Bilgisayar Destekli İmalat

Transkript

1 Bilgisayar Destekli İmalat

2 Bilgisayar Destekli Đmalat (Computer Aided Manufacturing-CAM) CAM, planlama, yönetme ve bir imalat işleminin kontrolünün doğrudan veya dolaylı olarak bilgisayar yardımı ile yapılmasıdır. Aşamalar: Tasarım Analiz Çizim Đşlem Planlama Parça Programlama Parça işleme Muayene

3 Günümüzde bilgisayar destekli imalat CNC tezgahlarında ve işleme merkezlerinde yapılmaktadır. Bu tezgahlar 2,3,4,5 eksenli olarak tanımlanır. Eksen sayısı kesici takımının ve işlenen parçanın bağlı olduğu tablanın hareket kabiliyetini gösterir. Düzlemsel parçalar için 2 eksen yeterli iken, karmaşık yüzeylere sahip parçaların işlenmesi için 5 eksenli tezgahlar kullanılmaktadır.

4 CNC Nedir? Takım tezgahlarının sayı, harf, vb. sembollerden meydana gelen ve belirli bir mantığa göre kodlanmış komutlar yardımıyla işletilmesidir. Bu tip tezgahlarda kullanılan bilgisayarlar yardımıyla programların saklanması, parça üretiminin her aşamasında programı durdurma, programda istenilen değişiklikleri yapabilme, programa istenilen noktadan devam edebilme mümkündür. Sayısal denetimli tezgahlar 3 temel bileşenden oluşur; Bu bileşenler ; CNC tezgahlarının fonksiyonlarını yerine getirebilmesi için verileri toplama ve saklamakta kullanılan bilgisayar Tezgah kontrol ünitesi ile bilgisayar arasında iletişimi ve bilgi akışını sağlayan kontrol ünitesi ve arayüz Hız ve ilerleme kontrolleri, servo birimler ve tezgah işlemlerini (fener mili-tabla hareketleri, takım değiştiriciler) içeren fonksiyonlar.

5

6 CNC Torna CNC Freze

7 CNC Tezgahlar : (Avantajlar) Tezgahın çalışma temposu her zaman yüksek ve aynıdır. Tezgahta yüksek hassasiyette parça üretmek mümkündür. Seri ve hassas üretim insan faktörünün fazla etkili olmaması nedeniyle mümkündür. Üretim sırasında ayarlama, ölçü kontrolü ve elle hareket nedeniyle oluşan zaman kayıpları en aza indirilmiştir. Üretim sırasında operatörden kaynaklanan hatalar ortadan kaldırılmıştır. Parça üzerinde yapılacak değişiklikleri kısa sürede program üzerinde yapmak suretiyle uygulamak mümkündür. Her türlü sarfiyat (malzeme, elektrik, emek) en aza indirgenmiştir. Ayrıca CNC Tezgahlar : (Dezavantajlar) Detaylı bir imalat planı gereklidir. Đlk yatırım maliyeti çok pahalıdır. Klasik tezgahlara göre daha titiz bakım ve kullanım gereklidir. Kaliteli dolayısıyla pahalı kesici takımların kullanılması gerekir.

8 CNC Tezgahlarının Yapısı: CNC tezgahlar milimetrenin binde biri bir hassasiyetle çalışabilir ve ani frenlemeleri en iyi şekilde yapabilirler. Bu da motorlarının, kızaklarının ve millerin daha kompleks bir yapıya sahip olmasını gerektirir. Bir CNC tezgah üç ana üniteden oluşur: mekanik aksam, güç besleyici amplifikatör ve motorlar. Her ana mil tezgaha bir hareket verdiğinden, tezgahın serbestlik derecesi eksen sayısı ile belirtilir. Her bir ana servo motoru (doğru veya alternatif akımlı) direkt veya bir kademeli redüktör aracılığı ile bağlanır. Kontrol paneli Bilgisayar Kontrol ünitesi Punta başlığı yuvası Talaş taşıyıcı ( Talaş konveyörü ) Koruyucu kapak Taret (takım tutucu) Ayna ve Kumanda tuşları

