçlendirilmesi yönünde eksiklerimiz var. Resmi bir kamu dairesinden çok halkın çekinmeden girip her türlü faaliyetini gerçekleştirebileceği ortam olarak sunulmalıdır halk kütüphaneleri. Artık sessiz ortamdan çıkarılmalı. Kütüphanelerimiz sessiz çalışma ortamları olmasın. Sesli ortamlarda oluşturulsun, renkli olsun, oyunlu olsun... Anne baba, dede, çoluk çocuk gelinsin ki onlara ait bir yer olduğu hissedilsin. Sonraki aşamada ne gönüllüler çıkacaktır kendilerine ait ortamı güzelleştirmek, geliştirmek için. - Kütüphaneye ilk defa gelip gönüllü olarak çalışan kişiler, kütüphaneni sadece kitapları alıp yerine koyup okuyucu verildiğini sanıyorlar, oysaki o kadar çok işlemden geçiyor ki okuyucuya ulaşana kadar ve bu durumu görüp şaşırıyorlar. - Kütüphanenin tanıtımı için önemli bir rol oynaması gerekir diye düşünüyorum. Gönüllülere gerçekten ihtiyaç vardır. - Kütüphane gönüllülerinin faaliyet alanları idare tarafından belirlenmeli çünkü bir bakıyorsunuz sizin içişlerinize karışmaya başlıyorlar. Hoş olmayan durum ve olaylarla karşılaşabiliyorsunuz. - Topluma kütüphane sevgisinin aşılanmasında gönüllülük ilişkilerinin gücüne inanıyorum. Kütüphanelerimizin, okulların ve STK ların kitap kolları ve kütüphane kolları ile dayanışma içerisinde bulunmasının kütüphanecilik çalışmalarımızı geliştireceğini, personel azlığından doğan eksikliklerimizi gidereceği kanısındayım. - Gönüllü arkadaşlarla çalışmak çoğu zaman verimli olmuyor. Biz bir ara sayımda kullanmıştık. Genelde gençler geldiği için işin ciddiyetini kavrayamayıp büyük hatalara yol açıyor ama halk kütüphanelerinde yetersiz personelle hizmet verildiğini düşünürsek; hataları en asgariye çekerek gönüllülerden faydalanabilinir. - Ancak sivil toplum kuruluşları aracılığıyla işsiz gönüllülere hem ekonomik destek sağlanabilir; hem de kütüphane düzenli çalışan iş sorumluluğu alan kişilerden daha iyi faydalanabilir. Çalışmalarınızda başarılar dileriz. - Kütüphane çalışanları ile gönüllüler arasında karşılıklı sevgi, saygı, aynı idealler, yeni projeler üzerinde çalışmalar, yaratıcılık. Ayrıca bu türlü faaliyetleri takdir ederim. 154

173 Kütüphane gönüllüsü olarak çalışacak kişilerin, kendilerini bulundukları ortama ait hissettirecek çalışma alanları veya çalışmalarında kullanabilecekleri aktivite odası, vb. mekânların sağlanmasının önemli olduğunu düşünüyorum. Kişilerin bir STK ya da örgütle birlikte değil de bireysel olarak kütüphane gönüllüsü olarak aramızda yer almak istemesinin daha önemli olduğunu düşünüyorum. Bunu sağlamak içinde kütüphanelerde halkla ilişkilerin önemi üzerinde veya yöntemleri konusunda daha fazla düşünmek gerektiğine inanıyorum. - Kütüphanelerde gönüllü olarak yardımcı olan bireyler, Kütüphanelerin aslında "kitap alınıp, okunan ve bitince rafına konan" yerler olmadığını bizzat yaşayıp öğreniyorlar. - Gelen kişiler tamamen kendi istekleri doğrultusunda geldikleri için, severek çalışmışlardır ve kütüphane açısından verimli olmuştur. Bence bu tür çalışmalar teşvik edilmeli. Günümüzde üniversite ve lise mezunu gençlerin bir iş bulana kadar gönüllü olarak kütüphanelerde çalışmalarının, kendileri açısından da olumlu olacağı kanaatindeyim. Halk Kütüphanelerimizin durumları malum, gönüllüler bazı açıklıkları kapatıyor ve toplumdaki önemi biraz daha artıyor. Önemsenen bir kurum haline geliyor. Şöyle ki 2011 yılında Pamukkale Üniversitesi öğretim görevlileri derslerinin yanında kamuda çalışmalarını şart göstererek rektörlük nezdinde yazı ile bize başvurdular ve bende kabul ettim. Ders yılı sonunda benden imzalı (geldiklerine dair) yazı istediler. Öğrencilerde bu işin önem derecesini gördüler. - Etkinlikler için tiyatrocuların gönüllü olması kütüphaneye çocukların ilgisini arttırmaktadır. Çocuklar kütüphaneyi bir oyun alanı olarak görmekte, farkında olmadan kitabı ve kütüphaneyi sevmektedir. T.C. Kültür ve TurizmBakanlığı tiyatrocu olarak çalışanlarını bir şekilde kütüphanelerde etkinlik yapmak üzere belli gönlerde görevlendirmesi faydalı olur düşüncesindeyim. - Halk kütüphaneleri, hizmetinin etkin ve sürekliliği açısından ''Gönüllü Çalışanlara'' mutlaka gereksinim var. - Gönüllüler, emekli ve bayanlar. Bunun yanında; lise ve üniversite öğrencileri de ''Sosyal Sorumluluk Projesi'' kapsamında yardımcı oluyorlar, bu yıl H.Ü Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümünden bir öğrencimiz bir ay süreyle gönüllü olarak çalıştı teknik işler bölümünde. 155

