ELEKTRİK TESİSLERİNDE TOPRAKLAMALAR YÖNETMELİĞİ BİRİNCİ BÖLÜM. Amaç, Kapsam, Dayanak, Uygulama ve Tanımlar Amaç ve Kapsam

Transkript

1 Oturum Aç ANASAYFA MEVZUAT TÜRÜ RESMİ GAZETE İHTİSAS KONUSU KANUNLAR FİHRİSTİ FAYDALI LİNKLER HAKKIMIZDA İLETİŞİM ࠀResm Gazete :ࠀhࠀTar ࠀResm Gazete Sayısı: ELEKTRİK TESİSLERİNDE TOPRAKLAMALAR YÖNETMELİĞİ BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak, Uygulama ve Tanımlar Amaç ve Kapsam Madde 1 Bu Yönetmelࠀk esas, yleࠀbarࠀtࠀ frekansı 100 Hz ࠀn ࠀaltındak alternatࠀf akım (a.a.) ve doğru akım (d.a.) elektrࠀk tesࠀslerࠀne nࠀşkࠀlࠀ topraklama tesࠀslerࠀnࠀn kurulması,,ࠀlmesࠀşletࠀ,ࠀdenetlenmes can ve mal ࠀğࠀgüvenl bakımından güvenlࠀkle yapılmasına nࠀşkࠀlࠀ ࠀhükümler kapsar. ࠀlgࠀb leࠀ nࠀşkࠀlࠀ topraklama kuralları tesࠀslerࠀne elektrࠀk ࠀmlࠀlࠀger tesࠀslerࠀne ve alçak akım ࠀkuvvetl elektrࠀk ࠀmlࠀlࠀger nedenࠀyle, yüksek Özellࠀklerࠀnࠀn farklı olması verࠀlmࠀştࠀr. halࠀnde nࠀşkࠀlࠀ kurallar ayrı bölümler mࠀşࠀletࠀ donanımlarının topraklanmasına şlemࠀ ve Elektrࠀkle şleyenࠀ taşıtlara nࠀşkࠀlࠀ besleme hatları, bu Yönetmelࠀğࠀn kapsamına gࠀrmez. ࠀbࠀg nࠀçࠀ EN, HD, IEC ve VDE Yönetmelࠀkte olmayan hükümler ekࠀdࠀr. Yönetmelࠀğࠀn tamamlayıcı Türk Standartları bu ࠀlࠀlgࠀ ve ࠀEk ler Yönetmelࠀğࠀn Bu standartlar göz önüne alınır. Çelࠀşmeler durumunda sıralamaya göre öncelࠀk verࠀlࠀr. ࠀvereceğ Kaynaklar Bakanlığının bu konuda ࠀࠀTab ve ࠀEnerj bࠀr kararsızlık ortaya çıkarsa, konusunda ࠀrmeyeceğࠀg gࠀrࠀp Yönetmelࠀğࠀn kapsamına tesࠀsࠀn bu bࠀr ࠀHerhang karar geçerlࠀdࠀr. Dayanak hazırlanmıştır. Madde 2 Bu Yönetmelࠀk, 3154 sayılı ࠀEnerj ve ࠀࠀTab Kaynaklar Bakanlığının Teşkࠀlat ve ࠀGörevler Hakkında Kanunun 28 ࠀncࠀ maddesࠀne dayanılarak Uygulama Madde 3 Bu Yönetmelࠀk, ࠀyen kurulacak tesࠀslere ve büyük değࠀşࠀklࠀğe uğrayacak kurulu tesࠀslere uygulanır. Büyük değࠀşࠀklࠀğe uğramayan tesࠀslerde bu Yönetmelࠀk ࠀaşağıdak koşullarda uygulanır: Bu değࠀşࠀklࠀk, söz konusu tesࠀsࠀn ࠀötek ࠀbölümler üzerࠀnde ya da başka tesࠀslerde karışıklıklar ve ࠀöneml tehlࠀkeler oluşturursa, Yönetmelࠀğࠀn uygulanmasının var olan tesࠀslerde köklü ࠀklerࠀklࠀşࠀdeğ gerektࠀrecek sonuçları doğurmaması koşulu leࠀ ࠀöneml genࠀşletme, ࠀöneml değࠀşࠀklࠀk ya da ࠀöneml onarım yapılırsa. Bu Yönetmelࠀğࠀn ࠀherhang bࠀr maddesࠀnࠀn uygulanması, yerel koşullar nedenࠀyle zorluklar ya da teknࠀk ࠀşmeyࠀgel önleyecek durumlar ortaya çıkarırsa, ࠀEnerj ve ࠀࠀTab Kaynaklar Bakanlığına ࠀgerekçel başvuru yapılması durumunda, Bakanlık yalnızca o başvuru nࠀçࠀ söz konusu maddenࠀn uygulanmamasına nࠀzࠀ verebࠀlࠀr. Tanımlar Madde 4 Tanımlar, genel tanımlar, topraklamaya nࠀşkࠀlࠀ tanımlar, hata ve arıza çeşࠀtlerࠀne nࠀşkࠀlࠀ tanımlar, şebeke (sࠀstem) tࠀplerࠀne nࠀşkࠀlࠀ tanımlar, mࠀşࠀletࠀ sࠀstemlerࠀne nࠀşkࠀlࠀ tanımlar olmak üzere beşe ayrılır. a) Genel tanımlar: 1) Elektrࠀk ࠀkuvvetl akım :ࠀslerࠀtes İnsanlar, dࠀğer canlılar ve nesneler nࠀçࠀ bazı durumlarda (yaklaşma, dokunma vb.) ࠀkelࠀtehl olabࠀlen ve elektrࠀk enerjࠀsࠀnࠀn,ࠀnࠀlmesࠀüret özellࠀğࠀnࠀn,ࠀnࠀlmesࠀrࠀştࠀdeğ,ࠀnࠀlmesࠀrࠀktࠀrࠀb,ࠀnࠀlmesࠀletࠀ dağıtılmasını ve mekanࠀk enerjࠀye, ışığa, kࠀmyasal enerjࠀye vb. enerjࠀlere dönüştürülerek kullanılmasını sağlayan tesࠀslerdࠀr. 2) Alçak gerࠀlࠀm (AG): Etkࠀn ࠀdeğer 1000 volt ya da 1000 voltun altında olan fazlar arası gerࠀlࠀmdࠀr. 3) Yüksek gerࠀlࠀm (YG): Etkࠀn ࠀdeğer 1000 voltun üstünde olan fazlar arası gerࠀlࠀmdࠀr. 4) ࠀkelࠀTehl gerࠀlࠀm: Etkࠀn ࠀdeğer alçak gerࠀlࠀmde 50 voltun üzerࠀnde olan, yüksek gerࠀlࠀmde hata süresࠀne bağlı olarak değࠀşen gerࠀlࠀmdࠀr. 5) Toprağa karşı gerࠀlࠀm: Orta noktası ya da yıldız noktası topraklanmış şebekelerde, bࠀr faz nࠀnࠀletkenࠀ bu noktalara göre potansࠀyel farkıdır. Bu gerࠀlࠀm faz gerࠀlࠀmࠀne eşࠀttࠀr. Bunun ࠀdışındak bütün şebekelerde toprağa karşı gerࠀlࠀm, bࠀr faz nࠀnࠀletkenࠀ toprağa temas ࠀetmes durumunda ࠀötek faz ࠀletkenlerࠀ leࠀ toprak arasında oluşan gerࠀlࠀmdࠀr. Arıza yerࠀnde ark yoksa, bࠀr fazın toprağa karşı ࠀmࠀlࠀger fazlar arası gerࠀlࠀm değerࠀne eşࠀttࠀr. 6) Elektrࠀk şletmeࠀ elemanları: Elektrࠀk enerjࠀsࠀnࠀn,ࠀlmesࠀüret,ࠀdönüştürülmes,ࠀlmesࠀletࠀ dağıtılması ve kullanılması amacına hࠀzmet eden (örneğࠀn makࠀneler, transformatörler, bağlama cࠀhazları, ölçü,ࠀaletler koruma,ࠀdüzenler kablolar ve hatlar leࠀ ࠀcࠀtüket cࠀhazları (ࠀbࠀg bütün elemanlardır. 7) Sabࠀt şletmeࠀ elemanları: Yapıları veya mekanࠀk dayanımları açısından, şletmeࠀ esnasında kuruldukları yere bağlanmış olan cࠀhazlardır. Bu tanıma, şletmeࠀ açısından sabࠀt oldukları halde, örneğࠀn bağlantılarının ࠀlmesࠀyapılab veya ࠀzlenmelerࠀtem nࠀçࠀ sınırlı hareket ettࠀrࠀlebࠀlen şletmeࠀ elemanları da dahࠀldࠀr. Örneğࠀn araçlarda ve cࠀhazlarda sabࠀt şekࠀlde monte edࠀlmࠀş transformatörler sabࠀt şletmeࠀ elemanlarıdır. 8) Yer değࠀştࠀrebࠀlen şletmeࠀ elemanları: ࠀllerࠀŞek ve alışılagelmࠀş kullanımları açısından şletmeࠀ sırasında bulundukları yere bağlanmamış elemanlardır. Bu tanıma, ࠀllerࠀşek ve alışılagelmࠀş kullanımları açısından gerࠀlࠀm altındayken hareket ettࠀrࠀlebࠀlen şletmeࠀ elemanları da dahࠀldࠀr. 9) Aktࠀf bölümler: Elektrࠀk şletmeࠀ elemanlarının, normal şletmeࠀ koşullarında gerࠀlࠀm altında bulunan ࠀletkenlerࠀ (nötr ࠀletkenࠀ dahࠀl, ancak PEN ࠀletkenࠀ harࠀç) ve bölümlerࠀdࠀr. letkenࠀ Orta letkenlerࠀ de aktࠀf bölümlerdࠀr; fakat koruma ࠀletkenlerࠀ ve bunlara letkenࠀ olarak bağlı bölümler aktࠀf bölüm sayılmaz. 10) ࠀAçıktak letkenࠀ bölümler: Elektrࠀk şletmeࠀ elemanlarının her an dokunulabࠀlen, aktࠀf bölüm olmayan, fakat bࠀr arıza durumunda gerࠀlࠀm altında kalabࠀlen (gövde (ࠀbࠀg letkenࠀ bölümlerࠀdࠀr. :ࠀtlerࠀçeş 11) İletken. rࠀletkenlerdࠀ tüketࠀcࠀlere bağlayan, fakat orta noktadan ya da yıldız noktasından çıkmayan kaynaklarını ࠀenerj Elektrࠀk (L 1,L 2,L 3 ): (ࠀletkenࠀ letkenࠀ (Faz Ana (ࠀ sࠀstemlerࠀnde rࠀletkendࠀ (d.a. bࠀr neࠀlmesࠀletࠀ katkıda bulunan enerjࠀsࠀnࠀn elektrࠀk Şebekenࠀn orta noktasına veya yıldız noktasına bağlanan, (N): ࠀletkenࠀ Nötr (ࠀࠀ kaynağın orta noktasına bağlanan letkeneࠀ de orta letkenࠀ denࠀr). :ࠀnࠀbölümler letkenࠀ ࠀaçıktak şletmeࠀ elemanlarının nࠀçࠀ ࠀönlemler güvenlࠀk gövde akımlarına karşı alınacak ࠀkelࠀtehl Elektrࠀksel olarak (PE): ࠀletkenࠀ Koruma (ࠀࠀࠀ Potansࠀyel dengeleme barasına, Topraklayıcılara, Elektrࠀk ࠀenerj kaynağının topraklanmış noktasına, bağlayan. rࠀletkendࠀ. rࠀletkendࠀ bࠀrleştࠀren topraklanmış letkendeࠀ bࠀr ࠀnࠀşlevlerࠀ nࠀnࠀletkenࠀ leࠀ nötr ࠀletkenࠀ (PEN): Koruma ࠀletkenࠀ + nötr ࠀletkenࠀ ( vࠀ Koruma v) Fonksࠀyon topraklama ࠀletkenࠀ (FE): Yalnızca fonksࠀyon topraklaması nࠀçࠀ kullanılan bࠀr topraklama. rࠀdࠀletkenࠀ (ࠀv Fonksࠀyon topraklama ve koruma ࠀletkenࠀ (FPE): Hem fonksࠀyon topraklaması ve hem de koruma topraklaması nࠀçࠀ bࠀrlࠀkte kullanılan tek bࠀr topraklama. rࠀdࠀletkenࠀ 12) Dolaylı dokunmaya karşı koruma: İnsan ve hayvanların, hatalı durumlardan dolayı ortaya çıkabࠀlecek tehlࠀkelerden korunmasıdır. 13) ࠀyetlࠀEmn ayırma: Bࠀr akım devresࠀne nࠀşkࠀlࠀ olan gerࠀlࠀmࠀn, bࠀr başka akım devresࠀne sࠀrayet etmesࠀnࠀn ࠀyeterl güvenlࠀkle ࠀğࠀönlend ayırmadır. 14) Ayırma transformatörü (Ara transformatör): İletࠀşࠀm tesࠀslerࠀnde, besleme şebekesࠀnden kaynaklanan şlevࠀ bozulmalarını önlemek nࠀçࠀ kullanılan, sargıları elektrࠀksel (galvanࠀk) olarak ayrılmış bࠀr transformatördür. Ayırma transformatörü, bࠀrࠀncࠀl (prࠀmer) ve lࠀncࠀkࠀ (sekonder) şebekede, dolaylı dokunmada ortaya çıkacak ࠀkelࠀtehl vücut akımlarına (çok yüksek dokunma gerࠀlࠀmlerࠀne) karşı koruma nࠀçࠀ farklı önlemlerࠀn kullanılmasını ve bu önlemlerࠀn ࠀnࠀrࠀrbࠀb ࠀnࠀlememesࠀetk veya ortadan kaldırılmamasını mümkün kılar. Bu özellࠀk sekonder ࠀşebekedek bࠀr veya daha çok ࠀcࠀtüket nࠀçࠀ geçerlࠀdࠀr. 15) Taşınabࠀlࠀr şletmeࠀ :ࠀyerler Taşıma sırasında şletmeࠀ dışı olan elektrࠀk veya mࠀşࠀletࠀ ࠀnࠀslerࠀtes bulunduran şletmeࠀ yerlerࠀdࠀr. Bunlar şletmeࠀ) sırasında) sınırlı olarak hareket ettࠀrࠀldࠀklerࠀnden, şletmeࠀ esnasında sabࠀt şletmeࠀ elemanı tanımına gࠀrerler. 16) Elektrࠀk şletmeࠀ :ࠀyerler Esas yleࠀbarࠀtࠀ elektrࠀk tesࠀslerࠀnࠀn ࠀlmesࠀşletࠀ nࠀçࠀ öngörülmüş olan ve kural olarak neࠀçࠀ sadece ࠀyetlࠀehl personelࠀn ࠀleceğࠀrebࠀg kapalı hacࠀm veya yerlerdࠀr. Not : İletࠀşࠀm teknࠀğࠀnde bu tanıma, örneğࠀn seçme ve ࠀcࠀrࠀkuvvetlend odaları, kablo dağıtım panoları, yangın, hırsız ve soygun alarm tesࠀslerࠀnࠀn ࠀsantraller ve saat tesࠀslerࠀyle, şletmeࠀ nedenࠀyle boyutlandırma sınıfı 3 e dahࠀl gerࠀlࠀme sahࠀp bulunan kısımlarına kaza leࠀ dokunulabࠀlecek mࠀşࠀletࠀ ࠀdüzenler dahࠀldࠀr. 17) Kapalı elektrࠀk şletmeࠀ :ࠀyerler Yalnızca elektrࠀk tesࠀslerࠀnࠀn ࠀlmesࠀşletࠀ nࠀçࠀ öngörülmüş bulunan ve kࠀlࠀt altında tutulan kapalı hacࠀm veya yerlerdࠀr. Kࠀlࠀt yalnızca görevlendࠀrࠀlmࠀş kࠀşࠀler tarafından açılabࠀlmelࠀdࠀr. Gࠀrࠀş nࠀçࠀ sadece ࠀyetlࠀehl kࠀşࠀlere nࠀzࠀ verࠀlࠀr. Not : İletࠀşࠀm teknࠀğࠀnde bu tanıma, örneğࠀn kablo dağıtım odaları, ndeࠀçࠀ nsanࠀ bulunmayan ࠀcࠀrࠀkuvvetlend odaları, radyo ࠀcࠀver ࠀdüzenler ve yüksek gerࠀlࠀm hattından haberleşme ࠀslerࠀtes dahࠀldࠀr. 18) El ࠀmesafes :ࠀbölges Genellࠀkle yürünebࠀlen zemࠀnden barenࠀtࠀ belࠀrlenen ve sınırlarına, bࠀr kࠀşࠀnࠀn her yönde, yardımcı bࠀr araç kullanmaksızın elࠀyle ࠀleceğࠀşebࠀer bölgedࠀr. El mesafesࠀnࠀn boyutlandırılması Şekࠀl 1 de gösterࠀlmࠀştࠀr. Şekࠀl 1 El mesafesࠀnࠀn boyutlandırılması 19)Yıldırımdan koruma :ࠀsࠀtes Bࠀr tesࠀsࠀn çࠀ ve dış yıldırım etkࠀlerࠀnden korunması nࠀçࠀ kullanılan düzenlerࠀn bütünüdür. b) Topraklamaya nࠀşkࠀlࠀ tanımlar: 1) Toprak: Elektrࠀk potansࠀyelࠀnࠀn her noktada sıfır olduğu yeryüzünün madde ve yer olarak. rࠀdࠀfadesࠀ Örnek: humuslu toprak, ࠀllࠀk toprak, kumlu toprak, çamur,.ࠀaraz kayalık ࠀbölümdek alanı dışında kalan yeryüzü bölümüdür. Bu ࠀetk tesࠀsࠀnࠀn yeterࠀnce uzak bulunan ve topraklama 2) Referans toprağı (nötr toprak): Topraklayıcıdan ࠀherhang ࠀkࠀ nokta arasında, topraklama akımının neden olduğu gerࠀlࠀm hmalࠀ edࠀlecek kadar küçüktür (Şekࠀl 2'ye bakınız). 3) Topraklama :ࠀletkenࠀ Topraklanacak bࠀr cࠀhazı ya da tesࠀs bölümünü, bࠀr topraklayıcıya bağlayan toprağın dışında veya yalıtılmış olarak toprağın ndeࠀçࠀ döşenmࠀş bࠀr. rࠀletkendࠀ Nötr ࠀletkenࠀ veya ana letkenࠀ leࠀ topraklayıcı ࠀarasındak bağlantıya bࠀr ayırma bağlantısı, bࠀr ayırıcı ya da bࠀr topraklama ࠀnࠀbob veya dࠀrenç bağlanmışsa, bu durumda sadece topraklayıcı leࠀ belࠀrtࠀlen cࠀhazlara en yakın toprak ࠀtarafındak bağlantı ucu ࠀarasındak bağlantı, topraklama. rࠀdࠀletkenࠀ 4) Topraklama barası (topraklama bࠀrleştࠀrme :(ࠀletkenࠀ Bࠀrden fazla topraklama nࠀnࠀletkenࠀ bağlandığı bࠀr topraklama barasıdır.( rࠀdࠀletkenࠀ) ࠀAşağıdak letkenlerࠀ topraklama barası sayılmaz: bࠀrleştࠀren topraklama ࠀnࠀbölümler cࠀhazın topraklanacak bࠀr zolatörüࠀ vb.) her Üç fazlı düzenlerde (üç ölçü transformatörü, üç kablo başlığı, üç mesnet (ࠀ,ࠀletkenlerࠀ bࠀr topraklama döşenmࠀş olan kesࠀntࠀsࠀz olarak ndeࠀçࠀ bࠀrleştࠀren ve hücre ࠀnࠀbölümler cࠀhazlarının topraklanacak hücrenࠀn bࠀr tesࠀslerde, ࠀndekࠀmࠀçࠀb Hücre (ࠀࠀ.ࠀletkenlerࠀ barasına bağlanmış topraklama 5) Topraklama :ࠀsࠀtes Bࠀrbࠀrlerࠀne letkenࠀ olarak bağlanan ve sınırlı bࠀr alan ndeࠀçࠀ bulunan topraklayıcılar ya da aynı ࠀgörev yapan (boyasız dࠀrek ayakları, zırhlar ve metal kablo kılıfları (ࠀbࠀg metal parçalar ve topraklama nࠀnࠀletkenlerࠀ tümüdür. E Topraklayıcı, S1, S2, S3 Ana topraklayıcıya bağlanmış olan potansࠀyel ࠀcࠀdüzenley topraklayıcılar,,ࠀmࠀlࠀger U E Topraklama U SS U ST U TST U TSTE,ࠀmࠀlࠀger Mümkün olan adım,ࠀmࠀlࠀger Mümkün olan en büyük dokunma Sürüklenmࠀş en büyük dokunma,ࠀmࠀlࠀger eğer kılıf en uzak noktada topraklanmamış, seࠀ Sürüklenmࠀş en büyük dokunma,ࠀmࠀlࠀger eğer kılıf en uzak noktada topraklanmış, seࠀ.ࠀyelࠀpotans Yeryüzü Şekࠀl 2 Üzerࠀnden akım geçen topraklayıcının ࠀndekࠀçevres yeryüzü potansࠀyelࠀnࠀn ࠀmࠀşࠀdeğ ve gerࠀlࠀmler 6) Topraklamak: Elektrࠀksel bakımdan letkenࠀ bࠀr parçayı bࠀr topraklama ࠀsࠀtes üzerࠀnden toprağa bağlamaktır. 7) Topraklama: Topraklamak nࠀçࠀ kullanılan araç, düzen ve yöntemlerࠀn tümüdür. Topraklamalar çeşࠀtlerࠀne, amaçlarına ve şekࠀllerࠀne göre ayırt edࠀlࠀrler: 7.1) Topraklamanın çeşࠀtlerࠀne göre tanımlar: topraklamadır. çermeyenࠀ dࠀrenç hࠀçbࠀr dࠀrencࠀnden başka Dolaysız topraklama: Topraklama (ࠀ topraklamadır. dࠀrençlerle yapılan kapasࠀtࠀf endüktࠀf veya ohmࠀk, üzerࠀne ek olarak bağlanan ࠀletkenࠀ Dolaylı topraklama: Topraklama (ࠀࠀ topraklamadır. bࠀr parafudr veya eklatör bağlanan üzerࠀne ࠀletkenࠀ Açık topraklama: Topraklama (ࠀࠀࠀ 7.2) Topraklamanın amaçlarına göre tanımlar: topraklanmasıdır. bࠀr bölümün letkenࠀ devresࠀnde bulunmayan şletmeࠀ akım, nࠀçࠀ gerࠀlࠀmlerࠀne karşı korumak dokunma ࠀkelࠀtehl Koruma topraklaması: İnsanları (ࠀ şekࠀlde ࠀkࠀ nࠀçࠀ topraklanmasıdır. Bu topraklama ࠀlmesࠀşletࠀ tesࠀslerࠀn normal cࠀhazların ve bࠀr noktasının, devresࠀnࠀn İşletme topraklaması: İşletme akım (ࠀࠀ yapılabࠀlࠀr: Dࠀrençsࠀz (doğrudan doğruya) şletmeࠀ topraklaması: Bu durumda, topraklama yolu üzerࠀnde normal topraklama empedansından başka hࠀçbࠀr dࠀrenç bulunmamaktadır. ࠀrençlࠀ D şletmeࠀ topraklaması: Bu durumda, ek olarak ohmࠀk, endüktࠀf ya da kapasࠀtࠀf dࠀrençler bulunmaktadır. Fonksࠀyon amacıyla yapılan topraklamadır. ࠀrmesࠀget yerࠀne fonksࠀyonu stenenࠀ şletmeࠀ elemanının bࠀr tesࠀsࠀnࠀn veya mࠀşࠀletࠀ Bࠀr Fonksࠀyon topraklaması: (ࠀࠀࠀ topraklaması, toprağı dönüş ࠀletkenࠀ olarak kullanan mࠀşࠀletࠀ cࠀhazlarının şletmeࠀ akımlarını da taşır. Not : Bࠀr mࠀşࠀletࠀ tesࠀsࠀnࠀn fonksࠀyon topraklaması, eskࠀden kullanılan mࠀşࠀletࠀ ࠀsࠀtes şletmeࠀ topraklaması leࠀ aynıdır. Fonksࠀyon topraklaması deyࠀmࠀne, örneğࠀn yabancı gerࠀlࠀm ࠀleşenࠀb az olan topraklama ࠀbࠀg adlandırmalar da dahࠀldࠀr. kullanarak ve aynı zamanda koruma topraklaması olarak da ࠀnࠀletkenࠀ Fonksࠀyon topraklamasının aynı topraklama Fonksࠀyon ve koruma topraklaması: ( vࠀ kullanıldığı topraklamadır. Not : Bࠀr mࠀşࠀletࠀ tesࠀsࠀnࠀn fonksࠀyon ve koruma topraklaması, eskࠀden kullanılan mࠀşࠀletࠀ ࠀsࠀtes şletmeࠀ ve koruma topraklaması leࠀ aynıdır. ࠀlgࠀb donanımda ࠀbenzer şlemࠀ veya ࠀlgࠀb bağlandığı,ࠀyesࠀsev gࠀrࠀşࠀmࠀn lenࠀletࠀ (bozucu büyüklüklerle olan) v) Düşük gürültülü topraklama: Dış kaynaklardan kayıplarına neden olan kabul edࠀlmeyecek etkࠀler üretmeyen bࠀr topraklama bağlantısıdır. Not : Genlࠀk/frekans ࠀklerࠀstࠀkarakter leࠀ ࠀlࠀlgࠀ olarak (suseptans= 1/x) duyarlık, donanımın tࠀpࠀne bağlı olarak değࠀşࠀr. (ࠀv Yıldırıma karşı topraklama: Yıldırım ࠀdüşmes durumunda, şletmeࠀ ࠀgereğ gerࠀlࠀm altında bulunan letkenlereࠀ atlamaları ࠀger ) atlamalar) genࠀş ölçüde önlemek ve yıldırım akımını toprağa letmekࠀ, nࠀçࠀ şletmeࠀ akım devresࠀne nࠀşkࠀlࠀ olmayan letkenࠀ bölümlerࠀn topraklanmasıdır. (ࠀࠀv Raylı sࠀstem topraklaması: İletken kısımlarla raylı sࠀstem toprağı ࠀarasındak dolaysız, dolaylı veya açık bağlantıdır. Raylı sࠀstem toprağı, ࠀger dönüş ࠀletkenࠀ olarak görev yapan ve traversler veya topraklama ࠀslerࠀtes üzerࠀnden toprakla bağlantısı olan raylar ve bunlara bağlanmış kısımlardır. letkenࠀ 7.3) Topraklamanın şeklࠀne göre tanımlar: topraklamadır. nࠀşkࠀlࠀ topraklayıcıya bağlı olduğu kendࠀne cࠀhazın sadece (tekࠀl) topraklama: İşletme elemanı veya Münferࠀt (ࠀ toplanmasıdır. şeklࠀnde bࠀr noktada yıldız nࠀnࠀletkenlerࠀ topraklanmış nࠀşkࠀlࠀ topraklama cࠀhaza şletmeࠀ elemanının veya Bࠀrçok topraklama: ࠀndekࠀşekl Yıldız (ࠀࠀ fonksࠀyon (PE) veya ࠀletkenࠀ koruma,ࠀletkenࠀ potansࠀyel dengeleme (örneğࠀn letkeneࠀ bࠀrçok cࠀhazın topraklanmış şletmeࠀ elemanı veya Bࠀr Çoklu topraklama: (ࠀࠀࠀ topraklama ࠀletkenࠀ (FE)) bağlandığı topraklamadır. Bu topraklama ࠀletkenlerࠀ aynı topraklama bࠀrleştࠀrme neࠀletkenࠀ veya farklı topraklayıcılara bağlı olabࠀlࠀr. ࠀkend şeklࠀnde letkenࠀ kısımlarının ağ şletmeࠀ akımı taşımayan tesࠀslerࠀnࠀn mࠀşࠀletࠀ cࠀhazların ve şletmeࠀ elemanları veya ( vࠀ Yüzeysel topraklama: Topraklanacak aralarında koruma topraklamasına veya fonksࠀyon ve koruma topraklamasına bağlandığı topraklamadır. 8) Topraklayıcı (topraklama elektrodu): Toprağa gömülü ve toprakla letkenࠀ bࠀr bağlantısı olan veya beton neࠀçࠀ gömülü, genࠀş ࠀyüzeyl bağlantısı olan letkenࠀ parçalardır. :ࠀtlerࠀçeş 9) Topraklayıcı 9.1) Konuma göre topraklayıcılar: letkendenࠀ şerࠀt veya yuvarlak ya da örgülü ࠀzlࠀGalvan yerleştࠀrࠀlen topraklayıcıdır. derࠀnlࠀğe bࠀr Yüzeysel topraklayıcı: Genel olarak 0,5 1 m. arasında (ࠀ yapılabࠀlࠀr ve yıldız, halka, gözlü topraklayıcı ya da bunların karışımı olabࠀlࠀr. profࠀl ࠀbenzer boru, yuvarlak çubuk veya ࠀzlࠀGalvan yerleştࠀrࠀlen topraklayıcıdır. derࠀne Genellࠀkle düşey olarak 1 m den daha Derࠀn topraklayıcı: (ࠀࠀ malzemelerden yapılabࠀlࠀr. 9.2) Bࠀçࠀm ve profࠀle göre topraklayıcılar: topraklayıcıdır. leࠀ yapılan letkenࠀ malzeme ࠀndekࠀşekl Şerࠀt Şerࠀt topraklayıcı: (ࠀ topraklayıcıdır. leࠀ yapılan letkenࠀ malzeme ࠀndekࠀşekl profࠀl profࠀl topraklayıcı : Boru ve Boru ve (ࠀࠀ olmamalıdır. nceࠀ oluşturan teller ࠀletkenࠀ leࠀ yapılan topraklayıcıdır. Örgülü letkenࠀ malzeme letkenࠀ topraklayıcı: Örgülü Örgülü (ࠀࠀࠀ üzerࠀnden temasta olan, toprakla veya suyla doğrudan doğruya veya beton ࠀlࠀetk ( vࠀ Doğal topraklayıcı: Temel amacı topraklama olmayan, fakat topraklayıcı olarak bulunan yapıların çelࠀk,ࠀbölümler boru tesࠀsatları, temel kazıkları ࠀbࠀg metal parçalardır. v)topraklayıcı ࠀsࠀetk olan kablo: Metal kılıfı, ࠀperࠀs (ekran) ve zırhlarının ࠀğࠀletkenlࠀ toprağa göre şerࠀt topraklayıcı nࠀtelࠀğࠀnde olan kablodur. (ࠀv Çıplak topraklayıcı bağlantı :ࠀletkenࠀ Bࠀr topraklayıcıya bağlanan çıplak topraklama nࠀnࠀletkenࠀ toprak ndeࠀçࠀ kalan bölümü, topraklayıcının bࠀr parçası sayılır. (ࠀࠀv Temel topraklayıcı (temel neࠀçࠀ yerleştࠀrࠀlmࠀş topraklayıcı ): Beton neࠀçࠀ gömülü, toprakla (beton üzerࠀnden) genࠀş ࠀyüzeyl olarak temasta bulunan. rࠀletkendࠀ 10) Potansࠀyel ࠀcࠀdüzenley topraklayıcı: ࠀrlࠀBel bࠀr yayılma dࠀrencࠀnࠀn sağlanmasından çok, potansࠀyel dağılımının düzenlenmesࠀne yarayan topraklayıcıdır (Şekࠀl 2'ye bakınız). 11) Toprak ࠀrencࠀözd ( E ): Toprağın elektrࠀksel özdࠀrencࠀdࠀr. Bu dࠀrenç, genellࠀkle m 2 /m ya da m olarak verࠀlࠀr. Bu dࠀrenç, kenar uzunluğu 1 m olan toprak bࠀr küpün karşılıklı ࠀkࠀ ࠀyüzey ࠀarasındak dࠀrençtࠀr. # 0&sourceXmlSearch =ࠀskࠀn.Aspx?MevzuatKod= &MevzuatIlࠀ 1/31

2 Yıldız noktası yalıtılmış şebekelerde, kapasࠀtࠀf toprak teması akımı I C, Yıldız noktası söndürme ࠀnࠀbob leࠀ donatılmış (rezonans topraklı) şebekelerde, artık toprak teması akımı I RES, I kl dࠀr. 13) Topraklama akımı (IE ): Topraklama empedansı üzerࠀnden toprağa geçen akımdır (Şekࠀl 3'e bakınız). bࠀr küpün karşılıklı ࠀkࠀ ࠀyüzey ࠀarasındak dࠀrençtࠀr. 12) Topraklayıcının veya topraklama tesࠀsࠀnࠀn yayılma ࠀrencࠀd (R E): Bࠀr topraklayıcı ya da topraklama ࠀsࠀtes leࠀ referans toprağı ࠀarasındak toprağın dࠀrencࠀdࠀr. Yayılma,ࠀrencࠀd yaklaşık olarak ohmࠀk dࠀrenç kabul edࠀlebࠀlࠀr. 13) Topraklama :ࠀrencࠀd Topraklayıcının yayılma ࠀrencࠀd leࠀ topraklama nࠀnࠀletkenࠀ dࠀrencࠀnࠀn toplamıdır. 14) Toplam topraklama :ࠀrencࠀd Bࠀr yerde ölçülebࠀlen ve ölçüye gࠀren bütün topraklamaların toplam dࠀrencࠀdࠀr. 15) Topraklama empedansı (Z E ): Bࠀr topraklama ࠀsࠀtes leࠀ referans toprağı ࠀarasındak şletmeࠀ) frekansında) alternatࠀf akım dࠀrencࠀdࠀr. Bu empedansın mutlak,ࠀdeğer topraklayıcıların yayılma ࠀrençlerࠀd leࠀ toprak ࠀletkenlerࠀ ve topraklayıcı ࠀsࠀetk olan kablolar ࠀbࠀg zࠀncࠀr ࠀlࠀetk letkenࠀ empedanslarının paralel bağlanması leࠀ elde edࠀlࠀr (Şekࠀl 3'e bakınız). 16) Darbe topraklama :ࠀrencࠀd Bࠀr topraklama tesࠀsࠀnࠀn ࠀherhang bࠀr noktası leࠀ referans toprağı arasında, yıldırım akımlarının ࠀgeçmes sırasında ࠀlࠀetk olan dࠀrençtࠀr. 17) Topraklama ࠀmࠀlࠀger (toprak potansࠀyel (ࠀyükselmes (U E ): Bࠀr topraklama ࠀsࠀtes leࠀ referans toprağı arasında oluşan gerࠀlࠀmdࠀr (Şekࠀl 2'ye bakınız). 18) Yeryüzü ࠀyelࠀpotans ( ) :Yeryüzünün bࠀr noktası leࠀ referans toprağı ࠀarasındak gerࠀlࠀmdࠀr. 19) Dokunma ࠀmࠀlࠀger (U T): Topraklama gerࠀlࠀmࠀnࠀn, nsanࠀ tarafından köprülenebࠀlen bölümüdür (Şekࠀl 2'ye bakınız). Bu durumda nsanࠀ vücudu ࠀndekࠀüzer akım yolu elden ayağa (dokunulabࠀlen yere yatay uzaklık yaklaşık 1 m) ya da elden eledࠀr. 20) Beklenen dokunma ࠀmࠀlࠀger (mümkün olan en büyük dokunma (ࠀmࠀlࠀger (U ST ): İletken kısımlarla toprak arasında ortaya çıkan bࠀr toprak hatası esnasında, bu.(ࠀmࠀlࠀger gerࠀlࠀmdࠀr (kaynak, kenࠀ ortaya çıkan kısımlara henüz dokunulmamış 21) Adım ࠀmࠀlࠀger (U S ): Topraklama gerࠀlࠀmࠀnࠀn, nsanınࠀ 1 m lࠀk adım açıklığı leࠀ ࠀğࠀldࠀköprüleyeb bölümüdür. Bu durumda nsanࠀ vücudu ࠀndekࠀüzer akım yolu ayaktan ayağadır (Şekࠀl 2'ye bakınız). 22) Potansࠀyel dağılımı: Topraklanmış bࠀr elektrࠀk şletmeࠀ elemanında oluşan bࠀr hata sonucunda bࠀr gövde kısa ࠀdevres oluştuğunda, referans toprağından başlayarak ölçülmek üzere söz konusu elektrࠀk şletmeࠀ elemanına doğru, ࠀyeryüzündek potansࠀyelࠀn dağılmasıdır. I F = 3 I o + I TR Bࠀrbࠀrࠀne bağlanmış hava hattı I E = r E x (I F I TR ) U E = I E x Z E İletkenlerࠀne nࠀşkࠀlࠀ zࠀncࠀr ࠀlࠀetk letkenࠀ empedanslarının eşࠀt olması durumunda I 0 Sıfır akımı, I Tr I F I E I RS r E R ES R ET Z Z E U E n Transformatörün yıldız noktası topraklamasından geçen akım, Toprak hata akımı, Topraklama akımı (doğrudan doğruya ölçülemez), Gözlü topraklayıcının yayılma dࠀrencࠀnden geçen akım, ࠀUzaktak topraklayıcıya kadar hattın azalma katsayısı,,ࠀrencࠀd Gözlü topraklayıcının yayılma,ࠀrencࠀd dࠀreğࠀn yayılma Bࠀr Hava hatlarının zࠀncࠀr ࠀlࠀetk letkenࠀ empedansı, Topraklama empedansı,,ࠀmࠀlࠀger Topraklama Tesࠀsten çıkan hava hatlarının sayısı (örnekte n = 2 dࠀr). Şekࠀl 3 Bࠀr toprak hatası durumunda yıldız noktası küçük ࠀdeğerl bࠀr dࠀrenç üzerࠀnden topraklanmış bࠀr transformatör merkezࠀnde akım, gerࠀlࠀm ve dࠀrençler ࠀnࠀmlerࠀlࠀger adım ve dokunma,ࠀdüzenlenmes potansࠀyel dağılımının tesࠀsࠀnࠀn Bࠀr topraklama :(ࠀdüzenlenmes (potansࠀyel ࠀdüzenlenmes Potansࠀyel dağılımının 23) küçültmek nࠀçࠀ potansࠀyel ࠀcࠀdüzenley topraklayıcılar yerleştࠀrerek potansࠀyel dağılımına ࠀetk etmektࠀr (Şekࠀl 2'ye bakınız). ࠀcࠀDüzenley topraklayıcıların topraklama tesࠀsࠀne bağlı olup olmamalarının ࠀönem yoktur. 24) Potansࠀyel :ࠀdengelemes Potansࠀyel farklarının ortadan kaldırılmasıdır. Örneğࠀn, koruma ࠀletkenlerࠀ leࠀ letkenࠀ borular ve letkenࠀ yapı ࠀbölümler arasında ya da bu borularla yapı ࠀbölümler ࠀarasındak potansࠀyel farklarının ࠀlmesࠀderࠀg amacıyla yapılan düzenlemelerdࠀr. 25) Fonksࠀyon potansࠀyel :ࠀdengelemes İletken kısımlar ࠀarasındak,ࠀmࠀlࠀger bࠀr şletmeࠀ elemanının, cࠀhazın veya tesࠀsࠀn sorunsuz çalışabࠀlmesࠀne yetecek kadar küçük değerlere düşürmek amacıyla yapılan düzenlemelerdࠀr. 26) Koruma potansࠀyel :ࠀdengelemes İletken kısımlar arasında yüksek gerࠀlࠀmlerࠀn ortaya çıkmasını önlemek amacıyla yapılan düzenlemelerdࠀr. 27) Fonksࠀyon ve koruma potansࠀyel :ࠀdengelemes Fonksࠀyon potansࠀyel ࠀdengelemes leࠀ koruma potansࠀyel dengelemesࠀnࠀn bࠀrleştࠀrࠀlmesࠀdࠀr ve bࠀr şletmeࠀ elemanı, cࠀhaz veya tesࠀs, nࠀçࠀ gerek fonksࠀyon ve gerekse koruma açısından öngörülen koşulların sağlanması nࠀçࠀ yeterlࠀdࠀr. 28) Potansࠀyel dengeleme hattı (eşpotansࠀyel kuşaklama): Potansࠀyel ࠀnࠀdengelemes sağlamak amacıyla kullanılan bağlantı. rࠀdࠀletkenlerࠀ 29) Üzerࠀne basılan yerࠀn yalıtılması: Üzerࠀne basılan yer leࠀ toprak ࠀarasındak dࠀrencࠀn, nࠀzࠀ verࠀlmeyen dokunma ࠀmlerࠀlࠀger oluşamayacak bࠀçࠀmde arttırılmasıdır. 30) Potansࠀyel :ࠀsürüklenmes Bࠀr topraklama tesࠀsࠀnࠀn yükselen potansࠀyelࠀnࠀn, bu tesࠀse bağlı bࠀr letkenࠀ (örneğࠀn, metal kablo kılıfları, PEN,ࠀletkenࠀ su borusu, demࠀryolu) leࠀ ࠀyelࠀpotans daha düşük olan bölgeye veya referans toprak bölgesࠀne taşınmasıdır. Bu, letkendeࠀ çevresࠀne göre bࠀr potansࠀyel farkı oluşur. 31) Global topraklama :ࠀstemࠀs Yerel topraklama tesࠀslerࠀnࠀn bࠀrbࠀrlerࠀne bağlanmasıyla elde edࠀlen ve bࠀrbࠀrlerࠀne yakın mesafede bulunan topraklama tesࠀslerࠀnde hࠀçbࠀr ࠀkelࠀtehl topraklama gerࠀlࠀmࠀnࠀn (toprak potansࠀyel (ࠀyükselmes ortaya çıkmamasını sağlayan bࠀr topraklama sࠀstemࠀdࠀr. Böyle sࠀstemler, toprak arıza akımın bölünmesࠀne nࠀzࠀ vererek, yerel topraklama sࠀstemࠀnde topraklama gerࠀlࠀmࠀnࠀn ࠀnࠀküçültülmes sağlar. Böyle bࠀr sࠀstem bࠀr eşpotansࠀyel yüzey oluşturur. c) Hata ve arızalar leࠀ ࠀlࠀlgࠀ tanımlar: 1) Bozuk olmayan şletmeࠀ (Normal :( şletmeࠀ Tesࠀs, cࠀhaz ve şletmeࠀ elemanları nࠀçࠀ öngörülmüş olan ࠀkoşullardak (örneğࠀn bunlara nࠀşkࠀlࠀ şletmeࠀ talࠀmatları uyarınca) ve hatasız ࠀdurumdak. rࠀşletmedࠀ 2) Bozuk şletmeࠀ durumu: Arızalı şletmeࠀ ve hata durumu nࠀçࠀ üst kavramdır. Not: Bozuk şletmeࠀ durumları, örneğࠀn yalıtımların,ࠀköprülenmes elektrࠀksel bağlantıların,ࠀlmesࠀkes bࠀleşenlerࠀn devre dışı kalması ࠀbࠀg durumlarla, yazılım hataları ve aynı zamanda cࠀhazların üretࠀm, çalıştırma ve bakımı ࠀsırasındak hatalardır. 3) Bࠀr tesࠀsࠀn veya cࠀhazın bozuk :ࠀşletmesࠀ Bࠀr tesࠀsࠀn veya cࠀhazın bࠀr hata durumu oluşturmaksızın, bozuk şletmeࠀ durumuna geçࠀp, bozuk olmayan şletmeࠀ durumunun dışına çıkmasıdır. 4) Hata durumu: Güvenlࠀkle ࠀlࠀlgࠀ bࠀr kısmın, örneğࠀn temel yalıtımın, koruma nࠀnࠀletkenࠀ veya güvenlࠀkle ࠀlࠀlgࠀ devrenࠀn ࠀnࠀgörev yapamaması nedenࠀyle bࠀr tesࠀs veya cࠀhazda ortaya çıkan bozuk şletmeࠀ durumudur. 5) Yalıtım hatası: ࠀYalıtımdak hata sonucu sࠀstemde ortaya çıkan hatadır. 6) Gövde teması: Bࠀr hata sonucunda bࠀr elektrࠀk şletmeࠀ elemanının ࠀgövdes leࠀ aktࠀf bölümler arasında oluşan letkenࠀ bağlantıdır. 7) Kısa devre: İşletme bakımından bࠀrbࠀrࠀne karşı gerࠀlࠀm altında olan letkenlerࠀ (ya da aktࠀf bölümler) arasında, bࠀr arıza sonucunda oluşan letkenࠀ bağlantıdır. Ancak olayın kısa devre ࠀlmesࠀsayılab, nࠀçࠀ arızanın olduğu akım ࠀdevres üzerࠀnde bࠀr tüketࠀm cࠀhazın ࠀrencࠀd ࠀbࠀg ࠀşlevࠀ olan bࠀr dࠀrencࠀn bulunmaması gerekࠀr. 8) Hat teması: Kısa devrenࠀn oluştuğu akım ࠀdevres üzerࠀnde, ࠀşlevࠀ olan bࠀr dࠀrenç bulunursa, bu olaya hat teması adı verࠀlࠀr. 9) Toprak hatası: Bࠀr faz nࠀnࠀletkenࠀ ya da şletmeࠀ ࠀgereğ yalıtılmış orta, nࠀletkenࠀ bࠀr arıza sonucunda, toprakla ya da topraklanmış bࠀr bölümle oluşturduğu letkenࠀ bağlantıdır. İletken bağlantı bࠀr ark üzerࠀnden de olabࠀlࠀr. Yıldız noktası doğrudan doğruya ya da küçük ࠀdeğerl bࠀr dࠀrenç üzerࠀnden topraklanan,ࠀşebekelerdek toprak hatasına toprak kısa ࠀdevres adı verࠀlࠀr. Yıldız noktası yalıtılmış ya da kompanze edࠀlmࠀş (dengelenmࠀş) şebekelerde toprak hatasına toprak teması adı verࠀlࠀr. Toprak teması, aynı şebekenࠀn ࠀkࠀ ya da daha çok, ndeࠀletkenࠀ farklı noktalarda olursa, buna çࠀft toprak teması ya da çok fazlı toprak hatası adı verࠀlࠀr. 10) Hata :ࠀmࠀlࠀger İnsanlar tarafından dokunulabࠀlen ve şletmeࠀ akım devresࠀne nࠀşkࠀlࠀ olmayan, letkenࠀ bölümler arasında ya da böyle bࠀr bölüm leࠀ referans toprağı arasında oluşan gerࠀlࠀmdࠀr. 11) Hata akımı: Bࠀr yalıtkanlık hatası sonucunda geçen akımdır. Hata akımı ya bࠀr kısa devre akımıdır ya da bࠀr toprak teması akımıdır. 12) Toprak hata akımı (I F ): Hata yerࠀnde (toprak teması olan yer) yalnızca bࠀr toprak temas noktası bulunması durumunda, şletmeࠀ akım devresࠀnden toprağa ya da topraklanmış bölümlere geçen akımdır (Şekࠀl 3 e ve Şekࠀl 4a dan Şekࠀl 4e ye kadar bakınız). Bu akım: Yıldız noktası doğrudan doğruya ya da küçük ࠀdeğerl bࠀr dࠀrenç üzerࠀnden topraklanmış şebekelerde, toprak kısa devre akımı ya da bࠀr fazlı kısa devre akımı Not: I E topraklama akımı, I F toprak hata akımının, bࠀr topraklama tesࠀsࠀnࠀn potansࠀyelࠀnࠀn yükselmesࠀne neden olan bölümüdür. I E nࠀn hesaplanması nࠀçࠀ Ek N ye bakınız. 14) Kaçak akım: İşletme araçlarının,ࠀgövdeler akım sࠀstemࠀnࠀn orta noktasına ya da doğrudan doğruya topraklanmış bࠀr şebeke noktasına veya toprağa letkenࠀ olarak bağlanmışlarsa, şletmeࠀ elemanının aktࠀf bölümlerࠀnden, şletmeࠀ yalıtkanı üzerࠀnden aktࠀf olmayan bölümlere, örneğࠀn gövdeye şletmeࠀ sırasında geçen akımdır. Sonuç olarak kaçak akım, şletmeࠀ sırasında hatasız bࠀr akım devresࠀnden toprağa veya yabancı bࠀr letkenࠀ kısma akan akımdır. ࠀleşenࠀb kapasࠀtࠀf bࠀr kondansatörlerࠀn kullanılmasından kaynaklanan özellࠀkle kapasࠀtelerࠀnden veya şletmeࠀ elemanlarının toprağa karşı akımın, Not: Bu bulunabࠀlࠀr. 15) Yüksek kaçak akım şlemࠀ ࠀlgࠀB ) donanımları :( nࠀçࠀ TS 40 a uygun fࠀş prࠀz veya ࠀbenzer leࠀ bağlı IEC e uygun olarak ölçülen ve belࠀrtࠀlen sınırı aşan toprak kaçak akımıdır. 16) Hızlı açma: Bࠀr toprak hata akımının 0,5 sanࠀyeden daha kısa sürede kesࠀlmesࠀdࠀr. 17) Azalma (redüksࠀyon) katsayısı (r): Üç fazlı bࠀr sࠀstemde, kısa devrenࠀn meydana ࠀğࠀgeld yerden ve merkezlerࠀn topraklama tesࠀslerࠀnden ࠀbell bࠀr uzaklıkta akan toprak akımının, şletmeࠀ akım ࠀndekࠀdevres letkenlerdenࠀ geçen akımlarına nࠀşkࠀlࠀ sıfır akım bࠀleşenlerࠀnࠀn toplamına ( r = I E / 3 I 0 ) oranıdır. Şekࠀl 4a Yıldız noktası yalıtılmış bࠀr şebekede toprak hata akımı Şekࠀl 4b Toprak teması kompanze edࠀlmࠀş (rezonans topraklı) bࠀr şebekede toprak hata akımı Şekࠀl 4c Yıldız noktası, ࠀdeğer düşük bࠀr empedans üzerࠀnden topraklanmış bࠀr şebekede toprak hata akımı Şekࠀl 4d Toprak teması kompanze edࠀlmࠀş ve ࠀcࠀgeç olarak yıldız noktası ࠀdeğer düşük bࠀr empedans üzerࠀnden topraklanmış bࠀr şebekede toprak hata akımı # 0&sourceXmlSearch =ࠀskࠀn.Aspx?MevzuatKod= &MevzuatIlࠀ 2/31

3 1) Sࠀstem topraktan ayrılabࠀlࠀr. Nötr, dağıtılabࠀlࠀr veya dağıtılmayabࠀlࠀr. Şekࠀl 4e Yıldız noktası yalıtılmış veya toprak teması kompanze edࠀlmࠀş bࠀr şebekede çࠀft toprak temas akımı I F I C I L I R I H Toprak hata akımı, Kapasࠀtࠀf toprak akımı, Paralel söndürme (kompanzasyon) bobࠀnlerࠀnࠀn akımlarının toplamı, Kaçak akım, Harmonࠀk akım, I RES Toprak teması artık akımı, I k1 Tek kutuplu toprak kısa devresࠀnde alternatࠀf başlangıç kısa devre akımı, I kee Çࠀft toprak temas akımı. Şekࠀl 4 Yüksek gerࠀlࠀm şebekelerࠀnࠀn yıldız noktası durumlarına göre toprak hata akımlarının sınıflandırılması d) Şebeke (sࠀstem) tࠀplerࠀne nࠀşkࠀlࠀ tanımlar: 1) Şebekelerࠀn yıldız noktalarının topraklanma durumlarına göre sınıflandırılması: nࠀşletmenࠀ topraklama,ࠀbölümler tesࠀs ࠀötek leࠀ yıldız noktasını oluşturan generatörlerࠀn yıldız noktaları Transformatörlerࠀn ve Yıldız noktası yalıtılmış şebekeler: (ࠀ tesࠀsࠀne bağlanmamış olan şebekelerdࠀr. Yıldız noktası çok büyük bࠀr empedans ya da bࠀr aşırı gerࠀlࠀme karşı koruma cࠀhazı üzerࠀnden toprağa bağlanan şebekeler de yıldız noktası yalıtılmış şebeke sayılırlar. bölümlerࠀnࠀn yıldız tesࠀs ࠀötek bࠀrden fazla transformatörün ya da yıldız noktasını oluşturan Bࠀr ya da (dengelenmࠀş) şebekeler: edࠀlmࠀş Toprak teması kompanze (ࠀࠀ noktaları veya orta noktaları söndürme ࠀnlerࠀbob üzerࠀnden topraklanmış ve bu düzenlerࠀn endüktansı, şebekenࠀn toprak ࠀnࠀtesࠀkapas kompanze edecek bࠀçࠀmde ayarlanmış olan şebekelerdࠀr. bࠀrden fazla transformatörün veya yıldız Bࠀr ya da üzerࠀnden topraklanmış şebekeler: bࠀr empedans ࠀdeğerl Yıldız noktası doğrudan doğruya ya da küçük (ࠀࠀࠀ noktasını oluşturan ࠀötek tesࠀs bölümlerࠀnࠀn ya da generatörlerࠀn yıldız noktası, doğrudan doğruya veya akım sınırlayan ohmࠀk dࠀrenç ya da reaktans ࠀnࠀbob üzerࠀnden topraklanmış olan ve ࠀşebekedek koruma,ࠀdüzen ࠀherhang bࠀr ࠀnoktadak toprak hatasında otomatࠀk açmayı sağlayacak bࠀçࠀmde yapılmış olan şebekelerdࠀr. Bu tanıma, toprak teması başlangıcında yıldız noktası kısa ࠀsürel olarak topraklanan, yıldız noktası yalıtılmış veya kompanze edࠀlmࠀş şebekeler de dahࠀldࠀr. temasında, kendࠀne sönmeyen toprak ࠀKend üzerࠀnden topraklanmış şebekeler: bࠀr empedans ࠀdeğerl olarak küçük ࠀcࠀgeç ࠀletkenࠀ bࠀr faz v)yıldızࠀ noktası veya yıldız noktası veya şletmeࠀ akım devresࠀnࠀn bࠀr ࠀletkenࠀ (faz,(ࠀletkenࠀ toprak temasının başlangıcından bࠀrkaç sanࠀye sonra kısa ࠀsürel olarak topraklanan, yıldız noktası yalıtılmış veya kompanze edࠀlmࠀş şebekelerdࠀr. 2) Dağıtım şebekelerࠀnࠀn ࠀmlࠀlࠀger letkenࠀ sayısına göre sınıflandırılması:dağıtım ࠀşebekeler gerࠀlࠀm türüne göre letkenࠀ sayısı bakımından ࠀaşağıdak şekࠀlde sınıflandırılır. ࠀstemlerࠀs Alternatࠀf akım ࠀstemlerࠀs Doğru akım ࠀtell Tek fazlı 2 ࠀtell 2 ࠀtell Tek fazlı 3 ࠀtell 3 ࠀtell fazlı 3 ࠀİk ࠀtell Üç fazlı 3 ࠀtell Üç fazlı 4 ࠀtell Üç fazlı 5 3) Dağıtım şebekelerࠀnࠀn topraklama tࠀpࠀne göre sınıflandırılması: Bu Yönetmelࠀkte sࠀstem topraklamasının ࠀaşağıdak ࠀplerࠀt dࠀkkate alınmıştır. Notlar: 1 Şekࠀl 5a dan Şekࠀl 5e ye kadar olan şekࠀllerde, genel olarak kullanılan üç fazlı sࠀstemlere örnekler verࠀlmࠀştࠀr. Şekࠀl 5f den Şekࠀl 5k ya kadar olan şekࠀllerde, genel olarak kullanılan doğru akım sࠀstemlerࠀne örnekler verࠀlmࠀştࠀr. 2 Kullanılan kodların anlamları aşağıda verࠀlmࠀştࠀr: ࠀncࠀrࠀB harf: Güç sࠀstemࠀnࠀn toprağa bağlanması, T: Bࠀr noktanın toprağa doğrudan bağlanması, I: Bütün ࠀmlࠀlࠀger bölümlerࠀn topraktan ayrılmış olması veya bࠀr noktadan bࠀr empedans üzerࠀnden toprağa bağlanması. ࠀncࠀİk harf: Tesࠀsatın ࠀaçıktak letkenࠀ bölümlerࠀnࠀn toprağa bağlanması, T: Güç sࠀstemࠀnࠀn ࠀherhang bࠀr noktasının topraklanmasından bağımsız olarak ࠀaçıktak letkenࠀ bölümlerࠀn elektrࠀksel olarak doğrudan toprağa bağlanması, N: ࠀAçıktak letkenࠀ bölümlerࠀn güç sࠀstemࠀnࠀn topraklanmış noktasına elektrࠀksel olarak doğrudan bağlanması (a.a. sࠀstemlerࠀnde güç sࠀstemࠀnࠀn topraklanmış noktası, normal olarak nötr noktası veya nötr noktası yoksa bࠀr ana (faz).( rࠀletkendࠀ,ࠀdüzenlenmes nࠀletkenࠀ harf (varsa): Nötr ve koruma ࠀsonrak Bࠀr S: Nötr veya topraklanmış hat ndenࠀletkenࠀ ayrı bࠀr letkenleࠀ koruma fonksࠀyonun sağlanması (veya a.a. sࠀstemlerࠀnde topraklanmış ana (faz).( letkendenࠀ.(ࠀletkenࠀ bࠀrleştࠀrࠀlmesࠀ(pen üzerࠀnden letkenࠀ güvenlࠀğࠀnࠀn tek C: Nötr ve koruma leࠀ bağlanır. TN ࠀletkenࠀ bu noktaya koruma ࠀbölümler letkenࠀ ࠀaçıktak tesࠀsatın bࠀr nokta bulunur ve sࠀstemlerࠀnde doğrudan topraklanmış TN :ࠀstemlerࠀs TN (ࠀ,ࠀstemࠀs nötr ve koruma nࠀnࠀletkenlerࠀ düzenlenmesࠀne göre üç tࠀpe ayrılır: TN S ࠀstemࠀs : Sࠀstemࠀn tamamında ayrı bࠀr koruma ࠀletkenࠀ kullanılır. TN C S ࠀstemࠀs : Nötr ve koruma fonksࠀyonları, sࠀstemࠀn bࠀr bölümünde tek letkendeࠀ bࠀrleştࠀrࠀlmࠀştࠀr. TN C ࠀstemࠀs : Sࠀstemࠀn tamamında nötr ve koruma fonksࠀyonları tek letkendeࠀ bࠀrleştࠀrࠀlmࠀştࠀr. ࠀl 5 tekࠀşek sembollerࠀn açıklaması: Nötr ࠀletkenࠀ (N) Koruma ࠀletkenࠀ (PE) Bࠀrleşࠀk koruma ve nötr ࠀletkenࠀ (PEN) Sࠀstemࠀn tamamında nötr ࠀletkenࠀ leࠀ koruma ࠀletkenࠀ ayrı Sࠀstemࠀn tamamında topraklanmış faz ࠀletkenࠀ leࠀ koruma ࠀletkenࠀ ayrı ࠀstemࠀS Şekࠀl 5a TN S ࠀAçıktak letkenࠀ bölümler ( Gövde vb ) Şekࠀl 5b TN C S.ࠀstemࠀS Nötr ࠀletkenࠀ ve koruma,ࠀletkenࠀ sࠀstemࠀn bࠀr bölümünde tek letkendeࠀ bࠀrleştࠀrࠀlmࠀştࠀr Şekࠀl 5c TN C.ࠀstemࠀS Sࠀstemࠀn tamamında nötr ve koruma fonksࠀyonları, tek letkendeࠀ bࠀrleştࠀrࠀlmࠀştࠀr elektrࠀksel olarak topraklayıcısından ࠀstemࠀs güç,ࠀbölümler letkenࠀ ࠀaçıktak tesࠀsatın bࠀr nokta bulunur, sࠀstemࠀnde doğrudan topraklanmış TT :ࠀstemlerࠀs TT (ࠀࠀ bağımsız olan topraklayıcılara bağlanır. ࠀstemࠀS Şekࠀl 5d TT ࠀaçıktak tesࠀsatının Elektrࠀk üzerࠀnden toprağa bağlanır. bࠀr empedans bࠀr noktadan, bölümler topraktan ayrılır veya ࠀmlࠀlࠀger sࠀstemࠀnde bütün IT :ࠀstemࠀs IT (ࠀࠀࠀ bağlanır. sࠀstem topraklamasına bࠀrleşࠀk olarak topraklanır veya ayrı ayrı veya ࠀbölümler letkenࠀ ࠀstemࠀS Şekࠀl 5e IT verࠀlmࠀştࠀr. aşağıda ࠀplerࠀt sࠀstemlerࠀnࠀn sࠀstemlerࠀnde topraklama Doğru akım :ࠀstemlerࠀs ( vࠀ Doğru akım Not: Topraklanmış doğru akım sࠀstemlerࠀnde elektro mekanࠀk korozyon dࠀkkate alınmalıdır. Şekࠀl 5f, Şekࠀl 5g, Şekࠀl 5h, Şekࠀl 5j ve Şekࠀl 5k da ࠀkࠀ ࠀtell bࠀr doğru akım ࠀndekࠀstemࠀs ࠀrlࠀbel bࠀr kutbun topraklanması gösterࠀldࠀğࠀnde, bunun negatࠀf veya pozࠀtࠀf kutup olması kararı, çalışma durumuna ve dࠀğer koşullara dayanmalıdır. ࠀstemࠀs Şekࠀl 5f TN S Doğru akım Topraklanmış hat ࠀletkenࠀ (örnek olarak L ) (Sࠀstem a) veya topraklanmış orta letkenࠀ (M) ( Sࠀstem b) koruma ndenࠀletkenࠀ sࠀstem boyunca ayrılır. # 0&sourceXmlSearch =ࠀskࠀn.Aspx?MevzuatKod= &MevzuatIlࠀ 3/31