9 Tezgah Gövdesi Tornalar yalnızca bankolardan, Frezeler ise yalnızca kolonlardan meydana gelirler. Tezgah gövdesi malzemeleri yüksek rijitlikteancak hafif olmalıdır. Bu nedenle rijitlik/kütle oranı yüksek seçilmelidir. Titreşim sönümleme özelliği yüksek malzemeler seçilmelidir. En bu özelliklere sahip en uygun malzeme konstrüksiyonu içi boş olan kesitlerdir. Neden? KAYIT VE KIZAKLAR Eksenel hareketlerde, yüksek hız ve ani yavaşlamalar gerekir. Kayıt ve kızaklarda yüksek sertlik ve titreşimleri sönümleme özellikleri istenir. Bu yüzden CNC tezgahlarda, düşük sürtünmeye sahip doğrusal ve silindirik yuvarlamalı kızak sistemleri kullanılır.

10 CNC ve klasik tezgahlarda kızak hareketleri

11 BĐLYE VĐDALI MĐLLER CNC tezgahlarda sürtünme kuvvetlerini azaltmak için kayma hareketi yerine yuvarlanma hareketinin tercih edildiği bilyeli vidalar (ball screws) kullanılır. Bilyeli vida dış profili gotik yay şeklindedir. Bilyeler karşılıklı iki noktadan temas eder. Böylece hem sürtünme hem de oluşabilecek boşluk önemli ölçüde ortadan kaldırılır. Bilyeli millerin tercih nedenleri: Çok hassas hareket sağlarlar. Sürtünme katsayıları çok düşüktür. Yüksek hızda hareket ederler. Ömürleri uzundur. Aşınmaları azdır. Malzeme yapışması olmaz. Düşük güç gerekir.

12

13 Bilyeli vida kayıt ve kızak sisteminin montajlı görünümü

14 HĐDROLĐK VE PNÖMATĐK ELAMANLAR Her mekatronik sitemde olduğu gibi CNC tezgahlarda hidrolik veya pnömatik sistemler ile çalışan elemanlar bulunur. Örneğin torna tezgahlarında aynanın iş parçasını sıkması ve freze tezgahında kesicinin tezgaha bağlanması, hidrolik olarak sistemler aracılığı ile yapılır. TEZGAH YAĞLAMA ÜNĐTELERĐ CNC takım tezgahları yüksek hızlarla çok büyük hassasiyetle çalıştığı için, hareket elemanları (özellikle kızaklar) sürtünmelere maruz kalır. Bu yüzden tezgah ünitelerinin sürekli yağlanması gerekir. Her CNC tezgahta tezgah ünitelerini besleyen bir yağlama sistemi vardır.

15 İŞ TABLALARI Tabla üzerinde X ekseni doğrultusunda açılmış T kanallar bulunur. Đş parçaları tablalara direkt olarak T somun ve saplamalarla basit aparatlar yardımıyla bağlanırlar. TAKIM DEĞİŞTİRME ELEMANLARI CNC torna tezgahlarında takım değiştirme işini takım revolveri yaparken CNC işleme merkezlerinde bu işi takım magazinleri yapmaktadır. Takım revolveri: Genel olarak bunlara taret adı verilir. Üzerinde her kesicinin bağlanacağı istasyon ve bu istasyon numaralarını gösteren rakamlar vardır. Taretlerin kesici kapasiteleri arasında değişir.

