FİNANS PİYASALARINDA AKILCI YAKLAŞIM

Transkript

1 FİNANS PİYASALARINDA AKILCI YAKLAŞIM Konuşmacı: Ural Işık, Özge Şahin Tarih: 21/04/2009 Yer: Atılım Üniversitesi Seyhan Cengiz Turhan Konferans Salonu Sunucu: Merhaba Atılım ın değerli öğrencileri kendini geliştirmek isteyen, kendisine bir şeyler katmak isteyen, ileriyi düşünebilen, yeniliklere açık ve aktif olmak isteyen arkadaşlar; üniversite eğitimimizi konferanslar, seminerler ve panellerle yaşayacağımız kariyer hayallerinize hep birlikte yaklaşacağımız Atılımcı İşletme Topluluğu konferansına geldiğiniz için teşekkür ederiz. Fakülte öğrencilerini ve mezunlarını bir araya gelmelerini amaçlamak ortak bir İşletme Fakültesi kültür bilinci oluşturmaya çalışmak, öğrenciler arasında dayanışma ve işbirliğini sağlamak amacıyla sosyal yaşamlarına katkıda bulunmak Atılım Üniversitesi öğrencilerine meslek ve iş kolu seçimi konularında yardımcı olacak bilgilerini sağlamak için onları firma ve sektör temsilcileriyle buluşturmaktayız. Geleceğe iz bırakmak için aitte olun geleceğiniz size ait olsun. Şuanda Finans Piyasalarına Akılcı Yaklaşım konulu konferansı vermek için okulumuza gelen TeleTrade Şirketinden Sayın Özge Şahin ve Sayın Ural Işık hoş geldiniz, ilk olarak Özge Şahin Hanımı kürsüye davet ediyorum. Özge Şahin: Hepiniz hoş geldiniz diyorum ve burada bulunan için herkese teşekkür ediyorum. Kendimi tanıtayım. TeleTrade bünyesinde Para Piyasası Uzmanı olarak çalışmaktayım. Bugün size global krizle ilgili gelişmekte olan süreç ve etkilerinden bahsedeceğiz. Global kriz hepimizin artık son zamanlarda yakından takip ettiği gibi ve sizlerin de okuduğunuz bölümler gereği yakından takip etmeniz gereken konulardan bir tanesi aslında ve son zamanların en karlı yatırım aracı diyebileceğimiz bir piyasadan bahsedeceğiz. Nedir bu? Forex piyasasını önceden duyanınız vardır ya da olmamıştır. Bu konu hakkında konuşacağız. Öncelikli olarak biraz şirketimizin özgeçmişinden bahsetmek istiyorum. Şirketimiz 1994 yılından bugüne uluslararası finans alanında danışmanlık hizmeti veren sektörün lider kuruluşlardan bir tanesidir ve Hong Kong merkezli olan şirketimiz şuanda dünya çapındaki 120 temsilcilik ağına sahip Avrupa nın en geniş finans şirketidir. TeleTrade olarak almış olduğumuz birtakım kalite ödüllerine layık görüldük. Uluslararası Avrupa Kalite Ödülüne layık görülmemiz dünya çapındaki başarılarımızın bir kanıtı niteliğindedir aslında. Şirketimiz uluslararası finans piyasalarında sermaye yönetimi imkanını sunmaktadır. Tüm finans piyasaları bilindiği üzere belirli kurallar çerçevesinde hareket eder. Bu kurallar göz önünde tutularak analizler gerçekleştirilirse oluşabilecek zararlar kontrol altında tutulabilir. Bu amaçla da TeleTrade Türkiye ofislerinde de yatırımcı ve kendi bünyesine katacağı uzman adaylarını finans piyasaları hakkında kapsamlı analiz metotları ve döviz kurlarındaki risklere karşı korunma yolları hakkında eğitimler vererek kendi bünyesine katmaya devam etmektedir. Türkiye ofislerimizden bahsedelim, merkezi ofisimiz İstanbul da, Ankara ofisimiz, İzmir ofisimiz ve Antalya ofislerinde bu hizmetlerimizi sürdürmeye devam ediyoruz. Sermaye yönetimini nerelerde gerçekleştirebiliriz bunlardan birkaç tanesini örnek vermek gerekirse (VOB) Vadeli Opsiyon Borsası dediğimiz Mal Piyasalarında Sermaye Açılımı Vadeli Opsiyon Borsası bilindiği üzere sizin de bildiğiniz gibi 2005 yılında İzmir de faaliyete geçmiştir, opsiyon sözleşmelerinin elektronik ortamda alınıp satıldığı bir piyasadır ve de borsalarda hisse senetleriyle. Belki de içinizde küçük çapta borsada hisse senetlerini alım satımı yapan arkadaşlar olabilir ya da çevrenizde vardır bu da bir Sermaye Yönetim imkanıdır. 1

2 Bankalar da Hazine Bonosu Devlet Tahvili DİBS dediğimiz Devlet İç Borçlanma Senetleri Repo vs sermaye yönetimi imkanı bulabileceğimiz diğer bir ortam ve para piyasaları; içinde bulunduğumuz sermaye yönetimini para piyasalarında yapıyoruz. Yaptığımız işlemlere geçmeden önce trading kelimesinden biraz bahsetmek istiyorum. Şimdi bir finansal aracın fiyatı değişiyorsa biz o finansal araca yatırım yapabiliriz değil mi? Bunu örnek vermek gerekirse; şuanda mesela ev fiyatlarının çok düştüğünden, gayrimenkul fiyatlarının çok düştüğünden, araba fiyatlarının çok düştüğünden bahsediyoruz. İnsanlar fiyatı düşen bir mala yatırım yaparlar. Yani fiyatı düşükken alırlar ve değerlendikten sonra satarlar değil mi? Peki amaç nedir? Kar elde