174 - TOG Benim Kütüphanem Projesi çok güzel ve faydalı oldu. Bu projenin devam etmesini isterim. İlçe halk kütüphaneleri de bu projeye dâhil edilirse sevinirim. - Üniversiteden kütüphane dostu bir hocamız, girdiği bir dersin notunu öğrencilerin kütüphanede gönüllü olarak haftanın bir kaç günü çalışarak gösterdiği performansa bağlı olarak vereceğini söylemiş. Öğrenciler arada bir uğrayıp şöyle bir dolaştılar. Sonra Hocaları sıkıştırınca bize gelip ''Abi no lur hocamıza; düzenli geldiler, çok çalıştılar'' deyiverin dediler. Böyle bir uygulamanın kendi meslekleri açısından hiç bir faydası olmadığını açık açık söylediler. Sonra bize sorulmadı durumları. Eğer sorulsaydı tutumlarını aynen anlatacaktım. Bu kötü örneğe rağmen yine de kütüphanelerde gönüllü yardımı alınmasını destekliyorum. Özellikle tanıtım konusunda. İyi çalışmalar dilerim. - Personel yetersizliği hemen her kütüphanede sorun yaratmaktadır. Ayrıca özelleştirmeden gelen ve konuya hâkim olmayan birçok çalışan kütüphanede görev yapmaktadır. Zaman zaman kurum içinde kurum içi eğitimle desteklenerek hem kurum çalışanları hem de gönüllü çalışan/çalışacak kişiler bilgilendirilebilir. Özellikle kış döneminde, yani personele en çok ihtiyaç duyulduğu dönemlerde gönüllü çalışacak olanlar hem kütüphaneyi yakından tanıma fırsatı bulacaklardır hem de çalışmaya katkıları olacaktır. - Halk kütüphanelerinin halkla bütünleşmesi, hizmette kalitenin artması, hizmetin kesintisiz ve hızlı bir şekilde yürümesi için kütüphane gönüllülerine her zaman ihtiyaç duyulmuştur. Kendisine gönüllüleri çekebilen halk kütüphaneleri belirledikleri hedeflere ilerlemeye zorlanmadan devam etmişlerdir. - Gönüllülük esasına dayalı kamu hizmetlerinin özendirilip yaygınlaştırılması gerektiğini düşünüyorum. Özellikle sağlık ve sosyal alanlar ile kültür alanında bu gönüllülük gelişimi sağlanmasının gelişmişlik düzeyi ile paralel olduğu kanısındayım. - Kitap okumayı geliştirmek amacıyla hikâye okuma günlerinde okumayı gerçekleştirecek kişiler olabilirler. Çeşitli etkinlikler düzenleyebilirler. Tiyatro ve müzik konusunda yardımcı olabilirler. Kütüphanenin daha fazla okuyucu kazanması için tanıtım üstlenebilirler. 156

175 - Kütüphanede gönüllülük yapacak kişiler için özellikle yaş grubu tercihim yok. Her yaş grubu olabilir. 14. soruya verilen yanıtlardan öne çıkan fikirler aģağıdaki gibidir. - Anket katılımcılarının genelinin görüşü halk kütüphaneleri için gönüllerle çalışmalar kütüphane hizmetlerinin kalitesinin artması için önemlidir. - Gönüllülerin yapacağı işler önceden belirlenmeli ve gönüllülerle iyi bir iletişim kurulmalıdır. - Gönüllülerin yaratıcılıkları kısıtlanmamalıdır - Gönüllülerle ilgili çalışmalar ilgili mevzuat e yönetmeliklerde belirlenmesi kütüphanene çalışanlarını gönüllülerle çalışma konusunda rahatlatacaktır. - Halk kütüphanelerinin başlıca sorunu personel sorunudur. Gönüllüğün toplumda yaygınlaşması kütüphaneciliğin toplumda daha da ciddiye alınmasını sağlayacaktır. - Gönüllülerden çocuk bölümlerinde yapılacak çalışmalarda ve çocuklara yapılacak diğer kütüphane hizmetlerinde yararlanılması verimli olacaktır. - Gönüllülerle çalışmak istiyoruz, gönüllü bulamıyoruz. Ekonomik koşullar insanların gönüllü çalışmasını engellemektedir. - Kütüphanelerde gönüllü çalışma yapabileceğini toplum bilmiyor, topluma gönüllülük yapabileceğini duyurmak gerekiyor. - Kütüphane yöneticilerinin tavrı gönüllülerin kütüphanelerde çalışması konusunda etkin rol oynamaktadır. Kütüphane yöneticileri gönüllülerle pozitif yaklaşımlar olmalıdır. - Gönüllüğün kesintiye uğramaması için kalıcı ve kurumsal olarak devam etmesi için ilgili bakanlıkların gönüllü organizasyonları desteklenmelidir. - Gönüllülerin kütüphanelerde çalışmaları toplumun farklı kesiminden insanların kütüphane ve kütüphanecilik ile ilgili fikir sahibi olması, mesleğin toplum tarafından daha fazla tanınması açısından olumlu bir sonuç olacaktır. - Gönüllük yapanlara bakanlık tarafından cuzi miktarda bir ücret ödenmelidir. - Halk kütüphanelerinde uygulanan personel ve bütçe politikası kütüphanelerde gönüllü çalışmaların yapılmasını zorunlu kılmaktadır. - Kütüphaneler kendi kullanıcılarını gönüllü yapabilir, bu konuda kullanıcılarına gönüllülük eğitimleri vererek bilinçlendirmelidir. 157

176 - Kütüphane çalışanları gönüllülerin uyum içinde çalışması gönüllülerin daha fazla desteğini sağlayacaktır. Uyumsuzluk ve çatışma durumları gönüllüleri kütüphanelerden soğutur. - Kütüphanelerde gönüllülük personel sorunu için ara bir yöntemdir. - Gönüllü çalışmaların uygulanması kütüphanelerde ağırlıklı olarak personel sorununu giderecektir. - Gönüllü çalışma yapanlar iyi bir kütüphane kullanıcısı, üretken bireyler, sosyal statü sahibi insanlar olurlar. - Gönüllü çalışmalar için kütüphanelerin ve gönüllülerin standart kuralları olmalıdır. - Bakanlıkça onaylanmış bir gönüllü yönetmeliği olmalıdır. - STK lar gönüllük yapmak isteyen kişileri kütüphanelere yönlendirmelidir. - Gönüllüler kütüphanelerde her işi yaptıracağınız insanlar değildir. Bilgi paylaştığınız, yeni vizyon ve farklı bakış açısı kazanmada kütüphane çalışanlarına katkı sağlayan kişilerdir. - Gönüllü çalışmaların duyurulması, yaygınlaşması kütüphane çevresinde yaşayanların kütüphaneye bakışını önemli yönde etkiler. - Gönüllüler kütüphanelerde etkinlik çeşitliğini arttırabilir, kütüphaneler daha çok tanınabilir. - Gönüllüleri kütüphanelere çekebiliyorsak, kütüphaneler sevilmeye başlanıyor demektir. - Hem bakanlık hem de yerel yönetimler gönüllülere ayrıcalıklı uygulamalar yapmalıdır.(belediye araçları için indirim kartı-müzelere ücretsiz giriş kartı vb. gibi.) - Kütüphane yöneticileri ve çalışanları gönüllük konusunda eğitilmelidir. - Üniversiteler ve STK lar ilişkiler geliştirilerek kütüphanelerde gönüllü çalışmalar arttırılmalıdır. - Kütüphanelerde öğretmenlerin ve sanatçıların (Tiyatro-müzik vd.) gönüllü çalışmalarına ihtiyaç vardır. - Kütüphaneler toplumun dayanışma göstereceği yerlerdir. - Gönüllüler kütüphanelerin halkla ilişkiler çalışmaları konusunda destek sunabilir. - Kış dönemi kütüphanelerin yoğun çalışması nedeniyle Dönemsel Gönüllük başlığıyla gönüllülere duyuru yapılmalıdır. 158