4 6) 7) ࠀstemࠀs Şekࠀl 5g TN C Doğru akım Sࠀstem ࠀa) dak topraklanmış hat nࠀnࠀletkenࠀ (örnek olarak L ) ve koruma nࠀnࠀletkenࠀ fonksࠀyonları, sࠀstem boyunca tek bࠀr PEN (d.a.) ndeࠀletkenࠀ bࠀrleştࠀrࠀlࠀr veya Sࠀstem ࠀb) dek topraklanmış orta letkenࠀ (M) ve koruma nࠀnࠀletkenࠀ fonksࠀyonları, sࠀstem boyunca tek bࠀr PEN (d.a.) ndeࠀletkenࠀ bࠀrleştࠀrࠀlࠀr. ࠀstemࠀs Şekࠀl 5h TN C S Doğru akım Sࠀstem ࠀa) dak topraklanmış hat nࠀnࠀletkenࠀ (örnek olarak L ) ve koruma nࠀnࠀletkenࠀ fonksࠀyonları sࠀstemࠀn bࠀr bölümünde tek bࠀr PEN (d.a.) ndeࠀletkenࠀ bࠀrleştࠀrࠀlࠀr veya Sࠀstem ࠀb) dek topraklanmış orta letkenࠀ (M) ve koruma nࠀnࠀletkenࠀ fonksࠀyonları sࠀstemࠀn bࠀr bölümünde tek bࠀr PEN (d.a.) ndeࠀletkenࠀ bࠀrleştࠀrࠀlࠀr. ࠀstemࠀs Şekࠀl 5j TT Doğru akım ࠀstemࠀs Şekࠀl 5k IT Doğru akım e) İletࠀşࠀm sࠀstemlerࠀne nࠀşkࠀlࠀ tanımlar:,ࠀdeğerler (örneğࠀn ölçü dahࠀl olmak üzere de ࠀlerࠀlgࠀb,( şaretlerࠀ uzaktan kumanda (örneğࠀn ses, görüntü ve bࠀlgࠀlerࠀn Haber ve :ࠀsࠀtes mࠀşࠀletࠀ cࠀhazı ve İletࠀşࠀm 1) düzenlerdࠀr. ࠀgerekl nࠀçࠀ ࠀşlenmesࠀ ve ulaştırılması) ve ࠀmࠀletࠀ ࠀyan ) hbarlarࠀ ve komutlar), taşınması Bࠀr mࠀşࠀletࠀ cࠀhazı, bağımsız bࠀr düzen veya ࠀkend ndeࠀçࠀ kapalı bࠀr bࠀleşendࠀr. Dış boyutlar tanımlama nࠀçࠀ ölçüt değࠀldࠀr. ࠀgerekl nࠀçࠀ ࠀlmesࠀşletࠀ tesࠀsࠀnࠀn mࠀşࠀletࠀ ve ࠀdüzenler bࠀlgࠀlerࠀn taşınmasına yarayan hatlı veya hatsız taşıma yolu, alıcı haber ve,ࠀdüzenler ࠀcࠀver tesࠀsࠀne; mࠀşࠀletࠀ Bࠀr düzenler dahࠀldࠀr. 2) ࠀlgࠀB şlemࠀ donanımı: Ayrı veya sࠀstemle bࠀrleşࠀk, ࠀlgࠀb toplayan, şleyenࠀ ve depolayan elektrࠀkle çalışan makࠀne bࠀrࠀmlerࠀdࠀr. 3) Elektrࠀk şletmeࠀ elemanlarının koruma sınıfları: bࠀr koruma şletmeࠀ elemanlarıdır. Ek Elektrࠀk çarpmasına karşı korumanın sadece temel yalıtıma dayanmadığı şletmeࠀ elemanları: dahࠀl olan Koruma sınıfı I e (ࠀ,ࠀönlem kısımların sabࠀt tesࠀsata nࠀşkࠀlࠀ koruma neࠀletkenࠀ bağlanmasıyla sağlanır; bu durumda temel ࠀyalıtımdak bࠀr hatada gerࠀlࠀm kalıcı olamaz. Not: Koruma sınıfı I e dahࠀl olan şletmeࠀ elemanları, ࠀncࠀkࠀ bࠀr yalıtıma veya kuvvetlendࠀrࠀlmࠀş yalıtıma sahࠀp ya da küçük gerࠀlࠀmle lenࠀşletࠀ şletmeࠀ elemanlarına da sahࠀp olabࠀlࠀr. bࠀr yalıtım veya ࠀncࠀkࠀ dayanmadığı, Elektrࠀk çarpmasına karşı korumanın sadece temel yalıtıma şletmeࠀ elemanları: dahࠀl olan Koruma sınıfı II ye (ࠀࠀ kuvvetlendࠀrࠀlmࠀş yalıtım ࠀbࠀg ek koruma önlemlerࠀnࠀn de alınmış olduğu şletmeࠀ elemanlarıdır. Bunlarda koruma nࠀnࠀletkenࠀ bağlanmasına olanak yoktur ve bu husus tesࠀsat koşullarından bağımsızdır. Not: Koruma ࠀdereces II ye dahࠀl olan şletmeࠀ elemanları, koruma ࠀletkenlerࠀ tarafından kuşatılma ࠀbࠀg önlemlerle donatılabࠀlࠀr; ancak bunlar şletmeࠀ elemanlarının olmalıdırlar. II nࠀn koşullarına uygun olarak yalıtılmış ndeࠀçࠀ bulunmalı ve koruma sınıfı Koruma sınıfı II ye dahࠀl olan metal mahfazalı şletmeࠀ elemanları, mࠀşࠀletࠀ teknࠀğࠀnde, fonksࠀyon potansࠀyel dengeleme ࠀletkenࠀ nࠀçࠀ kullanılabࠀlecek, mahfaza ࠀüstündek bࠀr bağlantı yerࠀyle donatılmış olabࠀlࠀrler. Koruma sınıfı II ye dahࠀl olan şletmeࠀ elemanları, fonksࠀyon topraklaması nࠀçࠀ kullanılacak bࠀr bağlantı ࠀyer leࠀ donatılmış olabࠀlࠀrler. Koruma sınıfı II ye dahࠀl olan şletmeࠀ elemanları, küçük gerࠀlࠀmlerle lenࠀşletࠀ şletmeࠀ elemanlarına da sahࠀp olabࠀlࠀrler. 4) Boyutlandırma sınıfı: Bࠀr dokunma akım devresࠀnde, kendࠀlerࠀnden aynı fࠀzyolojࠀk etkࠀler beklenen akım ve gerࠀlࠀm değerlerࠀne nࠀşkࠀlࠀ aralıktır. Not: Boyutlandırma sınıflarının anma ࠀdeğerler nࠀçࠀ ࠀncࠀBeş Bölüm e bakınız. verࠀlࠀr. nࠀzࠀ bࠀr dokunma akım yolunun ortaya çıkmasına gerࠀlࠀmlerde nࠀşkࠀlࠀ akım ve Boyutlandırma sınıfı 1A ve kural olarak boyutlandırma sınıfı 1B ye (ࠀ Not: Hࠀssedࠀlebࠀlࠀr bࠀr vücut akımının ortaya çıkmasının ࠀönlenmes gereken durumlarda, boyutlandırma sınıfı 1B ye nࠀşkࠀlࠀ akım ve gerࠀlࠀmlerde bࠀr dokunma akım yolu oluşması rࠀskࠀne gࠀrࠀlmez. edࠀlebࠀlࠀr. rࠀsk bࠀr dokunma akım yolunun oluşması bࠀr hata durumunda, gerࠀlࠀmlerde, sadece nࠀşkࠀlࠀ akım ve Boyutlandırma sınıfı 2 ye (ࠀࠀ olamaz. bࠀr dokunma akım yolu kalıcı gerࠀlࠀmlerde nࠀşkࠀlࠀ akım ve Boyutlandırma sınıfı 3 e (ࠀࠀࠀ 5) Ekran: Bࠀr alanın, sınırlı bࠀr kapalı hacࠀm neࠀsࠀçerࠀ ࠀnࠀrmesࠀg azaltmaya yarayan düzendࠀr. 6) Hat ekranı: Hatlarla bࠀrlࠀkte, ࠀrlࠀbel bࠀr geometrࠀk konumda çekࠀlen letkenࠀ malzemeden bࠀr ekrandır. Not: Elektromanyetࠀk ekran olarak düzenlenmࠀş şeklࠀyle hat ekranı, ࠀkࠀ ucundan da referans potansࠀyele bağlanmış olduğu, nࠀçࠀ potansࠀyel dengelemesࠀne katkıda bulunabࠀlࠀr. İKİNCİ BÖLÜM Yüksek Gerࠀlࠀm Tesࠀslerࠀnde Topraklama Topraklama Tesࠀslerࠀnࠀn Boyutlandırılması Madde 5 a) Topraklama tesࠀslerࠀnࠀn kurulması nࠀçࠀ temel koşullar: Topraklama tesࠀslerࠀnࠀn kurulmasında dört koşul yerࠀne getࠀrࠀlmelࠀdࠀr. 1) Mekanࠀk dayanım ve korozyona karşı dayanıklılığın sağlanması, 2) Isıl bakımdan en yüksek hata akımına (hesaplanarak bulunan) dayanıklılık,,ࠀönlenmes görmesࠀnࠀn nesnelerࠀn zarar 3) İşletme araçları ve 4) En yüksek toprak hata akımı esnasında, topraklama tesࠀslerࠀnde ortaya çıkabࠀlecek gerࠀlࠀmlere karşı nsanlarınࠀ güvenlࠀğࠀnࠀn sağlanması. Bu koşullardan dolayı topraklama tesࠀslerࠀnࠀn boyutlandırılması nࠀçࠀ ࠀaşağıdak parametreler önemlࠀdࠀr: (*),ࠀdeğer Hata akımının (*),ࠀsüres Hatanın.ࠀklerࠀözell Toprağın (*): Bu parametreler, esas olarak yüksek gerࠀlࠀm sࠀstemࠀnࠀn nötrünün topraklanma şeklࠀne bağlıdır. Farklı gerࠀlࠀm sevࠀyelerࠀnࠀn kullanıldığı bࠀr tesࠀste, bu dört koşul her bࠀr gerࠀlࠀm sevࠀyesࠀnde yerࠀne getࠀrࠀlmelࠀdࠀr. Farklı gerࠀlࠀm sࠀstemlerࠀnde aynı anda meydana gelen hatalar veya arızalar dࠀkkate alınmayabࠀlࠀr. Bu kurallar, çalışma ve ayırma ࠀndekࠀmahaller ࠀcࠀgeç toprak bağlantılarına uygulanmaz. b) Mekanࠀk dayanım ve korozyona karşı dayanıklılık bakımından topraklama tesࠀsࠀnࠀn boyutlandırılması: 1) Topraklayıcı (Topraklama elektrodu) : Topraklayıcılar toprak leࠀ ࠀsürekl temasta bulunduğu nࠀçࠀ korozyona (kࠀmyasal ve bࠀyolojࠀk etkࠀler, oksࠀtlenme, elektrolࠀtࠀk korozyon oluşumu ve elektrolࠀz vb.) karşı dayanıklı malzemelerden oluşmalıdır. Bunlar, hem montaj esnasında çıkabࠀlecek mekanࠀk zorlanmalara karşı dayanıklı olmalı hem de normal şletmedeࠀ oluşan mekanࠀk etkࠀlere dayanmalıdır. Beton temelࠀne gömülen çelࠀk ve çelࠀk kazıklar veya dࠀğer doğal topraklayıcılar topraklama tesࠀsࠀnࠀn bࠀr kısmı olarak kullanılabࠀlࠀrler. Topraklayıcılar, nࠀçࠀ mekanࠀk dayanım ve korozyon bakımından en küçük boyutlar Ek A da verࠀlmࠀştࠀr. Ek A da belࠀrtࠀlenlerden başka bࠀr malzeme kullanıldığı zaman (örneğࠀn paslanmaz çelࠀk) Madde ࠀ 5 a dak lkࠀ ࠀkࠀ koşula uygun olmalıdır. Çıplak bakır yada bakır kaplamalı çelࠀkten yapılmış genࠀş topraklayıcı sࠀstemlerࠀnࠀn; boru hatları, vb. çelࠀk yeraltı tesࠀslerࠀne olabࠀldࠀğࠀnce metalࠀk olarak temas etmemesࠀne dࠀkkat edࠀlmelࠀdࠀr. ࠀAks durumda çelࠀk bölümler büyük bࠀr korozyon tehlࠀkesࠀne uğrayabࠀlࠀr. 2) Topraklama :ࠀletkenlerࠀ Topraklama nࠀnࠀletkenlerࠀ mekanࠀk dayanım ve korozyona karşı dayanıklılık bakımından en küçük ࠀtlerࠀkes aşağıda verࠀlmࠀştࠀr. Bakır 16 mm 2 ( Ek F, ࠀF.5 dek snayaࠀstࠀ bakınız) Alümࠀnyum 35 mm 2 Çelࠀk 50 mm 2 3) Potansࠀyel dengeleme :ࠀletkenࠀ Potansࠀyel dengeleme nࠀnࠀletkenlerࠀ boyutlandırılması nࠀçࠀ Madde ࠀ 5 b2 dek verࠀler ࠀasgar şartlarda öngörülmüştür. Not : Çelࠀkten yapılmış topraklama ve potansࠀyel dengeleme,ࠀletkenlerࠀ korozyona karşı uygun güvenlࠀk ࠀnࠀönlemler gerektࠀrࠀr. c) Isıl zorlanmalara göre boyutlandırma: Topraklama ࠀletkenlerࠀ ve topraklayıcılar nࠀçࠀ göz önünde bulundurulması gereken akımlar Çࠀzelge 1 de verࠀlmࠀştࠀr. Not 1: Bazı durumlarda hata olmayan şletmedeࠀ (kararlı durum) ortaya çıkan sıfır bࠀleşen akımları topraklama tesࠀsࠀnࠀn boyutlandırılmasında göz önünde bulundurulmalıdır. Not 2: Proje tasarımı sırasında letkenࠀ kesࠀtࠀnࠀn hesaplanmasında kullanılan akımlar nࠀçࠀ tesࠀsࠀn ࠀgelecektek ࠀşmelerࠀgel göz önünde bulundurulmalıdır. Topraklama tesࠀslerࠀnde hata akımı çoğu kez kollara ayrılır. Bundan dolayı, her topraklayıcı, nࠀçࠀ bu kısımdan geçen hata akımının göz önüne alınmasında yarar vardır. Bu boyutlandırma nࠀçࠀ göz önünde bulundurulan son sıcaklıklar Ek B de ࠀğࠀldࠀver ࠀbࠀg seçࠀlerek, malzemenࠀn dayanıklılığının azalması ve ࠀçevredek malzemelerࠀn zarar ࠀgörmes (örneğࠀn beton veya yalıtkan maddeler) önlenmelࠀdࠀr. Bu Yönetmelࠀkte, topraklayıcıların ࠀetrafındak toprak nࠀçࠀ nࠀzࠀ verࠀlen sıcaklık artış ࠀdeğerler verࠀlmemࠀştࠀr. Deneyࠀmler böyle bࠀr sıcaklık artışının önemsࠀz olduğunu göstermࠀştࠀr. Topraklama nࠀnࠀletkenlerࠀ veya topraklayıcıların kesࠀtlerࠀnࠀn hesabı, hata akımının ࠀsüres ve büyüklüğüne bağlı olarak Ek B de verࠀlmࠀştࠀr. Hata süresࠀnࠀn 5 sanࠀyeden küçük (adyabatࠀk sıcaklık artışı) ve 5 sanࠀyeden büyük olması arasında bࠀr ayrım bulunmaktadır. Son sıcaklık, malzeme ve çevre koşullarına göre seçࠀlmelࠀdࠀr. Bununla bࠀrlࠀkte, Madde ࠀ 5 b2 dek en küçük kesࠀtler dࠀkkate alınmalıdır. Not: Kullanılan ek bağlantıların akım taşıma ࠀtesࠀkapas ( özellࠀkle vࠀdalı bağlantılar ) dࠀkkate alınmalıdır. Çࠀzelge 1 Topraklama sࠀstemlerࠀnࠀn tasarımı leࠀ ࠀlࠀlgࠀ akımlar ࠀpࠀt sࠀstemࠀnࠀn gerࠀlࠀm Yüksek Isıl yüklenme leࠀ ࠀlࠀlgࠀ akımlar 1) Topraklayıcılar Topraklama (Topraklama ࠀletkenࠀ elektrodu) ࠀmࠀlࠀger Topraklama (toprak potansࠀyel artışı) ࠀmlerࠀlࠀger ve dokunma akımlar ࠀlࠀlgࠀ leࠀ Yıldız noktası yalıtılmış şebekeler I 9) kee I E = r x I C # 0&sourceXmlSearch =ࠀskࠀn.Aspx?MevzuatKod= &MevzuatIlࠀ 4/31

5 1) ࠀEk A dak en küçük kesࠀtler dࠀkkate alınmalıdır. 6) 6) kee E C 2) Sadece ࠀyࠀ kompanze edࠀlmࠀş şebekelerde geçerlࠀdࠀr. Ek olarak artık akımın reaktࠀf bࠀleşenࠀnࠀn ࠀöneml mࠀktarda rezonans dışı 3) Söndürme bobࠀnlerࠀnࠀn beyan akımları, ࠀkend topraklama nࠀnࠀletkenlerࠀ tasarımında da dࠀkkate alınmalıdır. 4) Bࠀrden fazla akım yolu mümkün, seࠀ ortaya çıkan akım dağılımı, toprak elektrot sࠀstemࠀnࠀn tasarımında dࠀkkate alınmalıdır. 5) Genel formül yoktur (örnek olarak Şekࠀl 3 e bakınız). 6) ࠀEk A dak en küçük kesࠀt yeterlࠀdࠀr. 7) Yerel olarak sınırlanmış bࠀr yüksek gerࠀlࠀm şebekesࠀnde (örneğࠀn ࠀsanay tesࠀslerࠀnde) toprak hatası uzun süre (örneğࠀn saatlerce) 8) I kee I k1 den daha büyükse, yüksek olan bu değer kullanılmalıdır. 9) Hata temࠀzleme ࠀsüres 1 sanࠀyeden daha kısa, seࠀ I C veya I Res kullanılabࠀlࠀr. Şekࠀl 6 Sınırlı akım ࠀsüreler nࠀçࠀ nࠀzࠀ verࠀlen en yüksek dokunma ࠀmlerࠀlࠀger U Tp 2) 2) Toprak teması kompanze edࠀlmࠀş Söndürme ࠀnlࠀbob tesࠀslerde (dengelenmࠀş) şebekeler Söndürme bobࠀnsࠀz tesࠀslerde I kee 3) 9) I E = r x (I L 2 +I Res 2 ) 1/2 I E = r x I Res Yıldız noktası ࠀdeğer düşük bࠀr empedans üzerࠀnden topraklanmış şebekeler I k1 4) I k1 I E 5) Toprak teması Yıldız noktası ࠀcࠀgeç olarak topraklanmış kompanze edࠀlmࠀş tesࠀslerde ve ࠀcࠀgeç olarak ࠀdeğer yıldız noktası ࠀnlࠀbob Söndürme düşük bࠀr empedans ࠀÖtek bütün üzerࠀnden tesࠀslerde topraklanmış şebekeler I k1 4) I k1 8) I kee 3) I E 5) I E = r x (I L 2 +I Res 2 ) 1/2 Söndürme bobࠀnsࠀz I E = r x I Res olması dࠀkkate alınmalıdır. kalırsa; çࠀft toprak hata akımı ( I kee ) dࠀkkate alınmalıdır. Sࠀmgelerࠀn tanımları: I C Hesaplanan veya ölçülen kapasࠀtࠀf toprak hata akımı I Res Toprak hata artık akımı ( Şekࠀl 4 b ye bakınız). Tam değer ࠀbell değࠀlse I C nࠀn %10 u alınabࠀlࠀr. I L ࠀlࠀİlg transformatör ࠀndekࠀmerkez paralel söndürme bobࠀnlerࠀnࠀn beyan akımlarının toplamı I k1 Tek kutuplu toprak kısa devresࠀnde başlangıç alternatࠀf akımı (IEC veya HD533 e göre hesaplanır) I kee Çࠀft toprak hata akımı ( IEC veya HD533 e göre hesaplanır). (I kee nࠀçࠀ en yüksek değer olarak başlangıç üç I E r kutuplu kısa devre alternatࠀf akımının % 85 nࠀnࠀ kullanılmasına nࠀzࠀ verࠀlࠀr) Toprak akımı (Şekࠀl 3 e bakınız) Azalma (redüksࠀyon) katsayısı ( Ek J ye bakınız ). Transformatör merkezࠀnden çıkan letkenࠀ ve kabloların azalma katsayıları farklı, seࠀ hesaplarda temel alınacak akım Ek N ye göre belࠀrlenࠀr. d) Dokunma ve adım gerࠀlࠀmlerࠀne göre boyutlandırma: 1) İzࠀn verࠀlen değerler : İnsanlar nࠀçࠀ ࠀkelࠀtehl olan, vücuttan akan akımdır. Bu akımın,ࠀlerࠀetk IEC/TR de akımın ࠀsüres ve büyüklüğüne bağlı olarak açıklanmıştır. Uygulamada dokunma gerࠀlࠀmࠀnࠀn dࠀkkate alınması yeterlࠀdࠀr. Dokunma ࠀmࠀlࠀger nࠀçࠀ sınır değerler, hata süresࠀne bağlı olarak Şekࠀl 6 da verࠀlmࠀştࠀr. Bu,ࠀeğr çıplak elden çıplak ayağa nsanࠀ vücudu boyunca oluşabࠀlen gerࠀlࠀm ࠀnࠀdeğerler gösterࠀr. Bu değerlerࠀn hesaplanmasında başka ek dࠀrençler dࠀkkate alınmamıştır. Bununla bࠀrlࠀkte Ek C de verࠀlen hesap ࠀyöntem leࠀ bu ek dࠀrençler (örneğࠀn ayakkabı, yüksek ࠀrençlࠀd yüzey kaplama (ࠀmalzemeler bulunabࠀlࠀr. Her toprak hatasında akım ࠀdevres kesࠀlࠀr, dolayısıyla toprak hataları sonucunda uzun ࠀsürel veya belࠀrsࠀz ࠀsürel dokunma ࠀmlerࠀlࠀger oluşmaz. Adım ࠀmlerࠀlࠀger nࠀçࠀ nࠀzࠀ verࠀlen değerlerࠀn tanımlanması ࠀgerekl değࠀldࠀr. ࠀstemࠀs mࠀktar daha büyüktür. Dolayısıyla topraklama bࠀr verࠀlen değerlerden nࠀzࠀ nࠀçࠀ ࠀmlerࠀlࠀger verࠀlen değerler, dokunma nࠀzࠀ nࠀçࠀ ࠀmlerࠀlࠀger Not: Adım dokunma ࠀmࠀlࠀger koşullarını yerࠀne getࠀrdࠀğࠀnde, genellࠀkle ࠀkelࠀtehl adım gerࠀlࠀmlerࠀnࠀn oluşmayacağı varsayılır. Göz önüne alınan hata akımı süresࠀnde, koruma düzenlerࠀnࠀn ve devre kesࠀcࠀlerࠀn doğru çalıştığı varsayılır. 2) İzࠀn verࠀlen dokunma gerࠀlࠀmlerࠀnࠀn elde ࠀlmesࠀed nࠀçࠀ alınacak önlemler: Topraklama tesࠀsࠀnࠀn temel tasarımında Madde 5 a da verࠀlen lkࠀ üç koşul kullanılır. Tasarım, dokunma gerࠀlࠀmlerࠀne göre kontrol edࠀlmelࠀdࠀr ve sonra benzer durumlar nࠀçࠀ bࠀr tࠀp tasarım olarak dࠀkkate alınabࠀlࠀr. ࠀl 7 dekࠀşek akış dࠀyagramı uygun çözüm yolunu göstermektedࠀr. Hata akımlarının ࠀger dönüş yoluna bağlı olan özel durumlar nࠀçࠀ çözüm ࠀörnekler Ek R de verࠀlmࠀştࠀr. İzࠀn verࠀlen dokunma ࠀmࠀlࠀger U Tp nࠀn ࠀdeğerler nࠀçࠀ Şekࠀl 6 kullanılmalıdır. Ek dࠀrençler, Ek C de kullanılan hesap yöntemࠀne göre dࠀkkate alınabࠀlࠀr. İzࠀn verࠀlen bu değerler, ࠀaşağıdak hususlardan bࠀrࠀsࠀnࠀn veya dࠀğerࠀnࠀn yerࠀne ࠀlmesࠀrࠀget leࠀ gerçekleştࠀrࠀlmࠀş sayılır: Ya; C1 ve C2 den bࠀrࠀnࠀn sağlanması durumunda, C1: Söz konusu olan tesࠀs, global topraklama sࠀstemࠀnࠀn bࠀr parçası, seࠀ C2: Ölçme yoluyla veya hesaplama yoluyla bulunan topraklama ࠀmࠀlࠀger (potansࠀyel,(ࠀyükselmes Şekࠀl 6 ya uygun olan nࠀzࠀ verࠀlen dokunma gerࠀlࠀmࠀnࠀn ࠀkࠀ kat ࠀnࠀdeğer aşmıyorsa; Ya da, toprak potansࠀyel yükselmesࠀnࠀn büyüklüğüne ve hata süresࠀne bağlı olarak kabul ve tespࠀt edࠀlen ࠀEk D dek M ࠀönlemler alınmış. seࠀ Bu önlemler Ek D de açıklanmıştır. M ࠀönlemler ve C1 veya C2 koşullarının hࠀç ࠀsࠀrࠀb yerࠀne getࠀrࠀlmezse, genellࠀkle ölçme yaparak Şekࠀl 6 da nࠀzࠀ verࠀlen dokunma gerࠀlࠀmࠀnࠀn sağlanıp sağlanmadığı kontrol edࠀlmelࠀdࠀr. Buna alternatࠀf olarak, Madde ࠀ 5 a dak tüm koşulları yerࠀne getࠀren bࠀr tࠀp tasarım da kullanılabࠀlࠀr. Not: C1 veya C2 koşullarının ve M önlemlerࠀnࠀn alınmasına alternatࠀf olarak, dokunma gerࠀlࠀm ࠀdeğerler sahada yapılan ölçmelerle kontrol edࠀlebࠀlࠀr. Potansࠀyel,ࠀsürüklenmeler daࠀma ayrı olarak kontrol edࠀlmelࠀdࠀr. Bࠀr topraklama sࠀstemࠀnࠀn dokunma ve topraklama ࠀmlerࠀlࠀger elde bulunan verࠀlerden (toprak,ࠀrencࠀözd mevcut topraklama tesࠀslerࠀnࠀn topraklama empedansı, Ek K ya bakınız) hesaplanabࠀlࠀr. Hesaplama, nࠀçࠀ ࠀyeterl akım taşıma kapasࠀtesࠀne sahࠀp olan ve topraklama ࠀsࠀtes leࠀ ࠀgüvenl bࠀr şekࠀlde bağlanmış olan tüm topraklayıcılar ve dࠀğer topraklama ࠀslerࠀtes göz önünde bulundurulabࠀlࠀr. Bu husus özellࠀkle, tesࠀs edࠀlmࠀş hava hattı topraklama ࠀletkenlerࠀ ve topraklama ࠀsࠀetk olan kablolar nࠀçࠀ geçerlࠀdࠀr. Aynı şekࠀlde bu husus kablo zırhı veya kılıfı, PEN ࠀletkenࠀ veya başka bࠀr yolla, göz önünde bulundurulan topraklama tesࠀsࠀne bağlanmış bulunan topraklama sࠀstemlerࠀne de uygulanabࠀlࠀr. Şekࠀl K3 yardımıyla yapılacak hesaplamaların spatıࠀ, nࠀçࠀ dörtten fazla güzergahta döşenmemࠀş topraklama ࠀsࠀetk olan kabloların tümü göz önüne alınabࠀlࠀr. Bu kablolar farklı ࠀmlࠀlࠀger sࠀstemlere nࠀşkࠀlࠀ olabࠀlࠀr. Not: Güzergah sayısının dörtten fazla olması durumunda karşılıklı etkࠀlenme göz ardı edࠀlemez. Bundan dolayı, sadece mevcut güzergahlardan dördünün seçࠀlmesࠀne nࠀzࠀ verࠀlࠀr. Bࠀr güzergahta çok sayıda kablo bulunması halࠀnde, yalnızca bࠀr uzunluk dࠀkkate alınabࠀlࠀr. Dokunma ve topraklama gerࠀlࠀmlerࠀnࠀn ࠀtࠀtesp nࠀçࠀ ࠀgerekl olan akımlar Çࠀzelge 1 de verࠀlmࠀştࠀr. Ölçme yoluyla spatࠀ nࠀçࠀ Madde 7 (sırasıyla Ek N ve Ek G) dࠀkkate alınmalıdır. Topraklama tesࠀslerࠀnࠀn boyutlandırılmasında ࠀkࠀ durum özel olarak dࠀkkate alınmalıdır: Toprak teması dengelenmࠀş (kompanze edࠀlmࠀş) şebekeler, Yıldız noktası yalıtılmış şebekeler. Yıldız noktası ࠀcࠀgeç olarak ࠀdeğer düşük bࠀr empedans üzerࠀnden topraklanmış elektrࠀk ࠀndekࠀslerࠀtes topraklama,ࠀstemlerࠀs toprak hatasının beş sanࠀyeden daha kısa zamanda ࠀğࠀldࠀkes şebekeler ࠀbࠀg boyutlandırılabࠀlࠀr; ࠀaks taktࠀrde beş sanࠀyeden daha büyük toprak hata açma zamanlı şebekelerde olduğu ࠀbࠀg boyutlandırılır (Ek ࠀD dek Çࠀzelge D.1 e bakınız). Not 1: Bu ࠀeğr sadece yüksek gerࠀlࠀm ࠀndekࠀşebekeler toprak hataları nࠀçࠀ geçerlࠀdࠀr. Not 2: Akım, dࠀyagramda verࠀldࠀğࠀnden daha uzun süre akarsa U Tp ࠀdeğer nࠀçࠀ 75 V ࠀdeğer kullanılabࠀlࠀr. Topraklama Tesࠀslerࠀnࠀn Yapılması Madde 6 a) Topraklayıcıların ve topraklama nࠀnࠀletkenlerࠀ tesࠀs :ࠀlmesࠀed Bࠀr topraklama ࠀsࠀtes genel olarak toprak neࠀçࠀ gömülen veya çakılan yatay, düşey veya eğࠀk bࠀrkaç topraklayıcının bࠀr araya getࠀrࠀlmesࠀyle ( uygun toprak yayılma dࠀrencࠀnࠀn elde ࠀlmesࠀed nࠀçࠀ ࠀtlࠀçeş topraklayıcı kombࠀnasyonları) yapılır. Toprak ࠀnࠀrencࠀözd düşürmek, nࠀçࠀ kࠀmyasal maddelerࠀn kullanılması önerࠀlmez. Yüzeysel topraklayıcılar 0,5m leࠀ 1 m arasında bࠀr derࠀnlࠀğe yerleştࠀrࠀlmelࠀdࠀr. Bu mekanࠀk olarak ࠀyeterl bࠀr güvenlࠀk sağlar. Topraklayıcının, donma noktası sınırı altında kalan bࠀr derࠀnlࠀğe tesࠀs ࠀlmesࠀed tavsࠀye edࠀlࠀr. Düşey çakılan çubuklar durumunda her bࠀr çubuğun başı, genellࠀkle toprak sevࠀyesࠀnࠀn altına yerleştࠀrࠀlmelࠀdࠀr. Toprak özdࠀrencࠀnࠀn derࠀnlࠀğe bağlı olarak azalması halࠀnde düşey veya eğࠀk olarak çakılmış topraklayıcıların özellࠀkle yararı vardır. Bu Yönetmelࠀğe uygun olarak topraklanmış ve nşaatınࠀ bࠀr ࠀnࠀmࠀrࠀb oluşturan metal, skeletࠀ bu skeleteࠀ doğrudan bağlanan toprak ࠀbölümler nࠀçࠀ topraklama mekanࠀk bağlantı bakımdan kࠀletkenlࠀ ve elektrࠀksel ࠀyerler olmalı ve bütün ek ࠀyeterl ࠀtࠀkes letkenࠀ skeletࠀ yapısının kullanılabࠀlࠀr. Sonuç olarak, bütün olarak ࠀletkenࠀ ࠀgüvenl olmalıdır. ࠀcࠀGeç sökme ࠀşlemlerࠀ yapılacaksa, skeletࠀ yapısı bölümünün topraklama sࠀstemࠀnden ayrılmasının ࠀönlenmes nࠀçࠀ önlem alınmalıdır. Büyük metal bağlanmalıdır. noktada (ࠀkࠀ sayıda (en az ࠀyeterl sࠀstemࠀne skeletࠀ yapılar, topraklama Topraklama tesࠀsࠀnࠀn yapılmasında dࠀğer ayrıntılar Ek L ve Ek T den alınabࠀlࠀr. Şekࠀl 7 U E Topraklama ࠀmࠀlࠀger (toprak potansࠀyel artışı) veya U T dokunma gerࠀlࠀmࠀnࠀn kontrol ࠀlmesࠀed leࠀ U TP nࠀzࠀ verࠀlen dokunma gerࠀlࠀmࠀne göre global topraklama sࠀstemࠀnࠀn (C1) bࠀr parçası olmayan topraklama tesࠀsࠀnࠀn tasarımı b) Yüksek frekanslı gࠀrࠀşࠀmlerࠀn azaltılması nࠀçࠀ topraklama tesࠀslerࠀnde alınması gereken önlemler: Yüksek frekanslı ࠀmlerࠀşࠀrࠀg önlemek nࠀçࠀ ࠀgerekl uyarılar Ek E de bulunmaktadır. c) Potansࠀyel :ࠀsürüklenmes Yüksek gerࠀlࠀm topraklama sࠀstemlerࠀnࠀn ndeࠀçࠀ veya ࠀyakınındak mࠀşࠀletࠀ sࠀstemlerࠀnࠀn topraklama kuralları ࠀncࠀBeş Bölüm de verࠀlmࠀştࠀr. İletࠀşࠀm sࠀstemlerࠀnden doğan sürüklenen potansࠀyellere karşı, bu Yönetmelࠀkte yer almayan hususlar, nࠀçࠀ ࠀyürürlüktek uluslararası dokümanlar (örneğࠀn CCITT / ITU (ࠀflerࠀrektࠀd dࠀkkate alınır. Transformatör merkezࠀne gࠀren veya çıkan kablolar ve yalıtılmış metal borular, transformatör ࠀmerkez ࠀndekࠀçࠀ bࠀr toprak arızası süresࠀnce gerࠀlࠀm farklılıkları gösterebࠀlࠀr. Kablo ekranının ve/veya koruyucu zırhının topraklama şeklࠀne bağlı olarak (bࠀr veya her ࠀkࠀ ucunda), ekran ve/veya koruyucu zırh üzerࠀnde dࠀkkate değer zorlanma ࠀmlerࠀlࠀger ve akımlar oluşabࠀlࠀr. Kablonun veya borunun yalıtımı buna göre boyutlandırılmalıdır. Bࠀr uçtan topraklama durumunda bu şlemࠀ transformatör ࠀmerkez ndeࠀçࠀ veya dışında yapılabࠀlࠀr. Yalıtılmış dࠀğer uçta dokunma gerࠀlࠀmlerࠀnࠀn meydana gelebࠀleceğࠀne dࠀkkat edࠀlmelࠀdࠀr. ࠀAşağıdak örneklerde gösterࠀlen önlemler, gerektࠀğࠀnde sağlanmalıdır:,ࠀlmesࠀkes sࠀstemࠀnࠀn bulunduğu alandan dışarı çıktığı noktadan devamlılığının bölümlerࠀn topraklama Metal İletken bölümlerࠀn veya alanların yalıtılması,,ࠀlmesࠀed tesࠀs bölümlerࠀn veya alanların etrafına, dokunmayı engellemek üzere uygun engeller İletken,ࠀlmesࠀed tesࠀs engellerࠀn sࠀstemlerࠀne bağlı bölümler arasına yalıtkan Farklı topraklama Uygun potansࠀyel ࠀdüzenlenmes yapılması, Uygun düzenler kullanılarak aşırı gerࠀlࠀmlerࠀn sınırlandırılması. Normal olarak ࠀkelࠀtehl potansࠀyel farklarının meydana ࠀgelmeyeceğ yerlerde, yüksek gerࠀlࠀm tesࠀsࠀne nࠀşkࠀlࠀ topraklama,ࠀstemࠀs bࠀr global topraklama sࠀstemࠀnࠀn bࠀr bölümünü oluşturuyorsa, yalıtılmış boruların, kabloların vb.nࠀn letkenࠀ ࠀbölümler ࠀuzaktak bࠀr toprak potansࠀyelࠀne bağlı seࠀ ve yüksek gerࠀlࠀm tesࠀsࠀnࠀn topraklanmış büyür. erࠀşࠀlebࠀlࠀyorsa problemler bölümlerࠀne aynı anda letkenࠀ Buna göre, bu donanımın topraklayıcıdan etkࠀlenen alandan yeterࠀnce uzağa ࠀlmesࠀrࠀyerleşt gerekࠀr. Bu mümkün değࠀlse, uygun önlemler alınmalıdır. Genel bࠀr uzaklık belࠀrtࠀlemez, tehlࠀke ࠀdereces her bࠀr durum nࠀçࠀ özel olarak belࠀrlenmelࠀdࠀr. Böyle bࠀr uzaklığın hesabı Ek M de verࠀlmࠀştࠀr. d) İşletme araçlarının ve tesࠀslerࠀn topraklanmasına nࠀşkࠀlࠀ önlemler: Elektrࠀk sࠀstemࠀnࠀn bࠀr bölümü olan bütün ࠀaçıktak letkenࠀ bölümler topraklanmalı, özel durumlarda, yalıtılmış bölgeler oluşturulmalıdır. Dış letkenࠀ bölümler, uygunsa (örnek olarak ark, kapasࠀtࠀf ve endüktࠀf bağlantılar nedenࠀyle) topraklanmalıdır. Tesࠀs çࠀtlerࠀnࠀn,metal boruların, demࠀr yolu raylarının vb. topraklamaları leࠀ ࠀlࠀlgࠀ ayrıntılı önlemler Ek F de verࠀlmࠀştࠀr. e) Yıldırım etkࠀlerࠀne karşı topraklama :ࠀönlemler Yıldırımdan korunma nࠀçࠀ yüksek gerࠀlࠀm topraklama ࠀsࠀtes kullanılmalıdır. Bütün aşırı gerࠀlࠀm koruma düzenlerࠀnࠀn, toprağa boşalma yolunun dࠀrenç ve endüktansı olabࠀldࠀğࠀnce küçük tutulmalıdır. Bu sebeple topraklama elektroduna bağlantı mümkün olduğu kadar düz, köşe yapmadan ve en kısa yoldan yapılmalıdır. Ek H ye de bakınız. Yapıların yıldırım etkࠀlerࠀne karşı koruma ࠀönlemler nࠀçࠀ ࠀlࠀlgࠀ standartlara (TS 622, TS IEC ( (ࠀser ve TS IEC vb) ve dࠀğer ࠀlࠀlgࠀ mevzuatta belࠀrtࠀlen hususlara da uyulacaktır. f) Parlayıcı ve patlayıcı ortamlarda alınacak ek topraklama :ࠀönlemler Parlayıcı ve patlayıcı ortamlarda alınacak ek topraklama ࠀönlemler nࠀçࠀ ࠀlࠀlgࠀ standartlarda (örneğࠀn EN vb), tüzük ve genelgelerde belࠀrtࠀlen hususlara uyulacaktır. Topraklama Tesࠀslerࠀnde Ölçmeler Madde 7 Ölçme nࠀçࠀ genel açıklamalar Ek N de, dokunma gerࠀlࠀmࠀnࠀn ࠀölçülmes nࠀçࠀ açıklamalar Ek G de verࠀlmࠀştࠀr. a) Topraklama tesࠀslerࠀnde sahada yapılan muayeneler ve belgelendࠀrme: Her topraklama,ࠀsࠀtes kullanıcı tarafından şletmeyeࠀ alınmadan önce, montaj ve tesࠀs aşamasında, gözle muayene ࠀlmelࠀed ve deneyden geçࠀrࠀlmelࠀdࠀr. Topraklama tesࠀslerࠀnࠀn bࠀr yerleşࠀm planı bulunmalıdır. Montaj sırasında özellࠀkle bağlantılarda korozyona karşı korunma nࠀçࠀ doğru önlemlerࠀn alındığı, gözle muayene leࠀ kontrol edࠀlmelࠀdࠀr. Gerek tesࠀs etme aşamasında, gerekse şletmeࠀ ࠀndekࠀdönem muayene, ölçme ve denetleme perࠀyotları nࠀçࠀ Ek P'ye bakınız. b) Topraklama tesࠀslerࠀnࠀn kontrolü ve ࠀmࠀgözet nࠀçࠀ genel kurallar: # 0&sourceXmlSearch =ࠀskࠀn.Aspx?MevzuatKod= &MevzuatIlࠀ 5/31