etmek. Siz örneğin bir ay öncesinde 5 liraya aldığınız bir malı bir ay sonra 15 liraya satıyorsanız 10 lira kar elde etmişsiniz demektir. Kısacası yaptığımız sermaye yönetimi çeşitli şekillerdeki sermaye yönetimi almış olduğunuz eğitimler ve bilinçli yaklaşım doğrultusunda en karlı şekilde kazancınızı sağlayabilirsiniz. Ticaretten farklı olmayan bu kelimeye aslında İngilizcede Trade deniliyor. Yani ticaret yapmak anlamında kullanılıyor; alım ve satım yaptığımızda o arada oluşan fark alım ve satım fiyatları arasındaki fark bizim gelirimizi oluşturuyor aslında. Birazdan sunumumun sonlarına doğru yaptığımız işlemlerden bahsedeceğim size, yaptığımız işlemler neler nasıl pozisyonlar alıyoruz ve neye göre kar elde edip sermaye yönetimimizi gerçekleştiriyoruz. Bunlardan ilerleyen saatlerde söz edeceğim. Trader kelimesini Traderlık mesleğini duymuş muydunuz? Traderlık mesleği dünyanın en saygın mesleklerinden bir tanesidir ve dünya finans piyasalarındaki dünyanın en zenginlerinin %25 i Traderlardır ve de sermayelerini finans piyasalarından kazanmış olan insanlardır. Traderlık mesleği finans piyasalarının en saygın mesleklerinden bir tanesi dedik. Bazı ünlü Traderlarımız var, belki bilenleriniz vardır. Mesela bunlardan bir tanesi çok meşhurdur, hatta haber kanallarında ekonomik krizin süreci hakkında konuşma yapar. Çünkü onun ağzından çıkacak bir kelime finans piyasalarında etkilemelerini yansımalarını görebiliyoruz, önemlidir. Kim bu peki? Para Sihirbazı lakabıyla George Soros. George Soros, 1992 yılında yapmış olduğu girişimiyle aslında ün kazanmıştır. Normalde finans piyasalarındaki girişimi yapmış olduğu yatırımlar 1992 yılından önce de vardı. Ama peki 1992 yılında ne oldu? Şimdi 92 yılında arkadaşlar İngiltere ekonomisi kötüye gidiyordu. İngiliz poundu aşırı derecede değerlenmişti ve bu değerlenmenin normal olmadığını, biran önce devalüasyona gidilmesi gerektiğini George Soros bildirmişti. Tabii İngiltere Merkez Bankası İngilizler de biraz aykırı insanlardır farklılardır kendilerini beğenen kimliğe sahiptirler. George Soros un bu sözüne pek aldırış etmediler aslında İngiliz poundunun İngiltere nin biran önce devalüasyona gidip ülkenin ekonomisini stabile bir hale getirmesi gerektiğini söylemişti ve buna aldırış etmediler. George Soros ne yapmış o zamanlar; eğer demiş İngiltere nin Merkez Bankasına siz devalüe etmezseniz ben de ona göre pozisyon alacağım ve bunun için beni zorda bırakacaksınız demiş yılında İngiliz pounduna karşı Alman markı satın alarak 20 milyar dolarlık kazanç sağladı. Bunu İngiliz pounduna hatta borçlanarak almış. Borçlanarak aldıktan sonra gitmiş Alman markı İngiliz poundunu satmış ve karşılığında Alman markı satın almış. Yani kısaca yapmış olduğu işlem Trade yani George Soros bizim ünlü Traderlarımızdan bir tanesi. Diğer bir traderımız aslında dünyanın en zengin adamı kim diyebiliriz. Bill Gates diyebilirim değil mi? 2008 wikipedia verilerine göre şuanda dünyanın en zengini Warren Edward Buffett. Warren Buffett da yapmış olduğu girişimlerle finans piyasalarını girişimlerle sermayesine katmıştır. Tabii bu insanlar neden bunlara örnek? Bunlar büyük kazanç sahibi 2

3 dünyanın en zengini olmaları lakaplarıyla aslında örnek veriliyor. Yok mu, tabii diğer Traderlarımız tabii ki de var. Bizim bünyemizde çalışan ve yurtdışındaki ofislerimizde çalışan çok çok iyi Traderlarımız var. Bunlar sadece ün kazanmış Traderlar. Warren Buffet ın 2008 verilerine göre sermayesi 62 milyar dolar; milyar dolarlardan bahsediyoruz azımsanmayacak bir rakam gerçektende. Çok ilginç Warren Buffett küçükken daha 6 yaşındayken büyükbabasının marketinden almış olduğu 6 lı Coca Cola şişelerini (5 centte satarak) aldığından daha fazla bir fiyata satarak o zamanlar para kazanmaya başlamıştır daha 6 yaşındayken tabii bu girişimlerine hani küçük de olsa başlamış yılında ilk defa para piyasalarında pozisyon almış Warren Buffett ve 12 milyar dolarlık servetini 20 milyar dolara çıkarmış ve bunu daha sonrasında tekrardan yapmış olduğu sermaye girişimleriyle finans piyasalarındaki yapmış olduğu yatırımlarla şuandaki servetini 62 milyar dolara çıkarmış, şuanda zaten dünyanın en zengin adamı. Forex Piyasası şuanda Türkiye de yeni duymaya başladığınız bir kelime, para piyasalarında önemli bir rolü var. Forex, Foreign Exchange kelimelerinin kısaltılmışıdır Forex. Bazen bunu Fx diye de duyabilirsiniz. Son zamanlarda bayağı gündeme gelmeye başladı. Aslında