177 4.3. Anket Sonuçlarının Değerlendirilmesi Ankete katılanların geneli; - Kütüphanelerde gönüllülerle çalışma konusunda deneyimli, - Kütüphanelerde gerçekleşen gönüllü çalışmalardan memnun, - Kütüphanelerde gönüllü çalışmaların devam etmesinden yana, - Kütüphanelerde özellikle gençlerin, üniversite öğrencilerinin gönüllük yapmasını tercih ediliyor. - Kütüphanelerde gönüllük yapacakların bireysel olarak gelmesi ilk tercihi, ikinci tercihi STK lar kanalıyla gönüllülerin kütüphanelere gelmesi. - Kütüphanelerde daha önce gönüllülerle deneyimi olmayan kütüphane çalışanlarının geneli kütüphanelerde gönüllü çalışmalar yapmaktan yana. - Gönüllülüğün daha da yaygınlaşması, kurumsallaşması, mevzuat ve yönetmenliklerin gönüllülerle daha çalışacak şekilde düzenlenmesi istenmekte. - Kütüphanelerdeki personel sorunun gönüllü çalışmalarla giderilebileceği ama kalıcı çözüm olmadığı fikri ön planda. - Gönüllülerin kütüphanelerde söyleşi, seminer, sergi vb. etkinlikler organize etmesi bekleniyor. Bu beklentiyi kütüphanelerin tanıtılması-halkla ilişkilerçalışmaları, kütüphanelerin fiziksel yenilemesine destek olunması takip ediyor. - Gönüllülerle çalışmalar konusunda kütüphane çalışanlarının bilinçlenmesi için eğitimler yapılması gerektiği, toplumun kütüphane çalışmalarına gönüllü katılabileceği konusunda bilgilendirilmesinin önemli olduğu belirtilmiştir. - Anketin verileri Türkiye de halk kütüphaneleri çalışanlarının genelinin kütüphanelerde gönüllü çalışmalara hazır olduğu görülmektedir. - Kütüphanelerde gönüllülük çalışmalarının yaygınlaşması, kurumsallaşması için ilgili Bakanlığın ve Genel Müdürlüğün gerekli çalışmaları kütüphane çalışanları, ilgili akademisyenler, gönüllük çalışmaları organize eden STK lar, Üniversitelerle bir araya gelerek Türkiye Halk Kütüphaneleri Gönüllülük Politikası oluşturmalı, gönüllülerin çalışma alanları, çalışma koşulları, personelle ilişkiler vd. konularda standartlar oluşturulmalıdır. 159

178 SONUÇ ve ÖNERĠLER Türkiye deki halk kütüphanelerinin mevcut durumu çalışmanın ilk bölümünde ayrıntılı olarak ele alınmaktadır. Özellikle tez çalışmasının ikinci bölümünün sonunda değinilen 19 Nisan 2011 tarihinde T.C. Kültür ve Turizm Bakanı Sayın Ertuğrul Günay ın tarafından kamuoyuna açıklanan Türkiye Okuma Kültürü Haritası nın sonuçları Türkiye deki Halk Kütüphanelerinin kullanılmadığı, kütüphane kullananların azınlıkta olduğu çarpıcı olarak karşımıza çıkmaktadır. Türkiye de halk kütüphanelerinin temel unsurları olan; kullanıcı, personel, bina, bütçe ve koleksiyon açısından İFLA ve UNESCO standartlarına göre yetersizdir. Bu durumun en önemli nedeni uygulan kültür politikaları/politikasızlığıdır. Türkiye de kültür kurumlarına özellikle de halk kütüphanelerine ayrılan bütçe, kütüphanelerde personel sayısı yetersiz, çalışanların çoğu da kütüphanecilik eğitimi almayan personelden oluşmaktadır. (T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı na bağlı halk kütüphanelerinde çalışan kütüphaneci sayısı 318 dir.) Kütüphane personelinin yaşadığı ekonomik koşullar motivasyonlarını azaltmaktadır. Kütüphane personeli mesleki gelişmelerden, modern, yaratıcı, girişimci çalışmalardan habersizdir. Sürekli uygulanması gereken hizmet içi eğitimleri yetersizdir. Yaşanan ekonomik krizin etkisiyle toplumun yoksullaştığı şu günlerde bireysel kitap alımının azaldığı, okuma alışkanlığını düştüğü gözlemlenmektedir. Toplumda fırsat eşitliği sunan halk kütüphanelerinin bu dönemde daha güncel, daha etkin kurumlar olması her zamankinden daha da önem taşımaktadır. Son on yılda Türkiye de yaşanan olumlu gelişmeler, girişimler ilgili bakanlık ve KYGM tarafından yeterince desteklenmediği için ülke geneline yaygınlaşamamış, birkaç kütüphanede örnek veya pilot çalışmalar olarak kalmıştır. Dünyanın birçok ülkesinde halk kütüphane hizmetlerine destek veren gönüllüler organizasyonu ülkemizde yılları arasında Toplum Gönüllüleri nin yaptığı çalışmaların dışında hemen hemen yok denecek kadar azdır. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı nın, Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü nün ve halk kütüphanelerin gönüllülük alanına dair bir çalışması, girişimi bulunmamaktadır. 160

179 2006 yılında başlayan, 34 il halk kütüphanesinde, 1 ilçe halk kütüphanesinde hayata geçen Benim Kütüphanem Projesi Türkiye halk kütüphaneleri için iyi bir örnek oluşturmaktadır. Kütüphane çalışmalarına sivil toplum kuruluşlarının desteği ve işbirliği, gönüllülerin katılımı, Benim Kütüphanem Projesi örneğinde görüldüğü gibi toplumun ekonomik, kültürel kalkınmasına katkı sağlayacaktır. Benim Kütüphanem Projesi örneğinde gözlemlendiği gibi gönüllülerin çalışmalarında, kütüphanelerin fiziksel açıdan yenilenmesi, koleksiyonun zenginleşmesi, yazarlarla yapılan söyleşiler ve düzenlenen diğer çalışmalarla kütüphanelerin hareketlenmesi, kütüphanelerde düzenlenen kültür-sanat etkinliklerinde sayıca artış gözlemlenmesi, kütüphanelerin basında haber olmasıyla tanınırlılığının artması ve gönüllülerin kütüphanelerin rutin çalışmalarına sunduğu destekler, Türkiye halk kütüphaneleri için olumlu bir girişimdir. Bu çalışmalar halk kütüphanelerinde çalışan personeline kılavuzluk edecek, kütüphanecilerin moral/motivasyonunu arttırmıştır. Proje uygulanan halk kütüphanelerindeki personel sorunu, gönüllülerin kütüphane hizmetlerine katılımı ile kısa süreli, dönemsel de olsa giderilmiştir. Toplum Gönüllüleri Vakfı (TOG) Benim Kütüphanem Projesi (BEK) in yılı uygulamaları gözlemler, çalışmalar ve sayısal veriler sonucunda gönüllülerin kütüphane hizmetlerine katılımıyla; - kütüphanelerin gelişmesi, - fiziksel ve teknolojik olarak yenilenmesi, - kitap ve kitap dışı materyallerle desteklenmesi, - yazar etkinlikleri, - söyleşiler, - sergiler, - açılışlar ve şenlikler düzenlenmesi, - kamu kurumlarının, - kuruluşların, - yayınevlerinin, - STK ların, - bireysel destekçilerin, - yazarların, 161