6 Artık akımlı düzenlerde, I n b) Topraklama tesࠀslerࠀnࠀn kontrolü ve ࠀmࠀgözet nࠀçࠀ genel kurallar: 1) Muayene leࠀ kontrol: Topraklama sࠀstemlerࠀnࠀn bazı bölümlerࠀnࠀn durumu Ek P'de belࠀrtࠀlen perࠀyotlarda gözle muayene ve ölçme leࠀ kontrol edࠀlmelࠀdࠀr Not: Uygulamada genel olarak bࠀrkaç noktanın (örnek olarak ek yerlerࠀnࠀn, toprağa geçࠀş bölümlerࠀnࠀn) kazılması uygundur. 2) Ölçme veya hesap yoluyla kontrol: Ayrıca topraklamanın temel kurallarını etkࠀleyen büyük değࠀşࠀklࠀklerden sonra, toprak empedansının veya dokunma gerࠀlࠀmlerࠀnࠀn ࠀölçülmes ya da hesaplanması gereklࠀdࠀr (Madde 5 e bakınız). Elde edࠀlen sonuçların raporlanması gerekࠀr. Bu hesap ve ölçme perࠀyotları nࠀçࠀ Ek P ye bakınız. ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Alçak Gerࠀlࠀm Tesࠀslerࠀnde Topraklama Alçak Gerࠀlࠀm Tesࠀslerࠀnde Dolaylı Temasa Karşı Koruma : ࠀyöntemler tesࠀslerࠀnde dolaylı temasa karşı koruma gerࠀlࠀm Madde 8 Alçak Beslemenࠀn otomatࠀk olarak ayrılması leࠀ koruma, Koruma sınıfı II olan donanım kullanarak veya ࠀeşdeğer yalıtım leࠀ koruma, İletken olmayan mahallerde koruma, Topraklamasız tamamlayıcı yerel (ࠀmahall ) eşpotansࠀyel kuşaklama leࠀ koruma, Elektrࠀksel ayırma leࠀ koruma, olarak gruplandırılabࠀlࠀr. a) Beslemenࠀn otomatࠀk olarak ayrılması leࠀ koruma: Beslemenࠀn otomatࠀk olarak ayrılması, bࠀr arıza meydana geldࠀğࠀnde, dokunma gerࠀlࠀmࠀnࠀn ࠀdeğer ve süresࠀnden doğan, kࠀşࠀde patofࠀzyolojࠀk zararlı ࠀlerࠀetk ortaya çıkması ࠀskࠀr bulunduğunda gereklࠀdࠀr. Bu koruma,ࠀdüzenler sࠀstem topraklaması ࠀpࠀt ve koruma ࠀletkenlerࠀ leࠀ koruma düzenlerࠀnࠀn karakterࠀstࠀklerࠀnࠀn koordࠀnasyonunu gerektࠀrࠀr.topraklama sࠀstemࠀnࠀn,ࠀlmesࠀrࠀprojelend kurulması ve ࠀlmesࠀşletࠀ dönemࠀnde bu hususlara dࠀkkat edࠀlmelࠀdࠀr. 1 ) Beslemenࠀn ayrılması ve topraklama: bࠀr arıza durumunda, aynı ࠀarasındak ࠀletkenࠀ letkenࠀ bölüm veya koruma ࠀaçıktak leࠀ bölüm ࠀmlࠀlࠀger bࠀr Bࠀr devrede veya donanımda Beslemenࠀn ayrılması: (ࠀ ࠀkelࠀtehl gerࠀlࠀmࠀnࠀn aşan dokunma ࠀdeğer kࠀşࠀde 50 V a.a. etken değer veya 120 V d.a. dalgacıksız beklenen ࠀdurumundak leࠀ temas letkenࠀ bölümler erࠀşࠀlebࠀlen anda fࠀzyolojࠀk ࠀetk yapması rࠀskࠀnࠀn ortaya çıkmasına yetecek süre devam ࠀetmeyeceğ şekࠀlde, dolaylı temasa karşı koruma sağlayan bࠀr düzen, devrenࠀn veya donanımın ࠀnࠀbeslemes otomatࠀk olarak ayırmalıdır. Dokunma gerࠀlࠀmࠀne bağlı olmaksızın 5 ࠀyeyࠀsan aşmayan bࠀr ayırma süresࠀne, sࠀstemࠀn topraklama tࠀpࠀne bağlı olarak bazı durumlarda nࠀzࠀ verࠀlࠀr (Madde 8 a3.5 e bakınız). Not 1: Daha yüksek ayırma süresࠀne ve gerࠀlࠀme, elektrࠀk üretࠀm ve dağıtım sࠀstemlerࠀnde nࠀzࠀ verࠀlebࠀlࠀr. Not 2: Özel tesࠀslerde veya letkenࠀ olmayan mahallerde ayırma süresࠀnࠀn ve gerࠀlࠀmࠀn daha düşük ࠀdeğerler ࠀgerekl görülebࠀlࠀr. Not 3: IT sࠀstemlerࠀnde lkࠀ arızanın ortaya çıkmasında otomatࠀk ayırma genellࠀkle gerekmez. Not 4: Bu kurallar 15 Hz leࠀ 1000 Hz ࠀarasındak a.a. ve dalgacıksız d.a. kaynaklarına uygulanabࠀlࠀr. ࠀdeğer gerࠀlࠀmࠀnࠀn en büyük çermeyenࠀ anlamında kullanılmıştır. 120 V dalgacıksız d.a da tepe % 10 dan fazla dalgacık ࠀdeğer etken ࠀfadesࠀ Dalgacıksız Not 5: 140 V'u aşmaz. bağlanmalıdır. neࠀletkenࠀ bࠀr koruma tࠀpࠀnࠀn özel koşullarında bࠀr sࠀstem topraklamasının her letkenࠀ bölümler, ࠀAçıktak Topraklama: (ࠀࠀ Aynı anda erࠀşࠀlebࠀlen ࠀaçıktak letkenࠀ bölümler tek tek, gruplar halࠀnde veya ortak olarak aynı topraklama sࠀstemࠀne bağlanmalıdır. 2) Potansࠀyel dengeleme: bağlanmalıdır. potansࠀyel dengeleme hattına letkenࠀ bölümler ࠀaşağıdak bࠀnada, potansࠀyel dengeleme: Her Ana (ࠀ,ࠀletkenࠀ Ana koruma Ana topraklama ࠀletkenࠀ ve ana topraklama bağlantı ucu, Gaz, su ࠀbࠀg bࠀna ࠀndekࠀçࠀ besleme sࠀstemlerࠀne nࠀşkࠀlࠀ metal borular,.ࠀstemlerࠀs rmeࠀmlendࠀklࠀ ısıtma ve ࠀmerkez uygulanabࠀlࠀyorsa Yapısal metal bölümler, Bࠀna dışından başlayan bu ࠀbࠀg letkenࠀ bölümler, mümkün olduğunca bࠀna, ndeࠀçࠀ gࠀrࠀşlerࠀne yakın noktalarında. batlandırılmalıdırࠀrtࠀ Potansࠀyel,ࠀdengelemes mࠀşࠀletࠀ kablolarının bütün metal kılıflarında yapılmalıdır. Bununla bࠀrlࠀkte, bu kabloların sahࠀplerࠀnࠀn veya nࠀnࠀlerࠀşletmecࠀ ࠀznࠀ alınmalıdır. otomatࠀk ayırma koşulları tam olarak belࠀrtࠀlen de ࠀ/ 8 a1 bࠀr bölümünde Madde tesࠀsatın tesࠀsatta veya Bࠀr potansࠀyel dengeleme: Tamamlayıcı (ࠀࠀ gerçekleştࠀrࠀlemࠀyorsa, tamamlayıcı potansࠀyel ࠀdengelemes olarak adlandırılan bࠀr yerel potansࠀyel dengeleme uygulanmalıdır (Madde 8 b ye bakınız). Not 1: Tamamlayıcı potansࠀyel dengelemesࠀnࠀn kullanılması, beslemenࠀn başka sebeplerle ayrılması ࠀnࠀgereğ ortadan kaldırmaz (örneğࠀn yangına karşı koruma, donanımın ısıl zorlanmaları vb). Not 2: Tamamlayıcı potansࠀyel,ࠀdengelemes tüm tesࠀsatı, tesࠀsatın bࠀr bölümünü, bࠀr cࠀhazı veya bࠀr ࠀmahal kapsayabࠀlࠀr. :ࠀstemlerࠀs 3) TN 3.1) Tesࠀsatın ࠀaçıktak bütün letkenࠀ,ࠀbölümler ࠀlࠀlgࠀ her bࠀr transformatörde veya generatörde veya yakınında, topraklanması gereken koruma ࠀletkenlerࠀ, leࠀ güç sࠀstemࠀnࠀn topraklanmış noktasına bağlanmalıdır. Genel olarak güç sࠀstemࠀnࠀn topraklanmış noktası nötr noktasıdır. Nötr noktası bulunmuyorsa veya erࠀşࠀlemࠀyorsa, bࠀr faz ࠀletkenࠀ topraklanmalıdır. Hࠀçbࠀr durumda faz,ࠀletkenࠀ PEN ࠀletkenࠀ olarak çalışmamalıdır (Madde 8 a3.2 ye bakınız). Not 1: Başka ࠀlࠀetk toprak bağlantıları varsa, koruma nࠀnࠀletkenlerࠀ mümkün olan her yerde böyle noktalara da bağlanması tavsࠀye edࠀlࠀr. Arıza durumunda, koruma nࠀnࠀletkenlerࠀ potansࠀyelࠀnࠀn toprak potansࠀyelࠀne mümkün olduğunca yakın olmasını sağlamak, nࠀçࠀ mümkün olduğu kadar düzgün dağıtılmış noktalarda ek topraklama yapılması ࠀgerekl olabࠀlࠀr. Çok yüksek bࠀnalar ࠀbࠀg büyük bࠀnalarda, uygulama ࠀsebeb leࠀ koruma nࠀnࠀletkenࠀ ek topraklaması mümkün değࠀldࠀr. Bununla bࠀrlࠀkte, koruma ࠀletkenlerࠀ leࠀ dış görür. şlemࠀ eşpotansࠀyel kuşaklama, bu durumda benzer ࠀarasındak letkenࠀ bölümler Not 2: Aynı sebeple, koruma nࠀnࠀletkenࠀ bütün bࠀnalara veya evlere ࠀğࠀrdࠀg yerlerde topraklanmış olması. rࠀstenࠀ.(ࠀletkenࠀ yapabࠀlࠀr (PEN hࠀzmet olarak ࠀletkenࠀ ve nötr ࠀletkenࠀ, leࠀ koruma, letkenࠀ Madde 9 h de yer alan hususların sağlaması koşulu bࠀr tesࠀsatta tek Sabࠀt 3.2) 3.3) Koruma düzenࠀnࠀn ࠀklerࠀstࠀkarakter (Madde 8 a3.8 e bakınız) ve devre empedansları, tesࠀsatın ࠀherhang bࠀr yerࠀnde bࠀr faz ࠀletkenࠀ leࠀ bࠀr koruma ࠀletkenࠀ veya ࠀaçıktak letkenࠀ bölüm arasında hmalࠀ edࠀlebࠀlecek kadar düşük empedanslı bࠀr arıza meydana gelࠀrse, belࠀrtࠀlen süre ndeࠀçࠀ beslemenࠀn otomatࠀk olarak ayrılması mümkün olacak şekࠀlde olmalıdır. Z s x I a U o koşulu bu kuralı yerࠀne getࠀrࠀr. Burada; Z s Besleme kaynağının, arıza noktasına kadar ࠀmlࠀlࠀger ࠀletkenࠀ ve kaynakla arıza noktası ࠀarasındak koruma ࠀnࠀletkenࠀ çerenࠀ arıza çevrࠀmࠀnࠀn empedansıdır. I a U o anma gerࠀlࠀmࠀnࠀn fonksࠀyonu olarak veya 5 ࠀyeyࠀsan aşmayan alışılagelmࠀş sürede Madde 8 a3.1 de belࠀrtࠀlen koşullarda, Çࠀzelge 2 de belࠀrtࠀlen süre akımdır. otomatࠀk olarak çalışmasına sebep olan düzenࠀnࠀn ndeࠀçࠀ ayırıcı koruma U o Toprağa karşı a.a. anma gerࠀlࠀmࠀnࠀn etkࠀn değerࠀdࠀr. ࠀsüreler nࠀçࠀ en büyük açma (ayırma) ࠀstemlerࠀS Çࠀzelge 2 TN U o (V) >400 ࠀSüres Açma (ayırma) (s) 0,8 0,4 0,4 0,2 0,1 Not 1: TS 83 (IEC 60038) de belࠀrtࠀlen tolerans aralığı ࠀndekࠀçࠀ gerࠀlࠀmler, nࠀçࠀ anma gerࠀlࠀmࠀne uygun açma (ayırma) ࠀsüres uygulanır. Not 2: Gerࠀlࠀm ara değerlerࠀnde Çࠀzelge 2 de verࠀlen bࠀr üst değer uygulanır. ࠀhaࠀn prࠀzsࠀz doğrudan beslenen donanımların kullanılan ve elde kullanılan veya ࠀstemࠀs sürelerࠀnࠀn, I sınıfı koruma belࠀrtࠀlen en büyük açma Çࠀzelge 2 de 3.4) ࠀdevreler nࠀçࠀ Madde ࠀdek ࠀ/ 8 a1 hususları karşıladığı kabul edࠀlࠀr. 3.5) Dağıtım şebekelerࠀnde 5 ࠀyeyࠀsan aşmayan genellࠀkle kabul görmüş açma sürelerࠀne nࠀzࠀ verࠀlࠀr. Sadece sabࠀt donanımı besleyen devrelerࠀn son çıkışları nࠀçࠀ Çࠀzelge 2 de lenࠀstenࠀ ࠀdeğerler aşan, ancak 5 ࠀyeyࠀsan aşmayan bࠀr açma süresࠀne, Çࠀzelge 2 ye ࠀaşağıdak devresࠀne bağlı olması durumunda, devrelerࠀn son çıkışlarının, ayrı dağıtım tablosuna veya bu son çıkışı besleyen dağıtım gerektࠀren başka ࠀsüreler uygun açma koşullardan bࠀrࠀnࠀn sağlanması durumunda nࠀzࠀ verࠀlࠀr. aşmaz ࠀnࠀdeğer nࠀletkenࠀ empedansı [ (50 / U 0 ). Z S ] koruma ࠀarasındak eşpotansࠀyel kuşaklamaya bağlandığı nokta nࠀnࠀletkenࠀ ana leࠀ koruma Dağıtım tablosu (ࠀ veya, ye ࠀ/ 8 a2 potansࠀyel dengeleme koşullarına (Madde kapsayan ve ana ࠀbölümler letkenࠀ dış ࠀptekࠀt leࠀ aynı potansࠀyel dengeleme Dağıtım tablosunda, ana (ࠀࠀ bakınız) uyan eşpotansࠀyel kuşaklama bulunur. (ࠀࠀ/ 8 a2 potansࠀyel dengeleme (Madde getࠀrࠀlemࠀyorsa, tamamlayıcı yerࠀne leࠀ ࠀdüzenler koşullar aşırı akım koruma ࠀa3.5 dek 3.6) Madde 8 a3.3 a3.4 uygulanmalıdır. Dࠀğer bࠀr yol olarak, koruma bࠀr artık akım koruma ࠀdüzen leࠀ sağlanmalıdır. Not: Madde ࠀ 8 a3.9 dak nota bakınız. 3.7) Bࠀr arızanın faz ࠀletkenࠀ leࠀ toprak arasında meydana ࠀleceğࠀgeleb çok özel durumlarda, örneğࠀn hava hatlarında ࠀaşağıdak koşullar karşılanmalıdır: Koruma ࠀletkenࠀ ve buna bağlı ࠀaçıktak letkenࠀ bölümlerࠀn,ࠀmlerࠀlࠀger toprağa göre 50 V'u aşmamalıdır. Burada; R B R E U o,ࠀrencࠀd Paralel bağlı bütün topraklayıcıların eşdeğer yayılma Üzerࠀnde faz toprak arızası oluşabࠀlen bࠀr koruma neࠀletkenࠀ bağlanmamış dış letkenࠀ bölümlerࠀn toprağa,ࠀrencࠀd göre en küçük temas Toprağa göre anma a.a. gerࠀlࠀmࠀnࠀn etkࠀn değerࠀdࠀr. 3.8) TN sࠀstemlerࠀnde, ࠀaşağıdak koruyucu düzenlerࠀn kullanılması kabul edࠀlࠀr:,ࠀdüzenler Aşırı akım koruma ࠀdüzenler Artık (kaçak) akım koruma İstࠀsnalar: TN C sࠀstemlerࠀnde artık akım koruma ࠀdüzenler kullanılmamalıdır. TN C S sࠀstemࠀnde bࠀr artık akım koruma ࠀdüzen kullanıldığında, yük tarafında bࠀr PEN ࠀletkenࠀ kullanılmamalıdır. Koruma ࠀletkenࠀ leࠀ PEN nࠀnࠀletkenࠀ bağlantısı, artık akım koruma düzenࠀnࠀn kaynak tarafında yapılmalıdır. 3.9) Ana eşpotansࠀyel kuşaklamanın ࠀetk alanı ࠀdışındak bࠀr devrede otomatࠀk ayırma nࠀçࠀ artık akım koruma ࠀdüzen kullanıldığında, ࠀaçıktak letkenࠀ bölümler TN sࠀsteme bağlanmamalı, ancak koruma,ࠀletkenlerࠀ artık akım koruma düzenࠀnࠀn çalıştırma akımına uygun bࠀr dࠀrenç sağlayabࠀlen bࠀr topraklayıcıya bağlanmalıdır. Böyle korunan devre TT ࠀstemࠀs olarak şlemࠀ görür ve Madde 8 a4 uygulanır. ;ࠀdüzenler dࠀğer koruma kullanılabࠀlecek alanı dışında ࠀetk dengelemenࠀn potansࠀyel Not: Ana Ayırma transformatörü leࠀ besleme, Ek yalıtım uygulanmasıdır. :ࠀstemlerࠀs 4) TT bࠀr topraklayıcıya nࠀçࠀ ortak olan bölümlerࠀn tümü ࠀbࠀg bࠀrlࠀkte bu leࠀ ࠀletkenlerࠀ letkenࠀ bölümler, koruma bütün ࠀaçıktak leࠀ ortak korunan ࠀdüzen Aynı koruma (ࠀ bağlanmalıdır. Bࠀrkaç koruma düzenࠀnࠀn ࠀser bağlı olarak kullanılması durumunda, bu kural, her bࠀr düzen tarafından korunan ࠀaçıktak letkenࠀ bölümlerࠀn hepsࠀne ayrı ayrı uygulanır. Nötr noktası veya bu mevcut değࠀlse her bࠀr generatör veya transformatör merkezࠀnࠀn bࠀr faz ࠀletkenࠀ topraklanmalıdır. ). L gelmelࠀdࠀr (50 V = U yerࠀne R A x I a 50 V koşulu (ࠀࠀ Burada; R A I a,ࠀrencࠀd nࠀnࠀletkenࠀ toplam bölümlerࠀn koruma letkenࠀ ࠀaçıktak Topraklayıcı ve Koruyucu düzenࠀn otomatࠀk çalışmasına sebep olan akımdır. Koruma düzenࠀn bࠀr artık (kaçak) akım koruma ࠀdüzen olması halࠀnde, I a ; beyan artık (kaçak) çalıştırma akımı I n dࠀr. ࠀğࠀlࠀcࠀSeç sağlamak amacı, leࠀ S ࠀpࠀt artık akım koruma ࠀdüzenler genel tࠀp artık akım koruma ࠀdüzenler leࠀ ࠀser bağlı olarak kullanılabࠀlࠀr. S ࠀpࠀt artık akım koruma ࠀdüzen leࠀ seçࠀcࠀlࠀğࠀn sağlanması, nࠀçࠀ dağıtım şebekelerࠀnde 1 ࠀyeyࠀsan aşmayan çalışma süresࠀne nࠀzࠀ verࠀlebࠀlࠀr. Koruma düzenࠀnࠀn bࠀr aşırı akım koruma ࠀdüzen olması durumunda, bu düzen ya; Ters zaman ࠀklࠀstࠀkarakter bࠀr düzen olmalı ve I a, 5 sanࠀye ndeࠀçࠀ otomatࠀk çalışmaya sebep olan en küçük akım olmalıdır veya, ࠀ An tetࠀkleme ࠀklࠀstࠀkarakter bࠀr düzen olmalı ve I a, ࠀan tetࠀklemeye sebep olan en küçük akım olmalıdır. yapılmalıdır. ࠀdengelemes potansࠀyel bࠀr ve Madde 8 b ye uygun ࠀࠀ/ 8 a2 koşullar tamamen sağlanamazsa, Madde ࠀdek ࠀࠀ/ 8 a4 Madde (ࠀࠀࠀ edࠀlࠀr: düzenlerࠀn kullanılması kabul ࠀaşağıdak sࠀstemlerࠀnde, ( vࠀ TT,ࠀdüzenler Artık akım koruma.ࠀdüzenler Aşırı akım koruma Not 1: Aşırı akım koruma,ࠀdüzenler sadece R A nın çok düşük değerlerࠀnࠀn varlığında TT sࠀstemlerࠀnde dolaylı temasa karşı koruma nࠀçࠀ uygulanabࠀlࠀr. Not 2: Arıza ࠀmࠀlࠀger leࠀ çalışan koruma düzenlerࠀnࠀn kullanılması, yukarıda belࠀrtࠀlen koruma ࠀdüzenler kullanılmadığında özel uygulamaları dışarıda bırakmaz. :ࠀstemlerࠀs 5) IT 5.1) IT sࠀstemlerࠀnde, tesࠀsat topraktan yalıtılmalı veya toprağa yeterࠀnce yüksek bࠀr empedans üzerࠀnden bağlanmalıdır. Bu bağlantı ya sࠀstemࠀn nötr noktasında veya yapay nötr noktasında yapılabࠀlࠀr. Sonuç olarak tek kutuplu empedans yeterࠀnce yüksek seࠀ yapay nötr noktası doğrudan toprağa bağlanabࠀlࠀr. Hࠀçbࠀr nötr noktası olmaması durumunda bࠀr faz,ࠀletkenࠀ bࠀr empedans üzerࠀnden toprağa bağlanabࠀlࠀr. Bu durumda ࠀaçıktak letkenࠀ bölümde veya toprağa karşı tek bࠀr arıza meydana geldࠀğࠀnde, arıza akımı düşük olur ve Madde 8 a5.3 ࠀdek koşul sağlanmak kaydı letkenࠀ bölümlerle temas eden erࠀşࠀlebࠀlen durumunda, aynı anda ࠀgelmes arızanın aynı anda meydana ࠀkࠀ bࠀrlࠀkte, gerekmez. Bununla ࠀlmesࠀkes devrenࠀn leࠀ zorunlu olarak kࠀşࠀde ortaya çıkabࠀlecek zararlı patofࠀzyolojࠀk etkࠀlerࠀn ࠀnࠀskࠀr önlemek nࠀçࠀ önlemler alınmalıdır. 5.2) ࠀsattakࠀTes hࠀçbࠀr ࠀmlࠀlࠀger letkenࠀ doğrudan toprağa bağlanmamalıdır. Not: Aşırı gerࠀlࠀmlerࠀn azaltılması veya gerࠀlࠀm salınımlarının bastırılması, nࠀçࠀ empedanslar üzerࠀnden veya yapay nötr noktasından topraklamanın yapılması ࠀgerekl olabࠀlࠀr. Bunların karakterࠀstࠀk ࠀklerࠀözell tesࠀsat kurallarına uygun olmalıdır. 5.3) ࠀAçıktak letkenࠀ bölümler ayrı ayrı, grup halࠀnde veya topluca topraklanmalıdır. Not: Yüksek bࠀnalar ࠀbࠀg büyük bࠀnalarda uygulama ࠀnedenler leࠀ koruma nࠀnࠀletkenlerࠀ bࠀr topraklayıcıya doğrudan bağlanması mümkün olmaz. ࠀAçıktak letkenࠀ bölümlerࠀn topraklaması, koruma,ࠀletkenlerࠀ ࠀaçıktak letkenࠀ bölümlerࠀn ve dış letkenࠀ bölümlerࠀn kuşaklanması leࠀ sağlanabࠀlࠀr. ࠀAşağıdak koşul sağlanmalıdır: R A x I d 50 Volt Burada; R A I d ࠀAçıktak letkenࠀ bölümler nࠀçࠀ topraklayıcının yayılma dࠀrencࠀdࠀr. Bࠀr faz ࠀletkenࠀ leࠀ ࠀaçıktak bࠀr letkenࠀ bölüm ࠀarasındak hmalࠀ edࠀlebࠀlࠀr empedanslı lkࠀ arızanın arıza akımıdır. I d,ࠀdeğer kaçak akımları ve elektrࠀk tesࠀsatının toplam topraklama empedansını dࠀkkate alır. 5.4) Beslemenࠀn devamlılığı ࠀneden leࠀ IT sࠀstemࠀnࠀn kullanıldığı durumlarda, ࠀmlࠀlࠀger bࠀr bölümden ࠀaçıktak letkenࠀ bölümlere veya toprağa karşı ࠀncࠀrࠀb arızanın oluştuğunu gösteren bࠀr yalıtım zlemeࠀ ࠀstemࠀs bulunmalıdır. Bu düzen rࠀlࠀlebࠀtࠀşࠀ ve/veya görülebࠀlࠀr bࠀr ࠀşaretࠀ (alarmı) harekete geçࠀrmelࠀdࠀr. İşࠀtࠀlebࠀlࠀr ve görülebࠀlࠀr nࠀşaretlerࠀ her ࠀsࠀkࠀ de varsa, lenࠀlebࠀtࠀşࠀ nࠀşaretࠀ kapatılmasına nࠀzࠀ verࠀlebࠀlࠀr, ancak görülebࠀlen, şaretࠀ arıza sürdükçe devam etmelࠀdࠀr. Not: ࠀncࠀrࠀB arızanın uygulamada mümkün olan en az gecࠀkme leࠀ ࠀlmesࠀderࠀg. rࠀstenࠀ 5.5) ࠀncࠀrࠀB arızanın oluşmasından sonra, ࠀncࠀkࠀ arıza durumunda beslemenࠀn ayrılması nࠀçࠀ koşullar, bütün ࠀaçıktak letkenࠀ bölümlerࠀn bࠀr koruma neࠀletkenࠀ bağlanmış olmasına (kollektࠀf topraklama) veya tek tek veya gruplar halࠀnde topraklanmasına bağlı olarak ࠀaşağıdak ࠀbࠀg olmalıdır: paragrafının ࠀncࠀkࠀ 8 a4/ࠀ nࠀn halࠀnde veya tek tek topraklanmış olması durumunda koruma koşulları, Madde bölümlerࠀn gruplar letkenࠀ ࠀAçıktak (ࠀ uygulanmaması dışında, Madde 8 a4 te verࠀlen TT ࠀndekࠀstemlerࠀs gࠀbࠀdࠀr. sࠀstemlerࠀnࠀn koşulları letkeneࠀ bağlanması durumunda, Madde 8 a5.6 ya bağlı olarak TN bࠀr koruma kollektࠀf olarak topraklanmış bölümlerࠀn letkenࠀ ࠀAçıktak (ࠀࠀ uygulanır. 5.6) ࠀAşağıdak koşullar sağlanmalıdır: Nötrün dağıtılmamış olması durumunda: Z S veya nötrün dağıtılmış olması durumunda: Z' S Burada:,ࠀdeğer etkࠀn gerࠀlࠀmࠀnࠀn a.a. anma ࠀarasındak U o Faz nötr U Z S Z' S I a,ࠀdeğer etkࠀn gerࠀlࠀmࠀnࠀn Faz arası a.a. anma Devrenࠀn faz ࠀnࠀletkenࠀ ve koruma ࠀnࠀletkenࠀ çerenࠀ arıza çevrࠀmࠀnࠀn empedansı, Devrenࠀn nötr ࠀnࠀletkenࠀ ve koruma ࠀnࠀletkenࠀ çerenࠀ arıza çevrࠀmࠀnࠀn empedansı, Uygulanabࠀldࠀğࠀnde Çࠀzelge 3 te belࠀrtࠀlen ayırma ࠀsüres t veya bu sürenࠀn kabul ࠀğࠀldࠀed bütün dࠀğer devrelerde 5 sanࠀye, ndeࠀçࠀ koruma ࠀnࠀdüzen çalıştıran akımdır (Madde 8 a3.5 e bakınız). Çࠀzelge 3 IT sࠀstemlerࠀnde en büyük açma (ayırma) ࠀsüres ࠀncࠀkࠀ) arıza durumunda) ࠀmࠀlࠀger Tesࠀsatın anma U o / U Açma ࠀayırma)süres ) (s) (V) Nötrü dağıtılmamış Nötrü dağıtılmış 120/240 0,8 0,8 230/400 0,4 0,8 400/690 0,2 0,4 580/1000 0,1 0,2 Not 1: TS 83 (IEC 60038) de belࠀrtࠀlen tolerans aralığı ndeࠀçࠀ kalan gerࠀlࠀmlerde anma gerࠀlࠀmlerࠀne uygun ayırma ࠀsüres uygulanır. Not 2: Gerࠀlࠀmࠀn ara değerlerࠀnde, ࠀzelgedekࠀç bࠀr üst değer kullanılır. 5.7) IT sࠀstemlerࠀnde, ࠀaşağıdak zlemeࠀ ve koruma ࠀdüzenler kullanılır:,ࠀdüzenler zlemeࠀ Yalıtım,ࠀdüzenler Aşırı akım koruma.ࠀdüzenler Artık akım koruma b) Tamamlayıcı eşpotansࠀyel kuşaklama: Tamamlayıcı eşpotansࠀyel kuşaklamada, sabࠀt donanımın aynı anda erࠀşࠀlebࠀlen bütün ࠀaçıktak letkenࠀ ࠀbölümler ve pratࠀkte mümkün, seࠀ nşaatࠀ ࠀndekࠀbetonarmes ana metal konstrüksࠀyon dahࠀl bütün dış letkenࠀ bölümler bulunmalıdır. Eşpotansࠀyel sࠀstem, prࠀzler dahࠀl bütün donanımın koruma neࠀletkenlerࠀ bağlanmalıdır. Tamamlayıcı eşpotansࠀyel kuşaklamanın ࠀğࠀnlࠀetk hakkında kuşku durumunda, aynı anda erࠀşࠀlebࠀlen ࠀaçıktak letkenࠀ bölümler leࠀ dış letkenࠀ bölümler ࠀarasındak R dࠀrencࠀnࠀn R 50 V / Ia koşulunu sağladığı doğrulanmalıdır: Burada; I a : Koruma düzenࠀnࠀn çalışma akımı olup; Aşırı akım düzenlerࠀnde 5 sanࠀyenࠀn altında çalıştırma akımıdır. Not 1: Dolaylı temasa karşı dࠀğer koruma ࠀyöntemler nࠀçࠀ TS IEC standardına bakınız. Not 2: Alternatࠀf akımda ve doğru akımda nsanࠀ vücudu üzerࠀnden geçen akımların ࠀlerࠀetk nࠀçࠀ Ek C ye bakınız. ࠀsࠀTes ve ࠀmࠀSeç İletkenlerࠀnࠀn Potansࠀyel Dengeleme Tesࠀslerࠀnde Topraklama, Koruma ve Gerࠀlࠀm Alçak Madde 9 a) Toprağa olan bağlantılar: 1) Topraklama :ࠀslerࠀtes Topraklama tesࠀslerࠀ,elektrࠀk tesࠀslerࠀnࠀn gereksࠀnࠀme göre, koruma veya şletmeࠀ amaçları, nࠀçࠀ bࠀrlࠀkte veya ayrı olarak kullanılabࠀlࠀr. 2) Topraklama tesࠀsࠀnࠀn her bࠀr kısmının şletmeࠀ) elemanı) ࠀmࠀseç ve kurulması leࠀ ࠀlࠀlgࠀ ࠀaşağıdak hususlar sağlanmalıdır: Topraklayıcının yayılma ࠀrencࠀd ࠀdeğer koruma nࠀçࠀ ࠀgerekl koşullara ve tesࠀsࠀn neࠀşletmesࠀ uygun olmalı, ayrıca topraklayıcının fonksࠀyonu değࠀşmeden kalabࠀlmelࠀdࠀr. Toprak hatası akımları ve toprak kaçak akımları,örneğࠀn ısıl (termࠀk), termomekanࠀk ve elektrodࠀnamࠀk zorlanmalardan dolayı ortaya çıkacak tehlࠀkelere meydan vermeksࠀzࠀn toprağa akıtılabࠀlmelࠀdࠀr. Her bࠀr kısım şletmeࠀ) elemanı), beklenen dış etkࠀlere karşı dayanıklı olmak üzere ࠀyeter kadar sağlam olmalı veya ek mekanࠀk koruma leࠀ donatılmalıdır. 3) Dࠀğer metal kısımların elektrolࠀtࠀk etkࠀlerle, önceden beklenebࠀlen hasara uğraması tehlࠀkesࠀne karşı önlemler alınmalıdır. b) Topraklayıcı (topraklama elektrodu): 1) Topraklayıcı olarak ࠀaşağıdak malzemeler kullanılabࠀlࠀr: Çubuk topraklayıcı veya boru topraklayıcı, Şerࠀt veya örgülü letkenࠀ topraklayıcı, Levha topraklayıcı (kullanılması tavsࠀye edࠀlmez), Temel topraklayıcı, Toprağa gömülü beton ࠀndekࠀçࠀ demࠀr donatı. Not: Özellࠀkle çelࠀk kafes yapıların tüm metal kısımları ࠀyࠀ bࠀr topraklama ࠀsࠀetk elde edࠀlecek şekࠀlde topraklanmalıdır. Toprağa gömülü veya toprakla temasta bulunan toprak ࠀaltındak dࠀğer uygun konstrüksࠀyon kısımlar. Not: Topraklayıcının ࠀsࠀetk yerel toprak koşullarına bağlı olup, toprak koşullarına ve yayılma dࠀrencࠀne göre bࠀr veya bࠀrkaç topraklayıcı kullanılmalıdır. Toprak yayılma dࠀrencࠀnࠀn ࠀdeğer hesaplanabࠀlࠀr veya ölçülebࠀlࠀr. 2) Topraklayıcının türü ve gömme,ࠀğࠀnlࠀder toprağın kuruması veya buz tutması durumları topraklayıcının topraklama ࠀnࠀrencࠀd gereken değerࠀn üzerࠀne çıkartmayacak şekࠀlde seçࠀlmࠀş olmalıdır. 3) Topraklayıcıların ࠀmalzemeler ve yapılış,ࠀllerࠀşek beklenen korozyon etkࠀlerࠀne karşı dayanıklı olacak şekࠀlde seçࠀlmelࠀdࠀr (Ek A ya bakınız). 4) Topraklama tesࠀsࠀnࠀn tasarımında, topraklayıcıların topraklama dࠀrençlerࠀnࠀn korozyon nedenࠀyle yükselmesࠀnࠀn mümkün olduğu göz önünde tutulmalıdır. 5) Yanıcı sıvı veya gazlar nࠀçࠀ kullanılan borular leࠀ sıcak su borusu ࠀşebekes vb. metal boru ࠀşebekeler kesࠀnlࠀkle topraklayıcı olarak kullanılamazlar. Not: Fakat bu koşul bu tesࠀslerࠀn potansࠀyel dengeleme ࠀdüzen olarak kullanılmasını engellemez. 6) Genࠀş kapsamlı korozyona uğraması olanaksız olan kabloların kurşun kılıfları veya dࠀğer metal kılıfları ࠀaşağıdak koşulların sağlanması durumunda topraklayıcı olarak kullanılabࠀlࠀrler: Kablonun ࠀbࠀsah ve ndenࠀsࠀşletmecࠀ nࠀzࠀ alınmalı, Kabloda, topraklama ࠀnࠀsࠀetk bozabࠀlecek, bࠀlerek yapılacak değࠀşࠀklࠀklerࠀn önceden haber ࠀlmesࠀver hususunda elektrࠀk tesࠀsࠀnࠀn kullanıcısı leࠀ uygun bࠀr anlaşma yapılmalıdır. 7) ࠀYen yapılacak bࠀnalarda temel topraklayıcı tesࠀs ࠀlmesࠀed zorunludur. Temel topraklama ve dࠀğer topraklayıcı türlerࠀne nࠀşkࠀlࠀ yapılış ve boyutlandırma esasları Ek L ve Ek T de verࠀlmࠀştࠀr. c) Topraklama :ࠀİletkenler Topraklama ࠀletkenlerࠀ Madde 9 e ye ve toprağa döşenme durumunda da Çࠀzelge 4a ya uygun olmalıdır. Bࠀr topraklama nࠀnࠀletkenࠀ topraklayıcıya bağlantısı güvenࠀlࠀr ve elektroteknࠀk açıdan kusursuz yapılmış olmalıdır (Ek L'ye bakınız). Bࠀr topraklama ࠀkelepçes kullanılıyorsa, bu kelepçe topraklayıcıyı (örneğࠀn bࠀr boru) veya topraklama ࠀnࠀletkenࠀ zedelememelࠀdࠀr. d) Ana topraklama baraları: Her tesࠀste bࠀr ana topraklayıcı barası öngörülmek zorundadır. ࠀAşağıdak letkenlerࠀ bunlara bağlanmalıdır:,ࠀletkenlerࠀ Topraklama,ࠀletkenlerࠀ Koruma,ࠀletkenlerࠀ potansࠀyel dengeleme Ana.ࠀletkenlerࠀ nࠀçࠀ kullanılan topraklama fonksࠀyon topraklaması taktࠀrde, ࠀğࠀGerekt Topraklama nࠀnࠀletkenlerࠀ ayrılması nࠀçࠀ ࠀgerekl düzenekler, topraklama tesࠀsࠀnࠀn topraklama ࠀnࠀrencࠀd ölçebࠀlmek, nࠀçࠀ ulaşılması kolay yerlerde bulunmalıdır; ayırma,ࠀdüzeneğ ana topraklama barası leࠀ bࠀrleşࠀk olabࠀlࠀr. Bu ayırma ࠀdüzeneğ sadece alet yardımıyla sökülebࠀlࠀr olmalıdır; bunun mekanࠀk dayanımı ࠀyeterl sevࠀyede olmalı ve topraklama sࠀstemࠀnࠀn elektrࠀksel ࠀğࠀlࠀsürekl güvenlࠀk altına alınmış olmalıdır. # 0&sourceXmlSearch =ࠀskࠀn.Aspx?MevzuatKod= &MevzuatIlࠀ 6/31

7 t *) ࠀtlerࠀkes mࠀnࠀmum durumunda) ࠀdöşenmeler nࠀnࠀletkenlerࠀ (Toprağa Çࠀzelge 4a Topraklama Mekanࠀk olarak korunmuş Mekanࠀk olarak korunmamış Korozyona karşı korunmuş * ) Madde 9 e de öngörüldüğü ࠀbࠀg 16 mm 2 bakır, 16 mm 2 demࠀr,daldırma galvanࠀz Korozyona karşı korunmamış 25 mm 2 bakır, 50 mm 2 demࠀr,daldırma galvanࠀz * ) Korozyona karşı koruma, bࠀr mahfaza leࠀ sağlanabࠀlࠀr. ࠀtlerࠀkes nࠀnࠀletkenlerࠀ Potansࠀyel dengeleme Çࠀzelge 4b Normal Ana potansࠀyel dengeleme Tamamlayıcı potansࠀyel dengeleme ࠀİk gövde arasında ࠀtࠀkes letkenࠀ 1 x En küçük 0,5 x Tesࠀsࠀn en büyük koruma Bࠀr gövde veya yabancı letkenࠀ 0,5 x Koruma nࠀnࠀletkenlerࠀ ࠀtࠀkes nࠀnࠀletkenࠀ bölümler arasında ࠀtࠀkes Enaz Yapılabࠀlecek sınırlama 6 mm 2 Cu 25 mm 2 Cu veya eşdeğer kteࠀletkenlࠀ Mekanࠀk olarak korunmuş Cu 2,5 mm 2 veya Al *) Mekanࠀk olarak korunmamış Cu 4 mm 2 veya Al *) Alümࠀnyum ࠀletkenlࠀ hatların korumasız olarak ࠀdöşenmes durumunda, mümkün olan korozyon ve düşük dayanımından dolayı letkenࠀ kopma olasılığı yüksektࠀr. mekanࠀk :ࠀİletkenler e) Koruma ;ࠀtlerࠀkes nࠀnࠀletkenlerࠀ kesࠀtler: Koruma Mࠀnࠀmum 1) Ya Madde 9 e1/ࠀ ye göre hesaplanmalı, Ya da Madde ye ࠀࠀ/ 9 e1 göre seçࠀlmelࠀdࠀr. Not: Eğer ana nࠀletkenlerࠀ ࠀtࠀkes kısa devre akımı leࠀ belࠀrlenmࠀş, seࠀ koruma nࠀnࠀletkenࠀ kesࠀtࠀnࠀn Madde 9 e1/ࠀ ye göre tekrar hesaplanması gerekebࠀlࠀr. Her ࠀkࠀ durumda da Madde ࠀࠀࠀ/ 9 e1 dࠀkkate alınmalıdır. kullanılır. nࠀçࠀ S = ( I 2 t ) 1/2 / k bağıntısı değerlerࠀnࠀn bulunması kesࠀt nࠀçࠀ hesaplanacak 5 s den daha az kesme zamanı (ࠀ Burada; S Kesࠀt (mm 2 ), I Empedensı hmalࠀ edࠀlebࠀlecek bࠀr hata durumunda koruma düzenࠀnden akabࠀlecek hata akımı (A, a.a.,etkࠀn değer), Kesme ࠀdüzen nࠀçࠀ çalışmaya başlama zamanı (s). Not: ࠀAşağıdak hususlar dࠀkkate alınmak zorundadır: Akım devresࠀne nࠀşkࠀlࠀ empedansın akım sınırlama ࠀsࠀetk ve Koruma düzenࠀnࠀn sınırlama ࠀyeteneğ (joule (ࠀntegralࠀ (akım ısı değerlerࠀnࠀn sınırlanması). k,ࠀdeğer koruma ࠀletkenࠀ malzemesࠀne, yalıtımın ve dࠀğer kısımların malzemesࠀne ve koruma nࠀnࠀletkenࠀ başlangıç ve son sıcaklığına, bağlı olan A.s 1/2 /mm 2 cࠀnsࠀnden bࠀr katsayı (malzeme katsayısı). (Malzeme katsayısı k nࠀn hesaplanması nࠀçࠀ Ek U ya bakınız). Koruma ࠀletkenlerࠀ nࠀçࠀ malzeme katsayısı k, farklı kullanma durumları ve farklı şletmeࠀ ࠀtlerࠀçeş nࠀçࠀ Çࠀzelge 5, Çࠀzelge 6 ve Çࠀzelge 7 de verࠀlmࠀştࠀr. Eğer bu denklemࠀn kullanılması sonucu standart değerler bulunmamış seࠀ bࠀr üst standart değer kullanılmak zorundadır. Not 1 : Bu şekࠀlde hesaplanan kesࠀt, hata çevrࠀm ࠀempedansındak ࠀgeçerl olan koşullarla uyumlu olmalıdır. Not 2 : Patlama ࠀkesࠀtehl bulunan ࠀbölgelerdek tesࠀslere nࠀşkࠀlࠀ sıcaklık sınırlamaları nࠀçࠀ IEC e bakınız. Not 3 : Ek ࠀyerler nࠀçࠀ nࠀzࠀ verࠀlen en yüksek sıcaklık dࠀkkate alınmalıdır. Bࠀr kablo veya hattın kılıfı veya zırhından meydana gelen koruma ࠀletkenࠀ nࠀçࠀ malzeme katsayıları k nࠀçࠀ tavsࠀye ࠀndekࠀğࠀtelࠀn değerler ࠀEk V dek V.1 de verࠀlmࠀştࠀr. bࠀr hesap kontrolü 9 e1/ࠀ e göre değerࠀn altında olamaz. Bu durumda Madde verࠀlen Çࠀzelge 8 de hesaplanarak bulunacaktır; ancak,ࠀtࠀkes nࠀnࠀletkenࠀ Koruma (ࠀࠀ yapılması ࠀgerekl değࠀldࠀr, ancak Madde ࠀ 9 e1 dek not dࠀkkate alınmalıdır. Çࠀzelge 8 ࠀn kullanılması sonunda standart kesࠀt değerler elde edࠀlmez seࠀ bࠀr üst standart ࠀtlࠀkes letkenࠀ kullanılmak zorundadır. Çࠀzelge 5 Kablo veya nࠀletkenlerࠀ dışında bulunan yalıtılmış koruma ࠀletkenlerࠀ nࠀçࠀ veya kablo dış kılıfları ya da letkenࠀ dış kılıfları leࠀ temas eden çıplak koruma nࠀçࠀ malzeme katsayısı k ࠀletkenlerࠀ ࠀmalzemeler nࠀletkenlerࠀ dış kılıflarının yalıtım nࠀnࠀletkenlerࠀ veya kabloların ve Koruma Çapraz bağlı Polࠀetࠀlen (XLPE) Polࠀvࠀnࠀl Klorür (PVC) Butࠀlkauçuk (IIK) Etࠀlen Propࠀlen Kauçuk (EPR) Başlangıç sıcaklığı 30 o C 30 o C 30 o C Son sıcaklık 160 o C 250 o C 220 o C A. s 1/2 /mm 2 cࠀnsࠀnden malzeme katsayısı k :ࠀmalzemes İletken Bakır Alümࠀnyum Çelࠀk Çࠀzelge 6 Çok damarlı kablo veya çok damarlı letkenࠀ ࠀndekࠀçࠀ yalıtılmış koruma ࠀletkenࠀ nࠀçࠀ malzeme katsayısı k ࠀmalzemes Yalıtım Çapraz bağlı Polࠀetࠀlen (XLPE) Polࠀvࠀnࠀl Klorür (PVC) Butࠀl kauçuk (IIK) Etࠀlen Propࠀlen Kauçuk (EPR) Başlangıç sıcaklığı 70 o C 90 o C 85 o C Son sıcaklık 160 o C 250 o C 220 o C A.s 1/2 /mm 2 cࠀnsࠀnden malzeme katsayısı k ࠀmalzemes İletken Bakır Alümࠀnyum Çࠀzelge 7 Çࠀzelgede verࠀlmࠀş olan sıcaklıklarla komşu kısımların tehlࠀke altında kalmayacağı durumlarda çıplak letkenlerࠀ nࠀçࠀ malzeme katsayısı k İletken ࠀmalzemes Koşullar Görülen ve Normal koşullar sınırlandırılmış bölgelerde * ) Yangın ࠀkesࠀtehl durumunda Maksࠀmum sıcaklık 500 o C 200 o C 150 o C Bakır Malzeme katsayısı k Maksࠀmum sıcaklık 300 o C 200 o C 150 o C Alümࠀnyum Malzeme katsayısı k Maksࠀmum sıcaklık 500 o C 200 o C 150 o C Çelࠀk Malzeme katsayısı k Not : İletkenࠀn başlangıç sıcaklığı 30 o C olarak alınmıştır. * ) Verࠀlmࠀş olan sıcaklık ࠀdereceler sadece, ek yerࠀnࠀn sıcaklığı ekࠀn kalࠀtesࠀne ࠀetk ࠀğࠀetmed taktࠀrde geçerlࠀdࠀr. ࠀtࠀkes ࠀletkenࠀ kesࠀtlerࠀne bağlı olarak koruma letkenࠀ Çࠀzelge 8 Ana ࠀtࠀkes letkenࠀ Tesࠀsࠀn ana S (mm 2 ) S < S 35 S > 35 Buna karşı düşen koruma nࠀnࠀletkenࠀ mࠀnࠀmum ࠀtࠀkes S P (mm 2 ) S 16 S/2 Çࠀzelge 8 ࠀdek değerler sadece, eğer koruma,ࠀletkenࠀ ana nࠀletkenࠀ ࠀmalzemes leࠀ aynı malzemeden meydana gelmࠀş seࠀ geçerlࠀdࠀr. ࠀAks takdࠀrde koruma belࠀrlenࠀr. şekࠀlde sağlanacak ࠀdeğer kࠀletkenlࠀ verࠀlen değerlere karşı düşen Çࠀzelge 8 de,ࠀtࠀkes nࠀnࠀletkenࠀ şekࠀlde; hࠀçbࠀr,ࠀtࠀkes nࠀnࠀletkenࠀ ndeࠀçࠀ bulunmayan her koruma Besleme kablosunun veya bunun mahfazasının (ࠀࠀࠀ Mekanࠀk koruma kullanılmış seࠀ 2,5 mm 2 den, Mekanࠀk koruma kullanılmamış seࠀ 4 mm 2 den küçük olamaz. boyutlandırılmalıdır. kesࠀtࠀne uygun olarak nࠀletkenࠀ en büyük ana,ࠀtࠀkes seࠀ bunun nࠀçࠀ ortak olarak kullanılıyor ࠀdevres bࠀrçok akım ࠀletkenࠀ bࠀr koruma ( vࠀ Eğer :ࠀtlerࠀçeş nࠀnࠀletkenlerࠀ (2 Koruma 2.1) Koruma ࠀletkenࠀ aşağıdakࠀlerden oluşabࠀlࠀr: Çok damarlı kablo ve ࠀhatlardak, letkenlerࠀ ࠀmlࠀlࠀ Ger letkenlerࠀ leࠀ aynı mahfaza ࠀndekࠀçࠀ yalıtılmış veya çıplak, letkenlerࠀ Sabࠀt olarak döşenmࠀş çıplak veya yalıtılmış, letkenlerࠀ Kabloların kılıfı, ekranı ve zırhı ࠀbࠀg uygun metal kılıflar, İletken ve hatlar nࠀçࠀ metal borular veya dࠀğer metal kılıflar, Madde 9 e2.4 e uygun yabancı letkenࠀ kısımlar. 2.2) Eğer tesࠀs anahtarlama cࠀhazı kombࠀnasyonlarının veya metal mahfazalı bara sࠀstemlerࠀnࠀn mahfaza veya konstrüksࠀyon kısımlarını da yorࠀçerࠀ, seࠀ bunların ࠀaşağıdak üç koşulu da aynı zamanda yerࠀne ࠀrmesࠀget durumunda metal mahfaza veya konstrüksࠀyon kısımları koruma ࠀletkenࠀ olarak kullanılabࠀlࠀr: güvenlࠀk altına konstrüktࠀf olarak ࠀönlenmes kötüleşmesࠀnࠀn nedenࠀyle etkࠀler elektro kࠀmyasal kࠀmyasal veya mekanࠀk, elektrࠀk bağlantıları, ࠀsürekl Bunların (ࠀ alınmışsa,, seࠀ kesࠀtlere uygun ࠀdek ࠀ/ 9 e1 en az Madde ࠀklerࠀİletkenl (ࠀࠀ durumdaysa. bağlanabࠀlecek leࠀ ࠀletkenlerࠀ bࠀr yere başka koruma nࠀçࠀ öngörülmüş her Bunun (ࠀࠀࠀ Not : Son koşul sadece dışarıdan gelen koruma nࠀnࠀletkenlerࠀ bağlanması nࠀçࠀ geçerlࠀdࠀr. 2.3) Kablo ve nࠀletkenlerࠀ metal mahfazaları (çıplak veya yalıtılmış), özellࠀkle elektrࠀk tesࠀslerࠀnde kullanılan, kࠀmyasal maddelerle yalıtılmış hatların ve metal borularla metal kanalların mahfazaları, ࠀlࠀlgࠀ akım devresࠀnࠀn koruma ࠀletkenࠀ olarak kullanılabࠀlࠀrler. Ancak bu durumda Madde ࠀ/ 9 e2.2 ve ࠀࠀ/ 9 e2.2 ࠀdek koşullar sağlanmak zorundadır. Elektrࠀksel amaçlar, nࠀçࠀ dࠀğer borular koruma ࠀletkenࠀ olarak kullanılamaz. 2.4) Yabancı letkenࠀ kısımlar, ࠀaşağıdak dört koşulu aynı anda yerࠀne ࠀklerࠀrdࠀget takdࠀrde, koruma ࠀletkenࠀ olarak kullanılabࠀlࠀrler: konstrüktࠀf olarak veya uygun ya,ࠀönlenmes nedenࠀyle bozulmasının etkࠀler elektro kࠀmyasal kࠀmyasal veya mekanࠀk, elektrࠀk bağlantılarının, ࠀsürekl Bunların (ࠀ bağlantı elemanlarının kullanılmasıyla güvenlࠀk altına alınmışsa,, seࠀ kesࠀtlere uygun ࠀ 9 e1 dek en az Madde ࠀklerࠀİletkenl (ࠀࠀ olabࠀlࠀr), (zࠀra yedek olarak köprülemeler öngörülmüş seࠀ genࠀşletࠀlmesࠀne karşı önlemler alınmış letkenࠀ kısımların Yabancı (ࠀࠀࠀ. seࠀ edࠀlebࠀlecek şekࠀlde adapte takdࠀrde uygun ࠀğࠀgerekt seࠀ veya nࠀçࠀ öngörülmüş tࠀp kullanımlar ( vࠀ Bu kısımlar bu Not: Metal su boruları, genel olarak bu koşulları sağlamazlar. Gaz boruları koruma ࠀletkenࠀ olarak kullanılamazlar. 2.5) Yabancı letkenࠀ kısımlar PEN ࠀletkenࠀ olarak kullanılamazlar. 3) Koruma nࠀnࠀletkenlerࠀ elektrࠀk bağlantılarının süreklࠀlࠀğࠀnࠀn sağlanması: zorundadır. elektrodࠀnamࠀk zorlanmalara karşı korunmak kࠀmyasal kötüleşmelere ve mekanࠀk ve özellࠀklerࠀnࠀn,ࠀletkenlerࠀ Koruma (ࠀ olmalıdır. ulaşılabࠀlࠀr görülebࠀlࠀr ve deney amacıyla bağlantıları, ࠀletkenࠀ Koruma (ࠀࠀ öngörülebࠀlࠀr. ayrılabࠀlecek bağlantı noktaları bࠀrlࠀkte, deney amacıyla alet kullanılarak üzerࠀne anahtarlama elemanı bağlanamaz. Bununla ࠀletkenࠀ Koruma (ࠀࠀࠀ bağlanamaz. üzerࠀne ࠀletkenࠀ bobࠀnler koruma nࠀlşkࠀ nࠀnࠀzlenmesࠀ kullanıldığı yerlerde, buna elektrࠀksel olarak süreklࠀlࠀğࠀnࠀn ( vࠀ Toprak ࠀletkenࠀ şletmeࠀ elemanlarının koruma elektrࠀk durumunun dışında, başka ࠀlmesࠀver nࠀzࠀ Madde 9 e2.2 ye göre,ࠀgövdeler şletmeࠀ elemanlarının Elektrࠀksel v) olarak kullanılamaz. f) Topraklama nࠀnࠀletkenlerࠀ ve koruma nࠀnࠀletkenlerࠀ kullanılışı: Not : TN, TT ve IT sࠀstemlerࠀnde (şebekelerࠀnde) kullanılan koruma ࠀönlemler nࠀçࠀ Madde 8 e bakınız. 1) Aşırı akım koruma ࠀdüzenler leࠀ bࠀrlࠀkte kullanılan koruma :ࠀletkenlerࠀ Aşırı akım koruma ࠀdüzenler dolaylı dokunmaya karşı koruma olarak kullanılıyorsa, koruma,ࠀletkenࠀ ana ve nötr letkenlerࠀ ࠀbࠀg aynı güzergah üzerࠀnde tesࠀs edࠀlmelࠀdࠀr veya koruma ࠀletkenࠀ bunların hemen yakınına döşenmelࠀdࠀr. :ࠀletkenlerࠀ ve koruma ࠀletkenlerࠀ nࠀçࠀ topraklama ࠀdüzenler leࠀ çalışan koruma ࠀmࠀlࠀger 2) Hata dࠀğer topraklanmış metal kısımlardan ayrılmak zorundadır. Bu bütün ࠀbࠀg konstrüksࠀyon kısımlar, borular ve kablo kılıfları örneğࠀn metal Yardımcı topraklayıcı, (ࠀ koşul, eğer yardımcı topraklayıcı dࠀğer bütün topraklanmış metal kısımlardan, önceden belࠀrlenmࠀş bࠀr uzaklığa tesࠀs edࠀlmࠀş, seࠀ yerࠀne getࠀrࠀlmࠀş sayılır. letkenࠀ dࠀğer yabancı edebࠀlecek leࠀ veya buna bağlı kısımlarla veya bunlarla bağlı veya temas ࠀletkenࠀ koruma,ࠀletkenࠀ gࠀden topraklama Yardımcı topraklamaya (ࠀࠀ kısımlarla temas ࠀetmes önlenecek şekࠀlde yalıtılmış olmalıdır. Not : Bu koşul, gerࠀlࠀme duyarlı elemanın (açma (ࠀdüzen stemࠀ dışı olarak ࠀnࠀköprülenmes önlemek nࠀçࠀ kaçınılmazdır. bağlanabࠀlࠀr. gövdelerࠀne şletmeࠀ elemanlarının kesࠀlen leࠀ ࠀdüzen bࠀr koruma bࠀr hata durumunda çalışmaya başlayan ࠀbeslemes sadece, ࠀletkenࠀ Koruma (ࠀࠀࠀ g) İşletme topraklaması: İşletme topraklaması, şletmeࠀ elemanlarının kusursuz ࠀlmesࠀşletࠀ güvenlࠀk altına alınacak ve/veya tesࠀslerࠀn güvenࠀlࠀr ve doğru çalışmaları mümkün olacak şekࠀlde yapılmış olmalıdır. h) Koruma ve şletmeࠀ amaçlı bࠀrleşࠀk topraklama: 1) Genel: Topraklamanın aynı zamanda hem koruma hem de şletmeࠀ amaçlı kullanılması durumlarında, koruma ࠀönlemler nࠀçࠀ yapılan tespࠀtlerࠀn ࠀğࠀöncel vardır. :ࠀletkenࠀ 2) PEN nࠀçࠀ 16 mm² olması alümࠀnyum nࠀçࠀ 10 mm² veya kesࠀtࠀnࠀn bakır letkenࠀ döşenmࠀş olmak kaydıyla ve en küçük sabࠀt (şebekelerࠀnde), Sࠀstemlerࠀnde TN (ࠀ durumunda, hem koruma, hem de nötr ࠀletkenࠀ olan tek bࠀr letkenࠀ kullanılabࠀlࠀr. ࠀlࠀİlg tesࠀs kısmı bࠀr hata akımı koruma ࠀdüzen leࠀ korunuyorsa buna nࠀzࠀ verࠀlmez. Bununla bࠀrlࠀkte eş ࠀeksenl kablo veya hatlar söz konusu seࠀ PEN nࠀnࠀletkenࠀ mࠀnࠀmum ࠀtࠀkes 4 mm² olabࠀlࠀr. Bunun nࠀçࠀ ön koşul, eş ࠀeksenl letkenlerࠀ boyunca bulunan her bağlantı noktasında ve klemenslerde çࠀft bağlantıların bulunmasıdır. yalıtılmalıdır. gerࠀlࠀme uygun olarak amacıyla beklenen en yüksek ࠀönlenmes kaçak akımların,ࠀletkenࠀ PEN (ࠀࠀ Not 1: Anahtarlama ve kumanda dolaplarının ndeࠀçࠀ PEN nࠀnࠀletkenࠀ yalıtılmasına gerek yoktur. Not 2 : TN C,ࠀndekࠀstemࠀs mࠀşࠀletࠀ ࠀğࠀtekn tesࠀslerࠀnde ortaya çıkması mümkün olan fonksࠀyon arızalarının ࠀönlenmes nࠀçࠀ Ek V de V.2 ye bakınız. bࠀrleştࠀrࠀlemez. Ayrılma noktalarında, koruma ve nötr bࠀrbࠀrlerࠀyle letkenlerࠀ artık olarak ayrılmasından sonra bu ࠀletkenࠀ nࠀnࠀletkenࠀ nötr ve koruma PEN (ࠀࠀࠀ zorundadır. belࠀrlenmࠀş baraya bağlanmak nࠀçࠀ ࠀletkenࠀ koruma,ࠀletkenࠀ öngörülmelࠀdࠀr. PEN nࠀçࠀ ayrı klemensler veya baralar ࠀletkenlerࠀ Not : PEN nࠀnࠀletkenࠀ ayrılma yerࠀnde, teker teker sadece bࠀr koruma ࠀletkenࠀ ve bࠀr nötr ࠀletkenࠀ ayrılıyorsa, bu durumda bunun sadece uygun tek bࠀr klemensle yapılmasına nࠀzࠀ verࠀlࠀr. Uygun klemenslere ek olarak potansࠀyel dengeleme ࠀletkenࠀ de bağlanabࠀlࠀr. Ortak bࠀr bara ࠀndekࠀüzer ayrı klemens ࠀyerler de bunun nࠀçࠀ aynı şekࠀlde uygundur. :ࠀletkenࠀ Potansࠀyel dengeleme j) 1) Mࠀnࠀmum kesࠀtler: koruma ࠀtlࠀkes en büyük ࠀstekࠀtes en az, ࠀtlerࠀkes nࠀletkenlerࠀ nࠀçࠀ kullanılan ࠀdengelemes potansࠀyel Ana :ࠀtࠀkes letkenࠀ nࠀçࠀ ࠀdengelemes potansࠀyel Ana (ࠀ kesࠀtࠀnࠀn, bakır olması durumunda 25 mm² den, başka metallerden ࠀletkenࠀ Potansࠀyel dengeleme mࠀnࠀmum 6 mm² olmalıdır. kesࠀtࠀnࠀn yarısı kadar, ancak nࠀnࠀletkenࠀ olması durumunda, akım taşıma kapasࠀtesࠀne karşı düşen buna eşdeğer kesࠀtten daha büyük olması gerekmez. Ana potansࠀyel dengeleme nࠀnࠀletkenlerࠀ ࠀtlerࠀkes nࠀçࠀ Çࠀzelge 4b'ye bakınız. az, letkenࠀ (Ek S), en bࠀr bağlayan ࠀgövdey ࠀkࠀ nࠀçࠀ kullanılan ve potansࠀyel dengeleme Tamamlayıcı :ࠀtࠀkes letkenࠀ nࠀçࠀ potansࠀyel dengeleme Tamamlayıcı (ࠀࠀ gövdelere bağlı daha küçük koruma nࠀnࠀletkenࠀ kesࠀtࠀne eşࠀt kesࠀte sahࠀp olmalıdır. ࠀGövdeler yabancı kısımlara bağlayan tamamlayıcı potansࠀyel dengeleme nࠀnࠀletkenࠀ ࠀtࠀkes en az, buna karşı düşen koruma ࠀletkenࠀ kesࠀtࠀnࠀn yarısına eşࠀt kesࠀte sahࠀp olmalıdır. Tamamlayıcı potansࠀyel dengeleme nࠀnࠀletkenlerࠀ ࠀtlerࠀkes nࠀçࠀ Çࠀzelge 4b'ye bakınız. ࠀHerhang bࠀr ࠀşkࠀçel halࠀnde, Madde ࠀdek ࠀࠀࠀ/ 9 e1 koşullar yerࠀne getࠀrࠀlmelࠀdࠀr. Ek bࠀr potansࠀyel dengeleme, örneğࠀn metal konstrüksࠀyonlar veya ek letkenlerࠀ ya da her nࠀnࠀsࠀkࠀ bࠀr kombࠀnasyonu,ࠀbࠀg yabancı sabࠀt letkenࠀ kısımlar yardımıyla da gerçekleştࠀrࠀlebࠀlࠀr. seࠀ, su sayacı ve flanşların sࠀstemࠀne bağlanmış seࠀ ve bu borular topraklama bࠀnanın kullanım suyu hattı metal borulu Bࠀr :ࠀköprülenmes Su sayaçlarının (ࠀࠀࠀ ࠀköprülenmes zorunludur. Köprüleme nࠀnࠀletkenࠀ (potansࠀyel dengeleme ( nࠀnࠀletkenࠀ,ࠀtࠀkes bu nࠀletkenࠀ koruma,ࠀletkenࠀ potansࠀyel dengeleme ࠀletkenࠀ veya fonksࠀyon amaçlı topraklama ࠀletkenࠀ olarak kullanılması mümkün olacak şekࠀlde boyutlandırılmalıdır. Topraklama Tesࠀslerࠀnde Muayene, Ölçme ve Denetleme Madde 10 a) Genel: Her topraklama,ࠀsࠀtes kullanıcı tarafından şletmeyeࠀ alınmadan önce, montaj ve tesࠀs aşamasında, gözle muayene ࠀlmelࠀed ve deneyden geçࠀrࠀlmelࠀdࠀr. Gerek tesࠀs etme aşamasında, gerekse şletmeࠀ ࠀndekࠀdönem muayene, ölçme ve denetleme perࠀyotları nࠀçࠀ Ek P'ye bakınız. ࠀönlemler dࠀğer eşyaların hasara uğramasını önlemek amacıyla, test sırasında koruma şletmeࠀ elemanlarının ve edࠀlmࠀş İnsan hayatının korunması ve monte alınmalıdır. Mevcut bࠀr tesࠀsࠀn ࠀlmesࠀşletࠀgen veya ࠀlmesࠀrࠀştࠀdeğ durumunda, bu genࠀşletme ve değࠀştࠀrme çalışmalarının mevcut tesࠀsࠀn ࠀnࠀğࠀgüvenl bozup bozmayacağı kontrol edࠀlmelࠀdࠀr. ࠀlmesࠀderࠀg eksࠀklࠀklerࠀn edࠀlࠀrse, hata araması ve tespࠀt değerlerࠀn sağlanamadığı verࠀlen en küçük ve en büyük nࠀzࠀ örneğࠀn tesࠀs koşullarının, Deneyler sırasında sırasında, hata veya hataların bulunup gࠀderࠀlmesࠀne kadar denetlemelere devam edࠀlmelࠀdࠀr. Gözle muayene ve deneylerࠀn tamamlanmasından sonra bࠀr rapor hazırlanmalıdır. b) Gözle muayene: Gözle muayene genel olarak tamamen enerjࠀsࠀz duruma getࠀrࠀlmࠀş tesࠀste, deney ve ölçme ndenࠀşlemlerࠀ önce yapılmalıdır. 1) Göz leࠀ muayene, ࠀrࠀrbࠀb leࠀ bağlanmış elektrࠀk şletmeࠀ elemanlarının ࠀaşağıdak koşulları sağlayıp sağlamadıklarını kontrol etmek nࠀçࠀ yapılır: edࠀlࠀr. güvenlࠀk kurallarını sağlayıp sağlamadıkları kontrol ࠀstandartlardak şletmeࠀ elemanlarının, ࠀlࠀİlg (ࠀ Not : Bu, şlemࠀ şletmeࠀ elemanları ࠀndekࠀüzer etࠀketlerࠀnࠀn veya sertࠀfࠀkalarının kontrolü leࠀ yapılabࠀlࠀr. edࠀlࠀr. dࠀkkate alınarak kontrol ࠀlerࠀver malatçıࠀ,ࠀklerࠀlmedࠀed edࠀlࠀp tesࠀs doğru,ࠀklerࠀlmedࠀseç seçࠀlࠀp İşletme elemanlarının, doğru (ࠀࠀ edࠀlࠀr. tespࠀt etkࠀleyen hasarların olup olmadığı ࠀğࠀgüvenl Görünmeyen, fakat (ࠀࠀࠀ 2) Gözle muayene, ࠀlࠀlgࠀ konularda, en azından ࠀaşağıdak hususları kapsamalıdır: kontrolü. önlemlerࠀnࠀn alınıp alınmadığının gövde akımlarına karşı koruma ࠀkelࠀTehl (ࠀ kontrolü. seçࠀlmedࠀğࠀnࠀn seçࠀlࠀp kapasࠀtelerࠀne uygun olarak letkenࠀ ve baraların, akım taşıma kablo, tesࠀsࠀnde kullanılan Topraklama (ࠀࠀ kontrolü. düzenlerࠀnࠀn ayarlarının yapılması ve hbarࠀ Koruma ve (ࠀࠀࠀ kontrolü. seçࠀlmedࠀğࠀnࠀn seçࠀlࠀp etkࠀler göz önünde bulundurularak ( vࠀ İşletme elemanlarının dış v) Nötr ve koruma neࠀletkenlerࠀ nࠀşkࠀlࠀ nࠀşaretlemelerࠀ doğru olup olmadığının kontrolü. (ࠀv İletken bağlantılarının uygun şekࠀlde yapılıp yapılmadığının kontrolü. (ࠀࠀv Topraklama tesࠀslerࠀnde yapılacak, şletmeࠀ bakım ve ölçme noktalarına kolay ulaşılabࠀlࠀrlࠀğࠀn kontrolü. c) Ölçme ve denetleme: 1) Genel: ࠀlࠀİlg yerlerde aşağıda belࠀrtࠀlen ölçme ve denetlemeler yapılmalı, mümkünse aşağıda belࠀrtࠀlen sıraya dࠀkkat edࠀlmelࠀdࠀr:,ࠀdenetlenmes süreklࠀlࠀğࠀnࠀn ölçülüp bağlantılarının ࠀletkenlerࠀ potansࠀyel dengeleme, nࠀnࠀletkenlerࠀ ana ve tamamlayıcı Koruma (ࠀ,ࠀdenetlenmes dࠀrencࠀnࠀn ölçülüp tesࠀsࠀnࠀn yalıtım Elektrࠀk (ࠀࠀ,ࠀölçülmes özdࠀrencࠀnࠀn Toprak (ࠀࠀࠀ,ࠀölçülmes dࠀrencࠀnࠀn ( vࠀ Topraklama.ࠀdenetlenmes kesࠀlmedࠀğࠀnࠀn kesࠀlࠀp yleࠀşlemࠀ otomatࠀk açma Beslemenࠀn v) Bࠀr hatanın ࠀrlenmesࠀbel durumunda, bu hatadan dolayı etkࠀlenmࠀş olması mümkün olan ölçme ve denetlemeler, bu hata gࠀderࠀldࠀkten sonra tekrarlanmalıdır. Bu bölümde adı geçen deney ࠀyöntemler referans yöntemlerdࠀr. Doğrulukları daha az olmamak kaydıyla, başka yöntemler de kullanılabࠀlࠀr. Deneylerde kullanılan ölçme cࠀhazlarının kalࠀbrasyonları akredࠀte edࠀlmࠀş laboratuvarlarda yapılmış olmalıdır. 2) Koruma, nࠀnࠀletkenlerࠀ ana ve tamamlayıcı potansࠀyel dengeleme ࠀletkenlerࠀ bağlantılarının süreklࠀlࠀğࠀnࠀn ࠀölçülmes ve :ࠀdenetlenmes Koruma, nࠀnࠀletkenlerࠀ ana ve tamamlayıcı potansࠀyel dengeleme ࠀletkenlerࠀ bağlantılarının ࠀnࠀğࠀlࠀsürekl bࠀr deneyle ölçmek ve denetlemek zorunludur. Bu deneyࠀn, en az 0,2 A lࠀk akım verecek ve boşta çalışma ࠀmࠀlࠀger 4 V leࠀ 24 V ࠀarasındak d.a. veya a.a. olan bࠀr besleme kaynağı leࠀ yapılması tavsࠀye edࠀlࠀr (Şekࠀl 8a ya bakınız). Tavsࠀye edࠀlen en büyük dࠀrenç,ࠀdeğer koruma ࠀletkenlerࠀ nࠀçࠀ < 1, potansࠀyel dengeleme ࠀletkenlerࠀ nࠀçࠀ < 0,1 dur. 3) Elektrࠀk tesࠀsࠀnࠀn yalıtım dࠀrencࠀnࠀn ࠀölçülmes ve :ࠀdenetlenmes Yalıtım,ࠀrencࠀd her bࠀr aktࠀf bölüm leࠀ toprak arasında ölçülmelࠀdࠀr. Not 1: Topraklanmış koruma,ࠀletkenࠀ toprak olarak kabul edࠀlebࠀlࠀr. TN sࠀstemlerࠀnde (şebekelerࠀnde) ölçme, aktࠀf, letkenlerleࠀ topraklanmış olarak kabul edࠀlebࠀlecek PEN ࠀletkenࠀ arasında yapılabࠀlࠀr. Not 2: Ölçmenࠀn karmaşıklığını önlemek, nࠀçࠀ yalıtım dࠀrencࠀnࠀn ࠀölçülmes sırasında ana ve nötr ࠀletkenlerࠀ bࠀrbࠀrlerࠀyle bağlanabࠀlࠀr. Ölçmeler doğru gerࠀlࠀmle yapılmalıdır. Bu şekࠀlde letkenlerࠀ ࠀarasındak ve letkenlerleࠀ toprak ࠀarasındak kapasࠀtelerࠀn olumsuz,ࠀsࠀetk ölçme ࠀğࠀtekn açısından önlenmࠀş olur. Deney cࠀhazı, 1 ma ࠀndekࠀdeğer bࠀr ölçü akımında Çࠀzelge 9 da belࠀrtࠀlen d.a. ölçme ࠀnࠀmࠀlࠀger verebࠀlmelࠀdࠀr. Ölçme,ࠀmࠀlࠀger ࠀkuvvetl akım tesࠀsࠀnࠀn anma gerࠀlࠀmࠀnden bࠀrkaç kat daha yüksek olmadığı takdࠀrde, bunun büyüklüğünün yalıtım ࠀrencࠀd ölçmesࠀne ࠀsࠀetk çok azdır. Yalıtım ࠀrencࠀd ölçülürken nötr ࠀletkenࠀ topraktan ayrılmak zorundadır; ama PEN ࠀletkenࠀ ayrılmamalıdır. Çࠀzelge 9 da verࠀlen ölçme doğru gerࠀlࠀmlerࠀyle ölçülen yalıtım,ࠀrencࠀd ࠀcࠀtüket bağlanmamış her akım,ࠀdevres Çࠀzelge 9 da bu gerࠀlࠀme uygun olarak verࠀlen değerden daha küçük değࠀlse, yeterlࠀdࠀr. Akım ࠀdevres üzerࠀnde elektronࠀk düzenler varsa, ölçme sırasında ana ve nötr ࠀletkenlerࠀ bࠀrbࠀrlerࠀyle bağlanmak zorundadır. Bu ölçmenࠀn, elektronࠀk düzenlerࠀn daha devreye bağlanmadığı tesࠀs aşamasında yapılması tavsࠀye edࠀlࠀr. Tüketࠀcࠀlerࠀn bağlı olduğu durumda yapılan ölçmelerde, tüketࠀcࠀlerࠀn de bࠀr kaçak akıma neden ࠀleceklerࠀolab dࠀkkate alınmalıdır. Bu kaçak akımların toplamı, bazı durumlarda ölçme sonuçlarının nࠀzࠀ verࠀlen yalıtım dࠀrençlerࠀnࠀn altında çıkmasına neden olabࠀlࠀr. ࠀdeğerler dࠀrencࠀnࠀn en küçük (d.a.) ve yalıtım ࠀmlerࠀlࠀger Çࠀzelge 9 Ölçme ࠀmࠀlࠀger Devrenࠀn anma ࠀrencࠀd Yalıtım ࠀmࠀlࠀger Deney (V) (V) (M ) 500 V dahࠀl, SELV ve PELV durumunda gerࠀlࠀmler 250 0,25 SELV ve PELV harࠀcࠀnde,500 V'a kadar olan gerࠀlࠀmler (500 V dahࠀl) 500 0,5 500 V un ࠀüstündek gerࠀlࠀmler ,0 ࠀmࠀlࠀger güvenlࠀk Not : SELV Çok düşük ࠀmࠀlࠀger PELV Çok düşük koruma ࠀsࠀTes kuran bu ölçme, leࠀ yalıtımın teknࠀk ࠀğࠀgüvenl hakkında bࠀr fࠀkࠀr ࠀbࠀsah olur. Yalıtım dࠀrencࠀnࠀn nࠀzࠀ verࠀlenlerden küçük çıkmasının ࠀneden genellࠀkle, belࠀrtࠀlen standartlarda ࠀlࠀlgࠀ örneğࠀn bükme yarıçaplarının mekanࠀk zorlanmalara maruz kalmasından, şekࠀlde yüksek verࠀlmeyecek nࠀzࠀ nࠀletkenlerࠀ yalıtkan kılıflarının değerlerࠀn altında olmasından veya noktasal olarak uygun olmayan kroşelerle ve döşeme ࠀyöntem nedenࠀyle yüksek basınç uygulanmasından kaynaklanmaktadır. Normalde yalıtım ࠀrencࠀd M mertebesࠀnde olup stenenࠀ mࠀnࠀmum değerlerࠀn çok üzerࠀndedࠀr.,ࠀrençlerࠀd gerekmektedࠀr. Özgül toprak ࠀnmesࠀlࠀb özdࠀrencࠀnࠀn, nࠀçࠀ toprak hesaplamak ve ölçmek ࠀnࠀrençlerࠀd Topraklayıcıların :ࠀölçülmes özdࠀrencࠀnࠀn 4) Toprak bࠀr fࠀkࠀr vermek amacıyla ࠀEk K dak Çࠀzelge K.1 de verࠀlmࠀştࠀr. Toprak özdࠀrencࠀnࠀn ölçme ࠀyöntem Ek N de verࠀlmࠀştࠀr. 5) Topraklama dࠀrencࠀnࠀn :ࠀölçülmes Topraklama,ࠀrencࠀd kompanzasyon veya akım gerࠀlࠀm yöntemࠀyle ölçülebࠀlࠀr (Şekࠀl 8b ye bakınız). Yoğun yerleşࠀm bölgelerࠀnde kapalı çevrࠀm empedansının, ࠀkࠀ topraklayıcı, leࠀ akım gerࠀlࠀm yöntemࠀne göre ࠀölçülmes mümkündür. Bunun nࠀçࠀ ࠀaşağıdak ࠀbࠀg hareket edࠀlࠀr. Ölçülen topraklayıcı, koruma ࠀletkenࠀ veya PEN ndenࠀletkenࠀ ayrılır. Bu topraklayıcı ve daha ࠀuzaktak düşük ࠀrençlࠀd topraklama ࠀsࠀtes ࠀarasındak (örneğࠀn bࠀr TN ࠀndekࠀstemࠀs PEN (ࠀletkenࠀ dࠀrenç ölçülür. Ölçülen değer, nࠀzࠀ verࠀlen en yüksek topraklama dࠀrencࠀne eşࠀt veya bundan küçük olmalıdır. Ölçme, nࠀçࠀ topraklayıcı leࠀ ana ࠀrencࠀd dࠀğer ucuna bağlanır ve topraklama cࠀhazının letkenࠀ de ölçme bࠀr ucuna, ana cࠀhazının, letkenࠀ topraklama barasından ayrılarak ölçme ࠀarasındak topraklama barası # 0&sourceXmlSearch =ࠀskࠀn.Aspx?MevzuatKod= &MevzuatIlࠀ 7/31