Forex Piyasasının Türkiye ye girişinin 5 6 yıllık bir geçmişi var. Ama son 1 2 senedir büyük bir patlama içerisinde ve biz bu patlama içerisinde en iyi şekilde Traderlarımızı yetiştirerek ofislerimizde piyasaya hazırlıklı birer uzman olarak çıkmalarını sağlıyoruz. Forex Piyasasının geçmişine bakacak olursak kısaca 1976 yılında dünya ekonomilerinin dalgalı kura geçmesiyle oluşan ve ülkelerinin para birimlerinin değiştirildiği piyasadır aslında. İlk olarak döviz piyasası yani ülkelerin yabancı iki ülkenin para birimi arasında al-sat anlık ama anlık al-sat işlemlerinin yapıldığı piyasadır. Sonradan gelen talepler doğrultusunda çeşitli emtia, petrol, altın gibi değerli madenlerin alınıp satıldığı ve çeşitli hisse senedi, Amerikan hisselerinin alınıp satıldığı bir piyasa haline gelmiştir. Forex Piyasasının işlem hacminden bahsetmek gerekirse şuan ki 2008 verilerine göre günlük işlem hacmi 4,5 trilyon dolar, hani bunu kıyaslamak gerekirse büyüklüğünün ne kadar büyük olduğunu söylemek gerekirse İMKB nin günlük işlem hacmi 2,5 milyar dolar. Vadeli Opsiyon Borsasının 2007 verilerine göre günlük işlem hacmi 117 milyon Türk Lirası, tabii büyüklüğünü anlamak için kıyaslamak gerekiyor. Forex Piyasasının önemli katılımcıları arasında Merkez Bankaları yer alıyor. Ülkelerin merkez bankaları, daha sonra özel bankalar özel bankalardan örnek vermek gerekirse HSBC, UBS, JP Morgan gibi vs Forex Piyasasının ana katılımcılarını oluştururlar ve bu katılımcılar aslında fiyat oluşumunu sağlayan katılımcılardır. UBS de açıklamak gerekirse Avrupa nın en büyük bankalarından bir tanesidir. Yani İsviçre nin en büyük bankasıdır ve TeleTrade UBS ile iş ortaklığı ile bu girişimlerini para piyasalarındaki hizmetlerini sürdürmektedir ve diğerlerinden bahsetmek gerekirse yatırım hedge fonları diyebiliriz. Emeklilik fonları, yatırımcılar, aracı kurumlar, ithalat ihracat yapan şirketler yapmış oldukları hizmetler vermiş oldukları hizmetler de şimdi kur risklerinden korunmak isterler. TeleTrade bünyesinde çalıştırdığı uzmanlarını bu konuda şirketlere en iyi şekilde danışmanlığını vererek hizmetlerine devam eder. İnterbank Piyasasının işleyişi Forex Piyasasını aslında iki bileşenden oluştuğunu ve bu bileşenlerinden bir tanesi İnterbank tır. Bizim işlemlerimizin gerçekleştirdiğimiz 3

4 piyasa İnterbank Piyasası. İnterbank Piyasasının işleyişi ise şu şekilde banka dediğimiz bankaları görüyoruz. Forex Piyasasının ana katılımcılarından olan özel bankalar HSBC gibi, UBS gibi, JP Morgan gibi bankalar bankalarda oluşan arz ve taleplere göre oluşan fiyatlanmalarda fiyatlar iletişim ağları dediğimiz Reuters Dealing dediğimiz iletişim ağlarına fiyatlar gelir. Fiyatlar gelir daha sonra müşteri aslında yatırımcılar bizim yatırımcılarımızdır. Yatırımcılar TeleTrade le buluşurlar ve daha sonrasında Traderlar vasıtasıyla yapmış oldukları işlemler Reuters Dealing tarafından gelen fiyatlarla birlikte elektronik ortamda online olarak uluslararası piyasalarda gerçekleşen işlemlerdir. Forex Piyasasının çalışma saatleri 5 gün 24 saat açıktır, tabii bu ne demek oluyor? 24 saat çalışıyoruz demek olmuyor tabii ki de 5 gün 24 saat açık olması bizler için büyük bir avantaja dönmüş bir fırsat, peki nasıl? Türkiye olarak aslında çok güzel bir coğrafi konumda bulunuyoruz. Coğrafi konum gereği Asya Seansı gece 11 de açılır 23 te sabah 10 da kapanır. Avrupa Seansı gene sabah biz uyandıktan sonra diyebiliriz. Uyanırız Avrupa Seansı açılır öğleden sonra tam işlerimizin yoğun olduğu zaman aslında Amerika Seansı, Amerikan Borsaları açılınca piyasalarda hareketlilik çok daha fazla artmaya başlar. Bunun tabii seans seans olması bizim her seansta işlemlerimizi gerçekleştireceğimiz anlamına gelmez. Traderlar kendilerine saat dilimi seçerler. Diyelim ki siz Amerikan dolarıyla işlem yapıyorsunuz al-sat işlemi yapıyorsunuz, o zaman Amerikan Piyasasını daha çok takip edersiniz. Avrupa Piyasası euro lu paritelerde çalışmak istiyorsanız o zaman Avrupa seansını yakından takip etmeniz gerekir ve Avrupa seansının açık olduğu saat dilimlerinde daha çok yoğunlaşmanız gerekir. Piyasa pazar günü 23 ile cuma günü 23 arasında yani cuma gece yarısı aslında piyasalar kapanır. Yani hafta sonu piyasalar kapalıdır. Ama 5 gün 24 saat açık olduğunu söyledik. Evet, işlem gören dövizlerin yüzdesel dağılımı verilmiş genel bilindiği üzere dolar %41, euro ondan sonra gelen %30 ve diğer pariteler para birimleri %12 le Japon Yeni %7 