180 - sanatçıların desteğiyle, bütün zorluklara ve engellemelere rağmen başarılı bir örnek proje olmuştur. - Proje nin uygulandığı yerellerdeki kütüphaneler halka tanıtılmış, basın organlarının desteğiyle kütüphanelerdeki çalışmalar yerel ve ulusal basında, proje başlamadan önceki dönemlerden daha fazla yer bulmuş, proje döneminde halk kütüphanelerinin daha çok tanıması sağlanmıştır. - Bu ülkenin enerjik gücü olan gençlerin kütüphane hizmetlerine katılımı gönüllü olarak sağlanarak ülke ekonomisi için artı değer sağlanmıştır. - Gençlerin ülke sorunlarına sahip çıkma bilinci oluşturulmuştur. - Gönüllük yapan gençlere toplumun birçok kesimince takdir etmiş, gençler toplumda güven kazanmıştır. - Gönüllüler enerjileri ve kütüphanede verdikleri hizmetlerinin yanı sıra projenin uygulandığı yerellerden sağladıkları ayni ve maddi kaynaklarla, projenin parasal kaynaklarını en iyi biçimde kullanmasına, kütüphaneyi toplumun öteki grup ve örgütleriyle bağlantı kurmasına yardımcı olmuştur. - Projenin uygulandığı illerin valilikleri ve il kültür ve turizm müdürlüklerince kütüphanelerde yürütülen Benim Kütüphanem Projesi gönüllülerine teşekkür belgeleri ve plaketler sunularak gönüllüler takdir edilmiştir. (EK 20) - T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Türk Kütüphaneciler Derneği 2006 yılında 42. kütüphane haftasında Ankara da düzenlenen törende Benim Kütüphanem Projesi nedeniyle Toplum Gönüllüleri Vakfına teşekkür plaketi sunmuştur. - Türk Kütüphaneciler Derneği İstanbul Şubesi 2008 yılında 44. kütüphane haftası açılış töreninde Toplum Gönüllüleri Vakfı Benim Kütüphanem Projesine kütüphanelerde gerçekleştirilen başarılı çalışmalardan dolayı Kütüphane ve Kütüphaneci Dostu Ödülünü vermiştir. - Cumhurbaşkanı Genel Sekreteri Prof. Dr. Mustafa İsen tarafından Benim Kütüphanem Projesi çalışmaları nedeniyle Toplum Gönülleri Vakfı na teşekkür mektubu göndererek gönüllüleri takdir etmiştir. (EK 19) - Gönüllülerin proje uyguladıkları kütüphanelerin genelinde kütüphane haftası kutlamaları programı il kültür müdürlüğü ve kütüphane yöneticileri tarafından gönüllülerin görüşü ve yapacakları çalışmalar dikkate alınarak oluşturulmuştur. 162

181 - Cumhurbaşkanlığı himayesinde tüm Türkiye de başlatılan Türkiye Okuyor Projesi nin illerdeki çalışma komitelerine Benim Kütüphanem Projesini uygulayan gençler dâhil edilmiş, proje gönüllüleri, kütüphanelerde yaptıkları çalışmalara ve proje deneyimleri nedeniyle projede paydaş olarak değerlendirilmiştir. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğüne bağlı halk kütüphanelerinde Benim Kütüphanem Projesi gönüllülerinin yaptığı çalışmalar, STK ların, kişi, kurum ve sponsor desteği Türkiye için kendi alanında yapılan ilk çalışma olması nedeniyle önemli ve örnek çalışmadır. 19 Nisan 2011 de yayınlanan Türkiye Okuma Kültürü Haritası için yapılan anketlerin sonuçlarına göre halk kütüphanelerin toplumda bilinirliğinin az olduğu, ankete cevap verenlerin; % 4,91 inin hak kütüphanelerine üye olduğunu % 11,21 nin halk kütüphanelerini kullandığını % 47 si kütüphane kullanma alışkanlığı edinmediğini %1 7 si kitap/dergi vb. okumayı sevmediğini % 10,2 si kütüphaneyi sevmediğini % 8,49 personelin tutumundan memnun olmadığını % 6,59 nun personel bilgili, ilgili ve yardımsever olmalısını istediğini % 2,88 i personel sayısı arttırılmasını istediğini görülmektedir. TÜİK ve KYGM tarafından yayınlanan güncel istatistikî verilere göre halk kütüphanelerine üye olanların genel nüfusa oranlandığında %1 nin oranın altında olduğu Halk kütüphanelerini; hane halkı sayısının fazla olduğu evlerde yaşayanlar, öğrenciler ve kamu çalışanları daha fazla yaralandığı görülmektedir. Halk kütüphaneleri çalışanları ile gerçekleşen Halk Kütüphanelerinde Göllülük Anketi sonuçlarına göre; Kütüphanelerde gönüllülerle çalışma konusunda deneyimli, gönüllü çalışmalardan memnun, özellikle gençlerin, üniversite öğrencileriyle gönüllü çalışmaların devam etmesinden yana. Daha önce gönüllülerle deneyimi olmayan kütüphane çalışanlarının geneli kütüphanelerde gönüllü çalışmak istiyor. Gönüllülüğün daha da yaygınlaşması, kurumsallaşması, mevzuat ve yönetmenliklerin gönüllülerle daha çalışacak şekilde düzenlenmesi istenmekte. 163