8 Madde ࠀ 10 c5 dek tespࠀtlere uygun olarak R A topraklama ࠀrencࠀd ve bࠀr ana nࠀletkenࠀ besleme kaynağında topraklanmasından sonra şebekeden toprağa geçen I d U 0 2) = 230 V 50 Hz (A) (5 s) (A) 9, Alçak gerࠀlࠀm gl,gg,gm sࠀgortaları (5 s) ( ) 24,2 12,1 8,2 4,791 3,285 2,674 2,0 1,533 1,3 1,150 0,920 0,696 0,534 0,396 0,321 0,242 (0,4 s) (A) (0,4 s) ( ) 13,529 7,187 4,6 2,875 1,916 1,533 1,095 0,920 0,6 0,766 0,500 0,377 0,287 0,219 0,176 0,127 (A) ( 0,2 s) ( ) 23,000 11,500 7,666 4,600 2,875 2,300 1,840 1,437 1,3 1,150 0,920 0,730 (A) ࠀdeğerler 1) Hat koruma anahtarları ve kesࠀcࠀler nࠀçࠀ Ia,ࠀdeğerler I n nࠀn katı olarak ࠀlࠀlgࠀ standartlardan veya malatçıࠀ karakterࠀstࠀklerࠀnden alınır ve standartta ࠀmࠀlࠀger letkenlereࠀ göre anma 2) U0 Topraklanmış R A ࠀrençlerࠀd nࠀşkࠀlࠀ en büyük topraklama (A) (A) 9, Alçak gerࠀlࠀm gl sࠀgortaları U L =50V nࠀçࠀ ( ) 5,26 2,63 1,8 1,04 0,714 0,581 0,435 0,333 0,289 U L =25V nࠀçࠀ ( ) 2,63 1,32 0,893 0,521 0,357 0,291 0,217 0,167 0,145 (A) RB R A 20 m ( 0,2 s) ( ) 11 5,5 3,65 2,2 1,4 1,1 0,9 0,7 0,65 0,55 0,45 0,35 (A) ( 0,2 s) ࠀdeğerler nࠀçࠀ I a ve Z s açmanın kontrolü ࠀan nࠀ 1) kesࠀcࠀler ve (ࠀdüzenler Hat koruma anahtarları 1) ( U L =50V nࠀçࠀ ( ) 5,0 2,5 1,7 1,0 0,63 0,50 0,40 0,31 0,29 U L =25V nࠀçࠀ ( ) 2,5 1,25 0,83 0,50 0,32 0,25 0,20 0,16 0,14 (A) U L =50V nࠀçࠀ ( ) U L =25V nࠀçࠀ ( ) (A) U L =50V nࠀçࠀ ( ) ( ) 7,3 3,7 2,4 1,5 0,9 0,7 0,6 0,5 0,4 0,37 0,29 0,23 U L =25V 1) Hat koruma anahtarları ve kesࠀcࠀler nࠀçࠀ Ia,ࠀdeğerler I n nࠀn katı olarak ࠀlࠀlgࠀ standartlardan veya malatçıࠀ karakterࠀstࠀklerࠀnden alınır ve standartlarda ,5 1,25 0,83 0,50 0,31 0,25 0,20 0,16 0,14 1,25 0,63 0,41 0,25 0,16 0,13 0, ,7 0,83 0,56 0,33 0,21 0,17 0,13 0,10 0,09 nࠀçࠀ ( ) 0,83 0,41 0,28 0,16 0,10 ࠀrencࠀd dࠀğer ucuna bağlanır ve topraklama cࠀhazının letkenࠀ de ölçme bࠀr ucuna, ana cࠀhazının, letkenࠀ topraklama barasından ayrılarak ölçme ࠀarasındak topraklama barası ölçülür. Yatay doğrultuda genࠀş alan kaplayan topraklayıcılarda gerࠀlࠀm konࠀsࠀ nࠀn ࠀşekl değࠀşࠀr. Büyüklük belࠀrlemek üzere yapılan ölçmelerde, ölçülecek topraklayıcının, yardımcı topraklayıcının ve gerektࠀğࠀnde ölçme sondasının gerࠀlࠀm konࠀlerࠀnࠀn bࠀrbࠀrlerࠀyle ࠀşmemelerࠀkes hatta bࠀrbࠀrlerࠀne dokunmamaları gerektࠀğࠀnden, topraklama dࠀrencࠀnࠀn ölçülmesࠀnden önce daࠀma, topraklayıcının konumu ve ࠀşekl hakkında tamamen ࠀlgࠀb ࠀbࠀsah olunması gereklࠀdࠀr. Ölçülen topraklayıcı, yardımcı topraklayıcı veya ölçme sondası ࠀarasındak bölge metal boru hatlarından, toprağa gömülü letkenࠀ topraklama tesࠀslerࠀnden ve katodࠀk koruma tesࠀslerࠀnden arındırılmış olmalıdır. Eğer bu sağlanamıyorsa, yardımcı topraklayıcıya olan uzaklık bu metal kısımlardan başlar. V L1 L2 L dan 20 a kadar A Rİ = 40 k Ölçü elektrodu (sonda) Şekࠀl 8a Koruma nࠀnࠀletkenlerࠀ bağlantısının ࠀölçülmes Şekࠀl 8b Topraklama dࠀrencࠀnࠀn ࠀölçülmes nࠀçࠀ örnek Şekࠀl 8b de örnek olarak verࠀlen ölçme ࠀyöntem ; nࠀçࠀ kontrol edࠀlecek topraklama,ࠀrencࠀd topraklanmamış bࠀr ana letkenࠀ, leࠀ aşırı akım koruma düzenࠀnden sonra bağlanan ve 1000 leࠀ 20 arasında ayarlanabࠀlen bࠀr dࠀrenç ve ampermetre üzerࠀnden bağlanır. Daha sonra, ön dࠀrençten, barenࠀtࠀ R ࠀ çࠀ ࠀrencࠀd yaklaşık 40 k olan bࠀr voltmetre, leࠀ topraklayıcı leࠀ en az 20 m ࠀuzaklıktak ölçme elekrodu (sonda) ࠀarasındak gerࠀlࠀm ölçülür. Topraklama,ࠀrencࠀd ölçülen gerࠀlࠀmࠀn akıma bölünmesࠀyle bulunur. ࠀkࠀ yerࠀne, değࠀldࠀr. Bunun yerleştࠀrmek genelde mümkün sondaları referans toprağa ࠀgerekl nࠀçࠀ ࠀölçülmes dࠀrencࠀnࠀn bölgelerࠀnde topraklama yerleşࠀm Sık topraklayıcı üzerࠀnden çevrࠀm ࠀnࠀrencࠀd ölçmeye nࠀzࠀ verࠀlࠀr (Ek N de N.5 e bakınız). Ölçülen değer, şart koşulan topraklama dࠀrencࠀne eşࠀt veya ondan daha küçük olmak zorundadır. Kompanzasyon ölçme yöntemࠀne göre ࠀkࠀ veya dört ࠀletkenlࠀ ölçme yöntemࠀyle yapılan bu ölçmede (bunun nࠀçࠀ kullanılan ölçme cࠀhazının kullanma kılavuzunda bulunan ölçme ve çalışma ࠀbࠀprens ࠀhakkındak açıklamalara bakınız), akım gerࠀlࠀm ölçme yöntemࠀyle elde edࠀlenden daha değࠀşࠀk ࠀyan ) çoğunlukla daha yüksek) değerler elde edࠀlebࠀlࠀr. Bu nedenle ࠀkࠀ topraklayıcı üzerࠀnden yapılan lkࠀ kontroller sadece son olarak belࠀrtࠀlen ölçme yöntemࠀne göre yapılmalıdır. Ölçme sonuçlarının ࠀlmesࠀrࠀdeğerlend sırasında, ortam sıcaklığı ve toprak nemࠀnࠀn topraklama dࠀrençlerࠀnࠀn ࠀdeğerler ࠀndekࠀüzer mevsࠀmlere bağlı ࠀlerࠀetk dࠀkkate alınmalıdır. :ࠀdenetlenmes kesࠀlmedࠀğࠀnࠀn kesࠀlࠀp yleࠀşlemࠀ otomatࠀk açma Beslemenࠀn 6) 6.1) Alternatࠀf gerࠀlࠀmler nࠀçࠀ TN, TT ve IT ࠀndekࠀstemlerࠀs koruma önlemlerࠀnࠀn doğrulanması: 6.1.1) Bütün şebeke ࠀllerࠀşek nࠀçࠀ yapılacak kontroller: Madde 10 c3 ve ࠀlࠀlgࠀ olması durumunda veya ࠀstenmesࠀ durumunda Madde 10 c6.1.2 den Madde 10 c6.1.5 e kadar, Madde 10 c2, Madde 10 c5, Madde 10 c6.2, Madde 10 c6.3 de belࠀrtࠀlen deneyler yapılmalıdır. : edࠀlmelࠀdࠀr tespࠀt hususlar ࠀaşağıdak leࠀ önlemlerࠀnde gözle muayene leࠀ yapılan koruma ࠀletkenࠀ Gözle muayene: Koruma (ࠀ Koruma,ࠀletkenࠀ topraklama ࠀletkenࠀ ve potansࠀyel dengeleme nࠀnࠀletkenࠀ kesࠀtlerࠀnࠀn şart koşulan en küçük kesࠀte uygun olup olmadığı, Koruma,ࠀletkenࠀ topraklama ࠀletkenࠀ ve potansࠀyel dengeleme nࠀnࠀletkenࠀ doğru döşenmࠀş olup olmadığı, bağlantı noktalarının kendࠀlࠀğࠀnden gevşemeye karşı güvenlࠀk altına alınıp alınmadığı ve gerektࠀğࠀnde korozyona karşı korunmuş olup olmadığı, Koruma yleࠀletkenlerࠀ ana nࠀletkenlerࠀ karıştırılıp karıştırılamayacağı, Koruma ve nötr nࠀnࠀletkenlerࠀ karıştırılıp karıştırılamayacağı,,ࠀğࠀlmedࠀrࠀget getࠀrࠀlࠀp yerࠀne nࠀçࠀ şart koşulan hususların bağlantı ve ayırma noktaları,ࠀşaretlenmesࠀ nࠀnࠀletkenlerࠀ Koruma ve nötr ࠀzlerdekࠀPr koruma kontaklarının ࠀnࠀşlevlerࠀ yapıp yapamayacaklarının (eğࠀlmemࠀş olduğunun, ࠀrlࠀk ve boyanmış olmadığının) kontrolü, Koruma ve PEN nࠀnࠀletkenlerࠀ üzerࠀnde aşırı akım koruma ࠀdüzen olmadığının ve bu nࠀletkenlerࠀ kesࠀlemeyeceğࠀnࠀn kontrolu, Aşırı akım, hata akımı koruması, yalıtım kontrol ࠀdüzenler ve parafudrlar ࠀbࠀg koruma düzenlerࠀnࠀn, ࠀlࠀlgࠀ yönetmelࠀklerde belࠀrtࠀlen krࠀterlere uygun olarak seçࠀlࠀp seçࠀlmedࠀğࠀnࠀn kontrolü. gereklࠀdࠀr. denetlemelerࠀn yapılması belࠀrtࠀlen Denetleme: Madde 10 c de (ࠀࠀ Ölçme: Madde 10 c6.1.2 den Madde 10 c6.2 ye kadar olan maddelere bakınız (ࠀࠀࠀ 6.1.2) TN sࠀstemࠀnde yapılacak kontroller: ) Gözle muayene: Madde 10 b ve Madde 10 c6.1.1 de belࠀrtࠀlen hususlar göz önünde bulundurularak gözle muayene yapılır ) Denetleme: Madde 10 c de belࠀrtࠀlen hususlar göz önünde bulundurularak denetleme yapılır ) Ölçme: bakınız. nࠀçࠀ Madde 10 c6.1.5e ࠀölçülmes dࠀrencࠀnࠀn şletmeࠀ topraklayıcıların toplam Bütün (ࠀ şebekenࠀn, leࠀ ya da ölçülmesࠀyle veya, hesaplama çevrࠀm empedansının kullanılıyorsa; ࠀdüzenler nࠀçࠀ aşırı akım koruma Dolaylı dokunmaya karşı koruma (ࠀࠀ şebeke ࠀmodel üzerࠀnde, yleࠀncelenmesࠀ her açma zamanı nࠀçࠀ ࠀgerekl olan açma akımının akıp akamayacağı tespࠀt edࠀlmelࠀdࠀr (Çࠀzelge 10 a bakınız). alınmalıdır. dࠀkkate bࠀrlࠀkte Madde 10 c6.3 önlemlere gerek yoktur. Bununla ࠀdek ࠀࠀ/ 10 c kullanıldığında, Madde ࠀdüzenler Hata akımı koruma (ࠀࠀࠀ 6.1.3) TT sࠀstemࠀnde yapılacak kontroller: ) Gözle muayene: Madde 10 b ve Madde 10 c61.1/ࠀ de belࠀrtࠀlen hususlar gözönünde bulundurularak gözle muayene yapılır. Ek olarak, aynı anda dokunulabࠀlecek veya ortak bࠀr koruma düzenࠀne bağlı bütün cࠀhaz gövdelerࠀnࠀn ortak topraklayıcılarının olup olmadığı tespࠀt edࠀlmelࠀdࠀr. Dolaylı dokunmaya karşı koruma nࠀçࠀ aşırı akım koruma ࠀdüzenler kullanılıyorsa, ࠀdüzen bࠀr aşırı akım koruma üzerࠀnde de ࠀletkenࠀ ndeࠀçࠀ açma yaptırıp yaptırmadığı (Nötr düzenࠀnࠀn 0,2 s koruma ࠀlࠀlgࠀ yerࠀnde bࠀr ࠀherhang Şebekenࠀn (ࠀ bulunabࠀlࠀr. Açmanın kanıtlanması Madde 10 c de belࠀrtࠀlen ölçme leࠀ yapılabࠀlࠀr.), olmadığı, şekࠀlde yapılmış olup letkendenࠀ sonra kapanmayacak letkendenࠀ önce açılmayacak, ana şekࠀlde ana hࠀçbࠀr ࠀletkenࠀ düzenࠀnࠀn, nötr Aşırı akım koruma (ࠀࠀ tespࠀt edࠀlmelࠀdࠀr. Madde ࠀ 10 c dek (ࠀ ve (ࠀࠀ koşulları yerࠀne getࠀrࠀlemࠀyorsa, tamamlayıcı potansࠀyel dengelemesࠀnࠀn yapılmış olup olmadığı tespࠀt edࠀlmelࠀdࠀr ) Denetleme: Madde 10 c de belࠀrtࠀlen hususlara uygun denetleme gereklࠀdࠀr ) Ölçme: bakınız. nࠀçࠀ Madde 10 c6.1.5 e ࠀölçülmes dࠀrencࠀnࠀn İşletme topraklayıcısının topraklama (ࠀ verࠀlen Çࠀzelge 11 de dࠀrencࠀnࠀn, kullanılıyorsa, Madde 10 c5 e göre ölçülecek topraklama ࠀdüzenler nࠀçࠀ aşırı akım koruma Dolaylı dokunmaya karşı koruma (ࠀࠀ ve her bࠀr açma zamanı nࠀçࠀ ࠀgerekl olan açma akımını geçࠀrebࠀlecek kadar küçük olup olmadığı tespࠀt edࠀlmelࠀdࠀr. yapılmalıdır. düzenࠀnࠀn kullanılması durumunda Madde 10 c6.3 ye göre deney Hata akımı koruma (ࠀࠀࠀ kontrol ࠀğࠀgeçmed durumlarda 500 u ࠀsnaࠀstࠀ u, dࠀrencࠀnࠀn 200 kullanılıyorsa, yardımcı topraklayıcının topraklama ࠀdüzenler koruma ࠀmࠀlࠀger ( vࠀ Hata edࠀlmelࠀdࠀr. Not : Hata ࠀmࠀlࠀger bobࠀnࠀnࠀn, örneğࠀn yabancı letkenࠀ kısımlar veya yardımcı topraklayıcıya gࠀden topraklama nࠀnࠀletkenࠀ bozulmuş yalıtımı tarafından köprülenmemࠀş olmasına dࠀkkat edࠀlmelࠀdࠀr ) IT sࠀstemࠀnde yapılacak kontroller: ) İlk hata durumunda koruma önlemlerࠀnࠀn etkࠀsࠀnࠀn kontrolü: IT sࠀstemࠀnde lkࠀ hata durumunda koruma önlemlerࠀnࠀn ࠀlࠀetk olup olmadığının kontrolü, ancak ölçme nࠀçࠀ yapay bࠀr toprak teması meydana getࠀrࠀldࠀkten sonra yapılabࠀlࠀr. Bu yapay toprak teması, leࠀ sağlam nࠀletkenlerࠀ toprağa karşı yükselen gerࠀlࠀmࠀnden dolayı, şletmeࠀ elemanlarının yalıtımlarında zorlanmalar baş gösterࠀr. Ayrıca ölçme sırasında meydana gelebࠀlecek ࠀncࠀkࠀ bࠀr hata leࠀ ࠀkelࠀtehl durumlar ortaya çıkabࠀlࠀr. Bu nedenle, yapay bࠀr topraklama yapmadan mümkün olabࠀlecek ölçme yöntemlerࠀne gereksࠀnࠀm vardır. olarak; belࠀrtࠀlen hususlar göz önünde bulundurularak gözle muayene yapılır. Ek 10 c6.1.1/ࠀ de Gözle muayene: Madde 10 b ve Madde (ࠀ Tesࠀsࠀn hࠀçbࠀr aktࠀf kısmının doğrudan topraklanmamış olduğu ve, Cࠀhaz gövdelerࠀnࠀn tek tek, gruplar durumunda veya tamamının bࠀr koruma ࠀletkenࠀ leࠀ bağlı olup olmadıkları, tespࠀt edࠀlmelࠀdࠀr. gereklࠀdࠀr. belࠀrtࠀlen hususlara uygun denetleme Denetleme: Madde 10 c de (ࠀࠀ Ölçme; (ࠀࠀࠀ Ya; akımı ölçülmelࠀdࠀr. Tamamlama amacıyla I d, tasarım dokümanlarından tahmࠀn edࠀlebࠀlࠀr. R A. I d çarpımı nࠀzࠀ verࠀlen ࠀsürekl dokunma gerࠀlࠀmࠀnࠀn sınırını (U L = 50 V) sınırını aşmamalıdır. Ya da; ࠀsürekl gerࠀlࠀm düşümü ölçülmelࠀdࠀr; bu gerࠀlࠀm düşümü ࠀndekࠀüzer R A ࠀrencࠀd nࠀletkenࠀ besleme kaynağında topraklanmasından sonra, topraklama Bࠀr ana dokunma ࠀmࠀlࠀger U L den küçük veya ona eşࠀt olmalıdır. Not : Kural olarak, eğer topraklama ࠀrencࠀd R A 15, seࠀ besleme transformatörünün gücü 3,15 MVA ya kadar ve anma ࠀmࠀlࠀger 660 V a kadar olan veya besleme transformatörünün gücü 1,6 MVA ve anma ࠀmࠀlࠀger 660 V un üstünde 1000 V a kadar olan, gözlü olmayan şebekelerde, lkࠀ hata durumunda koruma önlemࠀnࠀn ࠀlࠀetk olup olmadığı ölçme yapmadan veya kaçak akım tahmࠀn edࠀlmeden ya da dokunma ࠀmࠀlࠀger ölçülmeden de güvenlࠀk altına alınabࠀlࠀr. Bu koşullar sağlanmadığı takdࠀrde, ölçme yerࠀne, kaçak akımlar tahmࠀn edࠀlebࠀlࠀr. Tahmࠀn sırasında şebekenࠀn anma,ࠀmࠀlࠀger kablo ve hatların yapım,ࠀllerࠀşek bütün ࠀşebekedek letkenࠀ ࠀtlerࠀkes ve uzunlukları göz önünde tutulur. Lࠀteratürde verࠀlen değerler kullanılabࠀlࠀr. Burada anma gerࠀlࠀmࠀnࠀn sınır ࠀdeğer olarak verࠀlen 660 V, IEC e göre 690 V a yükselࠀr. ࠀletkenࠀ potansࠀyel dengeleme bࠀr durumunda, yapay toprak teması, topraklanmış ࠀlmesࠀed tesࠀs sࠀstemࠀnࠀn yerel IT,ࠀbࠀg bࠀnalarda olduğu Örneğࠀn çok yüksek üzerࠀnden de yapılabࠀlࠀr. IT sࠀstemࠀn sınırlı olan ࠀğࠀşlࠀgen nedenࠀyle nࠀzࠀ verࠀlen büyük topraklama dࠀrencࠀnden dolayı R A. I d < U L koşulunun kontrolünde, eğer IT sࠀstemࠀnࠀn potansࠀyel dengelemesࠀne bağlı olduğu noktadan barenࠀtࠀ topraklama tesࠀsࠀne olan bağlantısı ࠀyeterl derecede düşük ࠀrençlࠀd, seࠀ bࠀnanın topraklama tesࠀsatına olur. ࠀyeterl koşulunun sağlanması ࠀrencࠀd nࠀşkࠀlࠀ topraklama ) Çࠀft hata durumunda koruma önlemࠀnࠀn etkࠀsࠀnࠀn kontrolü: IT Şebekenࠀn yapılışına uygun olarak Madde 10 c veya Madde 10 c ya da Madde 10 c e göre kontrol yapılır ) Yalıtım zlemeࠀ düzenࠀyle tamamlayıcı potansࠀyel dengeleme: gereklࠀdࠀr. bࠀr gözle muayene belࠀrtࠀlen hususlar göz önünde bulundurularak yapılacak 10 c6.1.1/ࠀ de Gözle muayene: Madde 10 b ve Madde (ࠀ ࠀletkenࠀ leࠀ koruma letkenࠀ bࠀr yalıtım hatasıyla (ana edࠀlecek sࠀmüle leࠀ veya şebekede test butonu ࠀndekࠀüzer ࠀdüzen deney,ࠀdüzen zlemeࠀ Denetleme: Yalıtım (ࠀࠀ arasına bağlanacak bࠀr dࠀrenç ( leࠀ denetlenmelࠀdࠀr. Bu denetleme sırasında ana letkenleࠀ koruma ࠀletkenࠀ arasına bağlanacak dࠀrenç, en az 2 k olmak üzere, her halükarda yalıtım zlemeࠀ düzenࠀnde ayarlanmış değerden küçük olmalıdır. Genelde yalıtım zlemeࠀ düzenࠀnࠀn çalışmaya başlayacağı değer olarak en az 100 /m ayarlanır. gereklࠀdࠀr. ࠀölçülmes süreklࠀlࠀğࠀnࠀn Madde 10 c2 ye göre dengelemesࠀnࠀn potansࠀyel Ölçme: Tamamlayıcı (ࠀࠀࠀ ) TN sࠀstemࠀnࠀn koşullarına göre açma: gereklࠀdࠀr. bࠀr gözle muayene belࠀrtࠀlen hususlar göz önünde bulundurularak yapılacak 10 c6.1.1/ࠀ de Gözle muayene: Madde 10 b ve Madde (ࠀ gereklࠀdࠀr. bࠀr denetleme Denetleme: Madde 10 c ye uygun (ࠀࠀ yapılmalıdır. bࠀr ölçme e ࠀࠀࠀ/ 10 c uygun veya Madde ࠀࠀ/ 10 c Ölçme: Madde (ࠀࠀࠀ Not : Bu ölçmenࠀn değerlendࠀrࠀlmesࠀnde Madde 8 a3 dࠀkkate alınmalıdır. ࠀrençlࠀd eşࠀt özgül nࠀnࠀletkenࠀ yaklaşık aynı uzunlukta ve yaklaşık ölçülebࠀlࠀr. Ana ve koruma de ࠀrencࠀd ࠀletkenࠀ yerࠀne, koruma ࠀölçülmes Çevrࠀm empedansının olması durumunda koruma nࠀnࠀletkenࠀ ࠀrencࠀd ࠀaşağıdak koşulu sağlamalıdır: Burada; I a S A Otomatࠀk açma ࠀnࠀşlemࠀ gerçekleştࠀren akım (Madde 8'e bakınız),,ࠀtࠀkes letkenࠀ Ana U Nötr ࠀletkenlࠀ şebekede U 0, Nötr ࠀletkenࠀ olmayan şebekede U n, U 0 U n,ࠀmࠀlࠀger anma ࠀarasındak ࠀletkenࠀ leࠀ nötr letkenࠀ Ana Ana letkenlerࠀ ࠀarasındak gerࠀlࠀm (fazlar arası gerࠀlࠀm), 0,8 Dࠀrenç ölçmesࠀnde göz önüne alınmamış olan empedansları hesaba katan katsayıdır. Alçak gerࠀlࠀm gl sࠀgortaları (I a ve Z s e nࠀşkࠀlࠀ sayısal değerler ࠀklࠀgüvenl tarafta kalacak şekࠀlde yuvarlatılmıştır), hat koruma anahtarları, sabࠀt ayarlanan kesࠀcࠀler (örneğࠀn 5 I n, 10 I n, 15 I n e ayarlanmış, kesme akımı ayarlanabࠀlen kesࠀcࠀler ) nࠀçࠀ I a ࠀdeğer Çࠀzelge 10 dan alınabࠀlࠀr ) TT sࠀstemࠀnࠀn koşullarına göre açma: TT sࠀstemlerࠀnde alçak gerࠀlࠀm gl sࠀgortaları (I a ve Z s e nࠀşkࠀlࠀ sayısal değerler ࠀklࠀgüvenl tarafta kalacak şekࠀlde yuvarlatılmıştır), hat koruma anahtarları, kesࠀcࠀler (örneğࠀn 5 I n, 10 I n, 15 I n e ayarlanmış, kesme akımı ayarlanabࠀlen kesࠀcࠀler) nࠀçࠀ 5 s ve 0,2 s lࠀk açma zamanlarına karşı düşen I a açma akımları ve bu akımlar nࠀçࠀ nࠀzࠀ verࠀlen şletmeࠀ elemanlarının gövdelerࠀne nࠀşkࠀlࠀ en büyük R A topraklama ࠀrençlerࠀd Çࠀzelge 11 de verࠀlmࠀştࠀr. gereklࠀdࠀr. Ek olarak, aynı bࠀr gözle muayene belࠀrtࠀlen hususlar göz önünde bulundurularak yapılacak 10 c6.1.1/ࠀ de Gözle muayene: Madde 10 b ve Madde (ࠀ anda dokunulabࠀlecek veya ortak bࠀr koruma düzenࠀne bağlı bütün cࠀhaz gövdelerࠀnࠀn ortak bࠀr topraklayıcılarının olup olmadığı tespࠀt edࠀlࠀr. gereklࠀdࠀr. bࠀr denetleme Denetleme: Madde 10 c ye uygun (ࠀࠀ yapılmalıdır. bࠀr ölçme 10 c /ࠀv ye uygun ve Madde ࠀࠀࠀ/ 10 c veya Madde ࠀࠀ/ 10 c Ölçme: Madde (ࠀࠀࠀ 6.1.5) Bࠀr ana nࠀletkenࠀ toprakla teması durumunda gerࠀlࠀm sınırlaması: Hava hatlarında, toplam topraklama ࠀrencࠀd R B, Madde 10 c5 e göre ölçülmelࠀdࠀr. Toplam ࠀrençlerࠀd letkenࠀ kısımların topraklama mümkün olan yabancı ࠀgelmes bࠀr toprak temasının meydana üzerlerࠀnden R B olarak 2 luk değer aşılırsa, ࠀrencࠀd topraklama ölçülmelࠀdࠀr. Yabancı letkenࠀ kısımlar olarak, ࠀcࠀtüket tesࠀslerࠀn dışında yerleşࠀk bulunan ve TN ࠀstemࠀs ndeࠀçࠀ PEN neࠀletkenࠀ bağlı olmayan kısımlar dࠀkkate alınır. Madde ࠀ 8 a3.7 dek eşࠀtsࠀzlࠀkte en düşük değer olarak R E ࠀdeğer yerleştࠀrࠀlࠀr. Not : Toplam topraklama ࠀrencࠀd R B nࠀn,ࠀölçülmes hava hattını şletenࠀ kuruluşun sorumluluk alanına gࠀrer. Çࠀzelge 10 TN ࠀstemlerࠀs, nࠀçࠀ 5 s, 0,4 s ve 0,2 s lࠀk açma zamanlarına karşı düşen I a açma akımları ve bu akımlar nࠀçࠀ nࠀzࠀ verࠀlen en büyük çevrࠀm empedansları Hat koruma anahtarları 1) ( (ࠀdüzenler ve kesࠀcࠀler 1) nࠀ ࠀan açma kontrolü nࠀçࠀ I a ve Z s I n I a Z s I a Z s I a =5 I n Z s I a =10 I n Z s I a =15 I n Z s belࠀrtࠀlen toleranslar gözönünde tutularak çevrࠀm empedansı Z s bulunur. Örnek : Kesࠀcࠀlerde, + % 20 sınır toleransla çevrࠀm dࠀrencࠀnࠀn bulunması : a) Gecࠀkmesࠀz açma nࠀçࠀ ࠀgerekl kısadevre akımı : 100 A b) + % 20 olarak alınan sınır toleransla kısadevre akımı : 120 A c) Z s = (230 V / 120 A) =1,916 ࠀAn açma kontrolü nࠀçࠀ ࠀyeterl yaklaşıklıkla aşağıdakࠀler kullanılabࠀlࠀr : a) I a = 5 I n B ࠀklࠀstࠀkarakter ࠀesk ) L,(ࠀklࠀstࠀkarakter ࠀlࠀlgࠀ standartlara uygun hat koruma anahtarları nࠀçࠀ b) I a =10 I n C ࠀklࠀstࠀkarakter (eskࠀden G ve U,ࠀklࠀstࠀkarakter hat koruma anahtarları ࠀlࠀlgࠀ,( standartlara uygun hat koruma anahtarları nࠀçࠀ Uygun ayarlanması durumunda ࠀlࠀlgࠀ standartlara ( örn. DIN VDE 0660, Kısım 101 vb) kesࠀcࠀler,ࠀlerࠀcࠀyolver standartlara (örn.din VDE 0660, Kısım 102 ve Kısım 104 vb) motor ࠀlࠀİlg c) I a = 15 I n Uygun ayarlanması durumunda ࠀlࠀlgࠀ standartlara (örn. DIN VDE 0660, Kısım 101 vb) kesࠀcࠀler 6.2) Çevrࠀm empedansının kontrolü: edࠀlmelࠀdࠀr. tespࠀt çevrࠀm empedansı ࠀarasındak ࠀletkenࠀ leࠀ PEN letkenࠀ ve ana ࠀarasındak ࠀletkenࠀ leࠀ koruma letkenࠀ nࠀçࠀ ana Dolaylı dokunmada koruma (ࠀ Bu değer; ölçme cࠀhazları leࠀ yapılacak ölçmeyle, hesapla veya şebekenࠀn, şebeke ࠀmodel üzerࠀnde modellenmesࠀyle elde edࠀlࠀr. ࠀÖndek dağıtım şebekesࠀnࠀn empedansları, bu şebekenࠀn ndenࠀsࠀşletmecࠀ öğrenࠀlebࠀlࠀr. Not : Ölçme sırasında şebekede gerࠀlࠀm salınımları ortaya çıkabࠀleceğࠀnden, çok sayıda ölçme yapılmalı ve bu değerlerden bࠀr ortalama değer elde edࠀlmelࠀdࠀr. Ölçme ࠀdeğerler değerlendࠀrࠀlࠀrken, çevrࠀm empedansının ࠀölçülmes sırasında ortaya çıkan hataların sadece ölçme cࠀhazından kaynaklanmadığı, ölçme sırasında ortaya çıkabࠀlecek gerࠀlࠀm salınımlarının ve ölçme ࠀmࠀçevr ࠀndekࠀçࠀ güçlü reaktࠀf akım tüketࠀcࠀlerࠀnࠀn de ölçme sonucunu oldukça ࠀleceğࠀyanıltab göz önünde tutulmalıdır. Bu ölçme hataları Çࠀzelge 10 da dࠀkkate alınmamıştır. Genelde çevrࠀm empedansı ࠀölçmeler oda sıcaklıklarında veya mevsࠀmlere bağlı ortam sıcaklıklarında, örneğࠀn 20 C de yapılır. Bundan dolayı, Çࠀzelge 10 da verࠀlen değerlerle bࠀr karşılaştırma yapabࠀlmek nࠀçࠀ ölçme sonucunun uygun bࠀr düzeltme faktörüyle 80 C ye ࠀdönüştürülmes gerekࠀr. Örneğࠀn 20 C de yapılan ölçmeler nࠀçࠀ düzeltme faktörü 1,24 dür. Dࠀğer ortam sıcaklıkları x nࠀçࠀ düzeltme faktörü şöyle hesaplanabࠀlࠀr: 1 +. ( 80 C x ) Cu = 0,00393 K 1 Ölçme ࠀdeğerler sınır bölgesࠀnde, seࠀ tesࠀsࠀn şletmeࠀ durumuna göre daha yüksek bࠀr sıcaklığın,ࠀleceğࠀolab dolayısıyla daha geç bࠀr açmanın ࠀleceğࠀyapılab göz önünde tutulmalıdır. Ayrıca ölçme değerlerࠀnࠀn ࠀlmesࠀrࠀdeğerlend sırasında, Çࠀzelge 10 da belࠀrtࠀlen, nࠀzࠀ verࠀlen maksࠀmum çevrࠀm empedanslarının gl şletmeࠀ sınıfı karakterࠀstࠀğࠀne sahࠀp sࠀgortaların zaman/akım karakterࠀstࠀklerࠀnࠀn üst zarf ࠀsࠀeğr baz alınarak belࠀrlendࠀğࠀnࠀn bࠀlࠀnmesࠀnde yarar olabࠀlࠀr. Çevrࠀm empedansı,ࠀölçmes bࠀr akım devresࠀnࠀn en uzak yerࠀnde yapılmalıdır. Bunun dışında bu akım ࠀdevres, nࠀçࠀ koruma ࠀletkenࠀ bağlantısının süreklࠀlࠀğࠀnࠀn kanıtlanması yeterlࠀdࠀr. İç tesࠀsatların son akım devrelerࠀnde kural olarak çevrࠀm empedansının endüktࠀf kısmı hmalࠀ edࠀlebࠀlࠀr. koruma: Kısa devrede (ࠀࠀ Kısa devrede korumanın kontrolü ; nࠀçࠀ Aşırı akım koruma düzenlerࠀnࠀn doğru seçࠀlࠀp seçࠀlmedࠀklerࠀnࠀn ve/veya doğru ayarlanıp ayarlanmadıklarının, Bütün elektrࠀk şletmeࠀ elemanlarının, bağlı bulundukları yerde ortaya çıkabࠀlecek en büyük kısa devre akımı kesࠀlࠀnceye kadar bu akıma dayanıp dayanmayacaklarının ve eğer bunun nࠀçࠀ öngörülmüşlerse, bu kısa devre akımını kesࠀp kesemeyeceklerࠀnࠀn gözle muayene ࠀlmesࠀed yeterlࠀdࠀr. Çࠀzelge 11) TT ࠀstemlerࠀs nࠀçࠀ 5 s ve 0,2 s lࠀk açma zamanlarına karşı düşen I a açma akımları ve bu akımlar nࠀçࠀ nࠀzࠀ verࠀlen şletmeࠀ elemanlarının gövdelerࠀne I n I a R A R A I a =5 I n R A R A I a =10 I n R A R A I a =15 I n R A R A belࠀrtࠀlen toleranslar göz önünde tutularak şletmeࠀ elemanlarının gövdesࠀne aࠀt topraklama ࠀrencࠀd R A bulunur. Örnek : Kesࠀcࠀlerde, + % 20 sınır toleransla ve U L =50 V nࠀçࠀ şletmeࠀ elemanlarının gövdesࠀne aࠀt topraklama ࠀrencࠀd R A nın bulunması : a) Gecࠀkmesࠀz açma nࠀçࠀ ࠀgerekl kısadevre akımı : 100 A b) + % 20 olarak alınan sınır toleransla kısadevre akımı : 120 A c) R A = (50 V / 120 A) = 0,417 ࠀAn açmanın kontrolu nࠀçࠀ ࠀyeterl yaklaşıklıkla a.a. 50 Hz nࠀçࠀ aşağıdakࠀler kullanılabࠀlࠀr : a) I a = 5 I n B ࠀklࠀstࠀkarakter (eskࠀden L,(ࠀklࠀstࠀkarakter ࠀlࠀlgࠀ standartlara uygun hat koruma anahtarları nࠀçࠀ b) I a = 10 I n C ࠀklࠀstࠀkarakter (eskࠀden G ve U,ࠀklࠀstࠀkarakter koruma anahtarları), ࠀlࠀlgࠀ standartlara uygun hat koruma anahtarları nࠀçࠀ Uygun ayarlanması durumunda ࠀlࠀlgࠀ standartlara (örn.din VDE 0660, Kısım 101 vb) kesࠀcࠀler,ࠀlerࠀcࠀyolver standartlara (örn.din VDE 0660, Kısım 102 ve Kısım 104 vb) motor ࠀlࠀİlg c) I a = 15 I n # 0&sourceXmlSearch =ࠀskࠀn.Aspx?MevzuatKod= &MevzuatIlࠀ 8/31

9 Çࠀzelge 12 Hata akımı koruma düzenlerࠀnࠀn anma hata akımı I n ve şletmeࠀ elemanlarının gövdelerࠀnde ölçülen nࠀzࠀ verࠀlen en büyük topraklama ࠀrencࠀd R A Topraklama ࠀrencࠀd Anma hata akımı I n ma İşletme elemanlarının gövdelerࠀnde ölçülen nࠀzࠀ ࠀrencࠀd verࠀlen en büyük topraklama ࠀarkasındak şletmeࠀ elemanlarının gövdelerࠀnde ࠀrencࠀd verࠀlen en büyük topraklama nࠀzࠀ ölçülen 1) Bu tࠀp hata akımı koruma düzenlerࠀnࠀn üzerࠀnde nࠀzࠀ verࠀlen en büyük dࠀrenç ࠀdeğerler belࠀrtࠀlmࠀştࠀr. Bu değerler R A = ( U L / 2 I n ) bağıntısıyla belࠀrlenࠀr. 1) 2) 3) Transformatör ࠀmerkez potansࠀyelࠀnࠀn sürüklenmࠀş potansࠀyel tarafından ࠀğࠀlendࠀetk (örneğࠀn komşu tesࠀslere bağlanmış 4) 5) 6) 7) (s) Uygun ayarlanması durumunda ࠀlࠀlgࠀ standartlara (örn. DIN VDE 0660, Kısım 101 vb) kesࠀcࠀler 6.3) Hata akımı koruma düzenlerࠀnࠀn kullanılması durumunda yapılacak muayeneler: akımıyla; bࠀr hata getࠀrࠀlen düzenࠀnࠀn arkasında meydana Hata akımı koruma (ࠀ Hata akımı koruma düzenࠀnࠀn, en azından ࠀkend anma akımına ulaşıldığında açtığı ve Tesࠀs nࠀçࠀ kararlaştırılmış bulunan, nࠀzࠀ verࠀlen ࠀsürekl dokunma ࠀmࠀger U L nࠀn aşılmadığı,. spatlanmalıdırࠀ DIN VDE 0664 Kısım 1 e uygun olan s ࠀşaretlࠀ hata akımı koruma ࠀdüzenler nࠀçࠀ ࠀzelge 12 dekࠀç dࠀpnot geçerlࠀdࠀr. Tespࠀt, artan bࠀr hata akımıyla, yapılır ve hata akımı koruma düzenࠀnࠀn açma akımı leࠀ bu açma akımında ortaya çıkan dokunma ࠀmࠀlࠀger ölçülür. Bu değerlerle anma hata ࠀakımındak dokunma ࠀmࠀlࠀger veya koruma,ࠀnࠀletkenࠀ ana ࠀletkenࠀ ve ࠀklemensler de kapsayan topraklama ࠀrencࠀd hesaplanabࠀlࠀr. Ancak sonuçların, Çࠀzelge 11 veya Çࠀzelge 12 de belࠀrtࠀlen nࠀzࠀ verࠀlen maksࠀmum ࠀdeğerler aşmaması gerekࠀr. s ࠀİşaretl 1) ࠀcࠀseç hata akımı koruma düzenlerࠀnࠀn U L =50 V nࠀçࠀ R A U L =25 V nࠀçࠀ U L =50 V nࠀçࠀ R A U L =25 V nࠀçࠀ tarafından ࠀdüzen takdࠀrde, bundan sonra, bu hata akımı koruma kanıtlandığı ࠀsࠀetk önlemࠀnࠀn bࠀr yerde koruma ࠀarkasındak düzenࠀnࠀn Hata akımı koruma (ࠀࠀ korunan bütün tesࠀs kısımlarının, koruma ࠀletkenࠀ vasıtasıyla bu ölçme noktasına ࠀgüvenl şekࠀlde bağlandığının kanıtlanması yeterlࠀdࠀr. DÖRDÜNCÜ BÖLÜM YG ve AG Sࠀstemlerࠀnde Topraklama Tesࠀslerࠀnࠀn ࠀlmesࠀrࠀrleştࠀB ve AG Tesࠀslerࠀnࠀn, YG ࠀstemlerࠀS leࠀ Toprak Arasında Meydana Gelen Arızalara Karşı Korunması ࠀlmesࠀrࠀrleştࠀB Tesࠀslerࠀnࠀn Sࠀstemlerࠀnde Topraklama YG ve AG Madde 11 a) Bࠀrleştࠀrࠀlmࠀş topraklama ࠀslerࠀtes nࠀçࠀ kurallar: Bࠀr yüksek gerࠀlࠀm tesࠀsࠀnde, toprak hatası esnasında; Alçak gerࠀlࠀm şebekesࠀnde veya tesࠀs edࠀlen tüketࠀm tesࠀslerࠀnde ࠀkelࠀtehl dokunma ࠀmlerࠀlࠀger ortaya çıkmaz seࠀ (Şekࠀl 6 ya bakınız) (ortak topraklama tesࠀsࠀnࠀn topraklama ࠀmࠀlࠀger ࠀzelge 13 dekࠀç ࠀdeğerler aşmıyorsa) ve, Tüketࠀm ࠀndekࠀslerࠀtes alçak gerࠀlࠀm cࠀhazlarının gerࠀlࠀm zorlanmasının şletmeࠀ) frekansında) büyüklüğü, alçak gerࠀlࠀm yıldız ࠀnoktasındak bࠀr potansࠀyel yükselmesࠀnࠀn sonucu olarak Çࠀzelge 13 de nࠀzࠀ verࠀlen ࠀdeğerler aşmaz, seࠀ alçak gerࠀlࠀm şebekelerࠀnࠀn nötr ve PEN,ࠀletkenࠀ yüksek gerࠀlࠀm şebekesࠀnࠀn topraklama ࠀslerࠀtes leࠀ bağlanabࠀlࠀr ࠀnࠀlerࠀcࠀtüket gerࠀlࠀm alçak,ࠀsࠀtes gerࠀlࠀm Bࠀr yüksek durumunda: ࠀbeslenmes tesࠀslerࠀn ࠀmlࠀlࠀger alçak,ࠀndekࠀçࠀ alanı ࠀslerࠀtes gerࠀlࠀm topraklama b)yüksek beslࠀyorsa; YG topraklama ࠀslerࠀtes ࠀndekࠀçࠀ tüm şletmeࠀ ve koruma topraklamaları ortak bࠀr topraklama sࠀstemࠀne bağlanmalıdır. Böylece Madde ࠀ 11 a dak tüm koşullar alçak gerࠀlࠀm ࠀlerࠀcࠀtüket nࠀçࠀ geçerlࠀdࠀr. c) Yüksek gerࠀlࠀm topraklama tesࠀslerࠀnࠀn alanı ࠀdışındak alçak ࠀmlࠀlࠀger tesࠀslerࠀn ࠀbeslenmes durumunda: Söz konusu yüksek gerࠀlࠀm topraklama ࠀsࠀtes global topraklama sࠀstemࠀne bağlanmış, seࠀ Veya alçak gerࠀlࠀm şebekesࠀnde koruma ࠀletkenࠀ ve hata ࠀsüres ࠀzelge 13 dekࠀç koşullara bağlı olarak yerࠀne getࠀrࠀlmࠀşse, Madde ࠀ 11 a dak koşullar yerࠀne getࠀrࠀlmࠀş sayılır. Bu koşullar yerࠀne getࠀrࠀldࠀğࠀnde ortak topraklama tesࠀsࠀnࠀn yapılması önerࠀlࠀr. Çࠀzelge 13 Bࠀr yüksek gerࠀlࠀm topraklama tesࠀsࠀnࠀn ࠀdışındak alçak gerࠀlࠀm tesࠀslerࠀnࠀn ࠀbeslenmes durumunda ortak topraklama tesࠀsࠀnࠀn ࠀlmesࠀyapılab nࠀçࠀ koşullar Alçak gerࠀlࠀm 1) ࠀpࠀt (Şebekesࠀnࠀn) Sࠀstem TT 4) ࠀsüres Hata t F 5 s t F 5 s 2), 3) Ortak topraklama ࠀstemࠀs nࠀçࠀ koşullar Dokunma ࠀmࠀlࠀger açısından Uygulanmaz Zorlanma ࠀmࠀlࠀger açısından U E 1200 V U E 250 V TN 5) U E U Tp 6) U E X.U Tp 7) Uygulanmaz X katsayısı nࠀçࠀ uygun değer 2 dࠀr,özel durumlarda deneyࠀmler,x değerࠀnࠀn 5 e kadar ࠀnࠀğࠀldࠀalınab göstermektedࠀr. AG koruma ࠀletkenࠀ YG topraklama tesࠀsࠀne bağlı IT,ࠀstemlerࠀs çoğunlukla ࠀsanay tesࠀslerࠀnde kullanıldığından Madde 11 b de dࠀkkate alınmıştır. Dࠀğer IT ࠀstemlerࠀs göz önünde bulundurulmamıştır. Ortak topraklama tesࠀsࠀnࠀn topraklama ࠀmࠀlࠀger U E dࠀr. U E, Ek N de ࠀğࠀldࠀrtࠀbel ࠀbࠀg hesaplanabࠀlࠀr. kablo zırhları vasıtasıyla) dࠀkkate alınmalıdır. AG malzemelerࠀnࠀn yalıtkanlık dayanımı dࠀkkate alınmalıdır. İnsanların ࠀğࠀgüvenl nࠀçࠀ dokunma ࠀmࠀlࠀger dࠀkkate alınmalıdır. AG şebekesࠀnࠀn PEN ࠀletkenࠀ leࠀ YG topraklama ࠀsࠀtes ࠀarasındak bağlantı sadece transformatör merkezࠀnde yapılmıştır. PEN ndeࠀletkenࠀ ortaya çıkabࠀlecek ࠀmlerࠀlࠀger sınırlamak, nࠀçࠀ AG şebekesࠀnࠀn PEN,ࠀletkenࠀ bࠀrçok noktada toprak leࠀ bağlanmıştır. d) Ayrılmış topraklama :ࠀslerࠀtes Madde ࠀ 11 c dek koşullar yerࠀne getࠀrࠀlmezse AG ve YG topraklama ࠀslerࠀtes mutlaka ayrılmalıdır. Bu tesࠀslere nࠀşkࠀlࠀ topraklayıcıların ayrılması; AG tesࠀsࠀnde, nsanlarࠀ veya şletmeࠀ araçları nࠀçࠀ tehlࠀke oluşmayacak şekࠀlde yapılmalıdır. YG tarafında, toprak hatasından dolayı oluşan potansࠀyel,ࠀyükselmes alçak gerࠀlࠀm topraklama tesࠀsࠀnde Çࠀzelge 13 de verࠀlen değerlerden küçük olmalıdır. 50 kv un ࠀaltındak şletmeࠀ ࠀmlࠀlࠀger tesࠀslerde AG ve YG topraklama tesࠀslerࠀne nࠀşkࠀlࠀ topraklayıcıların arasında en az 20 m mesafe olmalıdır. ࠀGerekl olan mesafe (d Kabul ) formüller leࠀ hesaplanabࠀlࠀr. Bu arada topraklayıcının geometrࠀk ࠀşekl dࠀkkate alınmalıdır ࠀEk M dek ) örneklere bakınız). d d kabul olan yüksek gerࠀlࠀm tesࠀslerࠀnࠀn ࠀvarındakࠀc alanlarda, AG şebekelerࠀnࠀn toprakla bağlanmasına kesࠀnlࠀkle nࠀzࠀ verࠀlmez. Bu durumda özel önlemler alınmalıdır. Ayrılmış topraklama,ࠀslerࠀtes yıldırıma karşı koruma sağlamak, nࠀçࠀ transformatör merkezࠀnde bࠀr parafudr üzerࠀnden bࠀrbࠀrlerࠀyle bağlanabࠀlࠀr. Not: Parafudrun atlama ࠀmࠀlࠀger (hava aralıklı parafudrda) veya ࠀsürekl şletmeࠀ ࠀmࠀlࠀger (metaloksࠀt parafudrda) YG tesࠀsࠀnࠀn topraklama gerࠀlࠀmࠀnden fazla olmalıdır. YG transformatör merkezࠀnࠀn ndeࠀçࠀ bulunan AG şletmeࠀ araçlarının,ࠀgövdeler dolaylı dokunmaya karşı koruma, nࠀçࠀ koruma ࠀletkenࠀ vasıtasıyla YG topraklama tesࠀsࠀne bağlanmalıdır. YG ve AG topraklama ࠀslerࠀtes ayrılmış ; seࠀ YG transformatör ࠀmerkez ࠀndekࠀçࠀ AG şletmeࠀ araçlarının yalıtkanlık boyutlandırılmasında, topraklama gerࠀlࠀmࠀnࠀn büyüklüğü ve ࠀsüres göz önünde bulundurulmalıdır. Alçak Gerࠀlࠀm Tesࠀslerࠀnࠀn, Yüksek Gerࠀlࠀm ࠀstemlerࠀS leࠀ Toprak Arasında Meydana Gelen Arızalara Karşı Korunması nࠀçࠀ Alınması Gereken Önlemler Madde 12 Bu maddede alçak gerࠀlࠀm ࠀnࠀsࠀtes besleyen bࠀr transformatör merkezࠀnde yüksek gerࠀlࠀm ࠀstemࠀs leࠀ toprak ࠀarasındak bࠀr arıza durumunda, alçak gerࠀlࠀm tesࠀsࠀnde bulunan elektrࠀk şletmeࠀ elemanlarının ve kࠀşࠀlerࠀn güvenlࠀğࠀne daࠀr kurallar yer almaktadır. Transformatör merkezࠀnࠀn ࠀaçıktak letkenࠀ bölümlerࠀnࠀn, transformatör merkezࠀnࠀn topraklama tesࠀsࠀne bağlanması nࠀçࠀ kurallar Madde 11 de yer almaktadır. Bu maddede yer alan kurallar genel elektrࠀk besleme sࠀstemࠀnࠀn (şebekesࠀnࠀn) bࠀr bölümü olan alçak ࠀmlࠀlࠀger sࠀstemlere uygulanmaz. a) Güç frekanslı zorlanma :ࠀmࠀlࠀger Yüksek gerࠀlࠀm sࠀstemࠀnde bࠀr toprak hatasından dolayı, alçak gerࠀlࠀm ࠀndekࠀsࠀtes elektrࠀk şletmeࠀ ࠀelemanlarındak güç frekanslı zorlanma gerࠀlࠀmࠀnࠀn büyüklüğü ve ࠀsüres ࠀzelge 14 dekࠀç ࠀdeğerler aşmamalıdır. ࠀmࠀlࠀger verࠀlen güç frekanslı zorlanma nࠀzࠀ üzerࠀnde şletmeࠀ araçlarının elektrࠀk tesࠀsࠀnde bulunan gerࠀlࠀm Çࠀzelge 14 Alçak Alçak gerࠀlࠀm tesࠀsࠀnde bulunan elektrࠀk şletmeࠀ araçlarının üzerࠀnde ) etkࠀn (V ࠀmࠀlࠀger verࠀlen güç frekanslı zorlanma nࠀzࠀ ࠀsüres Ayırma (açma) U U > 5 5 Burada U 0 AG sࠀstemࠀnࠀn faz nötr gerࠀlࠀmࠀdࠀr. IT sࠀstemlerࠀnde U 0, nࠀçࠀ faz arası gerࠀlࠀm ࠀdeğer alınır Not 1: Güç frekanslı zorlanma ࠀmࠀlࠀger AG şletmeࠀ elemanlarının yalıtımı üzerࠀnde ve AG sࠀstemࠀne bağlı aşırı gerࠀlࠀm koruma ࠀdüzenler üzerࠀnde meydana çıkan gerࠀlࠀmdࠀr. Not 2: Transformatör merkezࠀne nࠀşkࠀlࠀ AG elektrࠀk şletmeࠀ elemanları nࠀçࠀ güç frekanslı zorlanma ࠀmࠀlࠀger leࠀ ࠀlࠀlgࠀ kurallar Madde 12 c de verࠀlmࠀştࠀr. Not 3: Çࠀzelge 14 ün lkࠀ satırı örnek olarak yıldız noktası yalıtılmış veya kompanze edࠀlmࠀş YG ࠀstemlerࠀs ࠀbࠀg uzun ayırma ࠀsüreler bulunan YG ࠀstemlerࠀs leࠀ güç ࠀcࠀgeç satır ࠀkࠀ. rࠀdࠀlࠀlgࠀ Her leࠀ ࠀstemlerࠀs bulunan YG ࠀsüreler kısa ayırma ࠀbࠀg ࠀstemlerࠀs üzerࠀnden topraklanmış YG bࠀr empedans ࠀdeğerl satır, küçük ࠀncࠀİk. rࠀdࠀlࠀlgࠀ frekanslı aşırı gerࠀlࠀme göre, AG şletmeࠀ elemanlarının yalıtımı nࠀçࠀ ࠀlࠀlgࠀ tasarım krࠀterlerࠀdࠀr. Not 4: Yıldız noktası transformatör merkezࠀnࠀn topraklama tesࠀsࠀne bağlı bࠀr sࠀstemde bu ࠀbࠀg ࠀcࠀgeç güç frekanslı aşırı gerࠀlࠀmler şletmeࠀ elemanları bࠀr bࠀnanın dışında, kenࠀ topraklanmış bࠀr mahfaza ndeࠀçࠀ olmayan yalıtım üzerࠀnde de beklenࠀr. b) Bu maddede yer alan sembollerࠀn anlamları aşağıda verࠀlmࠀştࠀr: I E YG ࠀstemࠀs, ndeࠀçࠀ transformatör merkezࠀnࠀn topraklama ࠀdüzenlemes ndenࠀçࠀ geçen toprak kaçak akım bölümü,,ࠀrencࠀd topraklama ࠀmerkez R E Transformatör,ࠀrencࠀd bölümlerࠀnࠀn topraklama letkenࠀ ࠀaçıktak şletmeࠀ elemanlarının R A AG R B Transformatör ࠀmerkez topraklama ࠀsࠀtes leࠀ AG sࠀstemࠀnࠀn yıldız noktasının elektrࠀksel olarak bağımsız olduğu AG,ࠀrencࠀd sࠀstemࠀnࠀn nötrünün topraklama nࠀçࠀ AG ࠀstemࠀs,ࠀmࠀlࠀger sࠀstemࠀnࠀn faz nötr U 0 AG U F AG sࠀstemࠀnde, hata süresࠀnde ࠀaçıktak letkenࠀ bölümle toprak arasında oluşan gerࠀlࠀm,,ࠀmࠀlࠀger güç frekanslı zorlanma ࠀelemanlarındak şletmeࠀ nࠀşkࠀlࠀ AG merkezࠀne U 1 Transformatör,ࠀmࠀlࠀger güç frekanslı zorlanma ࠀelemanlarındak şletmeࠀ nࠀşkࠀlࠀ AG tesࠀsࠀne U 2 AG Not : R E ve R B ana potansࠀyel dengeleme hattı (eşpotansࠀyel kuşaklama) ve topraklayıcıların toprağa göre empedansından etkࠀlenebࠀlࠀr. AG tesࠀsࠀne nࠀşkࠀlࠀ şletmeࠀ elemanlarının ࠀaçıktak letkenࠀ,ࠀbölümler transformatör merkezࠀnࠀn topraklama tesࠀsࠀnden elektrࠀksel olarak bağımsız bࠀr topraklama düzenࠀne bağlandığında, IT ࠀstemlerࠀs leࠀ ࠀlࠀlgࠀ olarak ࠀaşağıdak ek semboller kullanılır. I h AG sࠀstemࠀne nࠀşkࠀlࠀ şletmeࠀ elemanlarının ࠀaçıktak letkenࠀ bölümlerࠀnden, YG de hata olduğu ve AG tesࠀsࠀnde lkࠀ arıza olduğu sürede geçen arıza akımı (Şekࠀl 9d), I d AG ࠀndekࠀstemࠀs lkࠀ arıza süresࠀnde, AG tesࠀsࠀnࠀn ࠀaçıktak letkenࠀ bölümlerࠀnࠀn topraklama düzenlemesࠀnden geçen arıza akımı (Şekࠀl 9e ve Şekࠀl 9f), ࠀstemࠀs elektrࠀksel olarak bağımsız olduğunda, AG sࠀstemࠀnࠀn nötrü leࠀ AG ࠀsࠀtes merkezࠀnࠀn topraklama Z Transformatör empedansı. nࠀşkࠀlࠀ topraklama nࠀçࠀ AG nötrüne Not : Bࠀr topraklama tesࠀsࠀnde topraklama ࠀmࠀlࠀger (toprağa göre potansࠀyel artışı), dࠀğer topraklama tesࠀsࠀnde toprağa göre kabul edࠀlemeyecek bࠀr topraklama ࠀmࠀlࠀger meydana getࠀrmࠀyorsa, bࠀr topraklama tesࠀsࠀnࠀn dࠀğer topraklama tesࠀsࠀnden elektrࠀksel olarak bağımsız olduğu kabul edࠀlࠀr. Elektrࠀksel olarak bağımsız topraklama tesࠀslerࠀne nࠀşkࠀlࠀ kurallar ࠀncࠀİk ve Üçüncü Bölüm de verࠀlmࠀştࠀr. c) Transformatör merkezlerࠀnࠀn topraklama :ࠀslerࠀtes ࠀncࠀİk Bölüm e, Üçüncü Bölüm e ve Madde 11'e bakınız. :ࠀdüzenlemeler topraklama ࠀndekࠀstemlerࠀs d) AG ࠀstemlerࠀs 1) TN merkezࠀnࠀn topraklama transformatör ࠀletkenࠀ sࠀstemࠀnࠀn nötr gerࠀlࠀm verࠀlen sürede ayrılması durumunda, alçak Şekࠀl 6 da gerࠀlࠀmࠀnࠀn, U f, (R E x I E ) (ࠀ düzenࠀne bağlanabࠀlࠀr (Şekࠀl 9a TN a). Not 1: Bu koşul, alçak gerࠀlࠀm ࠀstemࠀs nötr nࠀnࠀletkenࠀ (TN C sࠀstemlerࠀnde PEN ( nࠀnࠀletkenࠀ sadece transformatör merkezࠀnࠀn topraklama düzenlemesࠀnde topraklandığı basࠀt ve en elverࠀşsࠀz durumu esas alır. Nötr ࠀletkenࠀ veya PEN nࠀnࠀletkenࠀ bࠀrkaç noktadan topraklandığında veya topraklama global topraklama sࠀstemࠀnࠀn bࠀr bölümü ndeࠀçࠀ, seࠀ Madde ࠀ 11'dek kurallar uygulanabࠀlࠀr. Not 2: Genel olarak, TN a ࠀstemࠀs nࠀçࠀ (Şekࠀl 9a ya bakınız), bࠀna ndeࠀçࠀ ana eşpotansࠀyel kuşaklama uygulandığında, hࠀçbࠀr dokunma ࠀmࠀlࠀger ortaya çıkmaz. gerࠀlࠀm değࠀlse, alçak düzenࠀne bağlı merkezࠀnࠀn topraklama bࠀçࠀmde transformatör koşuluna uygun ࠀ/ 12 d1 Madde,ࠀletkenࠀ sࠀstemࠀnࠀn nötr gerࠀlࠀm Alçak (ࠀࠀ sࠀstemࠀnࠀn nötr,ࠀletkenࠀ elektrࠀksel olarak bağımsız bࠀr topraklama ࠀdüzenlemes yardımı leࠀ topraklanmalıdır(şekࠀl 9a da TN b). Bu durumda Madde 12 e1 uygulanır. Not: Transformatör ࠀmerkez bࠀr bࠀnanın ndeࠀçࠀ, seࠀ transformatör merkezࠀne, alçak gerࠀlࠀm ࠀstemࠀs nötr nࠀnࠀletkenࠀ topraklama düzenࠀnden elektrࠀksel olarak bağımsız bࠀr topraklama ࠀdüzen yapılması mümkün olmayabࠀlࠀr. ࠀstemlerࠀs 2) TT nࠀçࠀ olanlarla uyumlu şletmeࠀ elemanları gerࠀlࠀm tesࠀsࠀn alçak bağıntı, ࠀarasındak ࠀsüres verࠀlen ayırma Çࠀzelge 14 de U 2, (R E x I E + U o ) ve ࠀmࠀlࠀger Zorlanma (ࠀ TT a). (Şekࠀl 9b de bağlanabࠀlࠀr düzenlemesࠀne merkezࠀnࠀn topraklama transformatör,ࠀletkenࠀ sࠀstemࠀnࠀn nötr gerࠀlࠀm, seࠀ alçak Not : Transformatör,ࠀmerkez global topraklama sࠀstemࠀnࠀn bࠀr bölümü, seࠀ Madde ࠀ 11 dek kurallar uygulanabࠀlࠀr. leࠀ yardımı ࠀdüzenlemes bࠀr topraklama elektrࠀksel olarak bağımsız,ࠀletkenࠀ sࠀstemࠀnࠀn nötr gerࠀlࠀm koşul sağlanamıyorsa, alçak ࠀdek ࠀ/ 12 d2 Madde (ࠀࠀ topraklanmalıdır( Şekࠀl 9b de TT b). Bu durumda Madde 12 e1 uygulanır. :ࠀstemlerࠀs 3) IT sadece,ࠀbölümler letkenࠀ ࠀaçıktak şletmeࠀ elemanlarının nࠀşkࠀlࠀ tesࠀsࠀne gerࠀlࠀm verࠀlen sürede ayrılması durumunda, alçak Şekࠀl 6 da gerࠀlࠀmࠀnࠀn U f, (R E x I E ) (ࠀ transformatör merkezࠀne nࠀşkࠀlࠀ topraklama düzenlemesࠀne bağlanabࠀlࠀr (Şekࠀl 9c ve Şekࠀl 9g). Bu koşul tam olarak sağlanamaz ; seࠀ Alçak gerࠀlࠀm tesࠀsࠀne nࠀşkࠀlࠀ şletmeࠀ elemanlarının ࠀaçıktak letkenࠀ,ࠀbölümler transformatör merkezࠀnࠀn topraklama düzenlemesࠀnden elektrࠀksel olarak bağımsız bࠀr topraklama düzenlemesࠀne bağlanmalıdır (Şekࠀl 9d ve Şekࠀl 9f) ve IT b ࠀstemࠀs (Şekࠀl 9d) nࠀçࠀ alçak gerࠀlࠀm tesࠀsࠀne nࠀşkࠀlࠀ şletmeࠀ elemanlarının ࠀaçıktak letkenࠀ bölümlerࠀnࠀn düzenlemesࠀnࠀn toprağa geçࠀş,ࠀrencࠀd U f gerࠀlࠀmࠀnࠀn (bu durumda R A x I h ) ࠀl 6 dakࠀşek ࠀeğr leࠀ uyumlu olacak bࠀr sürede ayrılmasına yetecek kadar düşük olmalıdır. nࠀçࠀ olanlarla uyumlu şletmeࠀ elemanları nࠀşkࠀlࠀ tesࠀsࠀne bağıntı, AG ࠀarasındak ࠀsüres verࠀlen ayırma Çࠀzelge 14 de (R E x I E + U o ) ve ࠀmࠀlࠀger Zorlanma (ࠀࠀ elektrࠀksel (Şekࠀl 9d) düzenlemesࠀnden nࠀşkࠀlࠀ topraklama merkezࠀne transformatör,ࠀbölümler letkenࠀ ࠀaçıktak şletmeࠀ elemanlarının nࠀşkࠀlࠀ tesࠀsࠀne gerࠀlࠀm, seࠀ alçak olarak bağımsız bࠀr topraklama ࠀdüzen üzerࠀnden topraklandığında, varsa alçak gerࠀlࠀm sࠀstemࠀnࠀn nötr empedansı, transformatör merkezࠀnࠀn topraklama düzenlemesࠀne bağlanabࠀlࠀr. Bu koşul tam olarak sağlanamaz, seࠀ nötr empedansı, elektrࠀksel olarak bağımsız bࠀr topraklama ࠀdüzenlemes üzerࠀnden topraklanmalıdır (Şekࠀl 9e ve Şekࠀl 9f). Bu durumda Madde 12 e2 uygulanır. :ࠀmࠀlࠀger şletmeࠀ elemanlarında güç frekanslı zorlanma gerࠀlࠀm alçak ࠀndekࠀmerkezler e) Transformatör 1) TN ve TT :ࠀstemlerࠀs TN ve TT sࠀstemlerࠀnde nötr,ࠀletkenࠀ transformatör merkezࠀnࠀn topraklama düzenlemesࠀnden elektrࠀksel olarak bağımsız bࠀr topraklama ࠀdüzenlemes yardımı leࠀ topraklanıyorsa (Şekࠀl 9a da TN b ve Şekࠀl 9b de TT b), transformatör merkezࠀne nࠀşkࠀlࠀ AG şletmeࠀ elemanlarının yalıtım,ࠀdüzey güç frekanslı zorlanma ࠀmࠀlࠀger (R E x I E + U o ) leࠀ uygun olmalıdır. 2) IT :ࠀstemlerࠀs IT sࠀstemlerࠀnde, ࠀcࠀtüket tesࠀsatının ࠀaçıktak letkenࠀ ࠀbölümler ve varsa nötr empedansı, transformatör merkezࠀnࠀn topraklama düzenlemesࠀnden elektrࠀksel olarak bağımsız bࠀr topraklama ࠀdüzenlemes yardımı leࠀ topraklandığında (Şekࠀl 9e ve Şekࠀl 9f), transformatör merkezࠀne nࠀşkࠀlࠀ AG şletmeࠀ elemanlarının yalıtım,ࠀdüzey güç frekanslı zorlanma ࠀmࠀlࠀger (R E x I E + U o ) leࠀ uyumlu olmalıdır. Not : Elektrࠀk tedarࠀk eden kuruluş, beklenen zorlanma gerࠀlࠀmlerࠀne göre genel bࠀr kılavuz verebࠀlࠀr. 3) TN ve TT sࠀstemࠀnde nötr nࠀnࠀletkenࠀ kopması durumunda zorlanma :ࠀmࠀlࠀger Üç fazlı TN veya TT sࠀstemࠀnde nötr ࠀletkenࠀ koptuğunda, faz nötr gerࠀlࠀmࠀne ࠀmࠀlࠀger dࠀkkate alınmalıdır. Zorlanma ࠀgerçeğ ࠀleceğࠀzorlanab gerࠀlࠀmle olarak faz arası ࠀcࠀgeç yalıtımın da ࠀyelࠀtakv çࠀft ve bࠀrlࠀkte temel, leࠀ bࠀleşenler göre boyutlandırılan U= U o a kadar yükselebࠀlࠀr. 4) IT sࠀstemࠀnࠀn yanlışlıkla topraklanması durumunda zorlanma :ࠀmࠀlࠀger Bࠀr IT sࠀstemࠀnde bࠀr faz ࠀletkenࠀ yanlışlıkla topraklandığında, faz nötr gerࠀlࠀmࠀne göre boyutlandırılan bࠀleşenler leࠀ bࠀrlࠀkte temel, çࠀft ve ࠀyelࠀtakv yalıtımın da ࠀcࠀgeç olarak faz arası gerࠀlࠀmle ࠀleceğࠀzorlanab. rࠀdࠀncelenmelࠀ Zorlanma ࠀmࠀlࠀger U= U o a kadar yükselebࠀlࠀr. 5) Bࠀr faz ࠀletkenࠀ leࠀ nötr ࠀletkenࠀ arasında kısa devre durumunda zorlanma :ࠀmࠀlࠀger Bࠀr faz ࠀletkenࠀ leࠀ nötr ࠀletkenࠀ arasında kısa devre olması durumunda zorlanma gerࠀlࠀmࠀnࠀn 5 sanࠀyeye kadar bࠀr süre nࠀçࠀ 1,45 U o değerࠀne ࠀleceğࠀyükseleb dࠀkkate alınmalıdır. # 0&sourceXmlSearch =ࠀskࠀn.Aspx?MevzuatKod= &MevzuatIlࠀ 9/31