16 Taret

17 Magazin CNC freze tezgahlarında takımların üzerine yerleştirildiği ve gerektiğinde takımın değiştirilmesini sağlayan düzeneklere magazin denir. Kesici takım değiştirme işlemi otomatik kesici değiştiriciler (ATC) tarafından gerçekleştirilir. Üzerinde her kesicinin bağlanacağı istasyon numaraları vardır.bunların kesici kapasiteleri arasında değişir

18 Değişik tipte tasarlanan takım değiştirme sistemleri

19 AÇISAL KONUM ÖLÇÜMÜ: ROTARY ENCODER Vidalı milin dönme miktarını ölçer. Yarı saydam bir dike radyal bölüntüler çizilir. Bu disk tezgahın ilgili eksen miline takılır. Bu diske paralel bir ışık ve fotosel sistemi vidanın dönmesiyle saydam olan ve olmayan bölgeleri algılar. Bunun sonucunda her saydam olan bölgeye ait sinyaller üretilir, bu sinyallerin her biri vidanın belirli bir dönüş açısına karşılık gelir.

20 DOĞRUSAL KONUM ÖLÇÜMÜ: LINEAR ENCODER Bunlar tezgah tablasının hareketini ölçer. Hassas olarak çizilmiş olan doğrusal bölüntülüşerit, tezgah tablası üzerine monte edilir. Fotosel ve ışık kaynağı da tezgahın uygun olan sabit bir yerine monte edilir. Tezgah tablası hareket ettiğimde doğrusal bölüntülerin saydam kısımları ışık kaynağı altına geldiğinde bir sinyal kaydeder. Doğrusal çizgiler arasındaki mesafe sayılan sinyal sayısı ile çarpılarak tezgah tablasını hareketi bulunur yani tablanın doğrusal hareketi ölçülmüş olur.

21 CNC TAKIM TEZGAHLARININ ELEKTRĐK TAHRĐKLERĐ (MOTORLAR) Hassasiyet istendiğinden CNC takım tezgahlarında servo motorlar veya adım motorları kullanılır. SERVO MOTORLAR CNC takım tezgahlarında elektrik tahrikleri olarak hız kontrolünün kolaylığından dolayı doğru akımlı servo motorları kullanılmaktadır. Bu tür motorlar farklı voltaj girişleri yardımıyla motoru istenilen devir sayısında döndürür. Ayrıca sabit kesme hızı da sağlanır. Sabit kesme hızı sayesinde çap değişmelerinde tezgah mili farklı devir sayısında döndürülür. Servo motorlarda stator alan çizgileri yerine sabit mıknatıslar kullanılır, bu nedenle de kayıplar düşük verim yüksektir. servo sürücüleri

22 ServoMotorlar

23 ADIM MOTORLARI Adım motorları kontrol devresi tarafından gönderilen giriş vurgu sırasını eşit aralıklı, açısal harekete dönüştüren cihazlardır. Statorunda ve rotorunda belirli sayıda dişler bulunur ve bu dişler manyetik sargılarla donatılmıştır. Meydana gelen manyetik akı stator ve rotordaki dişlerin manyetik etkisi ile birleşmesini yada ayrılmasını sağlar. Motorun bir vurgu işaretine karşılık dönüşüne bir adım denir. Bu motorlar elektronik devre ile doğru akım güç kaynağı kullanılarak çalıştırılır. Motorun işletimini yapan bu devreye sürücü devre denir. Adım motorları adım açısının küçük olması, dönme hareketinin küçük mesafede elde edilmesini sağlar.

24 Adım Motorları

25 Geri Besleme

26 Kontrol Panelleri

27 CNC tezgâhının kontrolü bu panel aracılığıyla yapılır, yapılan işlemler görülür. Simülasyon izlenebilir. Alfabetik ve sayısal tuşlar ile veri girişi gerçekleşir. Kontrol tuşları ile manuel hareket için eksen seçimi, taret döndürme, tezgâh aynasını açma/kapama, tezgah milini çalıştırmadurdurma, soğutma sistemi açma/kapama, acil durdurma, devir sayısı/ilerleme vb. ayar düğmeleri bulunur. Endüstride yaygın olarak kullanılan kontrol sistemleri şunlardır: Siemens, Fanuc, Heidenhain Mazatrol, Özel Kontrol Panelleri.