le, pound %5 le, Frank %5 le diğerlerini oluşturmaktadır. dolar aslında en çok işlem yapılan Majör Pariteleri arasındadır. Majör Paritelerden zaten kastımız ne onu biliyorsunuz olaylı paritelere diyoruz. Çapraz kurlarla işlem yapan Traderlarımız da vardır. Bu Traderlarımızın kendi tercihlerine kalmış bir şeydir. Yani kimse sen dolaylı Paritelerle işlem yapacaksın ya da euro dan çalışman gerekiyor diye söylemez. Trader kendi kararını kendisi verir. Yapmış olduğu işlemlerle de yani yatırımcısının olsun ya da şirketin olsun hiç kimsenin baskısı altında kalmadan kendi kararlarını kendisi bağımsız olarak veren kişidir Trader. Günlük işlem hacimlerinden bahsettik. Günlük İşlem Hacimleri 2007 verisine göre 4

5 düzenlenmiş 4 trilyon dolar 2008 verilerine göre 4.5 trilyon dolar bu Günlük İşlem Hacmi. Para Piyasalarında çalışan bir uzmanım. Peki, benim görevim ne ben ne yapıyorum? Bir döviz çeşidinin fiyatının bir kere ne yönde çalışacağını bir uzman Para Piyasası Uzmanı tahmin eder. Yani piyasaların gidiş yönünü önceden tahmin eden kişidir. Peki nasıl? Yapmış olduğu analizler doğrultusunda siz önceden karar vereceksiniz bir şeyin kararını verecekseniz önceden iyi bir şekilde piyasa analizi yapmanız gerekir. Tabii piyasa analizini nasıl yapacağız? İMKB deki gibi bir hisse senedi sadece alım satım fiyatlarını görerek değil, tablolarımız grafiklerimiz doğrultusunda oluşan grafikleri önceden oluşmuş grafikleri daha sonrasında geleceğe yönelik ne yöne gideceği doğrultusunda analizler yapıyoruz, tahminler yürütüyoruz ve ona göre pozisyon alıyoruz ve aldığımız pozisyonlardan en çabuk ve en karlı şekilde pozisyonunuzu kapatıyoruz. Fiyatı yükselen dövizleri almak veya fiyatı düşen dövizi satmak zaten temel mantık bu. Başarılı bir Trader olmak için ne gerekiyor? Başarılı bir Trader olmak için bilmeniz gereken ana temel bilgiler vardır. Yani alt yapı donanım bakımından eksiksiz olmanız gerekir. Nedir bunlar? Analiz yöntemlerinden bahsetmek gerekirse Temel Analiz, Teknik Analiz ve Psikolojik Analiz kısmını iyi şekilde yürütüyor olmanız lazım. Temel analizden kastımız nedir? Makro Ekonomik boyutunun piyasalara etkileri tabii bizim piyasamızda anlık etkilerini düşünmek daha doğru çünkü anlık spot işlemler yapıyoruz ve yaptığımız spot işlemlerde en karlı şekilde, en kısa sürede karlı bir pozisyonda kapatmayı hedefliyoruz. Teknik Analiz Teknik Analizde Grafiksel ve Çizgisel Analiz dediğimiz bir analiz metodudur. Aslında mesleğimizin temel bilmemiz gereken analiz metodu Teknik Analizdir. Yani bir Trader hiçbir zaman Teknik Analiz bilmeden işlem yapamaz. Sadece temel analiz makro ekonomik boyutunu inceleyerek işlem yapmanız hatalı olur. Bu sizi riske sürükler. Doğru bir şekilde bu piyasadan risklerini minimize edilmiş bir şekilde pozisyon almanız en karlı şekilde çıkmanızı istiyorsanız, o zaman analiz metotlarından Teknik Analizi iyi bir şekilde biliyor olmanız gerekir. Teknik Analizden kastımız nedir? Matematiksel göstergeler aslında biz bunlara indikatörler diyoruz. İndikatörlerin grafiklere uygulanması, yorumlanması, trend çizimleri, destek dirençlerin yorumlanması ve bunlara göre al sat kararı alınıp işlem pozisyona çıkması. Risk ve Sermaye Yönetimi kuralları, sermaye yönetimi psikolojisi ve işlem stratejileri siz bu mesleği yapıyorsanız bir kere özdenetime iyi bir şekilde sahip olmamız gerekir. İşin psikolojik boyutu önemlidir. Eğer çok hırslı biriyseniz aldığınız karlar belki de size yetmeyecektir. Daha çok almak isteyeceksinizdir piyasadan daha çok kazanmak isteyeceksinizdir. Aslında bu hatalı bir davranıştır. Piyasayla ne kadar iddialaşırsanız bir o kadar risklerinizi çoğaltmış olursunuz. Onun için mantıklı kararlarla mantıklı pozisyonlarda doğru işlem kararı verip en karlı şekilde piyasadan çıkmaktır. 5