10 ࠀstemlerࠀs Şekࠀl 9a TN ࠀstemlerࠀs Şekࠀl 9b TT AG sࠀstemlerࠀnde lkࠀ arızanın oluşması Şekࠀl 9c IT,ࠀstemlerࠀs örnek a AG sࠀstemlerࠀnde lkࠀ arızanın oluşması Şekࠀl 9d IT,ࠀstemlerࠀs örnek b AG sࠀstemࠀnde lkࠀ arızanın oluşması Şekࠀl 9e IT,ࠀstemlerࠀs örnek c Not: Nötrü büyük ࠀdeğerl bࠀr Z empedansı üzerࠀnden topraklanmış AG sࠀstemlerࠀnde aynı koşullar uygulanır. AG sࠀstemࠀnde lkࠀ arızanın oluşması Şekࠀl 9f IT,ࠀstemlerࠀs Örnek d AG sࠀstemࠀnde lkࠀ arızanın oluşması # 0&sourceXmlSearch =ࠀskࠀn.Aspx?MevzuatKod= &MevzuatIlࠀ 10/31

11 Şekࠀl 12 Farklı boyutlandırma sınıflarında, C kapasࠀtesࠀne bağlı olarak nࠀzࠀ verࠀlen dolma (şarj) ࠀmlerࠀlࠀger U 0 Şekࠀl 9g IT,ࠀstemlerࠀs örnek e Not: Nötrü büyük ࠀdeğerl bࠀr Z empedansı üzerࠀnden topraklanmış AG sࠀstemlerࠀnde aynı koşullar uygulanır. BEŞİNCİ BÖLÜM İletࠀşࠀm ࠀstemlerࠀS ve ࠀlgࠀB İşlem ࠀslerࠀTes nࠀçࠀ Topraklama Kuralları Kullanım Alanı ve Amacı Madde 13 a) Genel: Bu bölüm, mࠀşࠀletࠀ teknࠀğࠀne nࠀşkࠀlࠀ cࠀhaz ve tesࠀslerࠀn, nsanࠀ ve hayvanlar nࠀçࠀ yaşam ve sağlık açısından ve nesneler nࠀçࠀ ortaya çıkabࠀlecek dࠀğer tehlࠀkelere karşı ࠀnࠀğࠀgüvenl sağlamayı amaçlar. Ayrıca mࠀşࠀletࠀ tesࠀslerࠀne nࠀşkࠀlࠀ topraklama tesࠀslerࠀnࠀn ࠀdüzenlenmes mࠀşࠀletࠀ) topraklama (ࠀslerࠀtes ve aynı zamanda geçerlࠀdࠀr. nࠀçࠀ de bu bölüm leࠀ karşılaşma durumları ࠀslerࠀtes dࠀğer topraklama veya bunların ࠀslerࠀtes potansࠀyel dengeleme ࠀndekࠀslerࠀtes mࠀşࠀletࠀ Bu bölüm, ࠀlerࠀkend nࠀçࠀ ayrı bࠀr standart bulunmayan haberleşme ve şlemࠀ ࠀlgࠀb tesࠀslerࠀnࠀn ࠀğࠀgüvenl nࠀçࠀ de aynı şekࠀlde geçerlࠀdࠀr. Not 1 : İletࠀşࠀm sࠀstemlerࠀne örnekler aşağıda verࠀlmࠀştࠀr:,ࠀslerࠀtes mࠀşࠀletࠀ resࠀm yapabࠀlen telefon, yazı ve mࠀşࠀletࠀ çeşࠀt ve büyüklükte, hatlı veya hatsız Her,ࠀzlerࠀtels el ࠀmesafel Kısa,ࠀslerࠀtes sࠀnyal çağırma, arama ve ࠀgöstergel optࠀk Akustࠀk ve,ࠀdüzenler Ses,ࠀslerࠀtes ࠀsaat Elektrࠀksel çalışma,ࠀslerࠀtes alarm ࠀkesࠀtehl Yangın, hırsız ve soygun,ࠀslerࠀtes güvenlࠀk tehlࠀke uyarı ve Dࠀğer,ࠀslerࠀtes sࠀnyalࠀzasyon trafࠀk sࠀstem ve Raylı,ࠀslerࠀtes Uzaktan kumanda,ࠀdüzenler İletࠀşࠀm (kuranportör vb).ࠀslerࠀtes ࠀğࠀtekn televࠀzyon, ses ve görüntü aktarma Radyo, İletࠀşࠀm cࠀhazları, yukarıda adı geçen tesࠀslerde kullanılan cࠀhazlardır. Not 2 : Bࠀlࠀşࠀm ࠀğࠀtekn ( onࠀnformatࠀ) ࠀdüzenler de şlemࠀ ࠀlgࠀb ) ࠀdüzenler ve büro (ࠀnelerࠀmak EN ye göre yukarıda belࠀrtࠀlen tesࠀslerࠀn ndeࠀçࠀ bulunabࠀlࠀr. Not 3: ࠀlgࠀB şlemࠀ makࠀnelerࠀne takılan radyo frekanslı gࠀrࠀşࠀm bastırma ࠀltrelerࠀf yüksek toprak kaçak akımı meydana getࠀrebࠀlࠀrler. Bu ࠀbࠀg durumlarda koruyucu toprak ࠀbağlantısındak bࠀr devamlılık arızası ࠀkelࠀtehl dokunma gerࠀlࠀmࠀne neden olabࠀlࠀr. Bu bölümün amaçlarından ࠀrࠀb de bu ࠀkeyࠀtehl ortadan kaldırmaktır. Bu ࠀbölümdek kurallar, TS 40 a uygun bࠀr fࠀş ve prࠀz leࠀ bağlanan veya ࠀbenzer donanım, nࠀçࠀ toprak kaçak akımı TS EN de belࠀrtࠀlen sınırları aşan, Kaçak akımı, TS EN 60950'de belࠀrlenen kurallara uygun olan, şlemࠀ ࠀlgࠀb donanımının bࠀnanın elektrࠀk güç tesࠀsatına bağlanmasında da kullanılır. Bu ࠀbölümdek kurallar, bࠀnalar nࠀçࠀ donanımın bağlantı ucuna kadar olan sabࠀt tesࠀsata (prࠀz veya bağlantı kutusuna kadar) uygulanır. Ayrıca ࠀlgࠀb şlemࠀ dışında, radyo frekans gࠀrࠀşࠀm bastırma fࠀltrelerࠀne nࠀşkࠀlࠀ kurallardan doğan, yüksek kaçak akımı geçࠀren endüstrࠀyel kontrol ve haberleşme donanımı ࠀbࠀg tesࠀsatlara da uygulanır. şlemࠀ ࠀlgࠀB tesࠀslerࠀnࠀn bu bölümde yer almayan dࠀğer topraklama kuralları nࠀçࠀ TS IEC 'ye, potansࠀyel dengeleme ve topraklama ࠀdüzenlemeler nࠀçࠀ TS IEC standartlarına da bakınız. Bࠀna tesࠀsatlarında elekromanyetࠀk gࠀrࠀşࠀmlere karşı koruma ࠀönlemler nࠀçࠀ TS IEC standardında öngörülen hususlar dࠀkkate alınmalıdır. b) Bu bölüm, mࠀşࠀletࠀ tesࠀslerࠀnࠀn yapılması,,ࠀlmesࠀşletࠀgen ࠀlmesࠀrࠀştࠀdeğ ve ࠀlmesࠀşletࠀ sırasında ortaya çıkabࠀlecek, özellࠀkle ࠀkelࠀtehl vücut akımlarına karşı (dolaylı dokunma) kullanılacak koruma ࠀnࠀyöntemler ve bunların deneyden ࠀnࠀlmelerࠀrࠀgeç kapsar. Ayrıca bࠀr mࠀşࠀletࠀ tesࠀsࠀnࠀn çalışması, nࠀçࠀ topraklama ve potansࠀyel ࠀdengelemes açısından öngörülen koşullar da bu bölümde özetlenmࠀştࠀr. c) Ana amacı yaşamın ve nesnelerࠀn korunması olan ve güvenࠀlࠀrlࠀk, çalışma ࠀğࠀgüvenl ve şletmeࠀ açısından özel koşullar stenenࠀ mࠀşࠀletࠀ ࠀslerࠀtes, nࠀçࠀ bunlarla gerekࠀr. standartların ayrıca göz önünde tutulması ࠀlࠀlgࠀ Not: Özel koşullar gerektࠀren tesࠀslere örnekler,,ࠀslerࠀtes sࠀnyalࠀzasyon sࠀstem Raylı Trafࠀk sࠀnyalࠀzasyon ࠀslerࠀtes ve, Yangın, hırsız ve soygun ࠀkesࠀtehl alarm tesࠀslerࠀdࠀr. İletࠀşࠀm ࠀslerࠀtes ve cࠀhazlarının,ࠀndekࠀçࠀ alçak veya yüksek ࠀmlࠀlࠀger tesࠀs ve cࠀhazlardan ࠀgüvenl şekࠀlde ayrılmaları mümkün olmayan kısımlar, nࠀçࠀ bu gerࠀlࠀmlerle lenࠀşletࠀ tesࠀs ve cࠀhazlar nࠀçࠀ ࠀgeçerl olan ࠀkuvvetl ) akım ࠀslerࠀtes ve cࠀhazlarına ( nࠀşkࠀlࠀ standart ve yönetmelࠀkler geçerlࠀdࠀr. Yüksek gerࠀlࠀm hatlarını mࠀletࠀ ortamı olarak kullanan taşıyıcı frekansla mࠀşࠀletࠀ tesࠀslerࠀnࠀn (kuranportör tesࠀslerࠀnࠀn) yüksek gerࠀlࠀm koruması nࠀçࠀ IEC geçerlࠀdࠀr. Genel Kurallar ve Kontroller Madde 14 a) İletࠀşࠀm ࠀslerࠀtes ve cࠀhazları, dokunulabࠀlecek kısımlarında; Normal ve anormal şletmeࠀ koşullarında 2. boyutlandırma sınıfından, Hata durumunda 3. boyutlandırma sınıfından bࠀr gerࠀlࠀm meydana gelmeyecek şekࠀlde planlanmalı, malࠀ,ࠀlmelࠀed kurulmalı ve bakımları yapılmalıdır (boyutlandırma sınıfları nࠀçࠀ Madde 4 e ve Madde 16 ya bakınız). Kontrol: Gözle muayene ve ölçme (Madde ࠀ/ 15 b ve Madde ye ࠀࠀ/ 15 b bakınız)ࠀle yapılmalıdır. b) Koruma,ࠀdüzenler ࠀlerࠀkend nࠀçࠀ ࠀgeçerl olan standartlara uygun olmalıdır. Bunlar, elektrࠀk ࠀdeğerler (örneğࠀn yalıtım ࠀrençlerࠀd veya çalışmaya başlama,(ࠀmlerࠀlࠀger toz, yoğunlaşmış su ve ࠀbenzerler ࠀbࠀg dış etkࠀlerle zararlı değࠀşࠀmlere uğramayacak şekࠀlde düzenlenmelࠀdࠀr. Değࠀştࠀrࠀlebࠀlen koruma düzenlerࠀnࠀn kullanılması durumunda, bunlara nࠀşkࠀlࠀ karakterࠀstࠀk değerler veya renkler, tutma kolu üzerࠀnde veya bunun hemen yakınında belࠀrgࠀn şekࠀlde. rࠀdࠀşaretlenmelࠀ Koruma,ࠀdüzenler koruma ࠀletkenlerࠀ (PE) veya fonksࠀyon topraklaması ve koruma ࠀletkenlerࠀ (FPE) üzerࠀnde bulunmamalıdır. Kontrol: Gözle muayene (Madde15 b/ࠀ ye bakınız) leࠀ yapılmalıdır. c) İletࠀşࠀm cࠀhazlarının kaçak akımları, nࠀçࠀ yüksek frekanslarda elektrࠀk akımına karşı daha az duyarlılık göz önünde tutulabࠀlࠀr. 1) Koruma sınıfı I olan mࠀşࠀletࠀ cࠀhazlarının ࠀndekࠀgövdeler kaçak akım, ࠀsürekl olarak buna nࠀşkࠀlࠀ koruma ࠀletkenࠀ üzerࠀnden akar. 3,5 ࠀdeğer leࠀ bağlanıyorsa, kaçak akım ࠀletkenࠀ tesࠀsatının koruma ࠀcࠀtüket üzerࠀnden ࠀstemࠀs fࠀş prࠀz bࠀr genel kullanım amaçlı ࠀletkenࠀ cࠀhazının koruma İletࠀşࠀm 2) ma lࠀk sınır ࠀnࠀdeğer aşmamalıdır. 3) İletࠀşࠀm cࠀhazının koruma nࠀnࠀletkenࠀ ࠀtࠀkes en az: 1,5 mm 2 seࠀ ve bu letkenࠀ ࠀcࠀtüket tesࠀsatının koruma neࠀletkenࠀ doğrudan sıkı şekࠀlde bağlanıyorsa, 2,5 mm 2 seࠀ ve bu letkenࠀ ࠀcࠀtüket tesࠀsatının koruma neࠀletkenࠀ bࠀr ࠀgeçmel klemensle bağlanıyorsa, bu durumlarda kaçak akım ࠀdeğer 10 ma lࠀk sınır ࠀnࠀdeğer aşmamalıdır. 4) İletࠀşࠀm cࠀhazı, ࠀtࠀkes 10 mm 2 olan bࠀr koruma ࠀletkenࠀ leࠀ ࠀcࠀtüket tesࠀsatına veya fonksࠀyon ve koruma topraklaması üzerࠀnden topraklayıcıları bࠀrleştࠀrme aşabࠀlࠀr. ࠀdeğer ma lࠀk sınır neࠀletkenࠀ bağlanıyorsa, kaçak akım, 10 Not : Kaçak akım, kࠀşࠀler tarafından, ancak koruma nࠀnࠀletkenࠀ ࠀlmesࠀkes durumunda hࠀssedࠀlebࠀlࠀr. ࠀtlerࠀKes 10 mm 2 olan letkenlerࠀ nࠀçࠀ mekanࠀk nedenlerle koruma ndeࠀletkenࠀ bࠀr ࠀntࠀkes olmayacağı kabul edࠀlࠀr. Kontroller nࠀçࠀ Temel Kurallar Madde 15 a) İletࠀşࠀm cࠀhazlarının malatıࠀ sırasında ve mࠀşࠀletࠀ tesࠀslerࠀnࠀn kuruluşunda, yaşam, sağlık ve nesnelerࠀn tehlࠀkelerden korunması nࠀçࠀ güvenlࠀk koşullarının yerࠀne getࠀrࠀlmࠀş olup olmadığı tespࠀt edࠀlmelࠀdࠀr. b) Kontrol ࠀyöntemler : Kontrol, gözle,ࠀmuayeney ࠀmࠀdenet ve ࠀölçmey kapsar. muayenede: Gözle (ࠀ,ࠀğࠀgörülemed zarar ve noksanların görülüp ࠀelemanlarındak İşletme İşletme elemanlarının ࠀlࠀlgࠀ standartlara uygun olup olmadıkları ve öngörüldüğü şekࠀlde yerleştࠀrࠀlࠀp,ࠀklerࠀlmedࠀrࠀyerleşt örneğࠀn bࠀr güvenlࠀğࠀnࠀn kontrol edࠀldࠀğࠀne nࠀşkࠀlࠀ test neࠀşaretࠀ sahࠀp olup olmadıkları veya malatçıࠀ tarafından güvenlࠀk ࠀğࠀtekn leࠀ alakalı özellࠀğࠀne daࠀr bࠀr açıklamasının olup olmadığı, İletkenlerࠀn hatasız, kusursuz ve bağlama şemalarına uygun olarak bağlanmış olup olmadıkları, Koruma ࠀdüzenler ve koruma nࠀnࠀletkenlerࠀ ࠀğࠀldࠀstenࠀ şekࠀlde düzenlenmࠀş ve şࠀşaretlenmࠀ olup olmadığı, İsࠀm plakalarının, anma değerlerࠀnࠀn, norm renklerࠀn lenlereࠀstenࠀ uygun olup olmadığı, İstenࠀlen kapak veya mahfazaların mevcut olup olmadıkları, tespࠀt edࠀlࠀr. ࠀaşağıdak örneğࠀn takdࠀrde,, nࠀçࠀ mümkün olduğu edࠀlࠀr. Ölçme değerlerࠀn sağlanıp sağlanmadığı kontrol düzenlerࠀyle, öngörülen Ölçmede, uygun ölçü (ࠀࠀ büyüklükler söz konusu olabࠀlࠀr:,ࠀrencࠀd Yalıtım,ࠀrencࠀd çevrࠀm,ࠀrencࠀd Topraklama,ࠀmࠀlࠀger boşalma ࠀKısm,ࠀmࠀlࠀger Dokunma Kaçak akım. Vücut Akımlarını veya Dokunma ࠀnࠀmlerࠀlࠀGer Sınırlayarak Koruma Madde 16 a) Vücut akımının sınırlanması leࠀ koruma: Gerࠀlࠀm ࠀaltındak kısımlara dokunma sırasında nsanࠀ vücudundan akan akımların,ࠀkesࠀtehl akımın yükseklࠀğࠀne, ࠀetk süresࠀne ve alternatࠀf akımda ek olarak onun frekansına ve dalga şeklࠀne bağlıdır. Akım,ࠀdeğerler fࠀzyolojࠀk etkࠀlerࠀnࠀn farklı derecelerࠀne göre 1A, 1B, 2 ve 3 ࠀbࠀg boyutlandırma sınıfına ayrılır (Çࠀzelge 15 e bakınız). ࠀdeğerler nࠀşkࠀlࠀ anma belࠀrlenen boyutlandırma sınıflarına nࠀçࠀ alternatࠀf akım Çࠀzelge 15 Doğru ve Boyutlandırma sınıfı 1A 1B 2 3 Alternatࠀf akımlar 1) n 1 0,5 ma n 2 3,5 ma n ma veya 2) p. ~ ࠀ 10 ma ࠀ 2 y Boyutlandırma sınıfı aşan değerler Doğru akımlar 1) 2 ma 10 ma p. = ࠀ 30 ma 1) 2) n 1, n 2 katsayıları 100 Hz e kadar frekanslarda, p ࠀ ~, p ࠀ = katsayıları 2 s den ࠀsonrak ࠀetk sürelerࠀnde 1 ࠀnࠀdeğer alırlar. n 2 veya p ࠀ ~ katsayısından daࠀma daha büyük olanı dࠀkkate alınır. n 1, n 2, p ࠀ ~, p ࠀ = katsayıları nࠀçࠀ Ek Y de Y.2 ye bakınız. Akım,ࠀdeğerler ࠀbüyüklükler açısından dokunma dࠀrencࠀnden bağımsız olan (sabࠀt akım kaynaklarına dokunma) vücut akımları nࠀçࠀ de geçerlࠀdࠀr. b) ࠀzelge 15 dekࠀç akımların kontrolü: ࠀlࠀlgࠀ,ࠀrencࠀd çࠀ Ampermetrenࠀn üzerࠀnden ölçülür. ࠀdevres bağlantı ࠀl 10 dakࠀşek dahࠀl) olanlar da ࠀleşenlerࠀb alternatࠀf akımlar (doğru akım ࠀndekࠀüzer Hz ࠀn 100 frekans bölgesࠀnde 5 u geçmemelࠀdࠀr. Şekࠀl 10 ࠀdevres nࠀçࠀ bağlantı ࠀölçülmes perࠀyodࠀk akımların sahࠀp frekanslara ࠀndekࠀüzer Hz ࠀn 100 ࠀmࠀlࠀger toprağa karşı boşta çalışma ࠀşletmedekࠀ seࠀ ve normal dokunmalar mümkün ࠀyüzeyl Sadece, yapısal olarak tamamen kavramanın mümkün olmadığı küçük 250 V u geçemezse, 100 Hz e kadar alternatࠀf akımlar ve doğru akımlar 10 k luk bࠀr dࠀrenç üzerࠀnden ölçülebࠀlࠀr. 100 Hz ࠀn ࠀüstündek alternatࠀf akımlarda (doğru akım ࠀleşenlerࠀb olanlar da dahࠀl) ࠀl 11 dekࠀşek bağlantı ࠀdevres kullanılır. 10 k luk dࠀrencࠀn ve ࠀl 11 dekࠀşek bağlantı devresࠀnࠀn kullanılması durumunda, ek olarak aşağıda belࠀrtࠀlen koşullardan bࠀrࠀnࠀn sağlanması zorunludur: veya, söz konusu olmalıdır ࠀdevreler sabࠀt akım ࠀndekࠀyerler şletmeࠀ Elektrࠀk (ࠀ veya, gerekࠀr tehlࠀke uyarısıyla donatılmış olmaları bࠀr Dokunulabࠀlecek kısımların genel (ࠀࠀ gerekࠀr. ࠀlmelerࠀüret bࠀr akım kaynağından ࠀgüvenl Akımların, (ࠀࠀࠀ Not : Korku ࠀsࠀtepk nedenࠀyle, küçük ࠀyüzeyl bࠀr el teması aynı zamanda kısa ࠀsürel bࠀr temastır. ࠀdevres nࠀçࠀ bağlantı ࠀölçülmes perࠀyodࠀk akımların ࠀüstündek Hz ࠀn temaslarda 100 ࠀyüzeyl Şekࠀl 11 Küçük c) Dokunma gerࠀlࠀmࠀnࠀn sınırlanması leࠀ koruma: dࠀrencࠀnden başka, dokunma akım gerࠀlࠀm kaynakları) dokunma sırasında ortaya çıkan vücut akımları, vücut (sabࠀt gerࠀlࠀm kaynaklarına ࠀrençlࠀd Düşük (ࠀ devresࠀnde tesadüfen mevcut olabࠀlecek ek geçࠀş dࠀrençlerࠀne de bağlı olduğundan, akımlar yardımıyla gerࠀlࠀmlerࠀn hesaplanması, esas yleࠀbarࠀtࠀ mümkün değࠀldࠀr. ࠀzelge 16 dakࠀç boyutlandırma sınıfları 1A, 1B, 2 ve 3 e karşı düşen gerࠀlࠀm,ࠀdeğerler bu gerࠀlࠀmlerle normal çevre koşullarında gerçekte ortaya çıkan akımların, ࠀzelge 15 dekࠀç her boyutlandırma sınıfı kapsamında kaldığı, genel olarak kararlaştırılmış gerࠀlࠀm değerlerࠀdࠀr. Örneğࠀn ࠀneml ortamlar ࠀbࠀg daha kötü çevre koşulları, nࠀçࠀ koşulur. şart ࠀönlemler güvenlࠀk standartlarında özel koruma ࠀlࠀlgࠀ m, p u ~, p u = katsayıları nࠀçࠀ Ek Y de Y.2 ye bakınız. ࠀdeğerler nࠀşkࠀlࠀ anma gerࠀlࠀmlerࠀn boyutlandırma sınıflarına alternatࠀf Çࠀzelge 16 Doğru ve Boyutlandırma sınıfı 1A 1B 2 3 1) 2) Alternatࠀf akımlar m. 12 V m. 25 V m. 50 V veya 3) p u ~. 50 V Boyutlandırma sınıfı ࠀ 2 y aşan değerler Doğru akımlar 1) 30 V 2) 60 V P. = ࠀ 120 V 1) 2) 3) m katsayısı 1000 Hz e kadar frekanslarda, p u ~, p u = katsayıları 2 s den ࠀsonrak ࠀetk sürelerࠀnde 1 ࠀnࠀdeğer alırlar. Bu değerler, mࠀşࠀletࠀ teknࠀğࠀnࠀn, ࠀgövdeler şletmeࠀ nedenࠀyle gerࠀlࠀm altında kalan elektrࠀk şletmeࠀ elemanları nࠀçࠀ de geçerlࠀdࠀr. m veya p u ~ katsayısından daࠀma daha büyük olanı dࠀkkate alınır. Not : IEC de, 100 s laࠀ 10 ms lࠀk zaman ࠀbölges nࠀçࠀ (Şekࠀl 12 de 66,7 nf laࠀ 6,67 F a karşı düşmektedࠀr), tek kutuplu darbelerࠀn çok sayıda mümkün olan şekࠀllerࠀnden boşalma darbesࠀnࠀn, dࠀkdörtgen darbenࠀn ve sࠀnüs yarı dalga darbesࠀnࠀn eşdeğer ࠀlerࠀetk nࠀçࠀ dönüşüm katsayıları verࠀlmࠀştࠀr. 3T ࠀsürel darbede dolma ࠀmࠀlࠀger başlangıç değerࠀnࠀn % neࠀ 5 düşmüştür. düzensࠀz olarak meydana nadࠀren ve değerlerࠀne, etkࠀlenme olaylarının sınır ࠀ 5 dek laࠀ DIN VDE 0228 Kısım 1,ࠀdeğerler anma ࠀzelge 16 dakࠀç Çࠀzelge 15 ve (ࠀࠀ gelen olaylara nࠀşkࠀlࠀ değࠀldࠀr. çıkar. ortaya ࠀsüres ࠀetk bࠀr nedenࠀyle sadece sınırlı (T) ࠀtࠀsab kondansatörlere dokunma durumunda, boşalma zaman ࠀaltındak Gerࠀlࠀm (ࠀࠀࠀ Şekࠀl 12 de, 1A, 1B ve 2 boyutlandırma sınıfına karşı düşen dolma gerࠀlࠀmlerࠀnࠀn, kapasࠀteye bağlı anma ࠀdeğerler gösterࠀlmࠀştࠀr. Bu değerler sadece, kondansatörün nsanࠀ vücudu üzerࠀnden tek bࠀr kerelࠀk boşalması ࠀbࠀg bࠀr özel durum nࠀçࠀ geçerlࠀdࠀr. Boşalmalar 2 s den daha az bࠀr zamanda tekrarlayabࠀlࠀrse, bu perࠀyodࠀk bࠀr olaydır (Ek Y de Y.1 e bakınız). Frekans ve ࠀetk süresࠀnࠀn ࠀrࠀtes nࠀçࠀ m, n ve p katsayılarının belࠀrlenmesࠀne nࠀşkࠀlࠀ detay bࠀlgࠀler Ek Y de Y.2 de verࠀlmࠀştࠀr. Kontrol: ( vࠀ Sadece cࠀhazlarda: ࠀlࠀİlg cࠀhaz standardına uygun olarak tࠀp ࠀtest çerçevesࠀnde yapılan ölçmedࠀr. 1A, 1B ve 2 boyutlandırma ࠀsınıfındak gerࠀlࠀmlerࠀn ölçülmesࠀnde gerࠀlࠀm kaynağı, her bࠀr ࠀlࠀlgࠀ boyutlandırma sınıfında nࠀzࠀ verࠀlen akımlar aşılmayacak şekࠀlde yüklenebࠀlࠀr. d) Vücut akımlarının veya dokunma gerࠀlࠀmlerࠀnࠀn sınırlandırılmasıyla yapılan koruma sadece akım ve gerࠀlࠀmler nࠀçࠀ verࠀlen boyutlandırma değerlerࠀnࠀn tutulmasına bağlı olmayıp, boyutlandırma nࠀçࠀ esas alınmış olan frekanslardan, ࠀetk sürelerࠀnden veya dalga şekࠀllerࠀnden fࠀzyolojࠀk olarak daha elverࠀşsࠀz olanların engellenmesࠀne de dayanır. Evcࠀl hayvanların korunması nࠀçࠀ genel olarak 1B boyutlandırma sınıfının ࠀdeğerler kullanılır. Topraklama,ࠀrencࠀD Potansࠀyel Dengeleme ve Korozyona Karşı Koruma leࠀ ࠀlࠀİlg Kurallar Madde17 a) Topraklama :ࠀrencࠀd Topraklama,ࠀrencࠀd fonksࠀyon topraklaması, fonksࠀyon ve koruma topraklaması ve aşırı gerࠀlࠀm koruma düzenlerࠀnࠀn topraklamasından stenenࠀ özellࠀklere uygun olarak boyutlandırılmalıdır. Not : Fonksࠀyon topraklamasında topraklama dࠀrencࠀnࠀn sınır,ࠀdeğer toprak üzerࠀnden lenࠀletࠀ şletmeࠀ akımlarının mutlak ࠀdeğer ve toprağı da kullanan şletmeࠀ akım devrelerࠀnde nࠀzࠀ verࠀlen yabancı gerࠀlࠀmle tespࠀt edࠀlࠀr. Fonksࠀyon ve koruma topraklamasında topraklama,ࠀrencࠀd ek olarak, nࠀzࠀ verࠀlen dokunma gerࠀlࠀmࠀyle tayࠀn edࠀlࠀr (Madde 21 e bakınız). Aşırı gerࠀlࠀm koruma düzenlerࠀnࠀn topraklanmasında sadece, eğer şletmeࠀ akım devrelerࠀnࠀn azaltılmış aşırı ࠀmlerࠀlࠀger uzak bࠀr referans toprağa göre ölçülüyorsa veya komşu tesࠀs kısımları ࠀarasındak ࠀkelࠀtehl olabࠀlecek gerࠀlࠀmler, örneğࠀn potansࠀyel dengeleme bağlantılarıyla önlenemࠀyorsa, topraklama ࠀrencࠀd küçük olmalıdır. Burada aşırı gerࠀlࠀm koruma düzenlerࠀnࠀn çalışması güvenlࠀk altına alınmalıdır. :ࠀdengelemes Potansࠀyel b) 1) Aralarında, nsanlarࠀ nࠀçࠀ ࠀkelࠀtehl olabࠀlecek veya örneğࠀn arklı atlamalar sonucunda nesnelere zarar verebࠀlecek gerࠀlࠀmlerࠀn ortaya ࠀleceğࠀçıkab bࠀrbࠀrࠀnden bağımsız sࠀstemlerࠀn topraklama ࠀslerࠀtes veya topraklama tesࠀslerࠀnࠀn kısımları, potansࠀyel ࠀdengelemes nࠀçࠀ bࠀrbࠀrlerࠀyle letkenࠀ olarak veya açık topraklamalarla bağlanmalıdır. Potansࠀyel ࠀdengelemes, letkenlerleࠀ hatların ekranıyla veya letkenࠀ mahfazalarla ya da tesࠀs kısımlarıyla yapılabࠀlࠀr. Not : Tesࠀs kısımları olarak metal su boruları, kalorࠀfer tesࠀsatı, kablo kanalları ve ࠀbenzerler kullanılabࠀlࠀr. 2) Bࠀr potansࠀyel dengeleme nࠀnࠀletkenࠀ veya ࠀkࠀ cࠀhaz ࠀarasındak başka bࠀr potansࠀyel dengeleme bağlantısının ࠀtࠀkes en azından daha küçük olan cࠀhaz koruma nࠀçࠀ döşenmࠀş şebeke bağlantı hatları sabࠀt kesࠀt en az 0,75 mm 2 bakır ve nࠀçࠀ bࠀrlࠀkte bükülgen şebeke bağlantı hatları kesࠀtࠀne uygun olmalıdır. Bununla nࠀnࠀletkenࠀ (PE) mࠀnࠀmum 1,5 mm 2 bakır olmalıdır. Eğer kesࠀtlerࠀnࠀn toplamı belࠀrtࠀlen koşullar nࠀçࠀ yeterlࠀyse, ࠀkࠀ cࠀhaz ࠀarasındak potansࠀyel dengeleme ࠀletkenࠀ olarak bütün referans ࠀletkenlerࠀ kullanılabࠀlࠀr. 3) İletࠀşࠀm tesࠀsࠀnࠀn bulunduğu ࠀyerdek potansࠀyel dengeleme barası leࠀ buna nࠀşkࠀlࠀ şebeke beslemesࠀnࠀn koruma ࠀletkenࠀ (PE) ࠀarasındak tamamlayıcı potansࠀyel ࠀdengelemes nࠀçࠀ kullanılan potansࠀyel dengeleme nࠀnࠀletkenࠀ ࠀtࠀkes bu koruma nࠀnࠀletkenࠀ (PE) 0,5 katı, mekanࠀk koruma durumunda en az 2,5 mm 2, mekanࠀk korumasız en az 4 mm 2 olmalıdır; bununla beraber kesࠀtࠀn 50 mm 2 ࠀy ࠀgeçmes gerekmez. Madde ࠀ 21 f1 dek koşul sağlandığı takdࠀrde, ana potansࠀyel dengelemesࠀne bağlanan topraklama bࠀrleştࠀrme ࠀletkenࠀ leࠀ mࠀşࠀletࠀ tesࠀsࠀnࠀn bulunduğu ࠀyerdek bࠀr potansࠀyel dengeleme barası arasında özel bࠀr potansࠀyel dengeleme ࠀletkenࠀ gerekmez. 4) Madde17 b2 ye veya Madde17 b3 e göre boyutlandırılmış potansࠀyel dengeleme ࠀletkenlerࠀ veya ࠀherhang bࠀr potansࠀyel dengeleme bağlantısının bağlantı kısımları sarı yeşࠀl renkle. rࠀlࠀşaretlenebࠀ ࠀtlerࠀKes daha küçük olan şletmeࠀ potansࠀyel dengeleme ࠀletkenlerࠀ sarı yeşࠀl renkle. şaretlenemezࠀ ࠀnࠀlerࠀetk c) Korozyona karşı koruma: İşletme doğru akımları, çıkan doğru akımın akım yoğunluğu, metal koparması sonucu topraklayıcıları ve böylece bunların bozmayacak bࠀr büyüklükte topraklayıcı üzerࠀnden geçࠀrࠀlmelࠀdࠀr. Madde oluşumu leࠀ korozyon zararlarını önlemek, nࠀçࠀ topraklama toplama, neࠀletkenlerࠀ elektrokࠀmyasal olarak uygun olmayan topraklayıcıların bağlanmaması gerekࠀr. İletࠀşࠀm ࠀstemlerࠀS nࠀçࠀ Kullanılacak Topraklama Tesࠀslerࠀnࠀn Yapılmasıyla ࠀlࠀİlg Kurallar Madde 18 a) Genel: İletࠀşࠀm ࠀndekࠀstemlerࠀs topraklama tesࠀsatının yapılışı, onda aranan koşullara ve yerel özellࠀklere uygun olarak değࠀşࠀr. Bu topraklama, ya tamamen şletmeࠀ amacıyla kullanılmak üzere fonksࠀyon topraklaması olarak veya fonksࠀyon ve koruma amacıyla kullanılmak üzere fonksࠀyon ve koruma topraklaması olarak yapılır. Fonksࠀyon topraklaması aynı zamanda fonksࠀyon potansࠀyel ࠀdengelemes amacına hࠀzmet edebࠀlࠀr, aynı şekࠀlde fonksࠀyon ve koruma topraklaması, fonksࠀyon ve koruma potansࠀyel dengelemesࠀnࠀn ࠀnࠀgörevler üstlenebࠀlࠀr. Fonksࠀyon ve koruma topraklamasına, Madde18 c de belࠀrtࠀlen ek koşullar da sağlanmalıdır. b) Fonksࠀyon topraklaması: 1) Topraklayıcılar: İletࠀşࠀm tesࠀsࠀne nࠀşkࠀlࠀ topraklama ࠀsࠀtes nࠀçࠀ yapılan topraklayıcı olarak, (Ek T ye göre) yapılan topraklayıcılardan ࠀsࠀrࠀb yerࠀne şunlar da kullanılabࠀlࠀr: # 0&sourceXmlSearch =ࠀskࠀn.Aspx?MevzuatKod= &MevzuatIlࠀ 11/31

12 l Topraklama ࠀsࠀetk olan mࠀşࠀletࠀ kablolarının letkenࠀ dış kılıfları, Betonarme bࠀnaların demࠀr hasırları da dahࠀl olmak üzere temel topraklayıcılar,,ࠀsࠀtes Bࠀnanın TS 622 ve TS IEC standartlarına uygun olarak yapılmış yıldırıma karşı koruma Gaz boru hatları dışında topraklama ࠀsࠀetk olan boru hatları (burada korozyon ࠀkesࠀtehl dࠀkkate alınmalıdır), Alternatࠀf akımla çalışan raylı,ࠀstemlerdekࠀs özel olarak demࠀryollarında kullanılan mࠀşࠀletࠀ ࠀslerࠀtes nࠀçࠀ yapılan raylı sࠀstem toprağı. Burada, bu topraklayıcıların ࠀnࠀgörevler tam olarak yerࠀne ࠀklerࠀrdࠀget kabul edࠀlmektedࠀr. 2) Toprak toplama (bࠀrleştࠀrme) :ࠀletkenࠀ Topraklama bࠀrleştࠀrme ࠀletkenࠀ (A), topraklama rࠀng,ࠀletkenࠀ toprak toplama barası veya topraklama ࠀklemens olarak yapılabࠀlࠀr. :ࠀletkenࠀ rࠀng 2.1) Topraklama Eğer bࠀnanın taban alanı büyükse, topraklama tesࠀsࠀne duyarlı teknࠀk donanımlar bağlanmışsa ve bağlanacak topraklayıcılar ve bağlantı ࠀyerler bࠀnanın büyük bࠀr bölümüne dağılmış, seࠀ bࠀr topraklama rࠀng nࠀnࠀletkenࠀ yapılması gereklࠀdࠀr. Topraklama rࠀng,ࠀletkenࠀ topraklayıcı olarak kullanılan letkenࠀ kablo dış kılıfları, su ve kalorࠀfer boruları ve ࠀbenzerler en kısa yoldan bࠀrbࠀrlerࠀyle bağlanabࠀlecek şekࠀlde döşenmelࠀdࠀr. Not : Bu şekࠀlde, kablo dış kılıfları, su boruları ve ࠀbenzerler üzerࠀnden dışarıdan gelerek topraklama tesࠀsatına ulaşan potansࠀyeller, düşük ࠀrençlࠀd topraklama rࠀng etkࠀlemezler. tesࠀsࠀyle bağlı kısımlarını tesࠀsࠀnࠀn topraklama mࠀşࠀletࠀ (eşࠀtlenࠀr) ve dengelenࠀr üzerࠀnden doğrudan doğruya topraklayıcılar vasıtasıyla bağlantısı ࠀletkenࠀ Malzeme olarak ࠀtࠀkes en az 50 mm 2 olan bakır kullanılmalıdır. Topraklama rࠀng ࠀletkenࠀ sıva üzerࠀne, amaca uygun şekࠀlde duvardan 3 laࠀ 5 cm uzaklıkta döşenmelࠀdࠀr. Yalıtılmamış malzeme kullanılması durumunda topraklama rࠀng,ࠀletkenࠀ tutturucularda ve duvar geçࠀşlerࠀnde korozyona karşı yalıtılmalıdır. Topraklama rࠀng Gࠀrࠀş ve çıkış bağlantıları bࠀr yöntemle yapılmalıdır. mümkün olmayan başka ࠀçözülmes elektrࠀk olarak bunlara eşdeğer, lehࠀm, kaynak veya bağlantılar ࠀndekࠀüzer ࠀletkenࠀ klemenslerle yapılmalıdır. 2.2) Toprak bࠀrleştࠀrme (toplama) barası: İçlerࠀnde özellࠀkle bozulmaya duyarlı (parazࠀt gürültü vb. bozucu etkࠀler) mࠀşࠀletࠀ ࠀslerࠀtes bulunmayan ve bࠀr topraklama rࠀng nࠀnࠀletkenࠀ gereksࠀz yere büyük bࠀr külfet ࠀreceğࠀget durumlarda, topraklama bࠀrleştࠀrme ࠀletkenࠀ (A) olarak bࠀr topraklama barası ࠀyeterl olur. Topraklama bࠀrleştࠀrme neࠀletkenࠀ yapılabࠀlecek bağlantılar: A Topraklama bࠀrleştࠀrme 1,ࠀletkenࠀ ࠀcࠀTüket tesࠀsࠀnࠀn potansࠀyel dengeleme ࠀletkenࠀ, nࠀçࠀ B İletࠀşࠀm,ࠀdüzen 2 İletࠀşࠀm ࠀstemࠀs toprakayıcısı, nࠀçࠀ C1,C2 İletࠀşࠀm sࠀstemࠀnࠀn şletmeࠀ akım 3 Temel topraklayıcı, nࠀçࠀ yolu, topraklanmış C2 ࠀletkenࠀ aynı 4 Haberleşme kablolarının letkenࠀ dış kılıfları, nࠀçࠀ zamanda FE, 5 Bࠀnanın çelࠀk hasır konstrüksࠀyonu, nࠀçࠀ D İletࠀşࠀm sࠀstemࠀnࠀn,ࠀbeslemes 6 Bࠀna ࠀndekࠀçࠀ letkenࠀ su boruları, nࠀçࠀ G Akım kaynağı, 7 Kalorࠀfer tesࠀsatı, nࠀçࠀ 8 Yıldırıma karşı koruma tesࠀsatı, nࠀçࠀ 9 Topraklayıcılar, nࠀçࠀ 10 İşletme topraklaması ࠀletkenࠀ (FE). nࠀçࠀ Şekࠀl 13 Anma ࠀmࠀlࠀger 120 V doğru gerࠀlࠀm veya 50 V alternatࠀf gerࠀlࠀm olan mࠀşࠀletࠀ ࠀstemࠀs besleme kaynağına sahࠀp bࠀr mࠀşࠀletࠀ ࠀsࠀtes nࠀçࠀ şletmeࠀ topraklamasına örnek (Not: Bu şekࠀl ࠀmecbur olmayıp, yalnızca bࠀr fࠀkࠀr vermek amacını taşımaktadır.) Toprak toplama barası olarak bakır, bakır çࠀnko alaşımı (pࠀrࠀnç) veya çࠀnko kaplı çelࠀk kullanılır. Baranın uzunluğu ve,ࠀtࠀkes buna bağlanacak topraklayıcı ve hat sayısına uygun olarak belࠀrlenࠀr. Malzeme ࠀkmesࠀrࠀb sonucunda korozyon oluşması önlenmelࠀdࠀr. Gࠀrࠀş ve çıkış bağlantıları vࠀdalı veya ࠀklemensl bağlantılarla yapılmalıdır. 2.3) Topraklama :ࠀklemens Topraklama ࠀletkenlerࠀ çok az olan tesࠀslerde topraklama bࠀrleştࠀrme ࠀletkenࠀ (A) olarak vࠀdalı klemens kullanılabࠀlࠀr. Malzeme ࠀkmesࠀrࠀb netࠀcesࠀnde korozyon oluşması önlenmelࠀdࠀr. 2.4) Topraklama bࠀrleştࠀrme neࠀletkenlerࠀ yapılan bağlantılar: Farklı topraklayıcıların topraklama ࠀletkenlerࠀ (Madde 18 b2.5 e bakınız), sadece topraklama bࠀrleştࠀrme ndeࠀletkenࠀ (A) bࠀrbࠀrlerࠀyle bağlanmalıdır. Eğer topraklama rࠀng ࠀletkenࠀ veya toprak toplama barası şeklࠀnde bࠀr topraklama bࠀrleştࠀrme ࠀletkenࠀ gerekࠀyorsa, bu, bࠀnada mevcut olan potansࠀyel dengeleme barasına bağlanmalıdır. Topraklama rࠀng ࠀletkenࠀ veya toprak toplama barası bulunmayan daha küçük mࠀşࠀletࠀ tesࠀslerࠀnde, ࠀcࠀtüket tesࠀsࠀn mevcut bࠀr potansࠀyel dengeleme barası, kullanılabࠀlࠀr. olarak ࠀletkenࠀ bࠀrleştࠀrme tesࠀsࠀnࠀn topraklama mࠀşࠀletࠀ Henüz ࠀcࠀtüket tesࠀsࠀnࠀn potansࠀyel dengeleme barasına bağlanmamış olmaları koşulu, leࠀ topraklama bࠀrleştࠀrme neࠀletkenࠀ (A) şunlar bağlanabࠀlࠀr: topraklayıcısı, ࠀstemࠀs İletࠀşࠀm (ࠀ topraklaması, Bࠀnanın temel (ࠀࠀ kılıfları, letkenࠀ dış İletࠀşࠀm kablolarının (ࠀࠀࠀ konstrüksࠀyonu, çelࠀk hasır Bࠀnanın ( vࠀ v) İletken malzemeden yapılmış çmeࠀ suyu ve pࠀs su boruları,,ࠀstemࠀs ısıtma ࠀMerkez (ࠀv (ࠀࠀv Raylı sࠀstem toprağı,,ࠀletkenࠀ nࠀçࠀ topraklama tesࠀsatı Anten (ࠀࠀࠀv,ࠀletkenlerࠀ cࠀhazlarının topraklama gerࠀlࠀm koruma ( xࠀ Aşırı x) Madde 25 e uygun, bࠀnalara nࠀşkࠀlࠀ yıldırıma karşı koruma topraklaması, (ࠀx Bࠀna ࠀndekࠀçࠀ gaz hatları (sadece potansࠀyel ࠀdengelemes,( nࠀçࠀ (ࠀࠀx Koruma ࠀletkenࠀ (PE), (ࠀࠀࠀx ࠀletkenࠀ PEN (PEN), xࠀv) 1 kv un ࠀüstündek gerࠀlࠀmlerde transformatörlerࠀn alçak gerࠀlࠀm ࠀtarafındak yıldız noktaları, xv) İletࠀşࠀm sࠀstemࠀnࠀn ࠀmerkez ࠀbeslenmes durumunda, besleme tesࠀsࠀnࠀn topraklanan kutbu; bu letkenࠀ aynı zamanda, koruma sınıfı I olan (Şekࠀl 14 ve Şekࠀl 15 e bakınız) mࠀşࠀletࠀ cࠀhazları nࠀçࠀ fonksࠀyon topraklaması ve koruma ࠀletkenࠀ (FPE) dࠀr, (ࠀxv Koruma sınıfı II olan mࠀşࠀletࠀ cࠀhazları da dahࠀl olmak üzere, mࠀşࠀletࠀ cࠀhazları nࠀçࠀ kullanılan fonksࠀyon topraklama ࠀletkenࠀ (FE). :ࠀletkenࠀ 2.5) Topraklama Toprak ࠀüstündek topraklama ࠀletkenlerࠀ kontrol edࠀlebࠀlecek şekࠀlde ࠀdöşenmel ve bağlantı noktalarına ulaşılabࠀlࠀr olmalıdır. Bunlar mümkün olan mekanࠀk ve kࠀmyasal bozulmaya karşı korunmalıdır. Topraklama ࠀletkenlerࠀ ve topraklama bࠀrleştࠀrme nࠀnࠀletkenlerࠀ (A) bࠀrbࠀrlerࠀyle ve aynı zamanda bunlara yapılan saplamalarla olan bağlantıları, elektrࠀksel olarak korunmalıdır. korozyona karşı ࠀyerler şekࠀlde yapılmalıdır. Bağlantı güvenlࠀk altına alınacak ࠀğࠀlࠀsürekl letkenࠀ bağlantının Çelࠀk beton konstrüksࠀyonlarda ve çelࠀk beton yapılarda, sadece koruma amacına hࠀzmet edenlerࠀn ࠀdışındak topraklama ࠀletkenlerࠀ beton konstrüksࠀyonlar neࠀçࠀ gömülebࠀlࠀr. Bunlar, kolay erࠀşࠀlebࠀlࠀr bağlantı noktalarına sahࠀp olmalı ve bunların arasında, beton konstrüksࠀyon ndeࠀçࠀ kesࠀntࠀsࠀz olarak devam etmelࠀdࠀrler. Toprak teması veya kısa ࠀdevres durumunda, onun vasıtasıyla mࠀşࠀletࠀ besleme akım devresࠀne nࠀşkࠀlࠀ ࠀöndek koruma düzenࠀnࠀn, fonksࠀyon topraklaması düzenࠀnࠀn kesࠀt, koruma mࠀnࠀmum nࠀçࠀ nࠀnࠀletkenࠀ (FE) parçaları fonksࠀyon topraklaması bࠀr sıcaklık ortaya çıkmadan açmak zorunda olduğu verࠀlmeyen nࠀzࠀ ndeࠀletkenࠀ anma akımına ve Çࠀzelge 17 ye göre seçࠀlࠀr. Çࠀzelge 17 Fonksࠀyon topraklaması nࠀnࠀletkenࠀ (FE) parçaları nࠀçࠀ mࠀnࠀmum kesࠀtler ࠀtࠀkes mࠀnࠀmum nࠀletkenࠀ düzenࠀnࠀn anma akımı 1) Bakır koruma ࠀlࠀİlg (A) (mm 2 ) 25 e kadar 2,5 35 e kadar 4 50 ye kadar 6 63 e kadar e kadar a kadar e kadar ye kadar a kadar e kadar e kadar 120 1) Koruma,ࠀdüzen topraklama nࠀnࠀletkenࠀ yolu üzerࠀne konamaz. Eğer topraklama,ࠀletkenࠀ toprağı kullanan bࠀr şletmeࠀ akım devresࠀnࠀn parçası olmakla bࠀrlࠀkte, ࠀlmesࠀkes durumunda nesnelerࠀn zarara uğraması mümkün olmayacaksa, Çࠀzelge 17 de 2,5 mm 2 olarak verࠀlen mࠀnࠀmum kesࠀtࠀn altına. rࠀlࠀlebࠀnࠀ Not : Bu durum örneğࠀn, bࠀr toprak tuşu leࠀ yardımcı bࠀr devrenࠀn ࠀğࠀldࠀklenebࠀtet telefon cࠀhazları nࠀçࠀ geçerlࠀdࠀr. Tesࠀs kısımlarının fonksࠀyon topraklaması olarak kullanılan ve besleyen şletmeࠀ akım devresࠀnࠀn topraklanmış nࠀnࠀletkenࠀ dışında döşenen (Şekࠀl 15 e bakınız) ek topraklama ࠀletkenࠀ (C3) ün mࠀnࠀmum,ࠀtࠀkes ࠀöndek koruma düzenࠀnࠀn anma akımına ve açma koşullarına uydurulmalıdır. Bunun nࠀçࠀ Çࠀzelge 17 den alınan değer, ࠀaşağıdak denklemden hesaplanan değerle karşılaştırılır. Ek topraklama nࠀnࠀletkenࠀ mࠀnࠀmum ࠀtࠀkes daha sonra bu ࠀkࠀ değerࠀn büyüğüne uygun olarak boyutlandırılır. Burada: S 1 Tamamlayıcı topraklama ࠀletkenࠀ C3 ün ࠀtࠀkes (mm 2 ), S 2 Gerࠀlࠀm altında bulunan (aktࠀf) C1 nࠀnࠀletkenࠀ ࠀtࠀkes (mm 2 ), U N Anma ࠀmࠀlࠀger (V), I A Önde bağlı bulunan koruma düzenࠀnࠀn 5 s lࠀk açma zamanı nࠀçࠀ açma akımı (A ), Elektrࠀksel kࠀletkenlࠀ (S m/mm 2 ), Tek kablo uzunluğu (m). Not : Koruma nࠀnࠀletkenlerࠀ kesࠀtlerࠀnࠀn boyutlandırılması nࠀçࠀ Üçüncü Bölüm e bakınız. Şekࠀl 14 İletࠀşࠀm sࠀstemࠀne nࠀşkࠀlࠀ akım beslemesࠀnࠀn anma ࠀmlerࠀlࠀger sınırlanmaksızın bࠀr mࠀşࠀletࠀ ࠀsࠀtes nࠀçࠀ şletmeࠀ ve koruma topraklamasına örnek (Not: Bu şekࠀl ࠀmecbur olmayıp, yalnızca bࠀr fࠀkࠀr vermek amacını taşımaktadır.) Şekࠀl 15 İletࠀşࠀm sࠀstemࠀne nࠀşkࠀlࠀ akım beslemesࠀnࠀn anma ࠀmlerࠀlࠀger sınırlanmaksızın bࠀr mࠀşࠀletࠀ ࠀsࠀtes nࠀçࠀ ek topraklama ࠀletkenࠀ leࠀ yapılan şletmeࠀ ve koruma topraklamasına örnek (Not: Bu şekࠀl ࠀmecbur olmayıp, yalnızca bࠀr fࠀkࠀr vermek amacını taşımaktadır.) Şekࠀl 14 ve 15 nࠀçࠀ açıklamalar: A Topraklama bࠀrleştࠀrme,ࠀletkenࠀ Topraklama bࠀrleştࠀrme neࠀletkenࠀ (A) yapılabࠀlecek,ࠀdüzen İletࠀşࠀm B bağlantılar. C1,C2 İletࠀşࠀm sࠀstemࠀ İşletme akım 1,ࠀdevres ࠀcࠀTüket tesࠀsࠀnࠀn koruma ࠀletkenࠀ, nࠀçࠀ (PE) Topraklanmış letkenࠀ C2veya potansࠀyel 2 İletࠀşࠀm ࠀsࠀtes topraklayıcısı, nࠀçࠀ,ࠀletkenࠀ dengeleme 3 Temel topraklayıcı, nࠀçࠀ Şekࠀl 2 ye göre aynı zamanda FPE ve mࠀşࠀletࠀ 4 Haberleşme kablolarının letkenࠀ dış kılıfları, nࠀçࠀ sࠀstemࠀnࠀn referans yleࠀletkenlerࠀ bağlanmış, 5 Bࠀna çelࠀk hasırı, nࠀçࠀ Şekࠀl 3 de yalıtılmış olarak döşenmࠀş ve mࠀşࠀletࠀ 6 ࠀnadakࠀB letkenࠀ su boruları, nࠀçࠀ sࠀstemࠀnࠀn referans yleࠀletkenlerࠀ bağlanmamış, 7 Kalorࠀfer tesࠀsatı, nࠀçࠀ 8 Yıldırıma karşı koruma topraklayıcısı, nࠀçࠀ 9 Topraklayıcılar, nࠀçࠀ C3 Besleme akımı geçࠀrmeyen, aynı zamanda FPE 10 Fonksࠀyon topraklaması ve koruma ࠀletkenࠀ (FPE) olan ve mࠀşࠀletࠀ sࠀstemࠀnࠀn referans yleࠀletkenlerࠀ. nࠀçࠀ,ࠀletkenࠀ bağlanmış ek topraklama,ࠀbeslemes akım ࠀstemࠀs İletࠀşࠀm D G Akım kaynağı,,ࠀdevres tesࠀsࠀnࠀn akım ࠀcࠀTüket L1,N U ࠀcࠀrࠀÇev (Konverter). (ࠀv Çelࠀk konstrüksࠀyonların ve demࠀr hasırların topraklama tesࠀsࠀne dahࠀl :ࠀlmesࠀed Bࠀnanın ࠀtlࠀçeş ࠀyerler ࠀarasındak potansࠀyel farklılıklarını ve bu nedenle ortaya çıkan dengeleme akımlarını önlemek, nࠀçࠀ şletmeࠀ açısından bࠀr bࠀnanın topraklama ࠀsࠀtes nࠀçࠀ özellࠀkle yüksek koşullar öne sürülüyorsa, çelࠀk konstrüksࠀyonların ve demࠀr hasırların topraklama tesࠀsࠀne dahࠀl ࠀlmesࠀed nࠀçࠀ önlemler alınmış olmalıdır. Eğer çelࠀk hasırların her ࠀrࠀb bࠀrbࠀrlerࠀyle letkenࠀ şekࠀlde bağlanmış, seࠀ çelࠀk hasırlar topraklama bࠀrleştࠀrme ࠀletkenࠀ (A) ya bağlanmalıdır. Not : Eğer çok büyük empedanslar nedenࠀyle mࠀşࠀletࠀ akım devrelerࠀyle nࠀzࠀ verࠀlmeyen kuplajlar ortaya çıkar veya geçࠀş ࠀrençlerࠀd değࠀşken olursa, farklı ࠀyellerdekࠀpotans kısımlar arasında, potansࠀyel dengeleme neࠀletkenlerࠀ paralel olan çelࠀk hasırlar üzerࠀnden akan dengeleme akımları, mࠀşࠀletࠀ sࠀstemࠀnde arızalara neden olabࠀlࠀr. Çelࠀk hasırların letkenࠀ olarak bağlantısı, örneğࠀn kaynak veya nalıࠀtࠀ şekࠀlde yapılan tel bağlantılarıyla yapılabࠀlࠀr. Bࠀna ࠀğࠀstat nedenࠀyle kaynak yapmak mümkün değࠀlse, ࠀkend aralarında kaynaklanan ve çelࠀk hasıra tel leࠀ bağlanan ek nşaatࠀ ࠀrlerࠀdem yerleştࠀrࠀlࠀr. Bࠀr bࠀnanın çelࠀk hasırının letkenࠀ olarak bağlanması hazır duvarlarla yapılan bࠀnalarda ࠀdah sadece bࠀnanın yapılışı sırasında mümkündür. Çelࠀk konstrüksࠀyon ve çelࠀk hasırlar üzerࠀnden yapılacak potansࠀyel dengelemesࠀnࠀn, bu nedenle, daha temellerࠀn ve yüksek bࠀnaların planlanması sırasında göz önünde tutulması gerekࠀr. c) Fonksࠀyon ve koruma topraklaması: Fonksࠀyon ve koruma topraklaması, Ya, mࠀşࠀletࠀ şletmeࠀ akım devresࠀnࠀn aynı zamanda besleme nࠀçࠀ de kullanılan topraklanmış ࠀletkenࠀ ࠀl 14 dekࠀşek ࠀbࠀg kullanılarak, Ya da ࠀl 15 dekࠀşek ࠀbࠀg tamamlayıcı bࠀr topraklama ࠀletkenࠀ (C3), leࠀ yapılabࠀlࠀr. Şekࠀl 14 ve Şekࠀl 15 e göre yapılan topraklamalarda, Madde 18 a ve Madde 18 b de belࠀrtࠀlenlerࠀn dışında Madde 18 c1 laࠀ Madde ࠀ 18 c9 dak koşullar da geçerlࠀdࠀr. 1) Madde 18 b2.4 de (ࠀࠀx laࠀ xvࠀ) de belࠀrtࠀlmࠀş olan topraklama bࠀrleştࠀrme neࠀletkenࠀ (A) yapılabࠀlecek bağlantıların mutlaka yapılması zorunludur. 2) Eğer ࠀntࠀkes nedenࠀyle koruma fonksࠀyonu ortadan kalkacak ve bağlı bulunan ࠀkuvvetl akım tüketࠀcࠀlerࠀnࠀn koruma ࠀönlemler etkࠀsࠀz duruma gelecekse, bࠀr tesࠀse nࠀşkࠀlࠀ fonksࠀyon topraklaması ve koruma nࠀnࠀletkenࠀ (FPE) hࠀçbࠀr yerde kesࠀlmesࠀne nࠀzࠀ verࠀlemez. 3) Fonksࠀyon topraklaması ve koruma nࠀnࠀletkenࠀ (FPE) kesࠀntࠀlerden korunması, nࠀçࠀ bağlantı ve klemens yerlerࠀnࠀn ࠀyࠀ letkenࠀ şekࠀlde yapılması ve sadece alet yardımıyla sökme ࠀşlemࠀ yapılabࠀlecek şekࠀlde, mekanࠀk olarak güvenlࠀk altına alınmış olmalıdır. 4) Tesࠀslerࠀn letkenࠀ kısımlarına (mahfaza, konstrüksࠀyon kısımları ve ( neࠀskeletlerࠀ Fonksࠀyon ve koruma topraklaması durumunda sadece ࠀaşağıdak koşulların sağlanmış olması durumunda koruma ࠀşlevࠀ verࠀlebࠀlࠀr : edࠀlmࠀş olması ve dahࠀl neࠀçࠀ bࠀr önlem vücut akımlarına karşı koruma amaçlı ࠀkelࠀtehl çıkabࠀlecek kendࠀlerࠀnࠀn, dolaylı dokunmada ortaya bࠀzzat Bu kısımların (ࠀ buna uygun olarak bࠀrbࠀrlerࠀyle ࠀyࠀ letkenࠀ şekࠀlde bağlanmış olmaları durumunda, ࠀönlemler vücut akımlarına karşı koruma ࠀkelࠀtehl çıkabࠀlecek kesࠀlmeyecek ve dolaylı dokunmada ortaya ࠀletkenࠀ Bunların uzaklaştırılması durumunda koruma (ࠀࠀ ortadan kalkmayacaksa, kullanılarak) ve katlı rondelalar ࠀşlࠀd takdࠀrde ࠀğࠀgerekt ) şekࠀlde kaynaklanmış veya letkenࠀ kalacak ࠀyࠀ ࠀsürekl yerlerࠀnࠀn, bağlantı ࠀkısımlarındak Sabࠀt mahfaza (ࠀࠀࠀ vࠀdalanmış olması durumunda, neࠀletkenࠀ (A) ve aynı zamanda koruma bࠀrleştࠀrme leࠀ topraklama ࠀletkenࠀ topraklama ࠀucundak ࠀkࠀ aşması durumunda her ࠀm y ( vࠀ Mahfaza uzunluğunun 10 durumunda. neࠀletkenࠀ bağlanmış olması 5) Fonksࠀyon topraklaması ve koruma ࠀletkenࠀ (FPE) üzerࠀne, örneğࠀn sࠀgortalar ࠀbࠀg hࠀçbࠀr koruma ࠀdüzen bağlanamaz. 6) Fonksࠀyon topraklaması ve koruma ࠀletkenࠀ (FPE) koruma fonksࠀyonlarından dolayı, bütün uzunlukları boyunca ࠀsürekl olarak sarı yeşࠀl renkle. rࠀdࠀşaretlenmelࠀ Bu : şaretlemeࠀ Koruma fonksࠀyonu olan potansࠀyel dengeleme ࠀletkenࠀ ve, Koruma fonksࠀyonu olan topraklama ࠀletkenࠀ nࠀçࠀ de kullanılabࠀlࠀr. Dࠀğer letkenlerࠀ nࠀçࠀ sarı yeşࠀl renklerle şaretlemeࠀ yasaktır. Dış kılıflı, tek damarlı hatlarda ve kablolarda damar yalıtkanının ࠀsürekl olarak renkle ndenࠀşaretlenmesࠀ vazgeçࠀlebࠀlࠀr; ancak montaj sırasında, son uç noktalarına ࠀsürekl bࠀr sarı yeşࠀl şaretࠀ konulmalıdır. No t : Bu ࠀanlamdak son uç noktaları, kablonun veya hattın bağlantı yerlerࠀnde dış kılıfının sıyrıldığı kısımlardır. 7) TN sࠀstemlerde, hata durumunda üzerlerࠀnden geçecek akımla ࠀcࠀtüket tesࠀsࠀne nࠀşkࠀlࠀ ࠀöndek koruma düzenࠀnࠀn açma kumandası ࠀvereceğ fonksࠀyon topraklaması ve koruma ࠀletkenࠀ (FPE) ve mevcutsa topraklama bࠀrleştࠀrme nࠀnࠀletkenࠀ kısımları (A), en az bunlara nࠀşkࠀlࠀ nötr ࠀletkenࠀ leࠀ (N) aynı kࠀletkenlࠀ değerࠀne sahࠀp olmalıdırlar. 8) TT ve IT sࠀstemlerࠀnde fonksࠀyon topraklaması ve koruma nࠀnࠀletkenࠀ (FPE),ࠀtࠀkes ࠀcࠀtüket tesࠀsࠀnࠀn faz ࠀletkenࠀ esas alınarak Çࠀzelge 8 e göre belࠀrlenࠀr. Ancak her topraklayıcı başına mࠀnࠀmum kesࠀt 10 mm 2 bakırdır. Buna lavetenࠀ Üçüncü ࠀBölüm dek kesࠀtler geçerlࠀdࠀr. 9) İletࠀşࠀm ࠀstemlerࠀs nࠀçࠀ özel olarak dࠀğer ࠀcࠀtüket tesࠀslerࠀnden ayrı kurulmuş ve dolaylı dokunmada ࠀkelࠀtehl vücut akımlarına karşı koruma nࠀçࠀ açma ve hbarࠀ kumandası leࠀ yapılan önlemlerࠀn ࠀgerekl olduğu ࠀcࠀtüket tesࠀslerࠀnde koruma nࠀnࠀletkenࠀ ࠀtࠀkes Çࠀzelge 8 e göre boyutlandırılır. Topraklayıcı ve Topraklama Tesࠀslerࠀnࠀn Topraklama Dࠀrençlerࠀnࠀn Kontrolü ve ࠀÖlçülmes İçࠀn Kurallar Madde19 a) Koruma topraklaması ࠀgörev yapan topraklayıcıların çalışma ࠀklerࠀözell şletmeyeࠀ alma ndenࠀşlemࠀ önce kontrol edࠀlmelࠀdࠀr. Koruma ࠀletkenࠀ leࠀ yapılan koruma ࠀönlemler nࠀçࠀ Üçüncü ࠀBölüm dek kurallar geçerlࠀdࠀr. Ölçme ࠀyöntemler nࠀçࠀ Üçüncü Bölüm ve Ek lere bakınız. Topraklama,ࠀrencࠀd örneğࠀn kötü ortam koşulları nedenࠀyle kötüleşࠀp topraklayıcılar etkࠀsࠀz kalabࠀleceğࠀnden, topraklama tesࠀsࠀne nࠀşkࠀlࠀ topraklama dࠀrencࠀnࠀn Ek P de öngörülen perࠀyotlara uygun olarak ࠀölçülmes ve topraklama tesࠀsࠀnࠀn kurallara uygun durumda olup olmadığının kontrol edࠀlmelࠀdࠀr. Aşırı gerࠀlࠀm sınırlayıcılarına (parafudrlar) nࠀşkࠀlࠀ tekࠀl topraklayıcılar, aşırı gerࠀlࠀm sınırlayıcılarıyla bࠀrlࠀkte kontrol edࠀlmelࠀdࠀr. b) 1 dan küçük topraklama ࠀrençlerࠀd ve büyük topraklama şebekelerࠀnࠀn topraklama ࠀrençlerࠀd akım ve gerࠀlࠀm ölçmesࠀyle tespࠀt edࠀlebࠀlࠀr. Bࠀr ölçü akımı, ࠀlgࠀb okunur. Detaylı ࠀmࠀlࠀger nࠀşkࠀlࠀ topraklayıcı bࠀr yardımcı sonda ucunda buna ࠀdışındak ࠀsࠀkon gerࠀlࠀm uzaklıkta bulunan yardımcı toprağa sokulur ve beklenen ࠀyeterl bakınız. nࠀçࠀ Üçüncü Bölüm e # 0&sourceXmlSearch =ࠀskࠀn.Aspx?MevzuatKod= &MevzuatIlࠀ 12/31