28

29 CNC TORNA TEZGAHLARI: Nümerik kontrollü torna tezgahlarda genelde X ve Z ekseni olmak üzere iki temel eksen vardır. Bu tür takım tezgahlarında pek çok profil tornalama işlemlerinin yapılabilmesi için doğrusal interpolasyon (Linear Interpolation) ve eğrisel interpolasyon (Circular Interpolation) işlem özelliği yeterlidir. Đşleme kapasiteleri daha geniş olan CNC torna tezgahlarında eksen sayılar 3 yada daha fazla olabilir. Üçüncü eksen tezgah taretinin eksen hareketidir.

30 CNCFREZE TEZGAHLARI CNC Freze tezgahları operasyon yeteneklerinin çeşitliliği bakımından işleme merkezlerinden sonra en çok işlem kabiliyetine sahip olan tezgahlardır. Bu tür tezgahlar en az 3 olmak üzere 4-5 ve daha fazla eksende işlem yapabilme özelliklerine sahiptir. Bu tezgahların bütün çeşitleri sürekli iz kontrol (Continuous Paht Control) ile donatılmıştır. Otomatik kesici değiştirme (Automatic Tool Change) özelliğine sahiptir. Kesici telafisi (Tool Compensation) özellikle eğrisel frezeleme işlemlerinde ve kalıpçılıkta büyük kolaylık sağlar. Üç boyutlu (3 Dimension) iş parçalarının ideal profil ve optimum özellikte işlenmeleri başarıyla gerçekleştirilir. Kullanılan kesiciler, uçları radyuslu ve yüksek kesme hızına sahip sert maden ve titanyum kaplı uçlardır.

31 CNC Programlama Koordinat Sistemleri Bilgisayar destekli tasarım ve imalat sistemlerinde tasarım ve üretim için geometrik şekillerin hazırlanmasında koordinat sistemlerinden yararlanılır. Böylelikle yapılan çizimler de büyük kolaylık sağlanır.

32 CNC takım tezgâhlarında kızakların, kesici yüklü taretlerin ve kesicilerin hareketleri için kartezyen koordinat sistemi kullanılır. Temel eksenler X, Y, Z harfleri ile tanımlanmaktadır. Bu eksenlerin birleşim noktalarına sıfır (orijin) noktası denilmektedir. CNC tezgâhlarında eksenlerin tanımlanmasında yukarıdaki şekilde görülen sağ el kuralı uygulanmaktadır. Sağ elin başparmağı X eksenini, işaret parmağı Y eksenini, orta parmak ise Z eksenini göstermektedir. Bu tanımlanan koordinatlarda parmak uçları pozitif yani (+) yönü göstermektedir. Aksi yönleri ise negatif (-) yönü ifade etmektedir.

33 CNC tezgahlarında parça programlama için kullanılan koordinat sistemleri şunlardır : Mutlak (Absolute) Kordinat Sistemi Artırımsal (Đncremental ) Kordinat Sistemi

34 Mutlak (Absolute) Koordinat Sistemi : Tasarım, çizim ve parça programlamada kullanılan tüm koordinat değerlerinin belirli bir noktaya göre belirlenmesidir. Bu nokta orjin, datum veya sıfır noktası olarak adlandırılır. Genelde çizim alanın sağ alt köşesinin koordinatlarıdır ve (0,0,0) olarak kabul edilir. Torna tezgahları için program hazırlanmasında sıfır noktası üretilecek parçanın eksen çizgisi üzerindeki sağ bitiş noktası kabul edilir. Freze tezgahlarında ise üretilecek ürünün sol alt köşesi orijin noktası olarak kabul edilir. X ve Y koordinatları (,) ile birbirlerinden ayrılır.