182 Kütüphanelerdeki personel sorunun gönüllü çalışmalarla giderilebileceği ama kalıcı çözüm olmadığı fikri ön planda. Gönüllülerin kütüphanelerde söyleşi, seminer, sergi vb. etkinlikler organize etmesi ve kütüphanelerin tanıtılması-halkla ilişkiler- çalışmaları gönüllülerden en çok beklenenler. Gönüllülerle çalışmalar konusunda kütüphane çalışanlarının bilinçlenmesi için eğitimler yapılması isteniyor. Toplumun kütüphane çalışmalarına gönüllü katılabileceği konusunda bilgilendirilmesinin önemli olduğu belirtilmiştir. Türkiye de halk kütüphaneleri çalışanları, kütüphanelerde gönüllülerle çalışmalara hazır olduğunu beyan etmiştir halk kütüphanesinde, 50 gezici kütüphanede, 318 Kütüphaneci, 2740 personel ile mevcut bakanlık bütçesi, mevcut kültür politikaları ile halk kütüphanelerini kişinin kullanacağı, nitelikli bilgi hizmet üretilen yerler haline getirmek için gönüllülerle çalışmak, her yaştan yurttaşın, kütüphane hizmetlerine gönüllü katılımı için olanaklar yaratmak kamunun, üniversitelerin, STK ların acil görevidir. Halk kütüphanelerinin topluma nitelikli kütüphane hizmetleri vermesi için öneriler; - Benim Kütüphanem Projesi gibi benzer projelerin sayısı çoğaltılmalı Türkiye halk kütüphaneleri için gönüllülük çalışmaları kurumsal kimlik kazandıracak girişimler başlatılmalıdır. - Kütüphanelerde gönüllülük çalışmalarının yaygınlaşması, kurumsallaşması için ilgili Bakanlığın ve Genel Müdürlüğün gerekli çalışmaları kütüphane çalışanları, ilgili akademisyenler, gönüllük çalışmaları organize eden STK lar, Üniversitelerle bir araya gelerek Türkiye Halk Kütüphaneleri Gönüllülük Politikası oluşturmalı, gönüllülerin çalışma alanları, çalışma koşulları, personelle ilişkiler vd. konularda standartlar oluşturulmalıdır. - Kütüphanelerde gönüllülük yapacak kişiler teşvik edilmeli, sivil toplum kuruluşlarıyla ilişkiler geliştirilmelidir. Gönüllüleri kazanmak için iletişim araçları daha yoğun kullanılmalıdır. - Gönüllü kazanmak için şehir merkezlerinde, fuarlarda, festivallerde tanıtım stantları açılmalı, gönüllülerin kolay ulaşacağı kütüphanelere gönüllü irtibat bilgileri ulaştırılmalıdır. 164

183 - Kütüphanecileri yetiştiren Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümlerinde Kütüphanelerde Gönüllülük, Kütüphanelerde Gönüllü Yönetimi konuları, seçmeli ya da zorunlu ders olarak okutulmalı ya da verilen derslerden birine eklemlenmelidir. - Kütüphanecilerin meslek örgütleri, kütüphanelerde gönüllülük, konusunda bir çalışma grubu oluşturmalıdır. Bu alana dair yayınlar yapmalı, konu ile ilgili yurt dışındaki yayınlar çevrilmelidir. - Kütüphane personeline gönüllülerle çalışma konusunda eğitimler düzenlemelidir. - Yurtdışında gerçekleşen gönüllü çalışmalar örneklik teşkil etmesi açısından incelenmelidir. - T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı ve KYGM nün gönüllülük çalışmalarını organize edecek bir birimi olmalı bu birim gönüllüleri yönlendirecek bir merkez gibi işlevli kılınmalıdır. - Türkiye halk kütüphanelerinde gönüllülük yapacak yurttaşlar için bakanlık, üniversiteler ve meslek örgütlerinin işbirliğiyle gönüllü politikası, gönüllü sözleşmesi, gönüllü hakları oluşturulmalıdır. - Türkiye halk kütüphanelerine internet ortamından ulaşılabilecek yenilemeler yapılmalı, kütüphanelerin tanıtıldığı, gönüllü olmak isteyen yurttaşların iletişime geçeceği internet adresleri olmalı, bu adreslerde kütüphanelerin ihtiyaçlarına göre gönüllülerin yapacağı çalışmalar yazılı olarak mutlaka belirtilmelidir. - Gönüllülük yapmak için başvuran yurttaşları kütüphane çalışmaları konusunda eğitilmeli, kütüphane tanıtılmalıdır. - Kütüphanelerde gönüllülük yapan yurttaşların memnuniyeti anket çalışmaları yapılarak değerlendirilmelidir. - Kütüphanelerde gönüllülerle çalışma yapan kütüphane çalışanlarının memnuniyeti anket çalışmaları yapılarak değerlendirilmelidir. - Gönüllülere personel gözüyle bakılmamalı, gönüllülerin yetenekleri, meslekleri ve yaşam deneyimleri doğrultusunda herkesin gönüllük yapacağı bir birim olduğu düşünülerek doğru birimlere yönlendirilmelidir. - Gönüllülerin farklılıklarına saygı duyulmalı, herhangi bir ayrımcılığa uğramamaları güvence altına alınmalıdır. - Her gönüllünün kütüphanelerde yapacağı bir çalışma alanı olmalı. 165

184 - Gönüllüleri özendirecek promosyonlar yapılmalı (müze kart hediye etmek, diğer kullanıcılardan bir seferde daha fazla kitap alamsına olanak sağlamak, kütüphanelerde gönüllük yapanlara kitabevlerinden indirim sağlamak, gönüllülere çekilişle sinema, tiyatro, konser biletleri, kitap hediye etmek, ayın gönüllüsü, yılın gönüllüsü vb. seçip gönüllülerin motivasyonu arttırmak.) - Kütüphanelerde gönüllü günleri, gönüllü şenlikleri, festivalleri organize edilmelidir. - Kütüphane Gönüllüleri günü organizasyonu yapılmadır. - Kütüphanelerde gönüllü yapılabileceği konusunda topluma duyurular, çağrılar yapılmalı, bu çalışmalar kampanya şekline çevrilerek hayata geçirilmelidir. Bu çalışmalar için basın sponsorları bulunmalıdır. - Gönüllülere seslenecek web sayfaları, basılı afişler, ayraçlar, magnetler tasarlanarak halka dağıtılmalıdır. - Ülkede gerçekleşen kültür sanat fuarlarında, festivallerinde, gençlik organizasyonlarında kütüphanelerde gönüllüğü anlatacak, özendirecek stantlar açılmalıdır. - Gönüllü çalışmalarını anlatacak, özendirecek kısa filmler, belgesel filmler çekilmedir. - Üniversitelerde kütüphane gönüllüleri adıyla sosyal sorumluluk kulüpleri kurulması için öğrenciler teşvik edilmeli. Bu çalışmalar ilk olarak Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümleri nin olduğu fakültelerden başlatılmalıdır. Kulüp çalışmaları pilot olarak vakıflara bağlı eğitim kurumlarında, kolejlerde denenmelidir. Kardeş kütüphane modeliyle gönüllü çalışmalar organize edilmelidir. - Üniversitelerde ders olarak okutulan Topluma Hizmet - Toplumsal Hizmet vb. adlarla okutulan derslerin eğitmenleriyle görüşerek öğrencilerin kütüphanelerde gönüllü olması yönlendirebilinir. - Toplumda önder olan insanlardan, kanaat önderlerinden, siyasetçilerden, yerel yöneticilerden, ses sanatçılardan, sinema sanatçılarından, tiyatro oyuncularından, sporculardan, bilim insanlarından, yazarlardan, çizerlerden, gazetecilerden, köşe yazarlarından önemli isimlerle görüşerek belirli günlerde birkaç saatliğine de olsa kütüphanelerde gönüllü çalışmaya davet edilmedir. - Kütüphanelerde en çok ihtiyaç duyulan kütüphanelerin tanıtım ve halkla ilişkiler çalışmasına destek olacak iletişim fakülteleri öğrencileriyle iletişime 166