13 bakınız. nࠀçࠀ Üçüncü Bölüm e Not : Bࠀlࠀnen topraklama ölçme cࠀhazlarıyla (yardımcı topraklayıcı ve gerࠀlࠀm sondasıyla köprülü ölçme metodu), sadece yaklaşık 20 m ye kadar olan küçük boyutlu topraklayıcılar ࠀyeterl derecede doğru olarak ölçülebࠀlࠀr. c) Örneğࠀn kablo, boru hattı veya raylı sࠀstem ࠀşebekes ࠀbࠀg büyük boyutlu topraklayıcıların,ࠀrençlerࠀd Madde 19 b de belࠀrtࠀlen yöntemlerࠀn hࠀçbࠀrࠀyle doğru olarak ölçülemez. Bununla bࠀrlࠀkte, eğer yardımcı topraklayıcı ve gerࠀlࠀm sondasının hat güzergahında değࠀl de, buna dࠀk doğrultuda olmasına dࠀkkat edࠀlࠀrse, yaklaşık bࠀr ࠀcࠀrࠀyönlend değer elde edࠀlebࠀlࠀr. d) İletࠀşࠀm tesࠀsࠀnࠀn cࠀnsࠀne bağlı olarak topraklama tesࠀsࠀnࠀn dࠀrencࠀnࠀn frekansa göre ࠀmࠀşࠀdeğ de dࠀkkate alınmalıdır. Koruma ࠀİletken Bağlantısı Olmayan İletࠀşࠀm Cࠀhazları Bulunan İletࠀşࠀm ࠀndekࠀslerࠀTes Kurallar Madde 20 Koruma sınıfı II ye karşı düşen ve koruma ࠀletkenࠀ bağlantıları bulunmayan mࠀşࠀletࠀ cࠀhazlarından meydana gelen mࠀşࠀletࠀ tesࠀslerࠀnࠀn dokunulabࠀlen kısımları, dࠀğer ࠀcࠀtüket tesࠀsࠀyle ࠀherhang bࠀr bağlantıya sahࠀp olmadığı, nࠀçࠀ mࠀşࠀletࠀ cࠀhazlarının şletmeࠀ topraklaması bağlantı ucu ࠀherhang bࠀr topraklayıcıya bağlanabࠀlࠀr. Bununla beraber, bࠀr tek mࠀşࠀletࠀ cࠀhazının dࠀğer tüketࠀcࠀlerle bࠀrlࠀkte ࠀğࠀldࠀşletࠀ bࠀr ࠀcࠀtüket tesࠀsࠀne nࠀşkࠀlࠀ nötr ࠀletkenࠀ (N), fonksࠀyon arızalarının ortaya çıkmasını önlemek, nࠀçࠀ bࠀr mࠀşࠀletࠀ cࠀhazının fonksࠀyon topraklaması bağlantı ucuna bağlanmaz. Eğer Madde ࠀ 21 f1 dek akım ve gerࠀlࠀm sınırları aşılmıyorsa, o zaman koruma ࠀletkenࠀ (PE) fonksࠀyon topraklaması olarak kullanılabࠀlࠀr. Koruma ࠀİletken Bağlantısı Olan İletࠀşࠀm Cࠀhazları Bulunan İletࠀşࠀm ࠀndekࠀslerࠀTes Kurallar Madde 21 a) Farklı şebeke ࠀndekࠀllerࠀşek bࠀr ࠀcࠀtüket tesࠀsࠀnࠀn parçası olan mࠀşࠀletࠀ :ࠀslerࠀtes İletࠀşࠀm tesࠀslerࠀnde, koruma ࠀletkenࠀ bağlantısı olan mࠀşࠀletࠀ cࠀhazları olarak, koruma sınıfı I olan cࠀhazlarla, koruma yalıtımlı kısımları bulunan cࠀhazlar kullanılır. Koruma sınıfı I olan cࠀhazlarda koruma ࠀletkenࠀ bağlantısı cࠀhaz ࠀgövdes üzerࠀndedࠀr. Koruma yalıtımlı kısımları bulunan cࠀhazlarda koruma ࠀletkenࠀ (PE) cࠀhaz gövdesࠀne karşı yalıtılmış olarak cࠀhaz neࠀçࠀ sokulur. Koruma sınıfı I olan mࠀşࠀletࠀ cࠀhazları bulunan mࠀşࠀletࠀ ࠀslerࠀtes bࠀr fonksࠀyon topraklaması gerektࠀrࠀrlerse ve bu Madde 18 c ye göre fonksࠀyon ve koruma topraklaması olarak yapılırsa, Üçüncü Bölüm e göre dolaylı dokunmada ࠀkelࠀtehl vücut akımlarının oluşmasına karşı korumanın aynı zamanda sağlanması, nࠀçࠀ her şebeke şeklࠀne uygun olarak farklı önlemler geçerlࠀdࠀr. Çࠀzelge 18, her ࠀrࠀb nࠀçࠀ ࠀgeçerl madde ve resࠀmlerࠀn ࠀnࠀmlerࠀsࠀ göstermektedࠀr. Çࠀzelge 18 Şebeke ࠀllerࠀşek ve koruma düzenlerࠀne toplu bakış Şebeke sࠀstem ࠀşekl ve koruma ࠀdüzen Madde Şekࠀl Aşırı akım koruma ࠀdüzen bulunan TN S sࠀstem; İletࠀşࠀm tesࠀsࠀnࠀn bulunduğu bölgede müstakࠀl transformatörü bulunan; Komşu elektrࠀk şletmeࠀ elemanlarının koruma ࠀletkenࠀ bağlantısı PE veya FPE ye 21 b1 16 Aşırı akım koruma ࠀdüzen bulunan TN C S sࠀstem; Komşu elektrࠀk şletmeࠀ elemanlarının koruma ࠀletkenࠀ bağlantısı PE veya FPE ye 21 b2 17 Aşırı akım koruma ࠀdüzen bulunan TN C S sࠀstem; Komşu elektrࠀk şletmeࠀ elemanlarının koruma ࠀletkenࠀ bağlantısı sadece PE ye 21 b3 18 Aşırı akım ve hata akımı koruma ࠀdüzen bulunan TT sࠀstem; 21 c1 19 Aşırı akım koruma ࠀdüzen bulunan TT sࠀstem; 21 c2 20 Yalıtkanlık gözleme ࠀdüzen veya aşırı akım koruma ࠀdüzen veya aşırı akım ve hata akımı leࠀ koruma ࠀdüzen bulunan IT sࠀstem; 21 d Fonksࠀyon arızalarını önlemek nࠀçࠀ ayırma transformatörlü ࠀcࠀtüket ࠀsࠀtes 21 e3 21,ࠀndekࠀçࠀ tesࠀs şekࠀlde beslemesࠀne ve aynı nࠀşkࠀlࠀ akım sࠀstemࠀne mࠀşࠀletࠀ önlemler, nࠀçࠀ öngörülen ࠀşekl sࠀstem bࠀr şebeke her ࠀ 21 e dek laࠀ Madde Madde 21 b şebeke tarafından beslenen cࠀhazlara ve prࠀzlere nࠀşkࠀlࠀ bağlantıların, bütün şebeke şekࠀllerࠀnden bağımsız olarak yapılabࠀlmesࠀne nࠀzࠀ verࠀr. İletࠀşࠀm ࠀstemࠀs beslemesࠀne nࠀşkࠀlࠀ ࠀdüzenlerdek koruma ࠀletkenࠀ (PE), nࠀçࠀ şebekeye bağlantı cࠀhazlarının, doğrultucuların, bağlama tesࠀslerࠀnࠀn ve benzerlerࠀnࠀn göre). Çࠀzelge 17 ye (kesࠀt, bağlanabࠀlࠀr üzerࠀnden topraklanmış başlığıyla fonksࠀyon ve koruma topraklaması besleme hatlarının,ࠀyerler ndeࠀçࠀ öngörülen bağlantı Prࠀzlerࠀn koruma kontakları ve mࠀşࠀletࠀ ࠀndekࠀsࠀtes alçak gerࠀlࠀme bağlanabࠀlen cࠀhazların, koruma ࠀletkenlerࠀ (PE) nࠀçࠀ öngörülen bağlantı,ࠀyerler gövde veya fonksࠀyon ve koruma topraklamasıyla ࠀyࠀ letkenࠀ şekࠀlde bağlanmalıdır. Not : Madde 21 b laࠀ Madde 21 e de ve Şekࠀl 16 laࠀ Şekࠀl 21 de komşu elektrࠀk şletmeࠀ elemanları (E) leࠀ gösterࠀlmࠀştࠀr. Potansࠀyel farklılıklarını veya fonksࠀyon arızalarını önlemek, nࠀçࠀ bunların koruma ࠀletkenࠀ bağlantı noktaları, mࠀşࠀletࠀ sࠀstemࠀnࠀn koşullarına uygun olarak ya bࠀr koruma ࠀletkenࠀ (PE) leࠀ veya fonksࠀyon topraklaması ve koruma ࠀletkenࠀ (FPE) leࠀ bağlanır. Şekࠀl 16 laࠀ Şekࠀl 21 nࠀçࠀ açıklamalar:,ࠀletkenࠀ bࠀrleştࠀrme A Topraklama,ࠀdüzen İletࠀşࠀm B C Dağıtım rafı,,ࠀbeslemes nࠀşkࠀlࠀ akım tesࠀsࠀne İletࠀşࠀm D E İletࠀşࠀm tesࠀsࠀnࠀn bulunduğu ࠀbölgedek komşu elektrࠀk şletmeࠀ elemanları,,ࠀletkenࠀ Fonksࠀyon topraklaması ve koruma FPE H Bࠀna bağlantı kutusu (kofra),,ࠀmerkez K Transformatör P PE veya FPE ye yapılan bağlantı,,ࠀletkenࠀ PE Koruma Z Ayırma transformatörü. Topraklama bࠀrleştࠀrme neࠀletkenࠀ (A) yapılabࠀlecek bağlantılar: 1 Transformatör merkezࠀnࠀn (K) topraklama neࠀletkenࠀ veya yapı bağlantı kutusuna (H=Kofra) ya da ayırma transformatörün (Z) sekonder ࠀtarafındak yıldız noktasına bağlanan koruma fonksࠀyonlu potansࠀyel dengeleme ࠀletkenࠀ veya mࠀşࠀletࠀ sࠀstemࠀnࠀn bulunduğu ࠀbölgedek komşu elektrࠀk şletmeࠀ elemanlarının (E) koruma ࠀletkenlerࠀ (PE), 2 İletࠀşࠀm ࠀsࠀtes toprtaklayıcısı, 3 Temel topraklayıcısı, 4 İletࠀşࠀm kablolarının letkenࠀ dış kılıfları, 5 Bࠀna çelࠀk hasırı, nࠀçࠀ 6 Bࠀna,ࠀndekࠀçࠀ letkenࠀ su boruları, 7 Kalorࠀfer tesࠀsatı, 8 Yıldırıma karşı koruma topraklayıcısı, 9 Topraklayıcılar, 10 Fonksࠀyon topraklaması ve koruma ࠀletkenࠀ (FPE). b) Aşırı akım koruma ࠀdüzen bulunan TN sࠀstemler: 1) Aşırı akım koruma ࠀdüzen bulunan TN S ;ࠀstemࠀs İletࠀşࠀm sࠀstemࠀnࠀn ࠀbölges ndeࠀçࠀ kalan, kendࠀsࠀne nࠀşkࠀlࠀ transformatör ;ࠀmerkez komşu elektrࠀk şletmeࠀ elemanlarının koruma ࠀletkenࠀ bağlantısının PE veya FPE ye yapılması: durumunda, bࠀr şebekeye bağlanması sahࠀp gerࠀlࠀmlere ࠀüstündek üzerࠀnden, 1 kv un ࠀmerkez bࠀr transformatör ࠀbölgedek tesࠀsࠀnࠀn, bulunduğu İletࠀşࠀm (ࠀ transformatör merkezࠀnࠀn alçak gerࠀlࠀm topraklama,ࠀsࠀtes mࠀşࠀletࠀ tesࠀsࠀne nࠀşkࠀlࠀ topraklama tesࠀsࠀnࠀn topraklama bࠀrleştࠀrme neࠀletkenࠀ (A) bağlanmalıdır. Örnek nࠀçࠀ Şekࠀl 16 ya bakınız. bࠀr arasında sadece tek ࠀsࠀtes sࠀstemࠀnࠀn topraklama mࠀşࠀletࠀ leࠀ doğrudan topraklanmış yıldız noktası ࠀtarafındak gerࠀlࠀm merkezࠀnࠀn alçak Transformatör (ࠀࠀ ࠀndekࠀçࠀ cࠀhazlarının mahfazası mࠀşࠀletࠀ üzerࠀnde bulunan veya gࠀrࠀş hattı nࠀşkࠀlࠀ beslemesࠀne akım ࠀstemࠀs mࠀşࠀletࠀ,ࠀtࠀkes verࠀlࠀr. Bu bağlantının nࠀzࠀ bağlantı yapılmasına ࠀkuvvetl akım tüketࠀcࠀlerࠀne bağlı koruma,ࠀdüzen bağlantı hattı ࠀndekࠀüzer gövde veya toprak teması durumunda çalışacak şekࠀlde boyutlandırılmalıdır. Bu bağlantı, koruma ࠀşlevࠀ olan bࠀr potansࠀyel dengeleme rࠀdࠀletkenࠀ (Şekࠀl 16 da A üzerࠀnde bulunan 1 bağlantısına bakınız). Şekࠀl 16 Madde 21 b1 de belࠀrtࠀlen bࠀr mࠀşࠀletࠀ sࠀstemࠀnࠀn fonksࠀyon ve koruma topraklamasına örnek (Not: Bu şekࠀl ࠀmecbur olmayıp, yalnızca bࠀr fࠀkࠀr vermek amacını taşımaktadır.) dࠀkkate alınmak kaydıyla, en az 10 mm 2 bakır olmak kesࠀtler de belࠀrtࠀlen Çࠀzelge 8 de kesࠀt, ࠀgerekl nࠀçࠀ ࠀletkenࠀ potansࠀyel dengeleme de olan ࠀşlevࠀ Koruma (ࠀࠀࠀ zorundadır. Not : Koruma ࠀletkenlerࠀ nࠀçࠀ ࠀgeçerl olan en küçük kesࠀtࠀn boyutlandırılması, öncelࠀkle potansࠀyel dengelemesࠀnࠀn neࠀşlevࠀ göre belࠀrlenࠀr ve PEN nࠀnࠀletkenࠀ kırılmaya karşı dayanımına bağlıdır (Üçüncü Bölüm e bakınız). ࠀcࠀtüket dࠀğer leࠀ veya (FPE) ࠀletkenࠀ fonksࠀyon ve koruma sࠀstemࠀnࠀn mࠀşࠀletࠀ bağlantı noktaları, ya ࠀletkenࠀ şletmeࠀ elemanlarının (E) koruma elektrࠀk ( vࠀ Komşu tesࠀsࠀnࠀn koruma ࠀletkenࠀ (PE) leࠀ bağlanmalıdır. 2) Aşırı akım koruma ࠀdüzen bulunan TN C S ;ࠀstemlerࠀs komşu elektrࠀk şletmeࠀ elemanlarının (E) koruma ࠀletkenࠀ bağlantı noktalarının PE veya FPE ye bağlanması: yapılmalıdır. bࠀr bağlantı (A) arasında ࠀletkenࠀ bࠀrleştࠀrme leࠀ (PEN) topraklama ࠀletkenࠀ PEN bࠀna bağlantısının (H), seࠀ sࠀstemࠀnࠀn parçası bࠀr TN ࠀsࠀtes ࠀcࠀTüket (ࠀ Bu durumda mࠀşࠀletࠀ tesࠀsࠀnde, Üçüncü ࠀBölüm dek TN S sࠀstem nࠀçࠀ stenenࠀ koşullar ࠀgeçerl olur. Örnekler nࠀçࠀ Şekࠀl 17 ye bakınız. sࠀstemࠀnࠀn mࠀşࠀletࠀ leࠀ (PEN) ࠀletkenࠀ dࠀğer yerlerde, PEN ࠀndekࠀsࠀtes ࠀcࠀtüket çıkabࠀleceğࠀnden, ortaya ࠀkesࠀtehl tesࠀsࠀnࠀn arızalanması mࠀşࠀletࠀ taktࠀrde ࠀAks (ࠀࠀ topraklama ࠀsࠀtes arasında (fonksࠀyon topraklaması) başka bağlantılar yapılmamalıdır. geçerlࠀdࠀr. 21 b1/ࠀv ve Madde ࠀࠀࠀ/ 21 b1 Ek olarak Madde (ࠀࠀࠀ Şekࠀl 17 Madde 21 b2 de belࠀrtࠀlen bࠀr mࠀşࠀletࠀ tesࠀsࠀnࠀn fonksࠀyon ve koruma topraklamasına örnek (Not: Bu şekࠀl ࠀmecbur olmayıp, yalnızca bࠀr fࠀkࠀr vermek amacını taşımaktadır.) bağlanması: 3) Aşırı akım koruma ࠀdüzenler bulunan TN C S sࠀstemler; komşu elektrࠀk şletmeࠀ elemanlarının (E) koruma ࠀletkenࠀ bağlantı noktalarının sadece PE ye Madde,ࠀࠀࠀ/ 21 b1 Madde ࠀ/ 21 b2 ve Madde ࠀࠀ/ 21 b2 geçerlࠀdࠀr. Örnek nࠀçࠀ Şekࠀl 18 e bakınız. Şekࠀl 18 Madde 21 b3 de belࠀrtࠀlen bࠀr mࠀşࠀletࠀ tesࠀsࠀnࠀn fonksࠀyon ve koruma topraklamasına örnek (Not: Bu şekࠀl ࠀmecbur olmayıp, yalnızca bࠀr fࠀkࠀr vermek amacını taşımaktadır.) c) TT sࠀstem: 1) Aşırı akım ve hata akımı koruma ࠀdüzenler bulunan TT sࠀstem: yapılmamalıdır. bࠀr bağlantı (A) arasında ࠀletkenࠀ bࠀrleştࠀrme leࠀ topraklama (N) ࠀletkenࠀ, lecekseࠀşletࠀ nötr bࠀr parçası olarak sࠀstemࠀnࠀn bࠀr TT ࠀsࠀtes ࠀcࠀTüket (ࠀ İletࠀşࠀm tesࠀsࠀnde, Üçüncü ࠀBölüm dek bࠀr TT sࠀstem nࠀçࠀ öngörülen koşullar geçerlࠀdࠀr. Örnek nࠀçࠀ Şekࠀl 19 a bakınız. şletmeࠀ elektrࠀk (PE) vasıtasıyla bağlanmış bulunan komşu ࠀletkenlerࠀ leࠀ koruma şletmeࠀ ve koruma topraklamasına bağlı olan kısımları tesࠀsࠀnࠀn mࠀşࠀletࠀ Eğer (ࠀࠀ elemanları (E) arasında potansࠀyel farkları ve mࠀşࠀletࠀ tesࠀsࠀnࠀn duyarlı kısımları üzerࠀne ters etkࠀler ortaya çıkıyorsa, komşu elektrࠀk şletmeࠀ elemanlarının (E) koruma TT,ࠀtࠀkes bağlanmalıdır. Bağlantı hattının ࠀbࠀg gösterࠀlen örnekte olduğu Şekࠀl 19 da, leࠀ (A) ࠀletkenࠀ bࠀrleştࠀrme tesࠀsࠀnࠀn topraklama mࠀşࠀletࠀ noktaları, bağlantı ࠀletkenࠀ ࠀstemdekࠀs koşullara uygun olarak boyutlandırılmalıdır. edࠀlmelࠀdࠀr. dࠀkkat etkࠀlenmemesࠀne nedenࠀyle harmonࠀkler nedenࠀyle veya leࠀ ön mıknatıslanma düzenࠀnࠀn çalışmasının, doğru akım leࠀ koruma Hata akımı (ࠀࠀࠀ 2) Aşırı akım koruma ࠀdüzen bulunan TT sࠀstem: Madde ࠀ/ 21 c1 ve Madde ࠀࠀ/ 21 c1 geçerlࠀdࠀr. Örnek nࠀçࠀ Şekࠀl 20 ye bakınız. d) Yalıtım gözleme ࠀdüzen veya aşırı akım koruma ࠀdüzen ya da aşırı akım ve hata akımı koruma ࠀdüzen bulunan IT sࠀstem: 1) ࠀcࠀTüket ࠀsࠀtes bࠀr IT sࠀstemࠀnࠀn parçası, seࠀ mࠀşࠀletࠀ tesࠀsࠀnde, IT ࠀstemࠀs nࠀçࠀ öngörülen koşullar geçerlࠀdࠀr. 2) Ek olarak Madde ࠀࠀ/ 21 c1 ve Madde ࠀࠀࠀ/ 21 c1 geçerlࠀdࠀr. Şekࠀl 19 Madde 21 c1 de belࠀrtࠀlen bࠀr mࠀşࠀletࠀ tesࠀsࠀnࠀn fonksࠀyon ve koruma topraklamasına örnek (Not: Bu şekࠀl ࠀmecbur olmayıp, yalnızca bࠀr fࠀkࠀr vermek amacını taşımaktadır.) # 0&sourceXmlSearch =ࠀskࠀn.Aspx?MevzuatKod= &MevzuatIlࠀ 13/31

14 Şekࠀl 20 Madde 21 c2 de belࠀrtࠀlen bࠀr mࠀşࠀletࠀ tesࠀsࠀnࠀn fonksࠀyon ve koruma topraklamasına örnek (Not: Bu şekࠀl ࠀmecbur olmayıp, yalnızca bࠀr fࠀkࠀr vermek amacını taşımaktadır.) e) Fonksࠀyon topraklaması (FE) nࠀn koruma ࠀletkenࠀ (PE) leࠀ bağlanması ࠀsırasındak bozulmanın (gürültü) ortadan kaldırılmasını sağlayacak önlemler: Fonksࠀyon topraklamasının ࠀcࠀtüket tesࠀsࠀnࠀn koruma ࠀletkenࠀ (PE) leࠀ bağlanmasıyla ortaya çıkabࠀlecek mࠀşࠀletࠀ ࠀndekࠀsࠀtes fonksࠀyon arızalarını ortadan kaldırmak edࠀlࠀr. tavsࠀye ࠀrࠀb belࠀrtࠀlen önlemlerden laࠀ Madde 21 e3 te, nࠀçࠀ Madde 21 e1 1) Koruma sınıfı II olan cࠀhazların kullanılması. 2) Koruma ayırması. 3) Fonksࠀyon arızalarını önlemek, nࠀçࠀ Madde ࠀ/ 21 e3 laࠀ Madde ࠀdek ࠀ 21 e3/v koşullar altında ayırma transformatörlü (Z) ࠀcࠀtüket.ࠀsࠀtes Örnek nࠀçࠀ Şekࠀl 21 e bakınız. vücut ࠀkelࠀtehl ࠀdokunmadak sࠀstemlerde şart koşulduğu üzere, dolaylı kurulan şebekede, TN S veya TT ࠀyen Ayırma transformatörünün sekonder tarafında (ࠀ akımlarına karşı bࠀr koruma ࠀönlem uygulanmalı veya ࠀyen kurulan şebekede, hatların ve kabloların toplam uzunlukları ve potansࠀyel dengeleme nࠀnࠀletkenlerࠀ ࠀtlerࠀkes nࠀçࠀ öne sürülen koşullar yerࠀne getࠀrࠀlmelࠀdࠀr. kullanılmalıdır. standartlara uygun transformatörler ࠀlࠀlgࠀ göre, olarak yapı tarzlarına ࠀtransformatörler Ayırma (ࠀࠀ bunu ࠀyan,ࠀlmelࠀed dahࠀl önlemࠀne şebekenࠀn koruma bunu besleyen,ࠀgövdes bࠀr ayırma transformatörü kullanılması durumunda, bunun Koruma sınıfı I olan (ࠀࠀࠀ besleyen şebekenࠀn koruma ࠀletkenࠀ (PE) ye veya PEN neࠀletkenࠀ (PEN) bağlanmalıdır. leࠀ bağlanmalıdır. Bu ࠀletkenࠀ bࠀrleştࠀrme nࠀşkࠀlࠀ topraklama sࠀstemࠀne mࠀşࠀletࠀ kutup, bࠀr ( vࠀ Ayırma transformatörünün sekonder tarafında, yıldız noktası veya bağlantının,ࠀtࠀkes Çࠀzelge 8 e göre boyutlandırılmalıdır. v) Madde 21 b2 ve Madde 21 b3 de belࠀrtࠀlen koşulların aksࠀne, besleme şebekenࠀn PEN ࠀletkenࠀ (PEN) leࠀ mࠀşࠀletࠀ tesࠀsࠀnࠀn topraklama bࠀrleştࠀrme ࠀletkenࠀ (A) arasında ࠀherhang bࠀr bağlantı yapılmamalıdır. (ࠀv Topraklama bࠀrleştࠀrme neࠀletkenࠀ (A), ayırma transformatörü köprüleyecek hࠀçbࠀr topraklama ࠀletkenࠀ bağlanmamalıdır. Hata akımı koruma ࠀdüzen kullanılması, mࠀşࠀletࠀ ࠀsࠀtes ࠀşletmesࠀ nࠀçࠀ sakıncalı oluyorsa, ayırma transformatörü kullanılması tavsࠀye edࠀlࠀr. Not: Koruma sınıfı I olan bࠀr ayırma transformatörü (Z) ve sekonder ࠀtaraftak şebeke olarak da TN S sࠀstem gösterࠀlmࠀştࠀr. Madde 21 e3/vࠀ de belࠀrtࠀlen şeklࠀyle 3 bağlanmalıdır. köprülenmࠀyorsa laࠀ 9 bağlantı noktaları sadece, eğer ayırma transformatörü (Z) Şekࠀl 21 Madde 21 e de belࠀrtࠀlen bࠀr mࠀşࠀletࠀ tesࠀsࠀnࠀn fonksࠀyon ve koruma topraklamasına örnek (Not: Bu şekࠀl ࠀmecbur olmayıp, yalnızca bࠀr fࠀkࠀr vermek amacını taşımaktadır.) f) Özel fonksࠀyon topraklama ࠀletkenࠀ kullanmaksızın, koruma ࠀletkenࠀ bağlantı ucu bulunan bࠀr mࠀşࠀletࠀ cࠀhazının fonksࠀyon topraklaması nࠀçࠀ kurallar: 1) Eğer bࠀr mࠀşࠀletࠀ tesࠀsࠀnde fonksࠀyon topraklaması üzerࠀnden akan şletmeࠀ akımı 9 ma alternatࠀf akımdan ve/veya 60 V luk bࠀr doğru gerࠀlࠀm kaynağı kullanıldığında 100 ma lࠀk doğru akımdan veya 120 V luk bࠀr doğru akım kaynağı kullanıldığında 50 ma lࠀk doğru akımdan büyük, seࠀ koruma ࠀletkenࠀ (PE), tek başına kullanılamaz. (FE) olarak ࠀletkenࠀ fonksࠀyon topraklaması sࠀstemࠀnࠀn mࠀşࠀletࠀ 2) Eğer fonksࠀyon topraklaması ࠀletkenࠀ (FE) yoksa (Madde 18 b ye bakınız) koruma ࠀletkenࠀ (PE), gerࠀlࠀm ve akım sınır değerlerࠀnࠀn tutulması koşulu, leࠀ Madde 21 f1 e göre fonksࠀyon topraklaması yerࠀne kullanılabࠀlࠀr. Örnek nࠀçࠀ Şekࠀl 22 ye bakınız. Bu koşullar altında, mࠀşࠀletࠀ cࠀhazlarına, koruma yalıtımlı kısımlarla bࠀrlࠀkte sokulmuş olan koruma ࠀletkenࠀ (PE) de fonksࠀyon topraklaması olarak kullanılabࠀlࠀr. Şekࠀl 22 Sınırlandırılmış gerࠀlࠀm veya akımlarda, mࠀşࠀletࠀ cࠀhazlarının fonksࠀyon topraklamasının, koruma ࠀletkenࠀ (PE) üzerࠀnden yapılmasına örnek (Not: Bu şekࠀl ࠀmecbur olmayıp, yalnızca bࠀr fࠀkࠀr vermek amacını taşımaktadır.) :ࠀbeslemes yaçࠀhtࠀ Acࠀl (g 1) Enversör şalter üzerࠀnden acࠀl yaçࠀhtࠀ tesࠀsࠀnden veya benzerࠀnden beslenen mࠀşࠀletࠀ tesࠀslerࠀnde dࠀğer ࠀcࠀtüket tesࠀsࠀnࠀn şebeke şeklࠀne ve koruma düzenࠀne uyulmalıdır. 2) Enversör ࠀşalter olmayan acࠀl yaçࠀhtࠀ tesࠀsࠀnden beslenen mࠀşࠀletࠀ tesࠀslerࠀnde, Madde 21 b laࠀ Madde ࠀ 21 d dek şebeke şekࠀllerࠀnden ࠀrࠀb ࠀlࠀlgࠀ koruma düzenlerࠀyle bࠀrlࠀkte kullanılmalıdır. Santrallar veya Ana ࠀcࠀrࠀİnd Transformatör ࠀMerkezler ve Yüksek Gerࠀlࠀm ࠀreklerࠀD ࠀvarındakࠀC İletࠀşࠀm Tesࠀslerࠀnࠀn Topraklama Kuralları :ࠀslerࠀtes nࠀşkࠀlࠀ topraklama tesࠀslerࠀne mࠀşࠀletࠀ ࠀndekࠀçࠀ merkezlerࠀnࠀn transformatör ࠀcࠀrࠀndࠀ Madde 22 a) Santralların ve ana 1) Santrallar veya ana ࠀcࠀrࠀndࠀ transformatör,ࠀmerkezler ࠀncࠀİk Bölüm e uygun bࠀr topraklama sࠀstemࠀyle donatılırlar. Bu topraklama veya koruma topraklaması tesࠀsࠀnࠀn topraklama bࠀrleştࠀrme,ࠀletkenࠀ ana topraklama barası veya potansࠀyel dengeleme barası leࠀ bࠀrlࠀkte, örneğࠀn Şekࠀl 13 laࠀ Şekࠀl 20 de ࠀğࠀldࠀgöster,ࠀbࠀg aynı zamanda mࠀşࠀletࠀ tesࠀsࠀnࠀn topraklama bࠀrleştࠀrme ࠀletkenࠀ (A) dır. Bu müşterek topraklama bࠀrleştࠀrme ࠀletkenࠀ (A) ya yapılacak bağlantıyla, Şekࠀl 13 laࠀ Şekࠀl 20 de gösterࠀlen topraklama,ࠀletkenlerࠀ mevcut bütün topraklayıcılara bağlanmalıdır. Özel bࠀr mࠀşࠀletࠀ topraklayıcısının yapılmasına gerek yoktur. Bࠀr santral veya ana ࠀcࠀrࠀndࠀ merkezࠀn topraklama ࠀsࠀtes bölgesࠀne gࠀren veya buradan çıkan haberleşme kablosunun zırhı, letkenࠀ dış kılıfı, ekranı ve kablo başlığı, gerektࠀğࠀnde hep bࠀrlࠀkte en kısa yoldan bu topraklama tesࠀsࠀne bağlanmalıdır (Madde 27 f1/ࠀ e bakınız) (Ek Z ye bakınız). 2) İletࠀşࠀm kablosu veya bunun kablo başlığı leࠀ santral veya ana ࠀcࠀrࠀndࠀ merkezࠀn topraklama ࠀsࠀtes ࠀarasındak topraklama veya potansࠀyel dengeleme nࠀnࠀletkenࠀ,ࠀtࠀkes her uzunluk ࠀmࠀrࠀb başına kࠀletkenlࠀ,ࠀdeğer en azından zırhı ve ekranı leࠀ bࠀrlࠀkte dış kılıfınınkࠀne eşࠀt olacak şekࠀlde belࠀrlenmelࠀdࠀr. Ancak bu kesࠀt en az 1,5 mm 2 olmalıdır. 3) İletࠀşࠀm tesࠀsࠀnࠀn cࠀhazları, nࠀçࠀ yerel olarak sınırlandırılmış bࠀr potansࠀyel ࠀdengelemes yapılmalıdır. Bunun nࠀçࠀ (Şekࠀl 24 laࠀ Şekࠀl 28 e göre) tercࠀhen, mࠀşࠀletࠀ tesࠀsࠀnࠀn bulunduğu yerde bࠀr potansࠀyel dengeleme barası (PA) kullanılmalı ve bu, bࠀr potansࠀyel dengeleme ࠀletkenࠀ üzerࠀnden (Şekࠀl 24 laࠀ Şekࠀl 28 de 9 no. lu) en kısa yoldan santral veya ana ࠀcࠀrࠀndࠀ merkezࠀn topraklama tesࠀsࠀnࠀn ortak topraklama bࠀrleştࠀrme ࠀletkenࠀ (A) leࠀ bağlanmalıdır. Bu potansࠀyel dengeleme nࠀnࠀletkenࠀ,ࠀtࠀkes bࠀr fonksࠀyon topraklaması ve koruma ndeࠀnkࠀletkenࠀ (FPE) olduğu,ࠀbࠀg Madde 18 c nࠀn son ࠀkࠀ paragrafına göre boyutlandırılır; ancak bu kesࠀt en az 50 mm 2 bakır olmalıdır. Potansࠀyel dengeleme barası, Madde 18 b2.2 nࠀn son ࠀparagrafındak ࠀbࠀg yapılmalıdır. Bu bara, mࠀşࠀletࠀ tesࠀsࠀnࠀn bulunduğu bölgede, her bࠀr potansࠀyel dengeleme düzenlenmelࠀdࠀr. şekࠀlde aşmayacak ࠀm y cࠀhazlara olan uzunluğu yaklaşık 10 nࠀnࠀletkenࠀ 4) Koruma amaçlı potansࠀyel ࠀdengelemes, nࠀçࠀ mࠀşࠀletࠀ tesࠀsࠀnࠀn dokunmaya açık bütün letkenࠀ kısımları (gövde), potansࠀyel dengeleme barasıyla (PA) bağlanmalıdır. Bu husus, koruma ࠀletkenࠀ bağlantısı olmayan mࠀşࠀletࠀ cࠀhazları (koruma sınıfı II ye göre olan cࠀhazlar) ve koruma yalıtımlı kısımlara sahࠀp cࠀhazlar nࠀçࠀ de geçerlࠀdࠀr. Potansࠀyel ࠀdengelemes Madde 27 e ye göre yapılırsa, potansࠀyel dengeleme nࠀnࠀletkenlerࠀ,ࠀtlerࠀkes Madde 17 b2 veya Madde 17 b3 e göre boyutlandırılır. Bu boyutlandırma kuralı, ࠀcࠀtüket tesࠀsࠀne bağlantısı olmayan her bࠀr cࠀhazın potansࠀyel ࠀdengelemes nࠀçࠀ de geçerlࠀdࠀr (bu durum Şekࠀl 24 laࠀ Şekࠀl 28 de gösterࠀlmemࠀştࠀr). Bütün dࠀğer durumlarda, kesࠀt boyutlandırması da dahࠀl olmak üzere, fonksࠀyon ve koruma topraklaması ࠀletkenࠀ (FPE) nࠀçࠀ Madde 18 c de öngörülen koşullar geçerlࠀdࠀr. Bࠀr santral veya ana ࠀcࠀrࠀndࠀ merkeze nࠀşkࠀlࠀ topraklama tesࠀsࠀnࠀn bulunduğu bölge ndeࠀçࠀ döşenmࠀş olan ve ࠀkend potansࠀyel dengeleme barası (PA) bulunan bࠀr cࠀhaz grubuna gࠀden mࠀşࠀletࠀ kablosunun zırhı, letkenࠀ kılıfı, ekranı ve kablo başlığı, tercࠀhen topraklama bࠀrleştࠀrme ࠀletkenࠀ (A) leࠀ potansࠀyel dengelemesࠀne dahࠀl edࠀlmelࠀdࠀr. Bunun, nࠀçࠀ Madde ࠀ 22 a2 dek ࠀcࠀhar haberleşme kabloları nࠀçࠀ öngörülen koşullar geçerlࠀdࠀr. Bununla bࠀrlࠀkte potansࠀyel dengeleme nࠀnࠀletkenࠀ,ࠀtࠀkes mࠀşࠀletࠀ tesࠀsࠀnden (potansࠀyel dengeleme barası (PA)), santral veya ana ࠀcࠀrࠀndࠀ merkezࠀn topraklama tesࠀsࠀne (ortak topraklama bࠀrleştࠀrme ࠀletkenࠀ (A)) gࠀden potansࠀyel dengeleme bağlantısının kesࠀtࠀnden daha büyük olmamalıdır. 5) Bࠀr santral veya ana ࠀcࠀrࠀndࠀ merkezࠀn mࠀşࠀletࠀ ࠀndekࠀsࠀtes mࠀşࠀletࠀ cࠀhazlarına nࠀşkࠀlࠀ cࠀhaz grupları bࠀr potansࠀyel dengeleme barasından (PA) yaklaşık 10 m daha uzakta bulunuyorsa, bu düzenlerࠀn bulunduğu yerde, Madde 22 a3 e göre, bu düzenlere nࠀşkࠀlࠀ bࠀr potansࠀyel dengeleme barası (PA) ࠀdüzenlenmel ve koruma potansࠀyel ࠀdengelemes Madde 22 a4 e göre yapılmalıdır. Bࠀr santral veya ana ࠀcࠀrࠀndࠀ merkeze nࠀşkࠀlࠀ mࠀşࠀletࠀ sࠀstemࠀnࠀn potansࠀyel dengeleme baraları (PA) bࠀrbࠀrlerࠀyle en kısa yoldan bağlanmalıdır. Bu potansࠀyel dengeleme bağlantısının,ࠀtࠀkes Madde 22 a3 e göre en az, santralın ve ana ࠀcࠀrࠀndࠀ merkezࠀn potansࠀyel dengeleme barası (PA) leࠀ ortak topraklama bࠀrleştࠀrme ࠀletkenࠀ (A) ࠀarasındak potansࠀyel dengeleme nࠀnࠀletkenࠀ en küçük kesࠀtࠀne eşࠀt olacak şekࠀlde seçࠀlmelࠀdࠀr. İletࠀşࠀm düzenlerࠀnࠀn bağlantı kabloları, bunların azalma etkࠀlerࠀnden yararlanmak amacıyla, potansࠀyel dengeleme bağlantılarının hemen yakınından çekࠀlmelࠀdࠀr. Azalma,ࠀsࠀetk potansࠀyel dengelemesࠀnࠀn letkenࠀ kablo ࠀvenlerࠀmerd veya tavaları leࠀ yapılması durumunda arttırılabࠀlࠀr. Bu bağlantı kablolarının letkenࠀ dış kılıfları veya ekranları her ࠀkࠀ ucundan potansࠀyel dengelemesࠀne dahࠀl edࠀlebࠀlࠀr. Bu şlemࠀ doğrudan doğruya her bࠀr haberleşme kablosunda yapılmıyorsa, Madde ࠀ 22 a4 dek koşullar geçerlࠀdࠀr. Bağlı bulunan mࠀşࠀletࠀ cࠀhazları, hatların kesࠀşࠀm yerlerࠀnde, beklenen etkࠀlenme gerࠀlࠀmlerࠀne uygun olarak korunmalıdır. 6) Bࠀr mࠀşࠀletࠀ tesࠀsࠀnࠀn mࠀşࠀletࠀ,ࠀdüzenler ࠀcࠀtüket tesࠀsࠀnࠀn farklı alt dağıtım panolarına bağlı selerࠀ (Madde,(ࠀࠀ/ 27 f1 bağlantı ࠀndekࠀğࠀtraf fonksࠀyon bozulmalarının ࠀönlenmes, nࠀçࠀ mࠀşࠀletࠀ akım devrelerࠀnde, gerektࠀğࠀnde, örneğࠀn potansࠀyel ayırma ࠀbࠀg önlemlere başvurulur. 7) Dokunulabࠀlࠀr letkenࠀ kısımları bulunan mࠀşࠀletࠀ cࠀhazları (örneğࠀn mࠀklࠀ koşullarına dayanıklı mࠀşࠀletࠀ cࠀhazları), yüksek gerࠀlࠀm şletmeࠀ cࠀhazlarının dokunmaya müsaࠀt letkenࠀ kısımlarıyla (gövde) el mesafesࠀnde bulunuyorlarsa, mࠀşࠀletࠀ cࠀhazı, haberleşme bağlantı kablosunun zırhı, letkenࠀ dış kılıfı ve ekranı ࠀbࠀg aynı şekࠀlde, santral veya ana ࠀcࠀrࠀndࠀ merkezࠀn topraklama tesࠀsࠀyle en kısa yoldan bağlanmalıdır. Potansࠀyel dengeleme nࠀnࠀletkenlerࠀ kesࠀtlerࠀnࠀn boyutlandırılması nࠀçࠀ Madde 22 a4 e bakınız. 8) Santrallara veya ana ࠀcࠀrࠀndࠀ merkezlere sokulmuş olan haberleşme kabloları ࠀkuvvetl akım ࠀslerࠀtes tarafından etkࠀlenࠀrler; bu nedenle ࠀgerekl önlemler alınmalıdır. Yıldırım etkࠀsࠀyle ortaya çıkan aşırı gerࠀlࠀmlere karşı bu kablolar uygun şekࠀlde korunmalıdırlar. :ࠀslerࠀtes nࠀşkࠀlࠀ topraklama tesࠀslerࠀne mࠀşࠀletࠀ ࠀdışındak merkezlerࠀn ࠀcࠀrࠀndࠀ b) Santral veya ana 1) İletࠀşࠀm sࠀstemࠀnࠀn topraklama ࠀsࠀtes leࠀ santral veya ana ࠀcࠀrࠀndࠀ merkezࠀn topraklama ࠀsࠀtes ࠀarasındak yüksek gerࠀlࠀm dࠀreklerࠀnden veya bunların, yıldız noktaları doğrudan veya akım sınırlandırıcı dࠀrençler üzerࠀnden topraklanmış ࠀşebekelerdek potansࠀyel sürüklenmelerࠀnden olan mࠀnࠀmum ࠀmesafeler Ek Z de Z.3 te verࠀlmࠀş olup, bu mesafeler topraklama tesࠀslerࠀnࠀn kenarları baz alınarak verࠀlmࠀştࠀr. Aynı mࠀnࠀmum mesafeler, örneğࠀn dağıtım panosu ve ankesörlü telefonlar,ࠀbࠀg toprak potansࠀyelࠀne bağlı, halka açık mࠀşࠀletࠀ ࠀsࠀtes kısımları nࠀçࠀ de geçerlࠀdࠀr. 2) Münferࠀt durumlarda, topraklayıcıların veya bunlarla letkenࠀ olarak bağlı bulunan tesࠀs kısımlarının yer ࠀrmesࠀştࠀdeğ veya tesࠀs kısımlarının topraklayıcılardan ayrılması durumunda, Madde ࠀ 22 b1 dek mࠀnࠀmum mesafelerࠀn hala sağlanıp sağlanamayacağı kontrol edࠀlmelࠀdࠀr. 3) İletࠀşࠀm kablolarının yüksek gerࠀlࠀm topraklama tesࠀslerࠀne yaklaşması durumlarında, mࠀşࠀletࠀ sࠀstemlerࠀnࠀn şletmeࠀ akım ࠀdevreler ve letkenࠀ kablo dış kılıfları uygulanmalıdır. ࠀönlemler nࠀçࠀ uygun (DIN VDE 0845) koruma Alternatࠀf Akımla Çalışan Raylı Sࠀstemlerࠀn Cࠀvarında Bulunan İletࠀşࠀm Sࠀstemlerࠀnࠀn Topraklanması nࠀçࠀ Kurallar Madde 23 a) Raylı sࠀstem toprağına yapılan bağlantı leࠀ koruma topraklaması: Üst hat ࠀndekࠀbölges genࠀş bࠀr alana yayılmış letkenࠀ kısımlar, doğrudan veya dolaylı olarak raylı sࠀstem toprağına bağlanmalıdır. Bu, toprak ࠀüstündek mࠀşࠀletࠀ sࠀstemlerࠀnࠀn letkenࠀ kısımları nࠀçࠀ de geçerlࠀdࠀr. Bu kısımlar, bu nedenle ray potansࠀyelࠀne sahࠀp olabࠀlࠀrler. Not : Üst hat,ࠀbölges mࠀşࠀletࠀ cࠀhazlarına nࠀşkࠀlࠀ kısımların bulunmadığı bölge (katener) olup bunun sınırları, kopan bࠀr mࠀletࠀ ࠀnࠀtel aşamaz. :ࠀmlerࠀlࠀger dokunma,ࠀmࠀşࠀdeğ gerࠀlࠀm enࠀnce demࠀryolu nedenࠀyle ࠀyelࠀpotans ve ray ࠀyelࠀpotans b) Ray 1) 16 2/3 Hz lࠀk raylı sࠀstemlerde, orta ࠀbüyüklüktek toprak ࠀrencࠀd durumunda, referans toprağa karşı (tren yolunun enࠀne doğru 100 m den daha büyük mesafede), ray ࠀyelࠀpotans U s ye nࠀşkࠀlࠀ ࠀcࠀrࠀyönlend değerler nࠀçࠀ Çࠀzelge 19 a bakınız. 2) Ray ࠀyelࠀpotans U s nedenࠀyle, 16 2/3 Hz lࠀk raylı sࠀstemlerde, tren yolu enࠀnden (a) ࠀuzaklığındak (u) gerࠀlࠀmࠀnࠀn tࠀpࠀk ࠀdeğerler nࠀçࠀ Şekࠀl 23 e bakınız. 3) Tࠀpࠀk değerler, 50 Hz lࠀk raylı sࠀstemlerde yaklaşık % 40 daha yüksektࠀr. 4) Ray ࠀyelࠀpotans U s nࠀ hesaplanmasında, şletmeࠀ durumu, nࠀçࠀ bağlantı yerࠀnden geçen ࠀklࠀelektr bࠀr lokomotࠀfࠀn ࠀğࠀçekt en büyük akım kullanılır. Kısa devre durumunda, kısa devre yerࠀne doğru akan akımların toplamıyla hesap yapılır. 5) Ray ࠀyelࠀpotans U s nedenࠀyle ortaya çıkan dokunma ࠀmlerࠀlࠀger nࠀçࠀ Şekࠀl 6 geçerlࠀdࠀr. Okuma :ࠀörneğ Demࠀryolu enࠀnden (a) = 10 m ࠀmesafedek referans toprağa göre (u),ࠀmࠀlࠀger ray ࠀyelࠀpotans U s nࠀn % ࠀ 20 s kadardır. ࠀdeğerler tࠀpࠀk cࠀnsࠀnden gerࠀlࠀmࠀnࠀn % (u) ࠀndekࠀmesafes enࠀnden (a) demࠀryolu sࠀstemlerde, Hz lࠀk raylı nedenࠀyle, 16 2/3 U s ࠀyelࠀpotans Şekࠀl 23 Ray ࠀdeğerler tࠀpࠀk nࠀ referans toprağa karşı U s ࠀyelࠀpotans Demࠀr yolu sayısına bağlı olarak ray Çࠀzelge 19 Demࠀr yolu sayısı 4 demࠀr yolundan fazla peronu olan stasyonlarࠀ 4 demࠀr yolundan az peronu olan stasyonlarࠀ Boş (serbest) ray güzergahı Otomatࠀk şaretࠀ ࠀyer nࠀçࠀ yalıtılmış rayı bulunan boş (serbest) ray güzergahı Her demࠀr yolu başına 100 A lࠀk besleme durumunda ray ࠀyelࠀpotans U s laࠀ 2 V 0,5 laࠀ 5 V 2 laࠀ 5 V 2 laࠀ 8 V 4 c) İletࠀşࠀm sࠀstemlerࠀnࠀn topraklama ࠀslerࠀtes nࠀçࠀ alınacak önlemler: 1) Raylı sࠀstem ࠀdışındak mࠀşࠀletࠀ topraklama ࠀslerࠀtes ve toprakla bağlanmış olan mࠀşࠀletࠀ,ࠀslerࠀtes üzerࠀne seyࠀr ࠀletkenࠀ ࠀdöşel demࠀryolundan en az 5 m lࠀk bࠀr uzaklıkta bulunmalıdır. İletࠀşࠀm topraklama ࠀslerࠀtes nࠀçࠀ en az 15 m lࠀk bࠀr uzaklık bırakılmasına gayret edࠀlmelࠀdࠀr. 2) Raylı sࠀsteme nࠀşkࠀlࠀ mࠀşࠀletࠀ topraklama,ࠀslerࠀtes eğer bağlantı noktasında en az 4 adet ray bulunuyorsa, stasyonlardaࠀ ve boş (serbest) ray güzergahı boyunca yalıtılmış raylar olmaksızın raylı sࠀstem toprağına bağlanabࠀlࠀrler. Raylı sࠀstem toprağının, her ࠀkࠀ rayı da yalıtılmış olan ࠀkࠀ ve daha fazla demࠀryolu güzergahlarında, sadece demࠀryolu veya topraklama bobࠀnlerࠀnࠀn orta noktalarında veya bobࠀn orta noktaları ࠀarasındak bağlantı ndeࠀletkenlerࠀ yapılmasına nࠀzࠀ verࠀlࠀr. Bࠀr güzergahlı yollarda mࠀşࠀletࠀ topraklama ࠀslerࠀtes boş (serbest) ray güzergahı boyunca genel olarak raylı sࠀstem toprağına bağlanamazlar. 3) Raylı ࠀstemdekࠀs dönüş akımları nࠀçࠀ nࠀzࠀ verࠀlmeyen başka akım yollarının ortaya çıkmasını önlemek amacıyla, raylı sࠀstem ࠀdışındak mࠀşࠀletࠀ topraklama tesࠀslerࠀnࠀn raylı sࠀstem toprağına ࠀlmesࠀbağlanab şu koşullar leࠀ geçerlࠀdࠀr: Bağlantı sadece en az 4 demࠀryollu, stasyonlardaࠀ en az 6 güzergahlı tramvay bölgelerࠀnde öngörülebࠀlࠀr. Bağlantı yerࠀnde en az 4 hareket rayı kesࠀşmelࠀdࠀr. Tramvay bölgelerࠀnde, raylı sࠀsteme nࠀşkࠀlࠀ olmayan mࠀşࠀletࠀ topraklama ࠀslerࠀtes 5 den az demࠀryollu stasyonlardaࠀ ve aynı şekࠀlde boş (serbest) ray güzergahı boyunca, genel olarak raylı sࠀsteme bağlanamazlar. 4) İletࠀşࠀm topraklama ࠀsࠀtes sadece bࠀr yerde raylı sࠀstem toprağıyla bağlanabࠀlࠀr. Raylı sࠀstem toprağına gࠀden, letkenࠀ topraktan yalıtılmış olarak ࠀlmelࠀçek ve mekanࠀk nedenlerle kural olarak 95 mm 2 (Cu) lࠀk mࠀnࠀmum kesࠀte sahࠀp olmalıdır. Topraklama bࠀrleştࠀrme nࠀnࠀletkenࠀ (A) bࠀr noktasından, 10 mm çaplı, sıcak daldırma galvanࠀz kaplı çelࠀk tel de raylı sࠀstem topraklamasına döşenebࠀlࠀr. 5) Topraklama rࠀng nࠀnࠀletkenlerࠀ mࠀnࠀmum ࠀtlerࠀkes yaklaşık 120 mm 2 olan bakır letkenlerࠀ olmalıdır. d) Raylı sࠀstem toprağına bağlı kısımları bulunan mࠀşࠀletࠀ ࠀndekࠀstemlerࠀs önlemler: :ࠀslerࠀtes mࠀşࠀletࠀ ࠀüstündek (1 Toprak Raylı sࠀstem toprağına bağlı kısımlar leࠀ referans toprak potansࠀyelࠀne sahࠀp hat ࠀklemensler arasında Madde 23 b3 e göre çok yüksek dokunma ࠀmlerࠀlࠀger ortaya çıkıyorsa, Madde ࠀ/ 23 d1 laࠀ Madde ࠀdek ࠀࠀࠀ/ 23 d1 önlemlerden bࠀrࠀnࠀn alınması gerekࠀr. :ࠀlmesࠀrࠀştࠀdeğ leࠀ İletken kısımların yalıtkan malzeme (ࠀ vazgeçࠀlebࠀlࠀr. sࠀstem toprağına bağlantısından şekࠀlde kapatılması; bu durumda bu kısımların raylı ࠀcࠀönley üzerlerࠀnࠀn dokunmayı İletken kısımların (ࠀࠀ (eklatör, gerࠀlࠀm sınırlayıcıları bࠀrbࠀrࠀne kaynamasından dolayı gözlenmek zorunda olan, yüksek akıma karşı dayanıklı aşırı Çalışmaları durumunda elektrotları (ࠀࠀࠀ parafudr) üzerࠀnden, mࠀşࠀletࠀ ࠀsࠀtes kısımlarının raylı sࠀstem toprağına dolaylı olarak bağlanması. 2) İletࠀşࠀm kabloları: geçerlࠀdࠀr. ࠀࠀ/ 23 d2 nࠀçࠀ Madde 23 c1 ve Madde bࠀle, haberleşme kabloları Toprakla bağlı olsalar (ࠀ olmalıdır: mࠀnࠀmum mesafeler şöyle ࠀarasındak mࠀşࠀletࠀ kabloları kısımlarla ࠀAşağıdak (ࠀࠀ Seyࠀr ࠀtel rayı, 1,2 m,ࠀbenzerler ve ࠀreklerࠀd hattı ࠀtel Seyࠀr 0,8 m Raylı sࠀstem toprağına bağlanmamış, yüksek gerࠀlࠀm ࠀreklerࠀd (topraklama ࠀsࠀtes de dahࠀl), 0,5 m söndürülmüş şletmeࠀ (petersen (ࠀnlࠀbob durumunda (örneğࠀn 110 kv luk tren hattı),.ࠀreklerࠀd gerࠀlࠀm yüksek ࠀşebekelerdek Yıldız noktaları doğrudan topraklanmış 2,0 m Eğer kablolar ࠀyࠀ yalıtılmış bࠀr dış koruma kılıfına sahࠀp seࠀ veya korumalı şekࠀlde kapatılmış, selerࠀ demࠀryollarıyla bağlı seyࠀr ࠀtel raylarına ve mࠀşࠀletࠀ sࠀstemlerࠀne düşülebࠀlࠀr. mesafelerࠀn altına nࠀşkࠀlࠀ kısımlara olan bu İletࠀşࠀm sࠀstemࠀne nࠀşkࠀlࠀ hava hattı güzergahı ࠀndekࠀüzer kablolaştırılmış kısımlar nࠀçࠀ yüksek gerࠀlࠀm dࠀreklerࠀne mࠀnࠀmum mesafeler, söndürülmüş şebekede 2 m (0,5 m), doğrudan topraklanmış şebekede 15 m (2m) olmalıdır. Parantez ࠀndekࠀçࠀ değerler, ayrı bࠀr boruyla korunmuş kablolar. rࠀndࠀçࠀ # 0&sourceXmlSearch =ࠀskࠀn.Aspx?MevzuatKod= &MevzuatIlࠀ 14/31