35 Artırımsal (incremental) Koordinat sistemi: Tasarım ve çizim sırasında tüm ölçü değerleri sürekli olarak bir önceki koordinat değeri orijin noktası kabul edilerek hesaplanır. Tasarımda artırımsal koordinat sistemine göre ölçüler girilmeden önce (e)işareti kullanılmalıdır. Parça programlamada koordinat sistemleri arasında geçiş için özel kod değerlerinin önceden girilmesi gereklidir. Bu kod değerleri şunlardır. Freze tezgahı için Torna tezgahı için G92= Mutlak G90=Mutlak G91=Artırımsal G91=Artırımsal

36 Makine Sıfırı: Bütün CNC tezgâhlarda makine ilk açıldığında işe başlamadan önce, elektrik kesintisi olup tezgâh kapandığında, EMG (acil durdurma butonuna basıldığında) ve Makine Lock (eksenleri kilitleme butonu) basıldığında tezgâh eksenlerinin makine sıfırına gönderilmesi gerekir. Tezgâh eksenlerinin makine sıfırına gönderilmesinin amacı tezgâh tablasının üzerindeki eksen okuma cetvellerinin başlangıç noktasına alınarak sıfırlanmasıdır. Bu sıfır noktasının yeri sabittir, imalatçı firma tarafından tezgâhta belirtilen bu noktalar makine eksenlerinin gidebildiği en son noktaya giderek tezgâh üretime hazır hale gelir. Eğer bu işlem yapılmazsa CNC makine verilen komutları doğru konum için algılayamaz ve bunun sonucunda istenmeyen sonuçlarla karşılaşılır. Đş parçası Sıfırı: Đş parçasının sıfırının bulunmasının amacı tezgâh tablasına veya mengeneye bağlı olan malzemenin nerede olduğunu ve hangi noktanın refarans alınarak parçayı işlemeye başlanacağını program kodları ile makine eksenlerine bildirilmesidir. Genelde frezede parça sol alt köşe üst noktası, tornada parça ekseni sıfır noktası olarak tanımlanır.

37 Işıklı prop Parça sıfırlama esnasında probışığının yanması

38 PROGRAMLAMA ĐLKELERĐ Program bir parçanın tam olarak işlenmesi için tüm bilgileri içeren ve bunları tezgahın kontrol ünitesine giriş olarak veren bir belgedir. Bir program blok denilen ve tek bir sıraya yazılan bir takım cümlelerden meydana gelmektedir. Genelde bir programda üç çeşit bilgi vardır. Takım veya parçanın konumunu, yaptığı hareketin şeklini ve yönünü kapsayan geometrik bilgiler. Takım, ilerleme hızı ve kesme hızını içeren teknolojik bilgiler. Yardımcı bilgiler. Genelde CNC tezgahları için program oluşturmak için birçok yöntem vardır. Bunlar; ISO kod (G kodu) sistemine dayanan elle programlama. APT gibi programlama dilleri. Grafik etkileşime dayanan CAM. Diyalog sistemi gibi yöntemlerdir.

39 PROGRAM içindeki HARF VE SEMBOLLER O: Program baslangıç harfi. O1234 gibi N :Program satır numarası. N5 N10 gibi. G :Hazırlık Fonksiyonları.G0 (hızlı ilerleme)gibi. X :Koordinat.G04 ile yazılırsa bekleme zamanı(sn).g16 (Silindirik koordinatlar) ile yazılırsa yarıçapı ifade eder. Y: Koordinat.G16 ile yazılırsa açıyı ifade eder. Z :Düşey eksen koordinatı. R :Radius.G02 ve G03 radiusü.g81 ve G89 ile yazıldığı zaman emniyetli durma mesafesi H :Takım boyu D :Takım yarı çapı M:Makina fonksiyonlarını harekete geçirme (M06 Takım degistir.) S :Devir sayısı.s1000 gibi. T :Takım cep numarası.t1(bir nolu takım) I :X ekseninde başlayıp biten tam dairesel hareket. J :Y ekseninde başlayıp biten tam dairesel hareket. K :Z ekseninde başlayıp biten tam dairesel hareket. Q :G83te (derin delik delme) her defada delme miktarı.