185 geçilmeli, profesyonel ajansların en az bir kütüphane için iletişim çalışmalarına destek olmaları talep edilmeli. - Kütüphanelerde gönüllülük yapan gençleri yurtdışı deneyimleri görmesi için gönüllü değişim programlarına kütüphane gönüllülerinin de dâhil edilmesi sağlanmalıdır. - Sosyal medyada kütüphanelerde gönüllü olacakları toparlayacak, kütüphanelere yönlendirecek topluluklar kurularak yaygınlaştırılmalıdır. - Kütüphane haftalarında kutlama programlarına kütüphane gönüllüleri de dahil edilmeli, programlarda gönüllü temsilcilerine de kendilerini ifade edeceği ortamlar oluşturulmalıdır. 167

186 EKLER 168

187 EK 1. Appleton Halk Kütüphanesi Gönüllülük Politikası 3 Nisan 1997 de kabul edilmiģtir. Amaç: Appleton halk kütüphanesi gönüllü hizmetleri programı, kütüphanenin ücretli görevlilerinin nitelikli koleksiyon oluşturmalarına, hizmetlerine ve programlarına katkıda bulunur, bölgede yaşayanların kütüphaneyi tanımalarına yardımcı olur ve bireylerin toplum için değerli bir hizmette bulunarak kişisel doyum sağlamaları için fırsatlar yaratır. 1. Gönüllü, Appleton halk kütüphanesi için, herhangi bir ücret, çıkar, masraf (seyahat giderleri dâhil) beklemeden faaliyette bulunan kişidir. Örnek verecek olursak, bunlar mütevelli heyeti gibi yönetim kurulu üyeleri, Appleton kütüphanesi vakfı yönetim kurulu, Appleton kütüphanesi dostları yönetim kurulu gibi üyelerdir. Ayrıca, kütüphane için kadrolu elemanlar gibi çalışan hizmet gönüllüleri de vardır. 2. Hizmet gönüllüleri, kamuoyu tarafından kütüphanenin temsilcileri olarak kabul edilirler ve kütüphane görevlilerinin çalışma ve davranış kurallarını izlemek zorundadırlar. gönüllü görevli statüsüyle çalışırlar. Gönüllüler, Appleton Kütüphanesi dostları üyesi olabilir ya da olmayabilirler. 3. Appleton kenti, gönüllülere herhangi bir ücret ödemez. Kent, gönüllülerin sorumluluğu içinde kalan alanlarda kendi adına sorumluluk üstlenmez. Gönüllüler, kendi masraflarını kendileri karşılamak zorundadır. 4. Kütüphane binasında düzenli bir biçimde çalışan servis gönüllüleri, kütüphane yönetiminin arşivinde saklanacak gönüllü bilgi kayıt belgesini dolduracaklardır. Küçük çocuklar yalnızca ebeveynlerinin ya da vasilerinin izniyle kütüphanede gönüllü olarak çalışabilirler. Kütüphane yönetim kurulu tarafından 3 Nisan 1997 tarihinde onaylanmıştır

188 EK 2. LaGrange Kütüphanesi Gönüllüler LaGrange kütüphanesi yönetim kurulu, gönüllülerin kütüphane için değerli bir kaynak olduğunu kabul eder. Enerji ve yetenekleri kütüphanenin halka kaliteli hizmet sunmasına yardımcı olmaktadır. Gönüllüler, uygun personelin yerini almak yerine, çalışanları yüreklendirmektedir. Gönüllülerin enerji ve hizmetleri, kütüphanenin parasal kaynaklarını en iyi biçimde kullanmasına ve kütüphaneyi toplumun öteki grup ve örgütleriyle bağlantı kurmasına yardımcı olmaktadır. Gönüllüler ayrıca toplum içinde kütüphanenin değerli destekçileri de olabilmektedirler. Kütüphane ve gönüllüleri, başarılı bir ilişki oluşturabilmek için birlikte çalışmalıdırlar. Kütüphane ve gönüllüler başarılı bir çalışma için birlikte çalışmalıdırlar. Kütüphane görevlileri, kütüphane gönüllülerinin kütüphaneye katkılarını göz önünde tutarak, gönüllü grubun gereksinimlere göre genişlemesi yönünde çaba harcayacaklardır. LaGrange kütüphanesi gönüllüleri müdür yardımcısı tarafından koordine edilirler ve en az 14 yaşında olmalıdırlar. Her gönüllü, kütüphane arşivinde saklanacak bir başvuru formunu doldurmalıdır. Başvuru formları kütüphanemizden ya da laglib.org. web sitemizden sağlanabilir. Kimi durumlarda gönüllüler, ilgilerinin ve deneyim düzeylerinin daha iyi anlaşılabilmesi için mülakata tabi tutulabilirler. Gönüllüler yerleştirilme ve görevlendirilmeleri konusunda yetenekleri, deneyimleri, boş zamanları ve ilgi alanları açısından değerlendirileceklerdir. LaGrange kütüphanesi gönüllüleri, uygulanabilir tüm kütüphane politikaları ve yönergelerine, özellikle gizlilik ve güven politikalarına uymak zorundadırlar. Kütüphanede çalışan gönüllüler, gönüllülük çalışmaları sırasında, kütüphanenin sorumsuzca davrandığı durumlarda, eşyalara ve/veya başka kişilere fiziksel zarar gelmesi durumunda güvenlilik kapsamı içindedirler. LaGrange kütüphanesi gönüllüleri, toplum tarafından kütüphanenin temsilcileri olarak kabul edilirler ve ücretli çalışanlarla aynı yönergeler tarafından yönlendirilirler. gönüllü görevliler olarak nitelendirilirler. 170