6 Fiyat Oluşum Grafikleri dedik. Pariteler üzerinde yani kurlar üzerinde çeşitli işlemler yapıyoruz. Bunlara örnek vermek gerekirse grafiklerimizden bir örnek, kullandığımız grafiklerden; euro dolar Paritesinde Günlük Grafiğini görüyorsunuz. Günlük grafiğine göre bir fiyat oluşumu var ve fiyat oluşumun üzerinde bazı analizler yapılmış. Görmüş olduğunuz çizgiler aslında altta görmüş olduğunuz diğer bir grafik bizim Teknik Analizimizi verir. MACD duymuşsunuzdur belki. MACD indikatörümüz matematiksel göstergelerimiz bunlar bize ilerisine yönelik sinyaller veren matematiksel göstergelerdir. Bunları kim oluşturmuş? Bizim gibi bu piyasada yer alan diğer uzmanların bazı birtakım formüllerle geliştirdikleri matematiksel göstergelerdir. Bunlar bize nasıl bir yarar sağlıyor? Geleceğe yönelik bizim bir analizimiz vardır. Bir karar vereceğiz ve indikatörden yardım alırız. İndikatör bize sinyal verir. Al ya da sat sinyalleri verir. Biz onlara göre pozisyonumuzu alabiliriz ya da değiştirebiliriz. Teletrendleri görüyoruz. Trendler, destek dirençler çizilmiş. Pound dolar; bu sefer Pound dolar Paritesi günlük değil 4 saatlik grafik üzerinden yapılmış bir teknik analiz çalışması aslında çalışmaya göre bazı indikatörler kullanılmış mavi eğriyle gördüğünüz bu indikatör vasıtasıyla al ya da sat sinyalleri alınarak elde edilen karlar yazılıyor dolarlık bir kar yukarı çıkış hareketine yakalanmış aşağı satış hareketi son fiyat hareketine göre de pound dolarda bir satış verilmiş 3900 dolar yaklaşık olarak bir gün bir buçuk gün içinde alınan karlar. Asıl alınan platformumuzun görünüm şekli bu şekilde yani platformumuza analiz yapmadan önce kendi platformumuzu açarız bu şekilde bir görünüm gelir. Bu reel hesap gerçek hesaptır. Euro dolar paritesinde yapmış olduğumuz bir çalışmanın yani işlemin aslında görüntüsü gerçek 6

7 işlem euro dolar bir saatlik grafiğe göre işlem gerçekleştirilmiş. Canlı olarak işlem var. İlk açıldığında işlem -40 daydı. Saate bakıyoruz sol tarafta gördüğünüz piyasa gözlemi denilen kısım aslında bizim para birimlerimizdir pariteler dediğimiz. Daha sonra 4 dakika sonra teki karı görüyoruz 130 dolar karla çıkmış. Yaklaşık olarak 4 dakika içerisinde 130 dolar bu aslında bizim gördüğümüz en küçük rakamlar diyebiliriz. Çünkü birkaç saat içerisinde bu piyasada binlerce doları gördüğümüz ve kapattığımız pozisyonlar oluyor. Aylık %1000 lere varan karları görebiliyoruz. Bunları yapmak zor mu? Hayır, tabii ki de değil. Doğru bir şekilde analizinizi yaparsanız doğru stratejik kararlar verirseniz kazanamayacağınız diye bir şey yoktur. Zaten Türkiye ye bakacak olursak Türkiye için yorumlayacak olursak dolar 1.35 lerdeydi değil mi? Daha sonra ne oldu? 1.82 lere kadar çıktı. Peki, bunu önceden tahmin eden var mıydı? Biz bunu tahmin etmiştik, biz bunu biliyorduk ve ona göre pozisyonumuzu aldık. Yani elimizdeki Türk Lirasını önceden yani dolar ucuzken dolara çevirdik dolar pahalandıktan sonra 1.82 ye tırmandıktan sonra zirve yaptıktan sonra diyebiliriz. Elimizdeki doları satıp sermayemizi çoğalttık. Bunları yapmak zor değil, piyasa gözlemi yapıyoruz analizlerimizi yapıyoruz. Çeşitli analiz metotlarımızı kullanıyoruz ve piyasada ekonomide yaşanan kendi ülkemiz için olsun yurtdışı piyasaları için olsun ne olacak ne bitecek önceden haberiniz oluyor ve ona göre yatırımınızı sermayenizi değerlendiriyorsunuz. Soru: Şimdiki uzmanlar daha çok hangi bölümlerden oluyor yani matematik mi istatistik mi hani hangi bölümler daha talep ediliyor? TeleTrade Şirketinden Sayın Özge Şahin: Biz işe alım sürecinde İktisat İşletme Fakültelerine biraz daha öncelik veriyoruz. Ama tabii sayısal mezunu olmak da öncü bir unsur aslında zaten kendi bünyemize katacağımız Traderlarımızı kendimiz yetiştiriyoruz. Yani ben İşletme Fakültesi mezunu değilim. Ben Matematik Bölümü mezunuyum acaba yapamam mı iktisat bilgim yok mu gibi bir soru oluşabilir. Kesinlikle hayır çünkü Forex Piyasası günümüzde yeni girmiş bir piyasa zaten bizimle birlikte çalışmak isteyen uzmanlarımızı seçtikten sonra kendimiz eğiterek bu piyasaya en hazırlıklı şekilde yetiştiriyoruz. Soru: Her daim neye göre hangi metoda ait fiyat karlarıydı? Özge Şahin: 10 bin dolarlık bir sermaye üzerinden yapılan işlem 10 bin dolarlık bir sermaye var. Çeşitli kaldıraç ve marjı oranlara hesaplanarak yani bunlar online olarak hesaplanıyor, bunları biz hesaplamıyoruz. Euro dolar paritesinde işlem yapıyoruz. Diyelim ki euro dolar paritesini 10 bin dolarlık bir sermayemizi dolarını euro dolar paritesinde işlem yapmak üzere ayırmış olduğunuz miktar bunun dolarını kullanmak zorunda değilsiniz. Bu zorunlu bir şey yok. İstediğiniz kar oranında kapatabilirsiniz. Soru: Biz mesela yatırım almak istesek size mi başvuracağız yani ve siz bize yol mu gösteriyorsunuz? Özge Şahin: Yatırımcılarımız bizim şuanda dünya üzerindeki 50 bine aşkın yatırımcımız var. Bu Türkiye de de birçok sayıda yatırımcımız mevcut şimdi yatırımcılarımız bize gelirler ve sermayelerini değerlendirmek isterler Forex Piyasasında. Çünkü Forex Piyasasının kar oranı şuanda yatırım araçları içerisinde en yüksek olanı yatırımcılarımız bize gelirler Forex Piyasasında sermayeleri 7