40 P :Alt program tekrar sayısı. F :ilerleme miktarı. / :Satır atlama işareti. ; :Satır sonu işareti. # :MACRO program işareti. (T) kodu Takım numarası belirtilir.bu kodun ilk iki hanesindeki kısma,takım numarası (01,02,03,04,05,06,07,08,09,10,11,12) ve son iki hanesindeki kısma ise TELAFĐ NUMARASI denir.genellikle aynı takım numarası için aynı telafi numarası girildiğinden,telafi numarası ile takım numarası aynı olur mesala T0101 gibi.

41 Sıra Hazırlık Bitiş Noktası Koordinat Ek Đş Mili F. Takım Đlerleme F Blok Numarası Fonksiyonu Değerleri Fonksiyon Fonksiyonu Sonu Her bir bloğun başında N adresini takiben sıra numarası azami dört hane olacak şekilde verilir. Bu Mitsubishi kontrolde 5, Fanuc OMC kontrolde 4 hanedir. Sıra numarası program icra edilirken tezgah ekranında gösterilir. Sıra numarası program icra sırasını gözlemlemek veya işleme programı için özel bir yöntemi çağırmak amacıyla kullanılabilir.sıra numarası komutların icra sırasını göstermez. Program programda yazılan blokların sırasına göre icra edilir.(blok içinde belirtilen kodlar aynı anda icra edilir.) Programın bitiş kodu M02 veya M30 kodu program sonunda yazılır.

42 Genel olarak işleme programı : O1234 ; Program Numarası N001 G90 G00 X-10.0 Y-20.0 Z-30.0 M03 S1000 ; Blok N002 M08 ; Blok N003 G01 Z-40.0 F500.0 ; Blok N004 G00 Z-30.0 ; Blok N999 M02 ; Blok Sonu FANUC ve SIEMENS kontrol ünitelerinde mutlak programlama için X ve Z harfleri kullanılır. Artışlı programlama için X ekseni için U ve Z ekseni için W kullanılır. Bazı kontrol ünitelerinde ise G90 yazılınca sonra gelen satırlar mutlak, G91 yazılınca sonra gelen satırlar artışlı olarak kabul edilir. Fanuc kontrol ünitelerinde koordinat değerleri tam sayı ise sonuna nokta konur. Tam sayıların sonuna nokta konulmaz ise değer mikron kabul edilir.

43 Yazılmış bir programın işlenme anında kontrol panelinde bulunan simulasyon ve komut satırları. Bu sayede işlem anında yazılmıs programı test edilebilir.

44 Bazı Önemli G Kodları ve Örnekler G00 G00 (Boşta Đlerleme) KODU: Bu kod kesici takım iş parçasına yaklaşırken veya kesme işleminin yapılmadığı yerlerde takımın hızlı hareket etmesi için kullanılır. Bu kodda kullanılan hız her bir eksen için ayrı ayrı belirlenebilir. Bu hız ise üretici firma tarafından belirlendiği için herhangi bir F değeri kullanılmaz.

45 G01 G01 (Doğrusal Đlerleyerek Kesme) KODU : Doğrusal kesme işleminde bu program kodu kullanılır. Kesici takımın talaş kaldırarak yaptığı hareketi belirtir. Bu hareket hızlı değil belirtilen F değerinde yapılır. Formatı; G01 X _Z _F _; X : X eksenindeki koordinat noktası Z : Z eksenindeki koordinat noktası F : Đlerleme hızı

46 G02 G03 G02 Saat ibresinin dönüş yönünde (CW) eğrisel interpolasyon. Bu hareket hızlı değil belirtilen F değerinde yapılır. G03 Saat ibresinin dönüş yönünün aksi yönde (CCW) eğrisel interpolasyon. Bu hareket hızlı değil belirtilen F değerinde yapılır. G02/G03 X _Z _R _F _; (Yarıçap kullanılarak) G02/G03 X _Z _I _K _F _; (Yay başlangıç ve bitiş noktası kullanılarak)