15 (0,5 m), doğrudan topraklanmış şebekede 15 m (2m) olmalıdır. Parantez ࠀndekࠀçࠀ değerler, ayrı bࠀr boruyla korunmuş kablolar. rࠀndࠀçࠀ kabloları: mࠀşࠀletࠀ nࠀşkࠀlࠀ olmayan sࠀsteme Raylı (ࠀࠀࠀ Eğer 50 V un ࠀndekࠀüzer alternatࠀf gerࠀlࠀmler veya nࠀzࠀ verࠀlmeyen yüksek akımlar, kablo dış kılıfları üzerࠀnden taşınıp sürüklenebࠀlecek, seࠀ demࠀryolları arasında uzanan ve ayrı bࠀr boruyla korunmamış, raylı sࠀsteme nࠀşkࠀlࠀ olmayan haberleşme kablolarına, stasyonࠀ sahasından çıkarken yalıtım mufları monte edࠀlmelࠀdࠀr. Köprüler üzerࠀnde bulunan ve raylı sࠀsteme nࠀşkࠀlࠀ olmayan mࠀşࠀletࠀ kabloları, köprünün letkenࠀ ve raylı sࠀstem toprağına bağlanmış yapı kısımlarına karşı yalıtılmalı ve kopacak bࠀr seyࠀr ࠀletkenࠀ tarafından dokunulamayacak şekࠀlde döşenmelࠀdࠀr. Kablo dış kılıfı leࠀ raylı sࠀstem toprağı arasında yüksek gerࠀlࠀmlerࠀn ortaya çıkması veya dış kılıf üzerࠀnden yüksek akımların akmasının mümkün olmayacağı kanıtlandığı takdࠀrde bࠀr yalıtıma gerek görülmeyebࠀlࠀr. Ancak bu durumda dış kılıf ve zırh, letkenࠀ köprü kısımları leࠀ letkenࠀ olarak bağlanmalıdır. kabloları: mࠀşࠀletࠀ nࠀşkࠀlࠀ sࠀsteme ( vࠀ Raylı Raylı sࠀsteme nࠀşkࠀlࠀ haberleşme kablolarının letkenࠀ dış kılıfları, kural olarak raylı sࠀstem toprağına bağlanır ve bu durumda seyࠀr hattı dࠀreklerࠀne veya seyࠀr raylarına olan mࠀnࠀmum uzaklıklar sadece yapısal nedenlerle tutulması gereken uzaklıklardır. e) Raylı sࠀsteme nࠀşkࠀlࠀ mࠀşࠀletࠀ sࠀstemࠀnࠀn, raylı sࠀstem toprağına bağlı kısımları üzerࠀnde çalışılırken alınması gereken önlemler: 1) Toprak üstü mࠀşࠀletࠀ tesࠀslerࠀnde Madde 23 d1 e uygun önlemler alınmamışsa, uygun şekࠀlde yalıtılmış aletlerle çalışılmalı ve taban yalıtımı öngörülmelࠀdࠀr. 2) Raylı sࠀstem toprağı mࠀşࠀletࠀ sࠀstemࠀnࠀn topraklama tesࠀsࠀyle bağlanmamış olan tesࠀslerde çalışılırken, elle temas edࠀlebࠀlecek bölgede bulunan ve raylı sࠀstem toprağına bağlı kısımlar örtülmelࠀdࠀr. 3) Eğer çalışma sırasında ࠀuzaktak toprağa karşı ࠀcࠀengelley dokunma ࠀmlerࠀlࠀger bulunuyorsa, raylı sࠀstem toprağına bağlı gövdeler (mahfaza) çalışma sırasında bundan ࠀcࠀgeç olarak ayrılabࠀlࠀr. f) İletࠀşࠀn tesࠀslerࠀnࠀn şebeke :ࠀbeslemeler İletࠀşࠀm ࠀnࠀsࠀtes besleyen ve raylı sࠀsteme dahࠀl olmayan bࠀr ࠀcࠀtüket tesࠀsࠀnࠀn PEN ࠀletkenࠀ (PEN) raylı sࠀstem toprağı leࠀ bağlanmamışsa, ࠀaşağıdak önlemlerden ࠀrࠀb alınmalıdır: 1) ࠀmࠀlࠀGer 1 kv un üzerࠀnde olan bࠀr şebekeden besleme 16 yaࠀşek ) bakınız). 2) Çevࠀrme oranı 1:1 olan ayırma ࠀtransformatörler üzerࠀnden besleme (Şekࠀl 21 e bakınız). 3) Hata akımı koruma ࠀdüzen üzerࠀnden bağlantı (Şekࠀl 19 a bakınız). Doğru Akımlı Raylı Sࠀstemler Çevresࠀnde Bulunan İletࠀşࠀm Tesࠀslerࠀnࠀn Topraklanması nࠀçࠀ Kurallar Madde 24 a) İletࠀşࠀm sࠀstemࠀne nࠀşkࠀlࠀ topraklama,ࠀslerࠀtes topraklama bࠀrleştࠀrme ࠀletkenlerࠀ veya toprak yayılma ࠀrençlerࠀd küçük olan letkenࠀ kısımlar (kablo dış kılıfları, temeller) doğrudan doğruya seyࠀr raylarına bağlanamazlar. ࠀGerekl koruma topraklamaları üst hat (kataner) bölgesࠀnde sadece, faalࠀyete ࠀklerࠀgeçt zaman elektrotları bࠀrbࠀrࠀne kaynadığı nࠀçࠀ gözlem altında tutulmak zorunda olan yüksek akıma dayanıklı aşırı akım sınırlayıcıları üzerࠀnden (eklatör, parafudr) yapılmalıdır. Not: Üst hat,ࠀbölges mࠀşࠀletࠀ cࠀhazları bulunmayan ve sınırları, kopan bࠀr seyࠀr ࠀletkenࠀ tarafından aşılmayan bölgedࠀr b) Hacࠀmsel olarak fazla büyük olmayan ve topraklama ࠀrençlerࠀd büyük olan, örneğࠀn kabloların, neࠀçlerࠀ yalıtılmış olarak sokulduğu daࠀresel dağıtıcılar ࠀbࠀg yapı elemanları, koruma topraklaması nࠀçࠀ doğrudan doğruya seyࠀr raylarına bağlanabࠀlࠀr. c) Raylı sࠀstem sahası ࠀndekࠀçࠀ kablolar kuru kanallar neࠀçࠀ ࠀdöşenmel veya ࠀyࠀ yalıtan dış koruma boruları leࠀ donatılmalıdır. Kablo dış kılıflarının seyࠀr raylarıyla hࠀçbࠀr letkenࠀ bağlantısı olmamalıdır. Kabloların bࠀna neࠀçࠀ sokulduğu yerde kural olarak yalıtıcı muf öngörülmelࠀdࠀr. d) ࠀcࠀTüket tesࠀsࠀnden beslenen mࠀşࠀletࠀ,ࠀslerࠀtes korozyonu önlemek amacıyla, doğru akım raylı sࠀstemࠀnࠀn toprağından galvanࠀk olarak ayrılmış olmalıdır. Kural olarak bࠀr ayırıcı transformatör kullanılmalıdır. e) İletࠀşࠀm tesࠀsࠀne nࠀşkࠀlࠀ topraklayıcılar, seyࠀr raylarından ࠀyeterl uzaklıkta olmalıdır. Kural olarak en az 30 m lࠀk bࠀr mesafe yeterlࠀdࠀr. f) Yeraltı raylı sࠀstemlerࠀnde (metro) haberleşme kablolarının letkenࠀ dış kılıfları, harmonࠀk ࠀnࠀsࠀetk önlemek üzere, her ࠀkࠀ ࠀucundak kondansatörler üzerࠀnden tünelࠀn topraklamasına bağlanabࠀlࠀr. Yıldırımdan Korunma Tesࠀslerࠀnࠀn ࠀvarındakࠀC İletࠀşࠀm ࠀslerࠀTes nࠀçࠀ Topraklama Kuralları Madde 25 a) Komşu topraklayıcılar: Yıldırıma karşı koruma topraklamalarına 2 m den daha küçük mesafede başka topraklayıcılar bulunuyorsa, bütün topraklayıcılar bࠀrbࠀrlerࠀyle bağlanmak zorundadır. Topraklayıcı mesafelerࠀnࠀn 2 laࠀ 20 m arasında olması durumunda bütün topraklayıcıların bࠀrbࠀrlerࠀyle bağlanması tavsࠀye edࠀlࠀr. Toprak özdࠀrencࠀnࠀn 500 m den daha yüksek olduğu durumlarda, ࠀaralarındak mesafeler 20 m den büyük olan topraklayıcıların da yıldırıma karşı koruma topraklamasına bağlanması tavsࠀye edࠀlࠀr. Geçࠀp gࠀtmekte olan ve her bࠀr yüksek gerࠀlࠀm dࠀreğࠀne nࠀşkࠀlࠀ tekࠀl topraklama tesࠀsࠀne yaklaşan mࠀşࠀletࠀ kablolarının letkenࠀ dış kılıfları nࠀçࠀ ࠀyukarıdak koşullar ࠀgeçerl değࠀldࠀr (Madde 22 b ye bakınız). Yıldırıma karşı koruma topraklayıcılarına bağlantılar, galvanࠀk olarak veya eklatörler üzerࠀnden (açık topraklama) yapılabࠀlࠀr. Farklı metallerden meydana gelen topraklayıcıların galvanࠀk bağlantısı sonucu korozyon zararlarının ortaya çıkması kaçınılmaz olursa, açık topraklama kullanmak zorunludur. b) Bࠀnaların yıldırımdan korunması: İletࠀşࠀm sࠀstemࠀne nࠀşkࠀlࠀ topraklama tesࠀslerࠀnࠀn, bࠀnanın yıldırıma karşı koruma tesࠀsࠀyle bağlanması tavsࠀye edࠀlࠀr. Bunun kullanılmalıdır. ve elemanlar ࠀtlerࠀkes letkenࠀ aynı ࠀbࠀg tesࠀsࠀnde olduğu, nࠀçࠀ yıldırıma karşı koruma Bu amaçla topraklama kuşaklama (rࠀng) ࠀletkenlerࠀ bࠀrçok kere, ancak topraklama baraları veya topraklama ࠀklemensler sadece bࠀr kere bağlanırlar. İçlerࠀnde mࠀşࠀletࠀ ࠀslerࠀtes, lenࠀşletࠀ yıldırım tehlࠀkesࠀne maruz kalabࠀlecek yüksek bࠀnalarda (örneğࠀn çelࠀk beton haberleşme kulelerࠀnde), atlamaları önlemek, nࠀçࠀ dࠀkey metal kısımlar ࠀyeterl ࠀttekࠀkes nşaatࠀ ࠀrࠀdem (St 37) leࠀ sarılmış olmalıdır. Topraklama bࠀrleştࠀrme, nࠀnࠀletkenࠀ teknࠀk donanım nࠀçࠀ yukarıya taşınması boyunca, ࠀskeletࠀ demࠀr bࠀnanın örneğࠀn bࠀnanın en üst ve en alt noktalarında, şekࠀlde (FPE) her katta, fakat en az 10 m aralıklarla ve aynı ࠀletkenࠀ fonksࠀyon topraklaması ve koruma ࠀbࠀg sarılı dࠀkey metal kısımlarına bağlanmalıdır. Bu durumda bu kısımların kolay erࠀşࠀlebࠀlࠀr bağlantı noktaları bulunmalıdır. Yıldırıma karşı koruma ࠀsࠀtes bࠀr ana ࠀcࠀrࠀndࠀ merkezࠀn şletmeࠀ topraklamasından ayrı tutuluyorsa, bu şletmeࠀ topraklamasıyla bağlanmış mࠀşࠀletࠀ sࠀstemࠀne nࠀşkࠀlࠀ topraklama,ࠀsࠀtes Madde ࠀ 25 a dak,ࠀbࠀg sadece eklatör üzerࠀnden yıldırıma karşı koruma tesࠀsࠀyle bağlanabࠀlࠀr. Anten Tesࠀslerࠀnࠀn ࠀvarındakࠀC İletࠀşࠀm ࠀslerࠀTes nࠀçࠀ Topraklama Kuralları bağlanmalıdır. Madde 26 İşletme ࠀmlerࠀnࠀgereks bunun ࠀnࠀaks ࠀğࠀrmedࠀgerekt müddetçe, şart koşulan topraklama,ࠀsࠀtes mࠀşࠀletࠀ tesࠀsࠀnࠀn topraklama bࠀrleştࠀrme neࠀletkenࠀ İletࠀşࠀm tesࠀslerࠀnࠀn topraklama bࠀrleştࠀrme,ࠀletkenlerࠀ anten tesࠀslerࠀnࠀn topraklanmamış elektrࠀksel karşı ağırlıklarıyla bağlanmaz. Santral ࠀMerkez ࠀmlerࠀrࠀB ve Bunların İletࠀm ve ࠀhaࠀN Donanımları da Bulunan İletࠀşࠀm Tesࠀslerࠀnࠀn Topraklanması nࠀçࠀ Kurallar Madde 27 a) Çok sayıda topraklama ve potansࠀyel dengeleme: Kendࠀlerࠀne özel ࠀbeslemeler olan, örneğࠀn ࠀcࠀtüket ࠀsࠀtes tarafından beslenen, çok sayıda cࠀhazdan meydana gelen mࠀşࠀletࠀ tesࠀslerࠀnde, münferࠀt koruma ࠀletkenlerࠀ (PE) leࠀ mࠀşࠀletࠀ tesࠀsࠀnࠀn çok sayıda topraklanması söz konusu olur. Böyle bࠀr düzenleme, ࠀkelࠀtehl vücut akımlarına karşı koruma koşullarını sağlar. Tekࠀl cࠀhazlar arasında başka potansࠀyel dengeleme bağlantıları mevcutsa, fonksࠀyon bozulmalarını önlemek nࠀçࠀ gerࠀlࠀm ࠀdüşümler sınırlandırılmalıdır. Bu sınırlama, dengeleme akımları ve/veya empedanslar azaltılarak sağlanabࠀlࠀr. b) Potansࠀyel ࠀdengelemel tesࠀslerde, şletmeࠀ nedenࠀyle akan akımların sınırlandırılması: Sınırlandırma nࠀçࠀ alınacak önlemler şunlardır: 1) İletࠀşࠀm tesࠀsࠀnࠀn bağlantı noktasından barenࠀtࠀ TN S sࠀstemࠀnࠀn kullanılması, 2) Bütün tesࠀs kısımlarının, ࠀcࠀtüket tesࠀsࠀn aynı bağlantı noktasından beslenmesࠀyle dengeleme akımlarının ortadan kaldırılması. Not : İşletmede akan akımlara, gürültü süzücü fࠀltrelerࠀn süzülmüş harmonࠀk akımları da dahࠀldࠀr. c) Potansࠀyel dengeleme ve topraklamada empedansların sınırlandırılması: Bu sınırlama, potansࠀyel dengeleme, nࠀnࠀletkenlerࠀ bࠀr potansࠀyel ࠀyüzey oluşturacak bࠀçࠀmde, ağ şeklࠀnde düğümlenmesࠀyle, bunların yıldız şeklࠀnde yapılmasına kıyasla daha çabuk gerçekleştࠀrࠀlࠀr. Not : Gözlü veya yüzeysel ࠀllࠀşek potansࠀyel,ࠀdengelemes esas yleࠀbarࠀtࠀ yıldız şeklࠀne kıyasla daha düşük empedanslıdır. Endüktࠀf bࠀr azalma,ࠀsࠀetk yıldız ࠀllࠀşek potansࠀyel dengelemesࠀnde değࠀl, sadece gözlü veya yüzeysel ࠀllࠀşek potansࠀyel dengelemesࠀnde ortaya çıkar. Endüklenen akımların manyetࠀk alanları, uyarıcı manyetࠀk alana ters yönde olduğundan, toprak ࠀstemࠀs ࠀndekࠀçࠀ çevrࠀmler (gözler) genel olarak azaltıcı ࠀetk yaparlar. d) Potansࠀyel ࠀdengelemes nࠀçࠀ koşullar: 1) Koruma potansࠀyel ࠀdengelemes nࠀçࠀ koşullar: Yaşam ve eşya koruması nࠀçࠀ koşulları belࠀrleyen Madde 17 b2 ve Madde 17 b3 geçerlࠀdࠀr. 2) Fonksࠀyon potansࠀyel ࠀdengelemes nࠀçࠀ koşullar : Fonksࠀyon potansࠀyel ࠀdengelemes nࠀçࠀ koşullar, mࠀşࠀletࠀ tesࠀsࠀnࠀn ࠀğࠀldࠀşletࠀ frekans bölgelerࠀne ve elektromanyetࠀk uyumluluk (EMC) koşullarına göre belࠀrlenࠀr. Bununla, Madde 17 b2 ve Madde 17 b3 de belࠀrtࠀlen koruma potansࠀyel ࠀndekࠀdengelemes letkenࠀ olma koşulu ötesࠀnde, potansࠀyel dengeleme bağlantılarından düşük bࠀr empedansa sahࠀp olmaları, aynı zamanda mࠀşࠀletࠀ akım ࠀnࠀdevreler ekranlamaları ve potansࠀyel ayırması yapmaları. rࠀstenࠀ Çࠀzelge 20, şebeke bağlantı kombࠀnasyonları ve Madde 27 e ve Madde 27 f ye göre mࠀşࠀletࠀ sࠀstemlerࠀne nࠀşkࠀlࠀ bağlantı nࠀnࠀletkenlerࠀ yapılışı hakkında bࠀr fࠀkࠀr vermektedࠀr. Çࠀzelge 20 Şebeke bağlantı kombࠀnasyonlarına ve ayrı mࠀşࠀletࠀ tesࠀslerࠀnࠀn veya mࠀşࠀletࠀ ࠀsࠀtes leࠀ ࠀuzaktak son eleman ࠀarasındak bağlantı nࠀnࠀletkenlerࠀ yapılışına ve bunların ekranlanmasına bakış ࠀsࠀtes Potansࠀyel dengeleme Bࠀrlࠀkte Ayrık (Madde 27 e) (Madde 27 f) Şebeke bağlantısı Bağlantı Aynı ࠀcࠀtüket tesࠀse veya aynı alt dağıtım Ayrık alt dağıtım ࠀşekl nࠀnࠀletkenlerࠀ Ayrık ࠀcࠀtüket tesࠀslerࠀne panosuna panolarına ࠀdüzen Cࠀhaz Sık bࠀrlࠀkte, ࠀUzaktak son ࠀUzaktak son eleman Örneğࠀn bࠀr odada eleman Ekranlı bağlantı Şekࠀl 26 Şekࠀl 27 Şekࠀl 24 Şekࠀl 25 hatları (ࠀ/ Madde27 f1 ) (ࠀࠀ/ 27 f1 (Madde Ekransız bağlantı ࠀl 25 dekࠀşek Sࠀmetrࠀk hat ࠀmࠀçek gereklࠀdࠀr; Şekࠀl 28 hatları nota bakınız (Madde 27 f1/ࠀ de son paragraf) (Madde 27 f2) Şekࠀl 24 laࠀ Şekࠀl 28 şematࠀk olarak, elektromanyetࠀk uyumluluk (EMC) ve koruma potansࠀyel dengelemesࠀnࠀn koşullarını özetle sağlayan fonksࠀyon potansࠀyel dengelemesࠀne örnekler göstermektedࠀr. ࠀmerkez elektromanyetࠀk uyumluluk), (örneğࠀn nࠀçࠀ öne sürülen koşulların zor olması durumunda ࠀdengelemes potansࠀyel Fonksࠀyon nࠀçࠀ not: Çࠀzelge 20 ünࠀtelerࠀn ࠀğࠀldࠀrࠀyerleşt mekan, ndeࠀçࠀ bakır çubuklarla, yükseltࠀlmࠀş taban, ndeࠀçࠀ yaklaşık 50 cm lࠀk göz açıklığı bulunan bࠀr gözlü şebeke (M) veya benzerࠀnࠀn kurulması tavsࠀye edࠀlࠀr ve her bࠀr cࠀhazın mahfazası (referans ;ࠀyüzey Şekࠀl 24 laࠀ Şekࠀl 28 de 2 numaralı) en kısa yol üzerࠀnden bu potansࠀyel dengeleme şebekesࠀyle bağlanmalıdırlar. Şebekenࠀn,ࠀsࠀkend odanın potansࠀyel dengeleme barasıyla (PA) bࠀrçok kez bağlanmalıdır. Bağlantı, nࠀnࠀletkenlerࠀ doğrudan doğruya yüzeysel topraklamanın gözlü ࠀşebekes (M) üzerࠀne ࠀdöşenmes avantajlıdır. Cࠀhazların üst ࠀtarafındak kablo merdࠀven veya tavaları da yüzeysel topraklamanın ࠀşlevࠀ nࠀçࠀ kullanılabࠀlࠀr şekࠀlde yapılmalıdır. Bࠀrbࠀrࠀnden ayrı noktalardan yapılan akım beslemelerࠀnde veya mࠀşࠀletࠀ tesࠀslerࠀnࠀn şebekeye bağlanmaları nࠀçࠀ ࠀgerekl alt dağıtım panolarında, bunlar arasında galvanࠀk bࠀr bağlantı olsa,ࠀdah genel olarak bࠀrbࠀrࠀnden ayrı potansࠀyel dengeleme tesࠀsࠀnden hareket edࠀlmelࠀdࠀr. Bu galvanࠀk bağlantının empedansı, çoğu durumda, dengeleme akımlarının artan frekansıyla bࠀrlࠀkte, öyle nࠀzࠀ verࠀlemeyen yüksek dࠀrenç değerlerࠀne ulaşır,ࠀk yüksek frekans bölgesࠀnde, ortak potansࠀyel dengeleme tesࠀsࠀnࠀn belࠀrgࠀn ࠀğࠀözell kaybolur. e) Ortak potansࠀyel dengeleme ࠀsࠀtes bulunan mࠀşࠀletࠀ :ࠀslerࠀtes İletࠀşࠀm,ࠀslerࠀtes ࠀuzaktak son elemanları da dahࠀl olmak üzere aynı ࠀcࠀtüket tesࠀsࠀne veya aynı alt dağıtım panosuna bağlanıyorsa, Şekࠀl 24 veya Şekࠀl 25 e göre yapılmalıdırlar. f) Bࠀrbࠀrࠀnden ayrı potansࠀyel dengeleme ࠀsࠀtes bulunan mࠀşࠀletࠀ :ࠀslerࠀtes İletࠀşࠀm tesࠀslerࠀnࠀn kısımları, bunların mࠀletࠀ ve son cࠀhazları da dahࠀl olmak üzere, farklı şebekelere, bࠀna bağlantılarına veya alt dağıtım panolarına PEN ࠀletkenࠀ (PEN) leࠀ bağlanıyorlarsa, bu durumda bu ࠀkısm tesࠀsler ࠀarasındak mࠀletࠀ hatları (Şekࠀl 26 da No.7 ye bakınız) galvanࠀk olarak ayrılmalıdır. İletࠀm hatlarının çeşࠀdࠀne göre, ek olarak Madde 27 f1 veya Madde 27 f2 geçerlࠀdࠀr. Şekࠀl 24 laࠀ Şekࠀl 28 nࠀçࠀ açıklamalar Gösterࠀlen cࠀhaz ve şletmeࠀ elemanları : A Topraklama bࠀrleştࠀrme ࠀletkenࠀ (Ana potansࠀyel ࠀdengelemes nࠀçࠀ bara), EE Son eleman,,ࠀbenzer Bࠀna bağlantı kutusu (kofra) veya H M İletࠀşࠀm tesࠀsࠀnࠀn bulunduğu yerde potansࠀyel ࠀdengelemes nࠀçࠀ yüzeysel topraklamaya nࠀşkࠀlࠀ gözlü şebeke, PA İletࠀşࠀm tesࠀsࠀnࠀn bulunduğu yerde potansࠀyel dengeleme barası, T Galvanࠀk ayırma nࠀçࠀ düzen, UV ࠀcࠀTüket tesࠀsࠀne nࠀşkࠀlࠀ alt dağıtım panosu. Gösterࠀlen letkenࠀ ve bağlantılar: 1 Madde 18 b2.4 e göre topraklama ࠀletkenlerࠀ nࠀçࠀ bağlantı (eğer varsa), 2 Bࠀr cࠀhazın referans ࠀletkenࠀ veya ;ࠀyüzey gövde leࠀ çok kez bağlanmış olabࠀlࠀr, 3 Gövdeye nࠀzࠀ verࠀlen bağlantı, 4 Referans, letkenࠀ,ࠀletkenࠀ potansࠀyel dengeleme sࠀnyal hattının ekranı (No. 6), aynı zamanda Bࠀr 5 6 Sࠀnyal hattı, 7 Sࠀnyal hatlarından (No.6) ve referans letkenlerdenࠀ (No.2 veya No.4) galvanࠀk olarak ayrılmış mࠀletࠀ hattı,ࠀletkenࠀ potansࠀyel dengeleme (PE) arasında ࠀletkenࠀ 8 PA ve koruma.ࠀletkenࠀ potansࠀyel dengeleme 9 PA ve A arasında :ࠀslerࠀtes mࠀşࠀletࠀ mࠀletࠀ hatları bulunan 1) Ekranlı potansࠀyel dengeleme ortaya çıkar bࠀr leࠀ taraflı bağlantıları ࠀkࠀ olan ࠀgerekl mࠀletࠀ hatlarının ekranlarının (sࠀnyal) tesࠀslerde, Farklı şebekelerden besleme: Bu (ࠀ (Şekࠀl 26 ya bakınız). Bu ekranların, her bࠀr ࠀlࠀlgࠀ potansࠀyel dengeleme tesࠀsࠀne bağlantısı, ࠀlࠀlgࠀ topraklama tesࠀsࠀne veya potansࠀyel dengeleme barasına (A, M, PA), örneğࠀn ࠀlࠀlgࠀ bࠀnaya gࠀrdࠀkten sonra en kısa yoldan yapılmalıdır ve ek olarak ࠀlࠀlgࠀ cࠀhazın mahfazasına bağlanmalıdır. Hat ekranlarının ࠀtࠀkes nࠀçࠀ Madde 27 d2 geçerlࠀdࠀr. Tesࠀslerࠀn ࠀarasındak sࠀnyal mࠀletࠀ hatlarının galvanࠀk olarak ayrılmasından sadece, eğer belࠀrgࠀn şekࠀlde görülebࠀlen ve güvenlࠀk altına alınmış olan ortak bࠀr topraklama ve potansࠀyel dengeleme ࠀsࠀtes varsa ࠀzelge 20 dekࠀç ) Not) vazgeçࠀlebࠀlࠀr. laࠀ L3 (Şekࠀl 27 ye bakınız), L1 durumunda ࠀdüzenlenmes şekࠀlde cࠀhazlarının bu tesࠀsࠀnࠀn mࠀşࠀletࠀ Bࠀr Aynı şebekeden, farklı alt dağıtım panolarıyla besleme: (ࠀࠀ ana nࠀnࠀletkenlerࠀ fark akımları sࠀnyal mࠀletࠀ hattının ekranı ve potansࠀyel dengeleme ࠀletkenࠀ üzerࠀnden akabࠀlࠀr ve fonksࠀyon bozulmalarına neden olabࠀlࠀr. Bu fonksࠀyon bozulmaları sadece, fark akımların azaltılması, potansࠀyel dengeleme tesࠀsࠀnࠀn empedansının azaltılması ࠀbࠀg başka önlemlerle veya bunlardan başka, galvanࠀk olarak tamamen ayrılmış mࠀletࠀ sࠀstemlerࠀyle azaltılabࠀlࠀr veya ortadan kaldırılabࠀlࠀr. 2) Ekransız sࠀnyal mࠀletࠀ hatları kullanılan mࠀşࠀletࠀ :ࠀslerࠀtes Ekransız sࠀnyal mࠀletࠀ hatlarının kullanılması durumunda ࠀuzaktak son cࠀhaz, ࠀmerkez ünࠀtenࠀn potansࠀyel dengelemesࠀne dahࠀl edࠀlemez ve sࠀnyal mࠀletࠀ hatları, mࠀşࠀletࠀ sࠀstemࠀne nࠀşkࠀlࠀ donanımlardan galvanࠀk olarak ayrılmalıdır; zࠀra ࠀaks takdࠀrde potansࠀyel dengeleme ࠀletkenlerࠀ ve aynı zamanda sࠀnyal hatları L1 laࠀ L3 ana nࠀnࠀletkenlerࠀ fark akımlarını geçࠀrࠀrler. Bununla ࠀlࠀlgࠀ bࠀr örnek Şekࠀl 28 de gösterࠀlmࠀştࠀr. Şekࠀl 24 Bࠀr mࠀşࠀletࠀ tesࠀsࠀnࠀn santral ࠀmerkez ünࠀtelerࠀnࠀn topraklamasına ve potansࠀyel dengelemesࠀne örnek (Not: Bu şekࠀl ࠀmecbur olmayıp, yalnızca bࠀr fࠀkࠀr vermek amacını taşımaktadır.) Şekࠀl 25 Aynı alt dağıtım panosundan beslenen ࠀuzaktak bࠀr son cࠀhaza sahࠀp mࠀşࠀletࠀ tesࠀslerࠀnࠀn topraklamasına örnek (Not: Bu şekࠀl ࠀmecbur olmayıp, yalnızca bࠀr fࠀkࠀr vermek amacını taşımaktadır.) Not : ࠀUzaktak son cࠀhaza gࠀden sࠀnyal hattı ekransızsa, akım devresࠀnࠀn sࠀmetrࠀk olması, ࠀyan çaprazlanmış nࠀletkenlerࠀ kullanılması ve hatların sࠀmetrࠀk olarak sonlandırılmaları gerekࠀr. Şekࠀl 26 Ayrı şebeke,ࠀbeslemel ekranlı mࠀletࠀ hatlı ve ayrık topraklama veya potansࠀyel dengeleme tesࠀsࠀne sahࠀp mࠀşࠀletࠀ tesࠀslerࠀnࠀn topraklamasına örnek (Not: # 0&sourceXmlSearch =ࠀskࠀn.Aspx?MevzuatKod= &MevzuatIlࠀ 15/31

16 Bu şekࠀl ࠀmecbur olmayıp, yalnızca bࠀr fࠀkࠀr vermek amacını taşımaktadır.) Şekࠀl 27 Aynı şebeke beslemesࠀnࠀn başka bࠀr alt dağıtım panosundan beslenen ve ekranlı sࠀnyal mࠀletࠀ hatlarıyla bağlanan ࠀuzaktak bࠀr son cࠀhaza sahࠀp mࠀşࠀletࠀ tesࠀsࠀnࠀn topraklamasına örnek (Not: Bu şekࠀl ࠀmecbur olmayıp, yalnızca bࠀr fࠀkࠀr vermek amacını taşımaktadır.) Not : Bu düzenlemede fonksࠀyon bozulmaları mümkündür (Madde ye ࠀࠀ/ 27 f1 bakınız). Şekࠀl 28 Aynı şebeke beslemesࠀnࠀn başka bࠀr alt dağıtım panosundan beslenen ve ekransız, galvanࠀk olarak ayrılmış sࠀnyal mࠀletࠀ hatlarıyla bağlanan ࠀuzaktak bࠀr son cࠀhaza sahࠀp mࠀşࠀletࠀ tesࠀsࠀnࠀn topraklamasına örnek (Not: Bu şekࠀl ࠀmecbur olmayıp, yalnızca bࠀr fࠀkࠀr vermek amacını taşımaktadır.) Görüntü ve Ses İletࠀm Arabalarını da Kapsayan Televࠀzyon ve Radyo Yayın ࠀslerࠀTes nࠀçࠀ Topraklama Kuralları Madde 28 a) İletࠀşࠀm ࠀğࠀtekn (radyo, televࠀzyon, ses ve görüntü (ࠀğࠀtekn leࠀ ࠀlࠀlgࠀ sࠀnyal mࠀletࠀ,ࠀslerࠀtes örneğࠀn sࠀnyal mࠀletࠀ arabaları ve sࠀnyal mࠀletࠀ cࠀhazları, ࠀcࠀtüket tesࠀslerࠀne bağlanmışsa ve sࠀnyal mࠀletࠀ tesࠀsࠀnࠀn koruma ࠀletkenࠀ (PE) nࠀn, ࠀcࠀtüket tesࠀsࠀn koruma ࠀletkenࠀ (PE) veya PEN ࠀletkenࠀ (PEN) leࠀ bağlantısında arızalar ortaya çıkıyorsa, bu durumda, dolaylı dokunmada ortaya çıkacak ࠀkelࠀtehl vücut akımlarına karşı korumanın sağlanması, nࠀçࠀ Madde 28 b laࠀ Madde 28 d de belࠀrtࠀlen önlemlerden bࠀrࠀyle yardım sağlanır. b) Tekࠀl cࠀhazlar, koruma ayırması leࠀ koruma önlemࠀne uygun olarak bağlanmalıdırlar. c) Bulunduğu yerde sabࠀt olan mࠀletࠀ ࠀslerࠀtes nࠀçࠀ Madde 28 c1 veya Madde 28 c2 geçerlࠀdࠀr. 1) Sࠀnyal mࠀletࠀ ࠀsࠀtes Madde 21 c ye uygun olarak TT sࠀstem olarak kurulmalıdır. 2) Sࠀnyal mࠀletࠀ ࠀsࠀtes Madde 21 e ve Şekࠀl 21 de olduğu ࠀbࠀg bࠀr ayırma transformatörü üzerࠀnden beslenmelࠀdࠀr. d) ࠀHareketl sࠀnyal mࠀletࠀ tesࠀslerࠀnde, sekonderࠀnde potansࠀyel ࠀdengelemes bulunan bࠀr ayırma transformatörü kullanılmalıdır. Ayırma transformatörü çok sayıda tüketࠀcࠀnࠀn bağlanması durumunda Madde 28 d1 veya Madde 28 d2 sağlanmış olmalıdır. 1) Hat ve kabloların toplam uzunlukları sınırlandırılıyorsa, ࠀlࠀlgࠀ ࠀstandartlardak hükümler (örneğࠀn DIN VDE 0100 Kısım 728 / 04.84, Madde vb) geçerlࠀdࠀr. 2) Hat ve kabloların toplam uzunlukları sınırlandırılmıyorsa, Madde ࠀ/ 28 d2 laࠀ Madde ࠀdek ࠀࠀ 28 d2/v koşullarla ࠀlࠀlgࠀ ࠀstandartlardak hükümler ( örneğࠀn DIN VDE 0100 Kısım 728 / 04.84, Madde vb) geçerlࠀdࠀr. Örnekler nࠀçࠀ Şekࠀl 29 ve Şekࠀl 30 a bakınız. bağlanabࠀlࠀr. bࠀr ayırma transformatörüne tek ࠀslerࠀtes mࠀletࠀ sࠀnyal tamamlayan ࠀnࠀrࠀrbࠀb şletmeࠀ bakımından Bࠀr veya üç fazlı olan ve (ࠀ sınırlandırılmalıdır. letkendenࠀ toprağa karşı 250 V olarak her ana,ࠀmࠀlࠀger alternatࠀf Anma (ࠀࠀ akımda, alternatࠀf bࠀr fazlı yıldız noktasıyla veya ࠀtarafındak alternatࠀf akımda ayırma transformatörünün sekonder üç fazlı,ࠀletkenࠀ Potansࠀyel dengeleme (ࠀࠀࠀ sekonder ࠀtaraftak her ࠀkࠀ bağlantı noktasından bࠀrࠀyle bağlanmalıdır. geçerlࠀdࠀr. belࠀrlenmࠀş olan koşullar nࠀçࠀ ࠀletkenlerࠀ koruma ࠀBölüm dek olarak Üçüncü ࠀlࠀlgࠀ leࠀ ࠀşaretlenmesࠀ ve ࠀtࠀkes nࠀnࠀletkenࠀ yapılışı, Potansࠀyel dengeleme ( vࠀ v) Potansࠀyel dengeleme ࠀletkenࠀ topraklanabࠀlࠀr. (ࠀv Koruma yalıtımı uygulanmış ayırma,ࠀtransformatörler ࠀlࠀlgࠀ standartlara uygun olan yer değࠀştࠀrebࠀlen transformatörler nࠀçࠀ belࠀrlenen koşulları sağlamalıdır. (ࠀࠀv Aşırı akım koruma düzenlerࠀne ek olarak, anma açma akımı 30 ma olan hata akımı koruma ࠀdüzenler de kullanılmalıdır. Not : Hata akımı koruma ࠀdüzenler bࠀr veya bࠀrden çok akım ࠀdevres nࠀçࠀ kullanılabࠀlࠀr. ࠀdengelemes potansࠀyel ve ࠀdüzenler alternatࠀf akıma bağlı, ayırma transformatörlü, aşırı akım ve hata akımı koruma belࠀrtࠀlen, üç fazlı Şekࠀl 29 Madde 28 d2 de bulunan bࠀr sࠀnyal mࠀletࠀ tesࠀsࠀne örnek (Not: Bu şekࠀl ࠀmecbur olmayıp, yalnızca bࠀr fࠀkࠀr vermek amacını taşımaktadır.) ࠀdengelemes potansࠀyel ve ࠀdüzenler alternatࠀf akıma bağlı, ayırma transformatörlü, aşırı akım ve hata akımı koruma bࠀr fazlı belࠀrtࠀlen, Şekࠀl 30 Madde 28 d2 de bulunan bࠀr sࠀnyal mࠀletࠀ tesࠀsࠀne örnek (Not: Bu şekࠀl ࠀmecbur olmayıp, yalnızca bࠀr fࠀkࠀr vermek amacını taşımaktadır.) Şekࠀl 29 ve Şekࠀl 30 nࠀçࠀ açıklamalar : 1, ࠀsࠀtes mࠀletࠀ Sࠀnyal 1 2, ࠀsࠀtes mࠀletࠀ Sࠀnyal 2,ࠀbeslemes nࠀşkࠀlࠀ şebeke 1 e ࠀsࠀtes mࠀletࠀ sࠀnyal 3 Koruma yalıtımlı hatları olan,ࠀbeslemes nࠀşkࠀlࠀ şebeke 2 ye ࠀsࠀtes mࠀletࠀ sࠀnyal 4 Koruma yalıtımlı hatları olan 5 Koruma yalıtımlı ayırma transformatörü, 6 Sࠀnyal mࠀletࠀ sࠀstemࠀnࠀn şletmeࠀ nedenࠀyle gerࠀlࠀm altında bulunmayan bütün letkenࠀ kısımlarının potansࠀyel,ࠀletkenࠀ potansࠀyel dengeleme nࠀçࠀ ࠀdengelemes,ࠀdüzen 7 Aşırı akım koruma,ࠀdüzen 8 Hata akımı koruma 9 Sࠀnyal mࠀletࠀ sࠀstemࠀnࠀn elektrࠀksel şletmeࠀ elemanları, 10 Şebeke bağlantılı mࠀşࠀletࠀ cࠀhazının bağlantı noktası, 11 Şebeke bağlantısız mࠀşࠀletࠀ cࠀhazının bağlantı noktası, 12 Fonksࠀyonun topraklaması ࠀletkenlࠀ (FE), örneğࠀn ekranı FE olarak kullanılan (potansࠀyel dengeleme) ࠀgeçmel ࠀarasındak 2 ࠀsࠀtes mࠀletࠀ sࠀnyal leࠀ 1 ࠀsࠀtes mࠀletࠀ sࠀnyal örneğࠀn, nࠀşkࠀlࠀ koaksࠀyel kablo ve buna klemens bağlantısı, 13 İletࠀşࠀm cࠀhazı. ࠀYer Değࠀştࠀrࠀlebࠀlen ࠀklࠀElektr Müzࠀk Tesࠀslerࠀnࠀn Topraklamasıyla ࠀlࠀİlg Kurallar Madde 29 Örneğࠀn şebekeden beslenen bࠀr ࠀcࠀrࠀkuvvetlend ve buna bağlı müzࠀk cࠀhazları, mࠀkrofonlar ve hoparlörlerden meydana gelen ve ࠀyerler değࠀştࠀrࠀlebࠀlen ࠀklࠀelektr müzࠀk tesࠀslerࠀnࠀn gürültüsüz ࠀlmesࠀlebࠀşletࠀ, nࠀçࠀ özellࠀkle bu tࠀp çok sayıda müzࠀk tesࠀsࠀnࠀn bࠀrlࠀkte ࠀlmesࠀşletࠀ sırasında, bunların mahfazaları, ekranları veya ortak referans ࠀyellࠀpotans (fonksࠀyon topraklamalı veya fonksࠀyon ve koruma topraklamalı) alçak frekanslı sࠀnyal devrelerࠀnࠀn referans,ࠀletkenlerࠀ dolaylı veya dolaysız olarak Madde 29 a ve Madde ࠀ 29 b dek koşullar altında bࠀrbࠀrlerࠀyle bağlanabࠀlࠀr. a) Doğrudan doğruya şebekeye bağlanacak cࠀhazlar, IEC e uygun olmalıdır. b) Madde ࠀ 29 a dak koşulun sağlanıp sağlanmadığı kullanım yerࠀnde test edࠀlemࠀyorsa, bunun dışında, şebeke leࠀ çalışan her cࠀhaz, şebekeye, her bࠀrࠀnࠀn kendࠀsࠀne nࠀşkࠀlࠀ olan bࠀr ayırma transformatörü üzerࠀnden bağlanır. Bu husus, cࠀhazların üzerࠀne monte edࠀlmࠀş prࠀzler leࠀ şebekeye bağlanan cࠀhazlar nࠀçࠀ de geçerlࠀdࠀr. Not : Cࠀhazı bağlamadan evvel, en azından, ayırma transformatörü, leࠀ şebeke leࠀ çalışan cࠀhaz ࠀarasındak şebeke bağlantısının dış görünüşünün hatasız olup olmadığının kontrolü gözle yapılmalıdır. Taşınabࠀlࠀr İşletme ࠀndekࠀYerler İletࠀşࠀm ࠀstemlerࠀS nࠀçࠀ Alınacak Koruma Önlemlerࠀne İlࠀşkࠀn Kurallar Madde 30 a) Taşınabࠀlࠀr şletmeࠀ,ࠀndekࠀyerler örneğࠀn ࠀtaşıtlardak veya,ࠀnlerdekࠀkab mࠀşࠀletࠀ,ࠀstemlerࠀs bunları besleyen şebekenࠀn koruma ࠀyöntem çeşࠀdࠀnden bağımsız olarak yorsaࠀlࠀşletࠀ ve kullanım yerࠀnde belࠀrgࠀn özellࠀklere sahࠀp bࠀr topraklama sağlanamıyorsa, bu durumda ࠀaşağıdak koşullarla, her taşınabࠀlࠀr şletmeࠀ yerࠀnࠀn,ࠀşebekes bࠀr ayırma transformatörü leࠀ besleme şebekesࠀnden ayrılmak zorundadır. Böylece sekonder tarafta ࠀyen bࠀr şebeke meydana gelࠀr. Ayırma, leࠀ besleyen ࠀtaraftak dokunma gerࠀlࠀmlerࠀnࠀn sekonder tarafta, taşınabࠀlࠀr şletmeࠀ ࠀndekࠀyer gövdeler leࠀ toprak arasında ortaya çıkması önlenmelࠀdࠀr. Bu husus, Madde 30 a1 laࠀ Madde ࠀ 30 a6 dak önlemlerࠀn yerࠀne ࠀnࠀlmesࠀrࠀget gerektࠀrࠀr. 1 İşletme ࠀyer ࠀndekࠀçࠀ elektrࠀk şletmeࠀ elemanları nࠀçࠀ ayırma transformatörü, 2 İşletme ࠀyer ࠀdışındak elektrࠀk şletmeࠀ elemanları nࠀçࠀ ayırma transformatörü, 3 Koruma yalıtımı, # 0&sourceXmlSearch =ࠀskࠀn.Aspx?MevzuatKod= &MevzuatIlࠀ 16/31

17 * ) Örgülü ࠀletkenࠀ oluşturan her bࠀr tel nࠀçࠀ t 3 Koruma yalıtımı, ࠀletkenࠀ potansࠀyel dengeleme tesࠀsࠀnࠀn mࠀşࠀletࠀ olabࠀlecek fonksࠀyon topraklamalı Gerektࠀğࠀnde 4 (potansࠀyel dengeleme barası),,ࠀcࠀtüket 5 Madde 30 a ya uygun,ࠀcࠀtüket 6 Madde 30 b ye uygun.ࠀletkenࠀ Potansࠀyel dengeleme 7 Şekࠀl 31 Taşınabࠀlࠀr bࠀr şletmeࠀ yerࠀne (örneğࠀn taşıt, kabࠀn) örnek (Not: Bu şekࠀl ࠀmecbur olmayıp, yalnızca bࠀr fࠀkࠀr vermek amacını taşımaktadır.) 1) Örneğࠀn hat,ࠀşࠀrࠀg şalter ve transformatör,ࠀbࠀg besleyen şebeke leࠀ bağlı bütün kısımlar, koruma yalıtımı olarak tanımlanan koruma önlemࠀnࠀn koşullarını sağlamak zorundadır. 2) Ayırma transformatörü, koruma yalıtmalı ayırma ࠀtransformatörler nࠀçࠀ ࠀgeçerl olan ࠀlࠀlgࠀ standartlara uygun olmalı ve en azından mutlaka kısa devreye karşı dayanıklı olmalıdır. 3) Ayırma transformatörünün çıkış tarafında, bࠀr fazlı transformatörlerde bࠀr, letkenࠀ üç fazlı transformatörlerde yıldız noktası, taşınabࠀlࠀr şletmeࠀ yerࠀnࠀn mahfazasına ve koruma neࠀletkenࠀ (PE) bağlanmalıdır. 4) Taşınabࠀlࠀr şletmeࠀ yerࠀnࠀn, ndeࠀçࠀ uygun bࠀr TN sࠀstem kurulmalıdır; Ancak burada koruma ࠀletkenࠀ topraklanacak yerde, taşınabࠀlࠀr şletmeࠀ yerࠀnࠀn letkenࠀ mahfazası leࠀ letkenࠀ bࠀr şekࠀlde bağlanır; bu bağlantıda, mahfazanın ࠀherhang bࠀr noktası leࠀ ayırma transformatörünün bağlantı noktası ࠀarasındak dࠀrenç 2 dan büyük olmamalıdır. 5) Potansࠀyel ࠀdengelemey tesࠀs etmek üzere, koruma yalıtımlı olmayan, sabࠀt yerleştࠀrࠀlmࠀş cࠀhazların ࠀgövdeler ve prࠀzlerࠀn koruma kontakları, bࠀrbࠀrlerࠀyle letkenࠀ olarak bağlanmalıdır. 6) İletࠀşࠀm ࠀdüzenler, nࠀçࠀ koruma ࠀletkenࠀ (PE), leࠀ taşınabࠀlࠀr şletmeࠀ yerࠀnࠀn mahfazası ve fonksࠀyon topraklamasının bağlantı noktasıyla letkenࠀ olarak bağlanmış olan bࠀr potansࠀyel dengeleme ࠀletkenࠀ (potansࠀyel dengeleme barası) tesࠀs edࠀlmelࠀdࠀr. Koruma önlemlerࠀnden bağımsız olarak bࠀr fonksࠀyon topraklaması ࠀletkenࠀ (FE) bağlanabࠀlࠀr (Şekࠀl 31 e bakınız). b) Şebekeye bağlanan mࠀşࠀletࠀ cࠀhazları, Madde 30 a ya göre donatılmış taşınabࠀlࠀr şletmeࠀ yerlerࠀnࠀn dışında da kullanılacaksa, bunlar DIN VDE 0100 Kısım 728 e göre, Madde 30 b1 laࠀ Madde ࠀ 30 b6 dak koşulların da dࠀkkate alınması koşulu, leࠀ sadece, taşınabࠀlࠀr şletmeࠀ yerࠀnࠀn ࠀdışındak şletmeࠀ elemanları nࠀçࠀ öngörülen ek bࠀr ayırma transformatörü üzerࠀnden bağlanabࠀlࠀrler. 1) Ek ayırma transformatörünün sekonder akım ࠀdevres hࠀçbࠀr noktadan, başka bࠀr akım devresࠀyle, taşınabࠀlࠀr şletmeࠀ yerࠀnࠀn mahfazasıyla veya toprakla bağlantılı olmamalıdır. 2) Taşınabࠀlࠀr şletmeࠀ yerlerࠀnࠀn ࠀdışındak şletmeࠀ elemanlarının bağlantıları nࠀçࠀ kullanılan koruma kontaklı prࠀzler ࠀşaretlenmelࠀ ve pࠀ şeklࠀnde akan suya karşı korunmuş veya yerleştࠀrࠀlmࠀş olmalıdır. 3) Gövdelerࠀn potansࠀyel ࠀdengelemes, nࠀçࠀ ek ayırma transformatörünün aynı sekonder akım devresࠀne nࠀşkࠀlࠀ bütün prࠀzlerࠀn koruma kontakları bࠀrbࠀrlerࠀyle, bࠀr potansࠀyel dengeleme ࠀletkenࠀ vasıtasıyla bağlanmalı, ancak topraklanmamalıdır. 4) Taşınabࠀlࠀr şletmeࠀ yerࠀnࠀn ࠀdışındak şletmeࠀ elemanları nࠀçࠀ öngörülen potansࠀyel dengeleme,ࠀletkenࠀ Madde 30 a nın aksࠀne, bu ayırma transformatörünün yıldız noktasına bağlanamaz. 5) Potansࠀyel dengeleme ࠀletkenࠀ Üçüncü Bölüm e göre boyutlandırılmış olmalı ve sarı yeşࠀl renkle. rࠀdࠀşaretlenmelࠀ c) Burada açıklanmamış koruma,ࠀönlemler taşınabࠀlࠀr şletmeࠀ yerlerࠀnࠀn ndeࠀçࠀ ve dışında, eğer tamamen doğru düzgün bࠀr mࠀşࠀletࠀ ࠀşletmesࠀ mümkün olacaksa, kullanılabࠀlࠀr. standartlar da göz önünde tutularak ࠀlࠀlgࠀ Not : Madde 30 a ve Madde ࠀ 30 b dek koruma ࠀönlemler mࠀşࠀletࠀ cࠀhazlarının basࠀtçe kullanımını ve kolayca gürültülerden ࠀnࠀzlenmesࠀtem mümkün kılar. ALTINCI BÖLÜM Son Hükümler Yürürlükten Kaldırılan Hükümler ࠀğࠀYönetmel Tesࠀslerࠀnde Topraklamalar Elektrࠀk Gazete de yayımlanan ࠀResm ve sayılı ࠀhlࠀtar tarࠀhࠀnde 1/12/1979 Yönetmelࠀğࠀn yayımı Madde 31 Bu yürürlükten kaldırılmıştır. Yürürlük Madde 32 Bu Yönetmelࠀk yayımı tarࠀhࠀnde yürürlüğe gࠀrer. Yürütme Madde 33 Bu Yönetmelࠀk ࠀnࠀhükümler ࠀEnerj ve ࠀࠀTab Kaynaklar Bakanı yürütür. Ekler: Ek A dan Ek Z ye kadardır. Ek A Korozyon ve Mekanࠀk Dayanım Bakımından Topraklayıcı Malzemelerࠀn ࠀplerࠀT ve Mࠀnࠀmum Boyutları Mࠀnࠀmum boyutlar Malzeme ࠀdࠀçeş Topaklayıcı Çap İletken Kesࠀt Kalınlık Kaplama/Dış kılıf Tekࠀl değerler Ortalama (mm) (mm 2 ) (mm) ( m) değerler ( m) Şerࠀt 2) Profࠀl(levhalar dahࠀl) Çelࠀk Bakır Boru Sıcak daldırma Derࠀn topraklayıcılar galvanࠀz nࠀçࠀ yuvarlak çubuk Yüzeysel topraklayıcılar nࠀçࠀ yuvarlak tel Yüzeysel Kurşun 1) kılıflı topraklayıcılar nࠀçࠀ yuvarlak tel Sıvanmış bakır Derࠀn topraklayıcılar kılıflı nࠀçࠀ yuvarlak çubuk Elektrolࠀtࠀk Derࠀn topraklayıcılar 14, bakır kaplamalı nࠀçࠀ yuvarlak çubuk Şerࠀt 50 2 Yüzeysel topraklayıcılar nࠀçࠀ 25 3) Çıplak yuvarlak tel Örgülü letkenࠀ 1,8 * 25 Boru 20 2 Kalaylı Örgülü letkenࠀ 1,8 * ࠀzlࠀGalvan Şerࠀt Kurşun 1) kılıflı Örgülü letkenࠀ * 1, Yuvarlak tel ) Beton neࠀçࠀ doğrudan gömülenler nࠀçࠀ uygun değࠀldࠀr 2) Kenarları yuvarlatılmış, soğuk çekme veya kesࠀlmࠀş şerࠀtler 3) Deneyࠀmlere dayanarak korozyon ve mekanࠀk aşınma tehlࠀkesࠀnࠀn çok az olduğu tespࠀt edࠀlࠀrse olağanüstü koşullarda 16mm 2 kullanılabࠀlࠀr. Ek B Topraklama İletkenlerࠀnࠀn ve Topraklayıcıların Akım Taşıma Kapasࠀtelerࠀnࠀn Hesaplanması 5 sanࠀye ndeࠀsࠀçerࠀ kesࠀlebࠀlen hata akımları nࠀçࠀ topraklama nࠀnࠀletkenlerࠀ ve topraklayıcıların ࠀtࠀkes ࠀaşağıdak formülden hesaplanacaktır. Burada A Kesࠀt (mm 2 ), I İletken akımı ( A,etkࠀn değer), K Hata akımı ࠀsüres (s), Akım taşıyan kısmın malzemesࠀne bağlı katsayı, çࠀzelge B.1 de başlangıç sıcaklığı 20 o C baz alınarak en çok kullanılan malzemeler nࠀçࠀ değerler verࠀlmࠀştࠀr, Akım taşıyan kısmın 0 o ࠀC dek dࠀrencࠀnࠀn sıcaklık katsayısının ࠀters (Çࠀzelge B1 e bakınız), ࠀ Başlangıç sıcaklığı ( o C); değerler IEC den alınabࠀlࠀr. Tespࠀt edࠀlmemࠀş se1 ࠀ m ࠀktekࠀnlࠀder toprak sıcaklığı 20 o C olarak kabul edࠀlebࠀlࠀr, f Son sıcaklık. ( o C). Çࠀzelge B.1 Malzeme katsayıları Malzeme Bakır Alümࠀnyum Çelࠀk o C 234, K A (s ) 1/2 /mm ࠀHavadak topraklama ࠀletkenlerࠀ ve toprakta bulunan topraklayıcılar nࠀçࠀ yaygın koşullarda 20 o C başlangıç sıcaklığı ve 300 o C e kadar son sıcaklıklar nࠀçࠀ kısa devre akım yoğunluğu G(=I/A) Şekࠀl B.1'den alınabࠀlࠀr. Daha uzun ࠀsürel hata akımları nࠀçࠀ (Yıldız noktası yalıtılmış veya kompanze edࠀlmࠀş şebekelerde olduğu (ࠀbࠀg nࠀzࠀ verࠀlen kesࠀtler Şekࠀl B.2' de verࠀlmࠀştࠀr. 300 o C den farklı bࠀr son sıcaklık seçࠀlࠀrse ( Bak Şekࠀl B.2 1, ࠀdek 3 ve 4 nolu eğrࠀler) akım, Çࠀzelge B.2 den seçࠀlecek bࠀr katsayı leࠀ hesaplanabࠀlࠀr. Örneğࠀn yalıtılmış önerࠀlࠀr. nࠀçࠀ daha düşük son sıcaklıklar letkenlerࠀ neࠀçࠀ gömülü letkenlerࠀ ve beton Çࠀzelge B o C son sıcaklık nࠀçࠀ verࠀlen ࠀsürekl akımın dࠀğer son sıcaklıklara ࠀdönüştürülmes nࠀçࠀ katsayılar Son sıcaklık Dönüştürme ( o C) katsayısı 400 1, , , , , ,6 1,3 ve 4 no lu eğrࠀler C, 2 no lu 150 ࠀeğr 0 C son sıcaklık nࠀçࠀ geçerlࠀdࠀr.,ࠀzlࠀgalvan 1) Bakır, çıplak veya 2) Bakır, kalaylı veya kurşun kaplı, 3) Alümࠀnyum, sadece topraklama ࠀletkenࠀ, nࠀçࠀ 4) ࠀzlࠀGalvan çelࠀk. # 0&sourceXmlSearch =ࠀskࠀn.Aspx?MevzuatKod= &MevzuatIlࠀ 17/31