8 yönlendirmek çalışmak isterler ve biz yatırımcılarımızın sermayelerini uygun Traderlarımıza yönlendiririz. Traderlarımız yatırımcıların sermayelerini çalıştırırlar. Fakat şöyle bir şey de vardır. Yatırımcı gelir der ki ben kendi sermayemi kendim yönlendirmek istiyorum. Bu dışarıdan yatırım dediğim dışarıdan bir insandır sonuçta kendi almış olduğu eğitimlerle kendi sermayesini de değerlendirebilir. Soru: Biraz önce şey demiştiniz de biz dolar paritelerinde teknik analizlerle bakıyoruz ona göre yatırımımızı yapıyoruz. Peki, önümüzdeki uzun vadede şuanda yaptığınız analizler var mı yani yine bu yatırımı neye göre yapacaksınız? Yani dolar paritelerinin yapabilmesi için. Özge Şahin: Şöyle bir şey bu tabii ki de yapmış olduğumuz analizler genellikle bizim uzun vadeden başlayarak orta vadeli ve kısa vadeli olmak üzere kısım kısım yaptığımız analizlerdir. Şimdi Forex Piyasası spot işlemleri yani anlık işlemlerin gerçekleştirildiği bir piyasadır. Yani siz hisse senedindeki gibi bir hisseyi alıp iyi bir şekilde kar elde etmek istiyorsanız belki de hani 1 sene 1.5 sene elinizde tutmanız gerekiyor bu hisseyi. Forex Piyasasında bu kadar uzun vadeli pozisyon tutulmaz. Yani pozisyona girersiniz 1 saat içerisinde 2 saat içerisinde bilemediniz 4 saat içerisinde çıkarsınız. Uzun vadede pozisyon almazsınız. Uzun vadedeki beklentileriniz vardır. Fakat işlemlerinizi kısa vadede gerçekleştirirsiniz o da 1 saatte 4 saatte gerçekleştirilen işlemlerdir. Soru: Bu işlemler esnasında portföyler oluşturuluyor mu? Özge Şahin: Portföyler oluşturuluyor mu derken Soru: Farklı şeyler yani sadece dolar değil de euro yani euro parite gibisinden hepsinde farklı şeyler oluşturulabiliyor mu? Özge Şahin: Tabii istediğiniz paritede işlem yapabilirsiniz. Daha önce dolarlı paritelerde euroda değil örnek olarak euro dolar ya da pound dolar verilmiş. Solda gördüğünüz pariteler piyasa gözlemi kısmında birçok para birimimiz vardır mesela dolar Kanada doları euro, pound, Danimarka kronuna Güney Afrika Rand ına kadar işlemleri gerçekleştirebilirsiniz. Bizim tercihimiz genelde majörlük üzerinde yani bir euro dolar paritesini bu pound frank tan daha çok tercih ederiz. Çünkü bilinen bir para birimidir ve ekonomilerindeki gelişmeleri takip etmek daha kolaydır o bakımdan. Uran Işık; TeleTrade Şirketi: Tekrar hoş geldiniz hepiniz. Ben Ural Işık TeleTrade International da çalışıyorum. Olabildiğince yalın bir dilde Global Krizden bahsedeceğim size. Aslında Global Krizin dünya borsalarında yansımalarından bahsedeceğim. Hepinizin bildiği gibi 2008 in yaz aylarından bu yana Mortgage Kriziyle başlayan ekonomik kriz hızla etkilerini sürdürmeye devam ediyor. Özellikle her gün gerek Amerika Piyasasından gerek İngiltere Avrupa Piyasasından her gün yeni bir haberle uyanıyoruz. Aslında her gün yeni bir haberin özellikle döviz piyasasında fiyatlandığını görüyoruz. Dünyaca ünlü spekülatörler George Soros Warren Buffet, Bruce Kovner, Marc Mobius gibi yatırımcılar olabildiğince sert demeçlerde bulunuyorlar. Merkez Bankası Başkanlarından Ben Bernanke Mervyn King sürekli gündemi değiştirmek açısından yeni yeni demeçlerde bulunuyorlar. Piyasayı aslında yönlendirmeye çalışıyorlar. Şimdi ben dediğim gibi dünya borsalarını Global Krizin yansımalarını size grafiklerle göstermeye çalışacağım. 8

9 Dow Jones sanayi günlük grafiğini görüyorsunuz. Yani Amerika Borsası New York Borsası oluşturan sanayi endeksinin grafiği yaklaşık bu hafta yılbaşına kadar bu 10 aylık süreçte gerek Dow Jones gerek Japonya Borsası ilk hedef gerekse de Avrupa Piyasalarında çok sert düşüşler görüyoruz Mayıs ayından itibaren 10 aylık süreçte Dow Jones un yaklaşık %50 değer kaybettiğini görüyoruz Haziran ayında seviyelerinden işlem gören endeks mart ayı başında seviyeleri denedi. Esasında şuan gerek yazılı gerek görsel basında bu seviyelerin dip olup olmadığına yönelik tartışmalar devam ediyor. 