47 G04 G04 (Duraklatma, Zaman Bekletmesi) KODU : Bu kod kesici takımın çalışmasını X parametresi olarak verilen saniye veya P parametresi olarak verilen milisaniye süresince durdurmak amacı ile kullanılır. Bu duraklatma işlemi genellikle matkapla delik açma veya belirli bir çapta delik işleme sırasında işlemin doğruluğunu kontrol etmek için takımın çalışmasına ara vermek amacı ile kullanılır. Formatı; G 04X _; (Saniye olarak bekletme) G 04 P _; (Milisaniye olarak bekletme) Örnek : (X formatlı saniye kullanımı): N 150 G04X1.5; N150 : Program satır numarası G04 : Duraklatma kodu X : Saniye olarak bekletme süresi (1,5 saniye) Örnek : (P formatlı milisaniye kullanımı); N 160 G04 P1500; N160 : Program satır numarası G04 : Duraklatma kodu P : Milisaniye olarak bekletme süresi (1500 milisaniye=1,5 saniye)

48 G20 G21 G20 kodu programda girilen değerleri inç ölçü sistemine göre, G21 kodu ise metrik ölçü sitemine göre değerlendirir. G21 tezgâh açıldığında geçerli olan koddur. Formatı; N _G20 _(inç) veya N _G21 _(metrik) tir. G28 G28 (Referans Noktasına Dönüş) KODU: G 28 kodu, kesici takımı hızlı hareketle tezgâh referans noktasına gönderir. Bu kod eksenin en son bulunduğu noktadan tezgâhın hafızasına kayıt edilmiş olan makine sıfırı değerine göndermek için kullanılır. G28 deki hareket G00 kodunda olduğu gibi hızlıdır. G28 X 100.Z100.; ( CNCTorna ) G91 G28X0.Y0.Z0.; (CNCFreze) gibi kullanılır.

49 G40 G 40 (Kesici Ucu Telafileri Đptal Etme) KODU: G40 kodu, programda uygulanmış olan kesici takım ucu yarıçap telafisi kodlarını (G41-G42) iptal eder. Eğer G41 veya G42 kodu iptal edilecek kısımda işlenmeyecek olan bir eğik yüzey varsa bu kodun (G40) uygulanmasına dikkat edilmelidir. Şekilde görüldüğü gibi G40 kodunu takiben kesici takımın gideceği X ve Z koordinatları tanımlandığında, kesici uç önce telafi iptalden dolayı işlenen yüzeye teğet konuma gelecektir. Bu durum kesici ucun işlenmeyecek olan konik ya da dik yüzeye dalması demektir. G40 kodununun iş parçasına uygulanmış şekli Bu durumun önlenmesi için G00 G40 kodundan sonra kesici takımın gidecegiyerin I ve K değerleri ile tanımlanması gerekir. I ve K değerleri kesme işleminin bittiği noktada başlayan konik yüzeyin koniklikmesafesinin X ve Z eksenlerindeki dik izdüşümleridir.

50 G40 Formatı; G00 G40 X _ Z _ I _K _; X : X ekseni üzerindeki mesafe Z : Z ekseni üzerindeki mesafe I : X eksenindeki dik izdüşüm mesafesi K : Z eksenindeki dik izdüşüm mesafesi