189 Gönüllülerin, hizmet süresinde yaptıklarını, aylık olarak yönetim kuruluna sunulan istatistikler için, yönetim masasındaki gönüllü kayıt defterine kaydetmeleri gerekir. Kütüphane, mahkeme tarafından verilen zorunlu hizmetle görevlendirilen gönüllülerle çalışmayı da kabul eder. Mahkeme kararıyla gelen gönüllüler, göreve kabul edilmeden önce, kütüphane tarafından mülakata tabi tutulur. Özel programlar için gerekli 14 yaşından küçük gönüllüler kısa süreli olarak talep edilirler. Bunların ebeveynleri, çocuklarının kütüphane deki çalışma saatleri için bir onay belgesi imzalamalıdırlar. Yönetim kurulu tarafından 9 Kasım 2008 de onaylanmıştır. EK. 3 Livermore Halk Kütüphanesi Gönüllü Programı Politika Bildirisi Livermore halk kütüphanesi, kütüphane servislerinin iyileşmesi ve genişlemesi açısından gönüllülerin desteğini son derece önemli bulmaktadır. Livermore halk kütüphanesi, gönüllü programını oluştururken gönüllülerin kütüphane görevlilerinin işlerini devralmasını değil, görevlilerle ortak çalışmaları sonucunda kütüphane servislerinin tüm halka ulaşacak şekilde kapsamlı olarak hizmet vermelerini hedeflemektedir

190 EK 4. Middleton Halk Kütüphanesi Gönüllü Politikası I- Amaç ve Misyon (A) Gönüllüler kütüphane için çok değerli bir kaynak; enerji ve yetenekleri kütüphanenin halka kaliteli bir hizmet sağlamaları için yardımcı oluyor. Gönüllüler günlük kütüphane işlerine yardımcı olmaktan ziyade kütüphaneyi zenginleştirirler. Sundukları hizmet kütüphanenin mali kaynaklarını en üst düzeyde kullanılmasını ve kütüphanenin diğer kurum ve kuruluşlarla bağlantı içinde olmasını sağlar. Gönüllüler ayrıca halk içinde kütüphanenin savunuculuğunu yapabilirler. Kütüphane ve gönüllüler karşılıklı memnuniyetleri için birlikte çalışmalılar. (B) Politika gönüllülerin sürekli çalışma hareketini düzenler. Bütün kütüphanelerin politikalarında olduğu gibi politikanın uygulanması kütüphane yöneticisinin sorumluluğundadır. II- Program Taslağı A- Bütün gönüllüler kütüphanenin amacı ve hedefini gerçekleştirmesine yardımcı olur. Bu görevler gönüllü programının amaç ve misyonuyla tutarlı olmalıdır. Gönüllünün deneyimi, yeteneği, ilgi alanları ve uygunluğu göz önünde bulundurulmalıdır. Kütüphanenin ihtiyaçları gönüllünün kapasitesini ve isteklerini değerlendikten sonra kütüphanenin farklı departmanlarındaki gönüllü koordinatörleri gönüllü aktivitelerini düzenlemelidir B- Kütüphanenin her bir departmanı O alanda ihtiyaç duyulan işe göre gönüllü çalışma programı oluşturulmalıdır. C- Kütüphane gönüllülerin faydalanacağı, gönüllüye statü katacak bir gönüllü programı oluşturmalıdır. Gönüllüler çalıştıkları zamanla karşılaştırılmamalıdır. Bu nedenle bir ayrımcılık uygulanamaz. Gönüllülerin kütüphane materyallerine zarar vermemeleri gerekir. Gönüllüler kütüphanenin kurallarına bağlı olurlar. Kütüphanede gönüllülük yapanlar siyasi ve dini kimliklerini kütüphanelerde öne çıkarmamalıdır. D- Gönüllü koordinatörü kütüphanenin diğer birimleriyle kütüphane personeliyle işbirliği içinde olmalıdır. Bu politika 9 Ocak 1996 hazırlanmış, 11 Nisan 2006 yılında son hali verilmiştir

191 EK 5. New York Halk Kütüphanesi Gönüllü ÇalıĢmaları Kütüphanede Gönüllük Yapmak Gönüllüler New York halk kütüphanesinde hayati bir rol oynar. Zamanlarını, yeteneklerini ve becerilerini bağışlayarak, kütüphanenin programını, hizmetlerini ve misyonunu destekler ve geliştirirler. Siber-gönüllülere insan ve sosyal bilimler kütüphanelerine yapılacak saklı grupların ziyaretlerini teşvik etmeye yardım etmeleri için ihtiyaç duyulmaktadır. İlk mülakat ve oryantasyon sonrasında gönüllüler kendi evlerinde kendi düzenlerinde çalışabilirler. AraĢtırma Kütüphanesinde Gönüllülük Yapmak Araştırma kütüphanesinde, yetişkin gönüllülere danışmada çalışmak ve hoş geldin komiteleri için etkinlikler düzenlenmek, diğer dilleri konuşanlara İngilizce konuşma sınıfının yürütülmesi için Junior Lions (Küçük Aslanlar) komitesine katılmak, mektup yazma kampanyaları ile kütüphaneyi savunmak ve yasa yapıcıları ziyaret etmek, destek servislerini sağlamak ve kütüphane mağazasında gönüllülük yapmak için ihtiyaç duyulmaktadır. Araştırma kütüphanesinde gönüllülük yapmak için online başvuru formunu doldurun yada kütüphane ile iletişime geçin. Hangisi size daha çok uyarsa onu tercih ediniz. İnsan ve Sosyal Bilimler Kütüphanesi, Fifth Avenue and 42nd Street, Manhattan, (212) Gösteri Sanatları Kütüphanesi, Dorothy and Lewis B. Cullman Center, 40 Lincoln Center Plaza, Manhattan, (212) ; Siyah Kültürü Araştırmaları için Schomburg Merkezi, 515 Malcolm X Boulevard, Manhattan, (212) ; Bilim, Sanayi ve İş Kütüphanesi, 188 Madison Avenue, Manhattan, (212)

192 Gönüllü BaĢvurusu İnsan ve Sosyal Bilimler Kütüphanesi, Gösteri Sanatları Kütüphanesi, Bilim, Sanayi ve İş Kütüphanesi ve Siyah Kültürü Araştırmaları için Schomburg Merkezinde gönüllük yapmakla ilgileniyorsanız baskı alınabilir formu kullanın. Gönüllü BaĢvuru Formu: Ad: Adresi: Ev Adresi: Kolay Ulaşılabilir Telefon: İş Adresi: Acil Durumda Kontak Numarası: New York Halk Kütüphanesi Dışında Gönüllülük Tecrübesi: Profesyonel İş Tecrübesi: Eğitim: Özel İlgi Alanları/Hobiler: Yetenekler/ Yapabilecekler: Kitapların Düzenlenmesi/Muhasebesi Dizayn/Dış Tasarım Düzenleme Yabancı Dil Fotoğraf Araştırma Satış Yazma Bilgisayar El yazısı Sorularınız için lütfen arayın (212) Lütfen bu formu gönüllü koordinatörü Maura Muller e mail atın. New York Halk Kütüphanesi Fifth Avenue and 42nd Street New York, New York