13 bin seviyeleri endeksi 13 bin seviyelerini tespit ettikten sonra yaklaşık 3 aylık süreçte ve arasında bir bant hareketi yarattı. Yani bir konsolidasyon hareketiydi. Ancak ondan sonra gerek bankalardan gerekse bu piyasayı yönlendiren otomotiv devlerinden gelen açıklamalar piyasalarda sert düşüşlere neden oldu seviyesi Dow Jones un son 12 yılda gördüğü en düşük seviye yani Global krizin piyasaları ne denli etkilediğini görüyorsunuz. Esasında benzer bu tabloyu NASDAQ Teknoloji endeksi ve S&P500 içinde söyleyebiliyoruz. NASDAQ S&P500 New York borsasına oluşturan endeksler NASDAQ Teknoloji endeksi 2008 Haziran ayında seviyelerini test etmişti. Ama martın başında seviyelerine gördüğünü görüyoruz. Yani bu NASDAQ teknoloji endeksinin bu denli satış görmesi özellikle teknoloji hisselerinde görülen talep daralmasının da bir kanıtı aynı şekilde S&P seviyelerini kırabilir mi tartışmaları için de 670 seviyelerini test etti. Bu seviyeler gerçekten önemli seviyeler yani Global Piyasanın içinde bulunduğu durum bize çok net bir şekilde özetliyor. Sonuç olarak son birkaç aylık toparlanma haricinde endeks dâhil özellikle Amerika Borsası da çok sert satışların geldiğini görüyoruz. Esasında NASDAQ S&P Dow Jones daki hareketi Avrupa Borsalarında da görmemiz mümkün özellikle Alman Bileşik Endeksi DAX çok büyük hacimde satış görüyor. Özellikle BMW UPS gelen bilançolar DAX taki satış hareketi sürekli destekliyor. Mart ayı başında DAX 2004 yılından buyana gördüğü en düşük seviyeleri test etti. Yani Dow Jones Sanayi endeksinde olduğu gibi %50 den fazla değer kaybetmiş durumda. Tabii bu sadece Alman Bileşik Endeksinde değil Fransa Bileşik Endeksi ve İngiltere Borsası FTSE de de aynı tablo var. Yani Global Kriz sadece Amerika nın, sadece İngiltere nin veya sadece Avrupa Birliği nin krizi değil bu kriz hepimizin krizi. Şimdi özellikle yazılı basında ve görsel basında Amerika nın çok büyük bir buhran içinde olduğunu izliyoruz sürekli. Şimdi arkadaşlar evet gerçekten bir kriz yaşıyoruz. Ama bu krizi en sert şekilde yaşayan Amerika değil eğer krizi bir yerlerde arıyorsak bunu Japonya da görmemiz gerekiyor. Çünkü çok basit bir örnek vermem gerekirse 1989 yılında Nikkei de yani Japonya Borsasında işlem gören hisseler dünyada işlem gören hisselerin yaklaşık %50 sine tekabül ediyordu. Bugün baktığınızda %12 ila %13 seviyelerinde yani Japon Borsasında inanılmaz bir talep daralması var. 91 den buyana L tipi dediğimiz teorisyenlerin L Tipi olarak ifade ettiği bir kriz içindeler. Avrupa Birliği İngiltere Amerika dan çok çok daha kötü durumda özellikle Avrupa nın en büyük şirketlerinde şirket hisseleri oluşan endekste halen yukarı yönlü bir toparlanma görmüyoruz. Yani Dow Jones tan asla S&P de yani New York Borsasında 9

10 yukarı yönlü bir hareket var ama bunun özellikle Avrupa ve İngiltere Borsalarında görmemiz çok da mümkün değil. Ekranda euro dolar günlük grafiğini görüyorsunuz. Euro dolar günlük grafiğinde 15 Temmuz 2008 den buyana çok sert düşüşlerin yaşandığını görüyoruz. Özellikle seviyesi yani 15 Temmuz da görülen petrolün varil fiyatının 147 dolar seviyelerde 1.23 leri denediğini görüyoruz. Şimdi normalde euro doların 1.23 seviyelerine inmesi bize global kriz hakkında çok net bir gösterge yani euro dolar 1.60 lardan 1.20 lere yani %20-%25 lik bir düşüş görüyoruz. İktisat okuyanlarınız vardır aranızda. Kitaplarda daha çok bir ülkenin ekonomisinin iyi olması o ülkenin para biriminin değerli olması anlamına gelir diye bir ibare görürsünüz. Bu ibare çok doğru bir ibare değil. Neden? Çünkü dolar global piyasada aşırı değerli özellikle tl den biraz bahsedeceğim en çok ilginizi çekecek kısım orası olacak. Dolar global piyasada bu kadar değerliyken Amerika Ekonomisinin çok da iyi olduğunu söylemek mümkün değil. Özellikle Japon ekonomisinin çok kötü olduğunu söylüyoruz. Ama Japonya nın özellikle çok aşırı değerli olan dolar karşısında çok daha baskın olduğunu görüyoruz. Yani artık bence bundan sonraki süreçte özellikle pratikte ekonomideki iyi gidişatın para birimine yansıyacağı şeklindeki düşünceyi kafamızdan atalım. Şimdi çok kısaca hisse senedi piyasasına da değindi. Özellikle mart ayı başında Amerika dan çok önemli haberler geldi bunlardan bir tanesi Citigroup ve Bank of America ilişkin haberler. Şubat ayının sonlarına doğru Citigroup un ve Bank of Amerika nın kamulaştırılıp kamulaştırılmayacağına ilişkin spekülasyonlar vardı. Aslında şubat ayının son işlem gününde Ben Bernanke tarafından bu haberler yalanlanmıştı. Ama bir hafta sonra Citigroup un hisselerinin %32 ilave olarak el konulduğunu gördük. Yani aslında buradan şunu anlıyoruz: Bugün söylediklerimiz aslında bir Merkez Bankası Başkanının bugün söylediklerini bir hafta sonra uygulamaya koymadığını şahit oluyorsun. Citigroup hisseleri bu sabah slaytları hazırlarken 3.25 ten işlem görüyordu. Citigroup geçtiğimiz cuma günü bilançosunu açıkladı. Aslında bilançosu beklenenden çok