51 G41 G42

52 G41 G42 G 41(Sol) ve G 42(Sağ) Kodları (Kesici Uç Yarıçap Telafisi): G41 kodu takım uç radiusun soldan telafisi(kesici takımın yarıçapı kadar sola kaydırılması), G42 kodu takım uç radiusun sağdan telafisi(kesici takımın yarıçapı kadar sağa kaydırılması) dir. Programlama esnasında takımının sivri olarak kabul edilen ucu dikkate alınılarak takım yolu programlanır. Yani programlanan yol teorik olarak kesici ucun takip ettiği yoldur. Kesici takımlar kesme anında uçları az ya da çok bir kavis yapar. Bu işlem düz ve alın tornalamada sorun oluşturmaz fakat konik ya da dairesel yüzeylerin işlenmesinde olması gereken gerçek değerden az ya da çok talaş kaldırmasıdır. Çünkü programlanan yol ile gerçeklesen profil arasında fark oluşur. Bunu önlemek ve programlanan profil ile gerçekleşen profili simetri oluşturmak için G41 ve G42 takım ucu telafi kodları kullanılır. Bu kodlarla tezgâh kontrol ünitesi olabilecek hataları telafi eder.

53 G50 G50 (Torna Đçin Đş Mili Devrini Sınırlama) : G50 kodu iş mili devir sayısına sınırlama getirilmesini sağlar. Bu kod girildikten sonra S degeri için verilecek değer iş mili devrinin çıkabileceği maksimum değer olacaktır. Sabit kesme hızı kullanıldığında çaptaki değişikliğe bağlı olarak iş mili devri de otomatik olarak artacak ya da azalacaktır. Normal şartlarda iş mili devir sayısı tezgâhın dişli kademesinin maksimum devrine kadar çıkabilir. Ancak tezgâhın ya da aynanın durumu iş parçasının sıkma şekli gibi nedenlerden dolayı iş mili devir sayısının belirli bir miktarı geçmemesi istenebilir. Örnek format; G50 S 3200 (Đş mili devri maksimum 3200 dev/dak olabilir.)

54 CNCTorna Program Örnekleri Örnek 1 : Yanda aynaya bağlanmış olan parçada alından 8 mm lik talaş alınarak alın tornalama yapılmak istenmektedir.

55 Program : 1 Böylelikle parçanın alnındaki 8 mm'lik talaş alınmıştır.

56 Örnek 2 : Silindirik tornalama Şekildeki parça 40 mmçaptan 36 mmye 80 mmboyunca tornalanmak isteniyor.

57 Program 2 Mutlak sistemde Program

58 Program 2 Artışlı sistemde Program

59 Örnek 3 :Konik Tornalama

60 Program 3

61 Program 3

62 Örnek 4

63 Program 4 O0014 N05 G21 G 99 ; N10 G50 S1200; N15 G00 X100 Z100 T0303; N20 G96 S200 M03; N25 G00 X12 Z5 ; N30 G01 Z0 F0.2; N35 G02 X46 Z-10 R20; N40 G01 Z-18; N45 G03 X46 Z-40 R20 ; N50 G01 Z-50; N55 G02 X46 Z R20; N60 G01 Z ; N65 G02 X60 Z R20; N70 G01 X62; N75 G00 X100 Z100; N80 M05; N85 M30;

64 Örnek 1: Asağıda ebatları ve her bir noktanın koordinatları verilen bir is parçasına; çapı 16 mm olan bir parmak freze çakısı ile 3 mm derinliğinde iz oluşturulacaktır. Bu işlenecek olan parçanın programını yazınız.

65 Program 1: O 0001 N10 G91 G28 Z0.; N20 T01 M06; N30 S2250 M03; N40 G90 G54 G00 X0. Y0. Z100.; N50 G00 X200. Y60. Z5. M08; N60 G01 Z-3. F500; N70 G02 X50. Y210. R150. F300; N80 G01 X50.Y400. F500; N80 G02 X200. Y550. R150. F300; N90 G01 X500. Y550. F500; N100 G02 X650. Y400. R150. F300; N110 G01 X650. Y210. F500; N120 G02 X500. Y60. R150. F300; N130 G01 X200. Y60. F500; N140 G00 Z5. M09; N150 G91 G28 Z0.; N160 G91 G28 Y0. X0.; N170 M30;