193 Yerel Kütüphane Birimlerinde Gönüllülük Yapmak Yerel Kütüphanelerde, gönüllüler birebir okuma yazma kurslarına yardımcı olurlar, karşılama masalarında çalışırlar, program desteği sağlarlar, kitap satışlarına yardımcı olurlar, birim destek gruplarına katılırlar ve kütüphaneyi temsilen mektup yazma kampanyaları yürütürler ve yerel yasa yapıcıları ziyaret ederler. AĢağıdaki Gruplarla ÇalıĢmak Ġçin: ĠletiĢim: Aktivitenin Tanımı YetiĢkin Okuryazarlığı Öğrencileri New York Halk Kütüphanesi Okuma Yazma Merkezi Bilgisayar komutları ile birebir ilgilenme ve asistanlık yapma. Çocuklar Gençler ve New York Bakım Merkezi Barbara Glassman Sığınma evindeki çocuklarla ve gençlerle kütüphaneyi ziyaret etmek Çocuklar Eğitim Liderleri Heather Whyte Çocuk odasındaki kütüphanecilere asistanlık yapmak. Ġngilizce KonuĢamayan Göçmenler ESOL Gönüllüler Diğer ülkelerden gelmiş orta seviyede İngilizce konuşanlara yönelik İngilizce konuşma grupları yürütmek YaĢlı YetiĢkinler New York Bakım Merkezi Susan Craine New York halk kütüphanesi görevlileri ile birlikte bakım evlerindekilere yüksek sesle kitap okumak. Donnell Kütüphane Merkezi Jutta Zaplinski Mid-Manhattan Kütüphanesi Deborah Hirsch Kitap satmak, ziyaretçileri karşılamak, mektup yazma kampanyaları düzenlemek New York Halk Kütüphanesi 175

194 Gönüllü BaĢvurusu KiĢisel Bilgiler Ad Sayad Adresi Telefon (Gündüz) (Akşam) (Cep) Adres Apt. Şehir Eyalet Posta Kodu Acil Durumlar İçin Belirtiniz (Ad): Telefon: Yakınlık: En az 14 yaşında olmalısınız. 18 yaşının altındaki gönüllüler, formun arkada tarafındaki velilerin onayını belirten bölümü tamamlamak zorundadır. Yaşınız 18 in altındaysa Gönüllünün Ġlgi Alanları Neden gönüllü olmak istiyorsunuz? Her gün için, iki ya da üç saatlik zaman dilimini tamamlamak için uygun olacağınız günleri belirtiniz. Pazartesi den e Salı den e Çarşamba den e Perşembe den e Cuma den e Cumartesi den e Pazar den e.konusunda yardım etmede ilgili olabilirim. (Aşağıda listelenmiş gönüllü sorumluluklarını işaretleyiniz.) Yetişkin Programı 176

195 Kamu duyurularında ve toplantılarında kütüphane için savunuculuk yapmak Kütüphane bahçesini/avlusunu güzelleştirme Kitap tartışma * Kitap satış * Çocuk odası aktiviteleri * (Adayların yeterlilikleri sorgulanacaktır.) İngilizce konuşma grupları * Sergiler Seçilmiş yetkililere mektup yazmak Okuma Yazma Merkezinde okuma yazma kursu ile birebir ilgilenmek * Kütüphane materyallerinin tasnifi ve korunmasını sağlamak. * Gençlik aktiviteleri * (Adayların yeterlilikleri sorgulanacaktır.) Kütüphane ziyaretçilerini karşılamak * Diğer * Staj verilmektedir. Lokasyon Öncelikleri Tercih ettiğiniz birim (Birim Adı). Aşağıdaki linklerden herhangi birine tıklayarak birimlerin adını, adresini ve telefon numarasını bulunuz. Meslek ve/veya Eğitim MESLEK ve/veya EĞĠTĠM Bitirilen en yüksek dereceyi işaretleyiniz Lise / Üniversite (Mezuniyet Derecesi) Şimdi ve/veya en son iş İşveren Öğrenci misiniz? Evet Hayır Hangi okula devam ediyorsunuz? 177

196 Yetenekler Bilgisayar nasıl kullanılır biliyor musunuz? Evet Hayır Bunlara aşina mısınız?: İnternet Word Microsoft Excel İngilizce dışında hangi dil(ler)i akıcı bir biçimde konuşabiliyor ve/veya yazabiliyorsunuz? Hangi özel ilgi ve/veya yeteneğine sahipsiniz ki bizim sizi en uygun gönüllü sorumluluğuyla eşleştirmemize yardımcı olabilir? Referans Bilgileri: Lütfen bir referans belirtiniz. Kişisel Profesyonel Ad (ilk ve son) Telefon Başvuran İmzası Tarih 178

197 EK 6. Yeni Sakarya Gazetesi ( ) ve Haber Ekspres Muğla ( ) 179

198 EK 7. Bugün Gazetesi ( ) ve Denizli Gazetesi ( ) 180

199 EK 8. Gündem Ankara ( ), Karadeniz-Samsun ( ) ve Çoluk Çocuk Dergisi Nisan 2008 Sayısı 181

200 EK 9. Günboyu Gazetesi Trabzon ( ) 182

201 EK10. Önce Vatan ( ) ve Radikal Kitap Eki ( ) 183

202 EK 11. Bizim Gazete ( ) ve Trabzon Ekspres ( ) 184

203 EK 12. Radikal Gazetesi ( ) 185

204 EK 13. Bursa Haber ( ) ve Güneyde Ġmece-Mersin ( ) 186

205 EK 14. Denge Samsun ( ) ve Kocaeli Gazetesi ( ) 187

206 EK 15. EĢekli Kütüphane Fotoğraf Sergisi AfiĢi ve Nasrettin Hoca 800 YaĢında Karikatür Sergisi AfiĢi 188

207 EK 16. Benim Kütüphanem Projesi Yazar SöyleĢisi AfiĢi-Kocaeli ( ) 189

208 EK 17. Benim Kütüphanem Projesi Yazar SöyleĢisi AfiĢi-Muğla ( ) 190

209 EK 18. Benim Kütüphanem Projesi SöyleĢisi, Ġstanbul ( ) 191

210 EK 19. CumhurbaĢkanı Genel Sekreteri Prof. Dr. Mustafa Ġsen in Benim Kütüphanem Projesi ÇalıĢmaları Nedeniyle TOG a Gönderdiği TeĢekkür Mektubu 192

211 EK 20. Çanakkale Valisi Sayın Orhan Kırlı nın Benim Kütüphanem Projesi ÇalıĢmaları Nedeniyle Toplum Gönüllüleri Vakfı na Verdiği TeĢekkür Plaketi. 193