daha iyi geldi. Yani biz Citigroup tan hisse başına yani 2 ila 3 dolarlık bir kayıp beklerken yani Dow Globalden Citigroup un çıkacağını beklerken çok sert satışların gelmediğini gördük. İlk çeyrek bilançosu milyar dolar gibi bir bilançoydu. Tabii bu bilançoyla birlikte Citigroup hisselerine olan talep daralması bir süre devam edebilir. Aynı şekilde AIG şimdi AIG de ilgili çok kısa bir şey söyleyeyim yılı zararları 99.3 milyar dolar yani bu çok büyük bir rakam Türkiye nin dış borcu yaklaşık milyar dolarken AIG nin 100 milyar dolarlık bir zarar açıklaması aslında Türkiye nin AIG yle karşılaştırılması açısından güzel bir gösterge General Motors şimdi çok kısaca. Hepinizin bildiği bir şirket işte hatta geçtiğimiz günlerde Barack Obama tarafından iflas etmesinin en iyi alternatif olduğu söylenmişti. General Motor da her gün 3 bin 5 bin kişi işten çıkarılıyor. Artık Dow Global de General Motor hisseleri işlem görmüyor ve büyük ihtimalle haziran başında iflaslarını 10

11 açıklayacaklar. Dolar, TL yaklaşık 2008 Ağustos unda bandında çok sıkıcı olduğunu düşündüğümüz bir hareket gerçekleştirdi. Ondan sonra yukarı yönlü bir ilerleme gördü. Özge Hanım ın söylediği gibi 1.82 den ters dönüş oldu. Bu dönüşü neye bağlıyoruz. Tabii ki Merkez Bankası nın öncelikli döviz satım ihalelerine ama ondan önemlisi özellikle Durmuş Yılmaz ın bu süreçte yaptığı konuşmalara bağlıyoruz. Dolar, tl 1.80 lerdeyken Durmuş Yılmaz ın bir konuşması vardı hatırlıyorsanız. Bu seviyelerden dolar alacaklar oluşabilecek zararı göze alsın demişti. Günümüz piyasasında medyayı kullanmak gerçekten çok önemli eğer siz Milliyet te veya Hürriyet te CNBCE de bu seviyeden dolar alacaklar zararı göze alsın şeklinde başlık atıyorsanız vatandaş cebindeki doları tutmamakta gayet haklı. Yani önemli olan Türkiye de piyasayı yönlendirebilmek döviz satım ihalelerini dolar tl üzerinden yarattığı etki çok büyük bir etki değil. Ama buradaki hepimiz aynı haberi duyup onunla birlikte Trade yaparsak yani pozisyon alırsak dolar tl deki hareketi bizler yönlendirebiliriz. Şimdi dolar tl dün ben yazımı yazarken 1.65 daha sonra 1.72 seviyeleri test edilebilir şeklinde yazacaktım. Yazımın sonunda zaten dolar 1.65 i görmüştü. Bu yukarı yönlü hareket devam edebilir. Tahmin ediyorum dolar tl yle ilgili sorularınızda gelecektir. Aynı şekilde euro TL de yukarı yönlü hareket görüyoruz. Özellikle yazılı basında herkes dolardan bahsediyor. Ama dolar bu kadar konuşulurken euro dan bu kadar bahsedilmemesi aslında çok iyi değil. Çünkü Global piyasaları euro dolar karşısında gün geçtikçe değersizleşiyor. Ama euronun dolar karşısında kısa süreli toparlanması euro tlde çok sert yansımalar gösterecektir. Yani önemli olan dolarda mı euroda mı yani yatırım yapmaktan ziyade döviz artık uzun vadeli bir yatırım yapılmayacağını bilmek çünkü konuşmamın başında da söylediğim gibi piyasada her gün yeni bir haber var. Sadece bu hafta Amerika dan 140 tane bilanço açıklandı. Nisan ayı bilanço ayı birinci çeyrek yani ocak, şubat ve mart ayında şirketlerin ne kadar kar ne kadar zarar ettiklerine yönelik açıklamalar geliyor. Şimdi bu kadar bilanço varken, bu kadar yeni haberler gündeme düşüyorken bizim dolar TL de bir aylık veya üç aylık bir yatırım yapmamız çok da mümkün değil öyle değil mi? Peki kısaca ben olabildiğince Mortgage faizlerine dolar faizlerine girmeden basit bir dille anlatmaya çalıştım umarım faydalı olmuştur. Soru: Dolar şimdi yükseliş mi göstermekte? Uran Işık: Dolar TL de 1.57 iyi bir taban seviyesi hatırlıyorsak bandından hareketi gerçekleştirirken Mehmet Şimşek ten bir açıklama gelmişti Ekonomiden Sorumlu Devlet Bakanımız 1.50 seviyelerini hedef göstermişti. Bir gün sonra 1.65 leri gördük. Kürşat Tüzmen bandındaki hareketin olağan bir hareket olduğunu söyledi bir hafta sonra 1.82 leri gördük. Türkiye de aslında gerek ekonomiden sorumlu bakanlar gerekse Başbakan bence artık şu döviz konusunda çok fazla konuşmamaları lazım. Çünkü konuştukça hareketi yönlendiriyorlar. Dediğim gibi dolar TL de de 1.57 önemli bir seviye 1.57 den alış pozisyonuna geçmek oldukça mantıklı ama uzun vadeli pozisyon bırakmakta bir o kadar mantıksız yani önemli direnç seviyeleri eğer kırılırsa 1.74 denenebilir. Yukarı yönlü hareketin en azından onu söyleyeceği düşünülebilir. Euro da daha sert bir şekilde olacak yanlış mı? Yeterli gevşemeyi gösterdi 2.04 euro da inanılmaz güzel alış pozisyonları şuanda yine 2.13 lerde 2.15 lerde. 11