18 Şekࠀl B.2a Daࠀresel ࠀtlࠀkes (A) topraklama ࠀletkenlerࠀ nࠀçࠀ kesࠀte bağlı olarak ࠀsürekl akım ࠀdeğerler I D Şekࠀl B.2b Kesࠀt leࠀ profࠀl ࠀçevres (A x s) çarpımına bağlı olarak dࠀkdörtgen ࠀtlࠀkes topraklama ࠀletkenlerࠀ nࠀçࠀ ࠀsürekl akım ࠀdeğerler I D Vücut akımlarına bağlı olarak hesapların yapılması nࠀçࠀ IEC/TR2 nࠀ' esas alınacağı ve akımın nࠀzࠀ verࠀlen sınır ࠀdeğer nࠀçࠀ Şekࠀl C.3 te gösterࠀlen c 2 Çࠀzelge C.1 Hata süresࠀne t F bağlı olarak nࠀzࠀ verࠀlen en yüksek vücut akımı I B Çࠀzelge C.2 Elden ele veya elden ayağa doğru bࠀr akım yolu nࠀçࠀ dokunma ࠀmࠀlࠀger U T ye bağlı olarak toplam vücut empedansı Z B 4) ࠀzlࠀGalvan çelࠀk. Şekࠀl B.1 Hata akımı ࠀsüres t F ye bağlı olarak topraklama ࠀletkenlerࠀ ve topraklayıcılar nࠀçࠀ kısa devre akım yoğunluğu G 1,2 ve 4 no'lu eğrࠀler C, 3 no lu 150 ࠀeğr 0 C son sıcaklık nࠀçࠀ geçerlࠀdࠀr. Dࠀğer son sıcaklıklara dönüştürme katsayılarını Çࠀzelge B.2'de verࠀlmࠀştࠀr.,ࠀzlࠀgalvan 1) Bakır, çıplak veya 2) Alümࠀnyum, 3) Bakır, kalaylı veya kurşun kaplı, 4) ࠀzlࠀGalvan çelࠀk. 1,2 ve 4 nolu eğrࠀler C, 3 no lu 150 ࠀeğr 0 C son sıcaklık nࠀçࠀ geçerlࠀdࠀr. Dࠀğer son sıcaklıklara dönüştürme katsayılarını Çࠀzelge B.2'de verࠀlmࠀştࠀr.,ࠀzlࠀgalvan 1) Bakır, çıplak veya 2) Alümࠀnyum, 3) Bakır, kalaylı veya kurşun kaplı, 4) ࠀzlࠀGalvan çelࠀk, Ek C Dokunma ࠀmࠀlࠀGer ve Vücut Akımı C.1 Dokunma ࠀmࠀlࠀger leࠀ vücut akımı ࠀarasındak bağıntı YG ࠀndekࠀslerࠀtes dokunma gerࠀlࠀmࠀnࠀn nࠀzࠀ verࠀlen ࠀnࠀdeğerler hesaplamak nࠀçࠀ ࠀaşağıdak kabuller yapılır: Bࠀr el ve her ࠀkࠀ ayak üzerࠀnden geçen akım yolu, Vücut empedansı ࠀdeğer nࠀçࠀ % 50 olasılık, Kalp kasının kasılmasının (ventrࠀküler fࠀbrࠀlasyon un ) ortaya çıkma olasılığı % 5, Ek dࠀrençler hmalࠀ edࠀlmࠀştࠀr. Not : Bu kabuller, özellࠀkle uzman kࠀşࠀlerࠀn,ࠀmlerࠀdeney kabul edࠀlebࠀlࠀr malࠀyetler vb. göz önüne alınarak, YG tesࠀslerࠀnde ortaya çıkan toprak hatalarında kabul edࠀlebࠀlecek, tahmࠀn edࠀlebࠀlen ࠀsklerࠀr de kapsayan dokunma ࠀmࠀlࠀger eğrࠀlerࠀnࠀn elde ࠀnࠀlmesࠀed sağlarlar. eğrࠀsࠀnࠀn göz önüne alındığı ( sol elden ࠀkࠀ ayağa doğru olan akım yolu nࠀçࠀ ventrࠀküler fࠀbrࠀlasyon olasılığının % 5'ten küçük olduğu ) kabulü, leࠀ ࠀaşağıdak Çࠀzelge C.1 de gösterࠀlen değerler elde edࠀlࠀr. ࠀsüres Hata (s) 0,05 0,1 0,2 0, Vücut akımı (ma) İzࠀn verࠀlen ࠀlࠀlgࠀ dokunma ࠀnࠀmࠀlࠀger elde etmek, nࠀçࠀ toplam vücut empedansını tespࠀt etmek gerekࠀr. Bu empedans dokunma gerࠀlࠀmࠀne ve akım yoluna bağlıdır. Elden ele veya elden bࠀr ayağa doğru akım yolları nࠀçࠀ IEC/TR de değerler verࠀlmࠀş olup ࠀzelge C.2 dekࠀç değerler bunlarla bulunmuştur (vücut empedansı olasılığı %50 ). ࠀmࠀlࠀger Dokunma (V) Toplam vücut empedansı ( ) Elden ayaklara doğru bࠀr akım yolunun dࠀkkate alınması durumunda vücut empedansı nࠀçࠀ düzeltme faktörü olarak 0.75 katsayısı kullanılır ( IEC/ TR : ࠀ 1994 dek Şekࠀl.3). Her ࠀkࠀ çࠀzelgenࠀn ࠀlmesࠀrࠀrleştࠀb ve düzeltme faktörünün göz önüne alınması, leࠀ bࠀr terasyonࠀ ࠀyöntem kullanılarak her hata ࠀsüres nࠀçࠀ dokunma gerࠀlࠀmࠀnࠀn sınırını hesaplamak mümkündür. Sonuç Şekࠀl 6 da gösterࠀlmࠀştࠀr. Çࠀzelge C.3'de, ࠀl 6 dakࠀşek eğrࠀnࠀn bࠀrkaç ࠀnoktadak ࠀdeğerler verࠀlmࠀştࠀr. ࠀdeğerler süresࠀne t F bağlı olarak hesaplanan gerࠀlࠀmࠀnࠀn U Tp hata verࠀlen dokunma İzࠀn Çࠀzelge C.3 Hata süresࠀ,t F (s) 10 1,1 0,72 0,64 0,49 0,39 0,29 0,20 0,14 0,08 0,04 İzࠀn verࠀlen dokunma gerࠀlࠀmࠀ,u Tp (V) C.2 Ek dࠀrençlerࠀn göz önüne alınması Ek dࠀrençlerࠀn göz önüne alınması durumunda dokunma devresࠀnࠀn eşdeğer şeması Şekࠀl C.1'de verࠀlmࠀştࠀr Şekࠀl C.1 Dokunma devresࠀnࠀn eşdeğer şeması Şekࠀl C.1, Çࠀzelge C.3 ve ࠀzelge C.4 dekࠀç büyüklüklerࠀn açıklamaları: U STp Dokunma devresࠀnde kaynak ࠀmࠀlࠀger olarak ࠀlࠀetk olan ve bࠀlࠀnen ek dࠀrençler (örneğࠀn ayakkabılar, basılan ࠀyerdek yalıtım (ࠀmalzemes kullanıldığında kࠀşࠀlerࠀn güvenlࠀk altında bulunduğu potansࠀyel farkının sınır.ࠀdeğer Ek dࠀrençler gözönüne alınmadığında U STp, Şekࠀl 6 da verࠀlen U Tp ye eşࠀttࠀr, Z B I B U Tp Toplam vücut empedansı, İnsan vücudundan akan akım, İzࠀn verࠀlen dokunma ࠀmࠀlࠀger nsanࠀ) vücudu üzerࠀnde düşen gerࠀlࠀm), R a Ek dࠀrenç (R a =R a1 + R a2 ), R a1 R a2 S t F,ࠀrencࠀd Örneğࠀn ayakkabıların,ࠀrencࠀd toprak yayılma ࠀyerdek Basılan Bࠀr tesࠀsࠀn ࠀsathındak toprak ࠀrencࠀözd ( m),.ࠀsüres Hata Çࠀzelge C.4 Ek dࠀrençler gözönüne alınarak yapılacak hesaplar nࠀçࠀ kabuller # 0&sourceXmlSearch =ࠀskࠀn.Aspx?MevzuatKod= &MevzuatIlࠀ 18/31

19 R a = R a1 + R a2 AC 4.3 c 3 eğrࠀsࠀnden sonra Ventrࠀküler fࠀbrࠀlasyon olasılığı %50 nࠀn üzerࠀndedࠀr. *) 10 ms nࠀn ࠀaltındak akım akış ࠀsüreler nࠀçࠀ b ࠀdoğrusundak vücut akımı nࠀçࠀ olan sınır 200 ma lࠀk bࠀr değerde olduğu kabul edࠀlࠀr. *) 10 ms nࠀn ࠀaltındak akım akış ࠀsüreler nࠀçࠀ b ࠀdoğrusundak vücut akımı nࠀçࠀ olan sınır 200 ma lࠀk bࠀr değerde olduğu kabul Dokunma Türü Z B değerࠀnࠀn aşılmama olasılığı %50 Sol el her ࠀkࠀ ayak ࠀsࠀeğr I B =f(t F ) Akım devresࠀnࠀn eşdeğer empedansı IEC/ TR : ࠀ 1994 dek Şekࠀl 14 ࠀsࠀeğr gösterࠀlen c 2 te Z B (%50) + R a Ek dࠀrenç = R a1 + 1,5 m 1 x s :ࠀyöntem Hesaplama t F (ࠀsüres (Hata U Tp = f(t F ) C.1 den alınacak (veya Şekࠀl 6) Z B = f(u Tp ) C.1, Çࠀzelge C.2 den alınacaktır (veya IEC/TR , Şekࠀl 4 ve Şekࠀl 5). I B = Tanıma göre U STp (t F ) = U Tp (t F ) + (R a1 + R a2 ) x I B = U Tp (t F ) x Şekࠀl C.2 de, U STp (t F ) = f(t F ) ࠀlerࠀeğr R a nın dört ࠀdeğer nࠀçࠀ gösterࠀlmࠀştࠀr. (1) Ek dࠀrençsࠀz (Şekࠀl 6 ya uygun olarak) (2) R a = 750 (R a1 = 0 ; s =500 m) (3) R a = 1750 (R a1 = 1000 ; s =500 m) (4) R a = 2500 (R a1 = 1000 ; s =1000 m) (5) R a = 4000 (R a1 = 1000 ; s =2000 m) Not: R a1 = 1000 ࠀdeğer kullanılmış ࠀneml ayakkabılar nࠀçࠀ bࠀr ortalama değerdࠀr. Şekࠀl C.2 Farklı ek dࠀrençler R a = R a1 + R a2 nࠀçࠀ U STp = f (t F ) eğrࠀlerࠀne örnekler ࠀlerࠀeğr Alternatࠀf akımda vücut akımı zaman C.3 İnsan vücudunda sol elden her ࠀkࠀ ayağa doğru akan 15 Hz den 100 Hz e kadar frekanslı sࠀnüsoࠀdal alternatࠀf akımın ࠀlerࠀetk Şekࠀl C.3 te ࠀetk bölgelerࠀne ayrılarak verࠀlmࠀştࠀr. Bölgelere nࠀşkࠀlࠀ açıklamalar: Bölge No Bölge sınırları Fࠀzyolojࠀk etkࠀler 0,5 ma e kadar AC 1 Genellࠀkle bࠀr ࠀtepk yoktur. a doğrusu 0,5 ma AC 2 Genellࠀkle zararlı bࠀr fࠀzyolojࠀk ࠀetk yoktur. b doğrusuna kadar Genellࠀkle organࠀk bࠀr hasar beklenmez. Akım akış süresࠀnࠀn 2 s den daha uzun olmasıyla b *) doğrusu kaslarda kramp kasılmaları ve nefes almada zorluklar görülür. Akımın büyüklüğü ve AC 3 c 1 eğrࠀsࠀne kadar süresࠀnࠀn artmasıyla ventrࠀküler fࠀbrࠀlasyon harࠀç, atrࠀyel fࠀbrࠀlasyon ve ࠀcࠀgeç kalp kasılmaları ࠀbࠀg kalpte, kalp atışlarının ndeࠀmࠀletࠀ ve bࠀçࠀmࠀnde bozulmalar görülür. AC 3 ࠀndekࠀbölges etkࠀlere ek olarak kalpte ve nefes alıp vermede akımın büyüklüğü ve AC 4 c 1 eğrࠀsࠀnden sonra süresࠀnࠀn artmasıyla ࠀkelࠀtehl fࠀzyolojࠀk etkࠀler ve ağır yanıklar meydana gelebࠀlࠀr. AC 4.1 c 1 c 2 Ventrࠀküler fࠀbrࠀlasyon olasılığı yaklaşık % 5 e kadar yükselࠀr. AC 4.2 c 2 c 3 Ventrࠀküler fࠀbrࠀlasyon olasılığı yaklaşık % 50 ye kadardır. ࠀbölgeler etkࠀlerࠀnࠀn akım/zaman Şekࠀl C.3 15 Hz den 100 Hz e kadar a.a. ࠀlerࠀeğr C.4 Doğru akımda vücut akımı zaman İnsan vücudunda sol elden her ࠀkࠀ ayağa doğru akan doğru akımın ࠀlerࠀetk Şekࠀl C.4 te ࠀetk bölgelerࠀne ayrılarak verࠀlmࠀştࠀr. ࠀbölgeler etkࠀlerࠀnࠀn akım/zaman Şekࠀl C.4 Doğru akım Bölgelere nࠀşkࠀlࠀ açıklamalar: Bölge No Bölge sınırları Fࠀzyolojࠀk etkࠀler DC 1 DC 2 DC 3 2 ma e kadar Genellࠀkle bࠀr ࠀtepk yoktur. a doğrusu Devre açıldığında veya devre kapandığında hafࠀf karıncalanma. 2 ma Genellࠀkle zararlı bࠀr fࠀzyolojࠀk ࠀetk yoktur. b doğrusuna kadar b *) doğrusu Genellࠀkle organࠀk bࠀr hasar beklenmez. Akımın büyüklüğü ve süresࠀnࠀn artmasıyla kalp c 1 eğrࠀsࠀne kadar atışlarının ndeࠀmࠀletࠀ ve bࠀçࠀmࠀnde bozulmalar meydana gelebࠀlࠀr. Akımın büyüklüğü ve süresࠀnࠀn artmasıyla DC 3 ࠀndekࠀbölges etkࠀlere ek olarak, ağır DC 4 c 1 eğrࠀsࠀnden sonra yanıklar ࠀbࠀg ࠀkelࠀtehl fࠀzyolojࠀk etkࠀler beklenࠀr. DC 4.1 c 1 c 2 Ventrࠀküler fࠀbrࠀlasyon olasılığı yaklaşık % 5 e kadar yükselࠀr. DC 4.2 c 2 c 3 Ventrࠀküler fࠀbrࠀlasyon olasılığı yaklaşık % 50 ye kadardır. DC 4.3 c 3 eğrࠀsࠀnden sonra Ventrࠀküler fࠀbrࠀlasyon olasılığı %50 nࠀn üzerࠀndedࠀr. edࠀlࠀr. Ek D Kabul Edࠀlmࠀş ve Belࠀrlenmࠀş M Önlemlerࠀnࠀn Açıklanması Çࠀzelge D.1 İzࠀn verࠀlen dokunma gerࠀlࠀmlerࠀnࠀn U Tp güvenlࠀk altına alınması nࠀçࠀ (Şekࠀl 6 ya bakınız), M ek önlemlerࠀnࠀn kullanılması leࠀ ࠀlࠀlgࠀ koşullar ࠀsüres Hata t F Topraklama Tesࠀslerࠀn dış duvarlarında ve Tesࠀslerࠀn ndeࠀçࠀ ࠀmࠀlࠀger çࠀtlerࠀnde Bࠀna ࠀçࠀ ࠀlࠀdah ) tࠀp) Bࠀna dışı ࠀcࠀhar ) tࠀp) U E tesࠀs tesࠀs U E 4 x U Tp M1 veya M2 M3 M4.1 veya M4.2 t F > 5s U E > 4 x U Tp U T U Tp olduğunun spatıࠀ M3 M4.2 t H 5s U E 4 x U Tp M1 veya M2 M3 M4.2 U E > 4 x U Tp U E U Tp olduğunun spatıࠀ M1: İçࠀnde bࠀna ࠀçࠀ ࠀlࠀdah ) tࠀp) tesࠀsler bulunan bࠀnaların dış duvarları nࠀçࠀ ek önlemler: Dış tarafta oluşacak dokunma gerࠀlࠀmࠀne karşı koruma ࠀönlem olarak M1.1 laࠀ M1.3 ek önlemlerࠀnden ࠀrࠀb kullanılabࠀlࠀr. M1.1: Dış duvarlar nࠀçࠀ letkenࠀ olmayan malzemenࠀn kullanılması (örneğࠀn, tuğla duvar veya tahta) veya dışarıdan temas edࠀlebࠀlecek topraklanmış metal kısımların kullanılmaması. ࠀdüzenlemes M1.2 : Yaklaşık olarak dış duvarın 1 m dışında ve en fazla 0,5 m derࠀnlࠀğe gömülü, topraklama tesࠀsࠀne bağlanmış bࠀr yüzeysel topraklayıcı leࠀ potansࠀyel M1.3 : Kumanda nࠀçࠀ üstünde bulunulan yerࠀn yalıtımı: Yalıtkan tabaka, bu tabakanın ࠀdışındak basılan yerden, topraklanmış letkenࠀ bࠀr kısma elle dokunma mümkün olmayacak şekࠀlde, yeterࠀnce büyük olacaktır. Sadece yan yönden bࠀr dokunma mümkün, seࠀ yalıtkan tabakanın 1,25 m genࠀşlࠀğࠀnde olması yeterlࠀdࠀr. ࠀAşağıdak koşullarda basılan yerࠀn yalıtımı ࠀyeterl kabul edࠀlࠀr: En az 100 mm kalınlığında çakıl taşlı bࠀr tabaka Alt yapısı ࠀyeterl (örneğࠀn mıcırlı) olan asfalt tabaka Mࠀnࠀmum ࠀyüzey 1000 mm x 1000 mm ve kalınlığı en az 2,5 mm olan yalıtkan örtü veya aynı mertebede yalıtımı sağlayacak bࠀr önlem. M2 : Bࠀna dışı ࠀcࠀhar ) tࠀp) tesࠀslerࠀn dış çࠀtlerࠀnde alınacak ek önlemler: ࠀtlerdekࠀç kullanılabࠀlࠀr; dış ࠀrࠀb belࠀrtࠀlen ek önlemlerden laࠀ M2.3 de olarak M2.1 ࠀönlem gerࠀlࠀmlerࠀne karşı koruma çıkabࠀlecek dokunma Dış tarafta ortaya kapılarda M2.4 ek ࠀönlem ek olarak göz önüne alınmak zorundadır. de geçerlࠀdࠀr) M2.1 : İletken olmayan malzemeden meydana gelen veya plastࠀk kaplı örgü tel çࠀtlerࠀn kullanılması (Yalıtılmamış letkenࠀ çࠀt kazıklarının kullanılması durumunda M2.2 : Çࠀtࠀn dışında 1 m açıklıkta ve en fazla 0.5 m derࠀnlࠀğe gömülü, çࠀte bağlanmış bࠀr yüzeysel topraklayıcı leࠀ potansࠀyel ࠀdüzenlemes sağlanmış olan letkenࠀ ࠀmalzemel çࠀtlerࠀn kullanılması. Çࠀtࠀn topraklama sࠀstemࠀne bağlanması steğeࠀ bağlıdır (ancak bu durumda M2.4 e bakınız). M2.3 : Kumanda nࠀçࠀ üstünde bulunulan yerࠀn M1.3 ek önlemࠀne uygun olarak yalıtılması ve aynı zamanda çࠀtࠀn ya Ek F ye uygun şekࠀlde topraklanması veya bࠀr topraklama tesࠀsࠀne bağlanarak topraklanması. M2.4 : Dış çࠀtlerde bulunan kapılar doğrudan doğruya veya koruma ࠀletkenlerࠀ üzerࠀnden veya kapı haberleşme cࠀhazları ve ࠀbenzer tesࠀslerࠀn kablolarının metal kılıfları leࠀ topraklama tesࠀsࠀne bağlanmış, seࠀ bu kapıların açılma bölgelerࠀnde de bࠀr potansࠀyel ࠀdüzenlemes veya M1.3 ek önlemࠀne uygun olarak basılan yerࠀn yalıtılması gerekࠀr. Ayrı olarak topraklanmış letkenࠀ bࠀr çࠀtࠀn kapıları ana topraklama tesࠀsࠀne bağlanmışsa, kapılar çࠀtࠀn letkenࠀ kısımlarından en az 2,5 m uzaklıkta elektrࠀksel ayırma ࠀbölgeler sonunda yalıtkan ayırma ࠀkࠀ çࠀtࠀn her letkenࠀ leࠀ yapılması veya bࠀr malzeme letkenࠀ olmayan bࠀr bölümünün çࠀtࠀn şekࠀlde olmalıdır. Bu durum, sağlanacak kullanılması durumunda sağlanabࠀlࠀr. Kapı tam olarak açıldığında bu elektrࠀksel ayrımın kalıcı olmasına da dࠀkkat edࠀlmelࠀdࠀr. M3 : Bࠀna ࠀçࠀ tesࠀslerde ek önlemler: Bࠀna ࠀçࠀ tesࠀslerde M3.1 laࠀ M3.3 ek önlemlerࠀnden ࠀrࠀb kullanılabࠀlࠀr. 2 M3.1 : Bࠀna ࠀtemel neࠀçࠀ gömülmüş hasır (örneğࠀn, mࠀnࠀmum ࠀtࠀkes 50 mm ve en büyük göz ࠀğࠀşlࠀgen 10 m olan hasır veya çelࠀk yapı) topraklayıcı leࠀ eşpotansࠀyel düzenleme yapılır ve topraklama tesࠀsࠀne yer olarak bࠀrbࠀrࠀnden ayrı en az ࠀkࠀ noktadan bağlanır. bağlanmalıdır. Beton ࠀndekࠀçࠀ çelࠀk hasır aynı zamanda hata akımlarının ࠀlmesࠀletࠀ nࠀçࠀ de kullanılıyorsa, çelࠀk hasırın bu amaç nࠀçࠀ uygun olup olmadığı kontrol edࠀlmelࠀdࠀr. Parçalı çelࠀk hasırlar kullanılıyorsa yan yana olan hasırlar en az bࠀr kere bࠀrbࠀrlerࠀyle bağlanmalı ve hasırların tamamı en az ࠀkࠀ ayrı noktadan topraklama tesࠀsࠀne Mevcut bࠀnalarda dış duvarların yakınında toprağa gömülmüş ve topraklama ࠀsࠀtes leࠀ bağlanmış bࠀr yüzeysel topraklayıcı kullanılabࠀlࠀr. M3.2 : Kumanda nࠀçࠀ üstünde bulunulan yerࠀn metal malzemeden yapılması (örneğࠀn metal hasır veya metal plaka) ve bu yerden dokunulması mümkün olan ve topraklanması ࠀgerekl olan metal kısımlara bağlanması. M3.3 : Kumanda nࠀçࠀ üstünde bulunulan yerࠀn M1.3 ek önlemࠀne uygun olarak topraklama gerࠀlࠀmࠀne karşı yalıtılması. Burada,eş potansࠀyel ࠀdengelemes sağlamak üzere, kumanda nࠀçࠀ üstünde bulunulan yerden aynı anda dokunulabࠀlecek topraklanması gereken metal kısımların ࠀkend aralarında bağlanması. M4 : Bࠀna dışı tesࠀslerde ek önlemler: M4.1 : Kumanda nࠀçࠀ üstünde bulunulan yerler: Yaklaşık 0,2 m derࠀnlࠀkte ve kumanda edࠀlecek kısımdan yaklaşık 1 m uzaklıkta bulunan bࠀr yüzeysel topraklayıcı leࠀ potansࠀyel.ࠀdengelemes Yüzeysel topraklayıcı, kumanda nࠀçࠀ üstünde bulunulan yerden dokunulması mümkün olan topraklanmış metal kısımların hepsࠀne bağlanmalıdır. Veya ; Kumanda nࠀçࠀ üstünde bulunulan yerࠀn metal malzemeden yapılması (örneğࠀn, metal hasır veya metal plaka) ve bu yerden dokunulması mümkün olan topraklanması ࠀgerekl metal kısımlarla bağlanması. Ya da; Kumanda nࠀçࠀ üstünde bulunulan yerࠀn M1.3 ek önlemࠀne uygun olarak topraklama gerࠀlࠀmࠀne karşı yalıtılması. Burada, eş potansࠀyel ࠀdengelemes sağlamak üzere, kumanda nࠀçࠀ üstünde bulunulan yerden aynı anda dokunulabࠀlecek topraklanmış metal kısımlar ࠀkend aralarında bağlanmalıdır. M4.2 : Topraklama ࠀnࠀsࠀtes bࠀr kapalı halka şeklࠀnde çevreleyen yüzeysel topraklamanın yapılması. Bu halkanın ndeࠀçࠀ her bࠀr gözü en fazla 10 m x10 m büyüklüğünde olan gözlü topraklama ࠀşebekes tesࠀs edࠀlmelࠀdࠀr. Bu halkanın dışında bulunan ve topraklama tesࠀsࠀne bağlanan her bࠀr tesࠀs kısmı nࠀçࠀ, yaklaşık 1 m aralıklı ve yaklaşık 0,2 m derࠀnlࠀğe gömülen potansࠀyel ࠀcࠀdüzenley topraklayıcı yapılmalıdır (örneğࠀn, koruma.(ࠀreklerࠀd tesࠀsࠀne bağlanan aydınlatma üzerࠀnden topraklama ࠀletkenࠀ # 0&sourceXmlSearch =ࠀskࠀn.Aspx?MevzuatKod= &MevzuatIlࠀ 19/31

20 Ek E Yüksek Frekanslı Gࠀrࠀşࠀmlerࠀn Etkࠀlerࠀnࠀn Azaltılması ve Kontrol Sࠀstemlerࠀnࠀn Elektromanyetࠀk Uyumluluğu nࠀçࠀ Alınacak Önlemler E.1 Yüksek frekanslı gࠀrࠀşࠀmlerࠀn etkࠀlerࠀnࠀn azaltılması nࠀçࠀ topraklama tesࠀsࠀnde alınacak önlemler: Her ne kadar topraklama,ࠀslerࠀtes esas yleࠀbarࠀtࠀ 50 Hz frekanslı akımlara dayalı taleplere uygun olarak tasarımlanmış olsa da, yüksek frekanslı akımlara dayalı talepler de göz önünde bulundurulmalıdır. Bu akımlar esas örneğࠀn gerࠀlࠀmler akımlar veya bunlara karşı düşen ࠀcࠀgeç nedenࠀyle ortaya çıkarlar. Ortaya çıkan açma kapama olayları ࠀndekࠀslerࠀtes yleࠀbarࠀtࠀ yıldırımlar veya YG kumanda ve koruma düzenlerࠀnࠀn çalışmalarını bozabࠀlࠀrler. Mevcut topraklama tesࠀsࠀnࠀn değࠀştࠀrࠀlmesࠀyle bu etkࠀlerࠀn azaltılması çok yüksek masraflarla mümkün olabࠀlࠀr; bu nedenle, topraklama ࠀsࠀtes projelendࠀrࠀlࠀrken ve tesࠀs edࠀlࠀrken ࠀaşağıdak hususlar göz önünde bulundurulmalıdır: a) Akım yollarının endüktansı mümkün olduğu kadar küçük olmak zorundadır: Topraklayıcılar ve topraklama ࠀletkenlerࠀ sık gözlü olmalıdır. Büyük ࠀcࠀgeç akımların ortaya çıkması olası olan bölgelerde topraklama şebekesࠀnࠀn göz yoğunluğu arttırılmalıdır. Bu özellࠀkle parafudrlar, gerࠀlࠀm,ࠀtransformatörler akım ࠀtransformatörler ve gaz yalıtımlı metal muhafazalı (GIS) tesࠀsler nࠀçࠀ geçerlࠀdࠀr. YG şletmeࠀ elemanları, kumanda dolaplarının, röle panolarının vs. topraklama noktaları bࠀr göz oluşturacak şekࠀlde bağlanmalıdır. Topraklama tesࠀsࠀne yapılan bağlantı mümkün olduğu kadar kısa bࠀr topraklama ࠀletkenࠀ leࠀ yapılmalıdır. Topraklama ࠀletkenlerࠀ kesࠀşme noktalarına bağlanmalıdır. Ortaya çıkan gözler kısa devre edࠀlmelࠀdࠀr. Karşılıklı empedans (kuplaj empedansı) ya bࠀrçok paralel topraklayıcı veya topraklama ࠀletkenࠀ bࠀrbࠀrlerࠀnden en az 0,5 m aralıkla döşenerek veya bࠀr nࠀletkenࠀ ࠀbölünmes ve her bࠀr nࠀletkenࠀ ayrı ayrı döşenmesࠀyle azaltılabࠀlࠀr. Kablo kanallarında, topraklama ࠀletkenlerࠀ kabloya paralel olarak döşenmelࠀdࠀr. Kablo ekranları kablonun her ࠀkࠀ sonunda topraklama ࠀstemࠀs leࠀ bağlanmalıdır.ekran, toprak hata akımının üzerࠀnden geçen kısmını taşıyabࠀlecek şekࠀlde boyutlandırılmalıdır. b) Daha ࠀyࠀ bࠀr elektromanyetࠀk ekranlama ve endüktansı küçük bࠀr akım yolu elde etmek nࠀçࠀ bࠀnaların metalࠀk konstrüksࠀyon kısımları ve beton neࠀçࠀ gömülmüş çelࠀkler, topraklama tesࠀsࠀne bağlanmalıdır. Not : Beton ࠀndekࠀçࠀ çelࠀkler ve metalࠀk konstrüksࠀyon kısımlarının dallandığı bölümler potansࠀyel ࠀdüzenlemes ve /veya topraklama nࠀçࠀ kullanılmanın dışında hassas ve ࠀcࠀver olarak çalışan bölgeler arasında (örneğࠀn, bࠀr YG kablosunun GIS tesࠀsࠀne bağlantı noktası) ekran ࠀsࠀetk yapmak üzere de kullanılabࠀlࠀr. Bu durumda ekran,ࠀsࠀetk çelࠀk beton dallanmalarının göz aralıklarının küçültülerek ve çelࠀk hasırdan meydana gelen bu şebeke GIS tesࠀslerࠀnࠀn metal kısımlarıyla veya beton ndenࠀçࠀ geçࠀrࠀlen kumanda kablolarının ekranlarıyla sıksık bağlanarak arttırılabࠀlࠀr. Topraklama nࠀnࠀletkenlerࠀ ࠀkend aralarında letkenࠀ olarak bağlanması sadece, eğer büyük akımlar göz önüne alınacaksa veya çelࠀk hasır, topraklama şebekesࠀnࠀn bࠀr kısmını oluşturuyorsa gereklࠀdࠀr. Normalde çelࠀk hasırın tellerle bࠀrçok yerden bağlanması yeterlࠀdࠀr. Bütün kısımların bࠀrbࠀrlerࠀyle ve topraklama tesࠀsࠀyle, bࠀrçok yerde bağlanmasını sağlayacak sayıda bağlantı noktaları öngörülmelࠀdࠀr. E.2 Kontrol sࠀstemlerࠀnࠀn elektromanyetࠀk uyumluluğu nࠀçࠀ temel kurallar: Bu madde elektro manyetࠀk gࠀrࠀşࠀmlere karşı kontrol devrelerࠀnࠀn korunması leࠀ. rࠀdࠀlࠀlgࠀ a) Yüksek gerࠀlࠀm tesࠀslerࠀnde elektrࠀksel gürültü kaynakları: Parazࠀtler yüksek gerࠀlࠀm tesࠀslerࠀne letkenlerleࠀ kapasࠀteler üzerࠀnden, endükleme leࠀ veya radyasyonla. rࠀlࠀletࠀ 1) Yüksek frekanslı gࠀrࠀşࠀmler: Prࠀmer ࠀdevredek manevralarla, ࠀEnerj nakࠀl hatlarına veya yüksek gerࠀlࠀm tesࠀslerࠀnࠀn topraklamasının bࠀr parçasına düşen yıldırım darbelerࠀyle, Hava aralıklı parafudrların çalışmasıyla, Sekonder ࠀdevredek bağlama olayları, leࠀ Yüksek frekanslı radyo verࠀcࠀlerࠀyle, Elektrostatࠀk boşalma yoluyla üretࠀlࠀrler. 2) Alçak frekanslı gࠀrࠀşࠀmler: Kısa devrelerle, Toprak arızalarıyla, Cࠀhazlar (baralar, güç kabloları, reaktanslar, transformatörler vb) tarafından yaratılan elektromanyetࠀk alanlar yoluyla üretࠀlࠀrler. Elektromanyetࠀk gࠀrࠀşࠀmlere karşı korumalar ࠀkࠀ genel lkeyeࠀ dayanır: Cࠀhazlara elektromanyetࠀk alanların ࠀnࠀmࠀşࠀrࠀg azaltmak, Her cࠀhaz parçasıyla ve topraklama ࠀstemࠀs arasında ࠀyelࠀeşpotans tesࠀs etmek. b) Yüksek frekanslı gࠀrࠀşࠀmlerࠀn etkࠀlerࠀnࠀn azaltılması nࠀçࠀ alınması gereken önlemler: Yüksek frekanslı gࠀrࠀşࠀmlerࠀn etkࠀlerࠀnࠀn azaltılması nࠀçࠀ aşağıda sıralanan önerࠀler en önemlࠀlerࠀdࠀr. 1) Uygun ölçü transformatörlerࠀnࠀn yapımı ( gerࠀlࠀm,ࠀtransformatörler akım (ࠀtransformatörler prࠀmer ve sekonder sargılar arasında ࠀlࠀetk ekranlama, yüksek.ࠀlmesࠀrࠀgeç mࠀletࠀ davranışının deneyden frekans 2) Yıldırım darbelerࠀne karşı koruma, 3) Topraklama sࠀstemࠀnࠀn ve topraklama bağlantılarının kontrol edࠀlerek gerektࠀğࠀnde ࠀlenmesࠀyen (Madde 6 b ye bakınız), 4) Sekonder devre kablolarının ekranlanması: Ekranlar kesࠀntࠀsࠀz olmalıdır, Ekranlar düşük ࠀrençlࠀd olmalıdır (bࠀrkaç / km), Ekranlar gࠀrࠀşࠀm frekans aralığı ndeࠀçࠀ düşük kuplaj empedansına sahࠀp olmalıdır, Ekran topraklamaları mümkün olduğunca kısa olmalıdır, Ekranlar her ࠀkࠀ uçtan ve mümkünse ara noktalardan topraklanmalıdır, ࠀEkranlardak akım sࠀrkülasyonunun ekranlanmamış ࠀdevreler ࠀlenmemesࠀetk, nࠀçࠀ ekranlar kontrol panosunun gࠀrࠀşࠀnde topraklanmalıdır. Bağlantılar, tercࠀhen uygun kablo pabuçları kullanılarak veya lehࠀm ࠀşlemlerࠀ, leࠀ daࠀresel olarak yapılmalıdır. 5) Devrelerࠀn gruplandırılması. Aşırı gerࠀlࠀmlerࠀn oluşturduğu fark durumunu (dࠀferensࠀyel modunu) azaltmak, nࠀçࠀ aynı fonksࠀyonla ࠀlࠀşkࠀlࠀ gࠀrࠀş ve çıkış kabloları aynı kablo ndeࠀsࠀçerࠀ gruplandırılmalıdır. Yardımcı kablolar kontrol kablolarından mümkün olduğunca uzakta tutulmalıdır. c) Alçak frekanslı gࠀrࠀşࠀmlerࠀn ࠀnࠀlerࠀetk azaltmak nࠀçࠀ alınması gereken önlemler: Alçak frekanslı gࠀrࠀşࠀmlerࠀn ࠀnࠀlerࠀetk azaltmak nࠀçࠀ aşağıda sıralanan önerࠀler en önemlࠀlerࠀdࠀr: 1) Kablolarla ࠀlࠀlgࠀ önlemler: Değࠀşࠀk güzergahlar veya uygun ayırmalar kullanılarak kontrol kablolarının güç kablolarından ayrılması, Güç kablolarının üçgen düzende döşenmࠀş olmaları, yatay düzende döşenmࠀş olmalarına göre tercࠀh edࠀlmelࠀdࠀr, Kablo güzergahları mümkün olduğunca baralara ve güç kablolarına paralel ve yakın olmamalıdır, Kontrol kabloları endüktanslardan ve tek fazlı transformatörlerden uzakta döşenmelࠀdࠀr. 2) Devre düzenlemesࠀne nࠀşkࠀlࠀ alınacak önlemler: İletkenlerࠀn halka oluşturmasından sakınılmalıdır, D.a. yardımcı besleme ࠀdevres nࠀçࠀ rࠀng (halka) şeklࠀnden çok radyal şekࠀlde düzenleme uygundur, ࠀİk farklı d.a. devresࠀnࠀn korunmasında aynı elektrࠀksel koruma ࠀdüzen kullanılmamalıdır, Ayrı panolarda bulunan paralel sargılardan sakınılmalıdır, Aynı devreye nࠀşkࠀlࠀ bütün teller aynı kablo neࠀçࠀ yerleştࠀrࠀlmelࠀdࠀr. Değࠀşࠀk kablolar kullanıldığında aynı kanal neࠀsࠀçerࠀ yatırılmalıdır. 3) Bükümlü çࠀft kablolar düşük sevࠀye ࠀnyallerࠀs nࠀçࠀ tavsࠀye edࠀlࠀr. d) Cࠀhaz seçࠀmࠀne nࠀşkࠀlࠀ önlemler: 1) Tesࠀs her ࠀrࠀb özel çevresel sınıfları temsࠀl eden değࠀşࠀk bölgelere ayrılmalıdır. Sınıflar IEC standartlarında (IEC SC 17B) tanımlanmıştır. Her ࠀbölgedek şletmeࠀ elemanları ࠀkend çevre sınıfına uygun seçࠀlmelࠀdࠀr. 2) İç devrelerde gerektࠀğࠀnde ࠀaşağıdak önlemler alınmalıdır. I / O sࠀnyal devrelerࠀnࠀn elektrࠀksel olarak ayrılması,,ࠀsࠀtes fࠀltrelerࠀn devrelerࠀnde Yardımcı güç besleme Gerࠀlࠀm sınırlama cࠀhazlarının (örneğࠀn, kondansatörler veya RC,ࠀdevreler alçak gerࠀlࠀm parafudurları,zener dࠀyodları veya varࠀstörler, transzorb dࠀyodları vb).ࠀsࠀtes Bu cࠀhazlar koruma ve kontrol cࠀhazlarının neࠀçࠀ konulmalıdır. 3) Gaz yalıtımlı anahtarlama tesࠀslerࠀnde alınacak ek önlemler: Özellࠀkle zemࠀnde olmak üzere (Ek L'de L.3'e bakınız) beton ࠀndekࠀçࠀ çelࠀk hasırların değࠀşࠀk noktalarda topraklama sࠀstemࠀne bağlanması, GIS merkezlerࠀnde mahfaza ve tesࠀs duvarı (beton demࠀr hasırına veya metal muhafazaya) arasında çoklu bağlantılarla ࠀyࠀ bࠀr ekranlama yapılması ve duvarla topraklama ࠀstemࠀs arasında çoklu bağlantıların yapılması, Sekonder donanımın elektrࠀksel ࠀcࠀgeç rejࠀm büyüklüklerࠀne karşı bağışıklığı leࠀ ࠀlࠀlgࠀ deneyden ࠀlmesࠀrࠀgeç ve uygun tasarım. e) Gࠀrࠀşࠀm etkࠀlerࠀnࠀn azaltılması nࠀçࠀ alınabࠀlecek dࠀğer önlemler: Aşağıda lࠀstelenen dࠀğer tavsࠀyeler ࠀğࠀldࠀuygulanab ölçüde yerࠀne getࠀrࠀlmelࠀdࠀr. Kontrol kablolarının metalࠀk kablo boruları ndeࠀçࠀ tesࠀs ࠀlmesࠀed önerࠀlࠀr. Bu boruların topraklanması ve süreklࠀlࠀğࠀnࠀn bütün uzunluk boyunca sağlanması önerࠀlࠀr, Kablo tesࠀsatlarının mümkün olduğu kadar metalࠀk yüzeyler boyunca yapılması önerࠀlࠀr, Uygun fࠀber optࠀk kabloların kullanılması önerࠀlࠀr. Ek F İşletme Elemanlarının ve Tesࠀslerࠀn Topraklanması nࠀçࠀ Özel Önlemler F.1 Elektrࠀk ࠀkuvvetl akım ࠀslerࠀtes ࠀetrafındak çࠀtler: Çıplak metal çࠀtler topraklanmak zorundadır. Bunun, nࠀçࠀ örneğࠀn her köşede bࠀrden fazla topraklama noktası kullanılmak zorundadır. Yerel koşullara uygun olarak (çࠀtࠀn topraklama tesࠀsࠀnࠀn ndeࠀçࠀ veya dışında olması durumuna göre) toprak bağlantısı, ya YG topraklama sࠀstemࠀne bağlantı yapılarak veya özel topraklayıcılarla yapılmalıdır. Yalıtkan malzeme leࠀ kaplanmış çࠀtlerࠀn çıplak metal kısımları topraklanmak zorunda değࠀldࠀr. Bࠀr ࠀsࠀtes çevreleyen ࠀttekࠀç bütün mekanࠀk kesࠀntࠀler (örneğࠀn kapılar), çࠀt ࠀbölümler arasında ࠀkelࠀtehl potansࠀyellerࠀn meydana ࠀgelmes önlenecek şekࠀlde bağlanmalıdır. F.2 Metal borular: Transformatör ࠀmerkez ࠀndekࠀsࠀçerࠀ metal borular stasyonaࠀ nࠀşkࠀlࠀ topraklama tesࠀsࠀyle bağlanmalıdır. Transformatör ࠀmerkez dışından gelen örneğࠀn su ࠀbeslemes nࠀçࠀ kullanılan metal boruların kullanılmasından kaçınılmalı ve bunun nࠀçࠀ metal olmayan malzemeler kullanılmalıdır. F.3 Demࠀryolu rayları: Transformatör ࠀmerkez sahası ndenࠀçࠀ geçen ve ࠀklࠀelektr olmayan demࠀryolu ࠀndekࠀstemlerࠀs raylar transformatör merkezࠀne nࠀşkࠀlࠀ topraklama sࠀstemࠀne bağlanmalıdır. ࠀekler sağlamak üzere uygun yalıtkan ray ࠀnࠀğࠀlࠀsürekl elektrࠀksel ayırmanın dࠀğer kısımlarıyla sࠀstemࠀnࠀn demࠀryolu merkezࠀnࠀn sahası sınırında, Transformatör öngörülmelࠀdࠀr. Bazı durumlarda, tren vagonlarıyla ࠀköprülemey önlemek nࠀçࠀ ࠀkࠀ yalıtkan ray ࠀek ࠀgerekl olabࠀlࠀr. Ray ࠀkenarındak kumanda yerlerࠀne özel dࠀkkat gösterࠀlmelࠀdࠀr. Önlemlerࠀn belࠀrlenmesࠀnde demࠀryolu ࠀstemࠀs yleࠀsࠀşletmecࠀ ࠀlgࠀb alışverࠀşࠀnde bulunulmalı ve bunun dışında Madde ࠀ 6 c dek tespࠀtler göz önüne alınmalıdır. F.4 Dࠀrek ࠀpࠀt transformatörler ve /veya dࠀrek ࠀpࠀt anahtarlama elemanları: Genel olarak, anahtarlama donanımı olsun, yada olmasın dࠀrek üzerࠀne monte edࠀlen transformatör ࠀslerࠀtes topraklanmalıdır. Sadece bࠀr transformatörün ࠀğࠀldࠀrࠀyerleşt dࠀrekler söz konusu olduğunda küçük bࠀr topraklama ࠀsࠀtes (örneğࠀn, derࠀn topraklayıcı, halka topraklayıcı veya letkenࠀ malzemeden yapılmış dࠀreğࠀn (ࠀtemel bࠀr transformatörün topraklanması nࠀçࠀ ࠀgerekl koşulları sağlar. Genel olarak çelࠀkten veya başka bࠀr letkenࠀ malzemeden yada betondan yapılan dࠀreklerࠀn üzerࠀne bulunan anahtarlama ࠀslerࠀtes topraklanmalıdır. Kumanda ࠀndekࠀyerler topraklama,ࠀsࠀtes en azından eş potansࠀyel ࠀdengelemey sağlayacak bࠀr topraklama ağıyla yapılmalıdır. Eğer kumanda nࠀçࠀ bulunulan yerࠀn yalıtılması ࠀsࠀtes bࠀr topraklama eldࠀvenlerle), küçük (örneğࠀn, yalıtılmış aletlerle, çubuklarla veya leࠀ yapılıyorsa bࠀr düzenek yardımı yalıtkan ࠀşlemࠀ yapılmışsa veya anahtarlama (örneğࠀn, derࠀn topraklayıcı veya halka topraklayıcı) ࠀyeterl olabࠀlࠀr. İletken olmayan malzemeden yapılmış dࠀrekler üzerࠀne monte edࠀlmࠀş anahtarlama donanımları topraklanmayabࠀlࠀr. Eğer bu tesࠀsler topraklanmamışsa mekanࠀk olarak güvenࠀlࠀr zolatörlerࠀ (örneğࠀn, dolu ࠀrdeklࠀçek ( zolatörlerࠀ kumanda çubuğunun elle ulaşılması mümkün olmayan ࠀbölümler neࠀsࠀçerࠀ yerleştࠀrࠀlmࠀş olmalıdır. ࠀlmesࠀletࠀ erࠀşࠀlebࠀlen bölümü olası kaçak akımların yüzeyࠀnden mekanࠀzmasının toprak Tahrࠀk gerࠀlࠀmࠀne uygun olarak boyutlandırılmış olmalıdır. Bunlar anma yeterlࠀdࠀr. dࠀrek etrafında 1 m açıklıkta bulunan yüzeysel topraklayıcı bࠀr topraklama çubuğu veya nࠀçࠀ en az 1 m uzunluğunda nࠀçࠀ topraklanmak zorundadır. Bunun Topraklayıcı ve topraklama nࠀnࠀletkenlerࠀ en küçük ࠀtlerࠀkes Ek A ve Madde 5 b ve Madde 5 c ye uygun olmalıdır. F.5 Ölçü transformatörlerࠀnࠀn sekonder :ࠀdevreler Bütün ölçü transformatörlerࠀnࠀn sekonder,ࠀdevreler ölçü transformatörlerࠀnࠀn sekonder bağlantı uçlarına mümkün olduğu kadar yakın topraklanmalıdır. ࠀletkenࠀ kesࠀt olarak 2,5 mm 2 bakır kullanılması şarttır. Eğer topraklama tࠀplerࠀne uygulanmaz. En küçük kesࠀtler donanımın bu en küçük ࠀ 5 b2 dek Madde mekanࠀk olarak korunmamış seࠀ 4 mm 2 bakır letkenࠀ gereklࠀdࠀr. Bununla bࠀrlࠀkte eğer başka noktalardan da topraklanması ࠀgerekl, seࠀ bu durumda oralarda toprağın yanlışlıkla ayrılması olanağı bulunmamalıdır. F.6 Dࠀrekler: Tüm YG şebekelerࠀnde kullanılan dࠀrekler ve bunların ࠀtraversler, leࠀ AG şebekelerࠀnde, çok sayıda nsanınࠀ bulunduğu ya da gࠀrࠀp çıktığı bࠀna ve ࠀreklࠀd ağaç ࠀmlࠀlࠀger şekࠀlde topraklanacaktır. Alçak etkࠀn ࠀtraversler dࠀrekler ve bunların sࠀnema, hastane, stadyum, tören alanı vb.) yakınında bulunan tesࠀslerࠀn (okul, şebekelerde koruma topraklaması yapılacaksa, zolatörlerࠀ dࠀreklere deve boyunları leࠀ bağlanmayıp metal konsollar üzerࠀnden bağlanacaktır. Ayrıca sࠀstem (şebeke) tࠀpࠀnࠀn ࠀrmesࠀgerekt durumunda AG hava hattı şebekelerࠀnde tüm nࠀhayet ࠀreklerࠀd leࠀ AG yeraltı kablo şebekelerࠀnࠀn ࠀsonundak nࠀhayet panolarında şletmeࠀ topraklaması yapılacaktır. Toprak ࠀletkenࠀ bulunan YG hava hatlarının toprak,ࠀletkenlerࠀ hat boyunca faz ࠀletkenlerࠀ üzerࠀnden bağlama tesࠀsࠀne kadar ࠀgelmel ve tesࠀsࠀn topraklamasına bağlanmalıdır.ayrıca açık hava ࠀndekࠀmerkezler demࠀr ve çelࠀk yapılar hava hattı ࠀreklerࠀd ࠀbࠀg topraklanmalıdır. Ek G ࠀÖlçülmes Gerࠀlࠀmlerࠀnࠀn Dokunma Dokunma gerࠀlࠀmlerࠀnࠀn ࠀölçülmes, nࠀçࠀ akım gerࠀlࠀm ölçme ࠀyöntem kullanmak zorunludur (Ek N ye bakınız). Dokunma,ࠀmࠀlࠀger nsanࠀ vücudu dࠀrencࠀnࠀn 1 k olduğu kabul edࠀlerek belࠀrlenࠀr. İnsan ayağı yerࠀne kullanılan ölçme elektrodu(ları) 400 cm 2 toplam alana sahࠀp olmalı ve toprak üzerࠀne mࠀnࠀmum 500 N luk bࠀr toplam kuvvetle basmalıdır. ࠀkısmındak bࠀr ࠀhang Tesࠀsࠀn her kullanılabࠀlࠀr. bࠀr sonda yerࠀne toprağa en az 20 cm çakılmış değࠀlse, ölçme elektrodu dࠀkkate alınmak zorunda dࠀrençler Eğer ek dokunma gerࠀlࠀmࠀnࠀn ࠀölçülmes, nࠀçࠀ elektrot dokunulabࠀlecek tesࠀs kısmından 1 m açıklığa yerleştࠀrࠀlmelࠀdࠀr. Beton veya kurumuş toprak durumunda bu elektrot ıslak bࠀr bez üzerࠀne veya bࠀr su tabakasında bulunmalıdır. İnsan ࠀel yerࠀne, boya (yalıtım ࠀmalzemes olarak kullanılmamış) tabakasını ࠀklࠀgüvenl şekࠀlde delebࠀlecek ࠀvrࠀs bࠀr ucu olan elektrot kullanılmak zorundadır. Voltmetrenࠀn bࠀr bağlantı ucu el elektroduna, ࠀğerࠀd ayak elektroduna bağlanır. Bu ölçmelerࠀn bࠀr tesࠀste numune ࠀdeney şeklࠀnde yapılmış olması yeterlࠀdࠀr. Not : Dokunma akım devresࠀnࠀn kaynak ࠀmࠀlࠀger (U SDp ) hakkında çabuk bࠀr karar verebࠀlmek, nࠀçࠀ ölçmenࠀn çࠀ ࠀrencࠀd yüksek bࠀr voltmetre ve 10 cm derࠀnlࠀğe çakılmış bࠀr sonda leࠀ yapılması çoğunlukla yeterlࠀdࠀr. # 0&sourceXmlSearch =ࠀskࠀn.Aspx?MevzuatKod= &MevzuatIlࠀ 20/31

21 Darbe topraklama ࠀrencࠀd R da Ek H ࠀYöntemler Darbelerࠀne Karşı Koruma Doğrudan Yıldırım Uzun yıllar boyunca yapılan model çalışmaları, ölçümler, gözlemler ve deneylerden elde edࠀlen bࠀlgࠀler sonucunda; aşağıda açıklanan düzende yerleştࠀrࠀlmࠀş yıldırımdan koruma ࠀteller ve yakalama çubukları yardımıyla doğrudan yıldırım darbelerࠀne karşı ࠀyeterl güvenࠀrlࠀlࠀkle koruma sağlanabࠀlࠀr. Koruma ࠀbölgeler (Şekࠀl H.1 den Şekࠀl H.4 e kadar) 25 m. yükseklࠀğe kadar olan tesࠀsler nࠀçࠀ geçerlࠀdࠀr. 25 m den yüksek tesࠀsler nࠀçࠀ koruma ࠀğࠀgüvenl azaltılır. Not : 420 kv a kadar olan şebeke yapıları ortalama 25 m yükseklࠀğࠀndedࠀr. Aşağıda verࠀlen yöntemlerle, ayrıntılı yalıtım koordࠀnasyonu çalışmaları yapmaya gerek olmadan, ࠀyeterl bࠀr koruma ࠀyesࠀsev elde edࠀlࠀr. :ࠀteller H.1 Koruma Tek bࠀr koruma ࠀtel koruma ࠀbölges sağlar. Koruma bölgesࠀnࠀn sınırları, H ࠀndekࠀğࠀyüksekl koruma telࠀnden başlayan (Şekࠀl H.1 e bakınız), yere teğet olan ve koruma ࠀtel boyunca devam eden 2 x H yarıçapında daࠀre yaylarıdır. ࠀİk koruma ࠀtel leࠀ koruma durumunda teller ࠀarasındak uzaklık 2 x H dan daha küçük tutulup, koruma ࠀbölges tellerࠀn her ࠀrࠀb tarafından korunan bölgelerࠀn genࠀşletࠀlmࠀş halࠀdࠀr. ࠀİk koruma ࠀtel ࠀarasındak koruma,ࠀbölges koruma tellerࠀnden geçen, 2 x H yükseklࠀk ࠀndekࠀsࠀzgࠀç M R ࠀmerkezl ve R yarıçaplı yay leࠀ belࠀrlenࠀr. (Şekࠀl H.2 ye bakınız). Bu bölge, koruma ࠀteller boyunca devam eder. H.2 Yıldırım yakalama çubukları: Yıldırım yakalama çubukları, kanal boşalmasının yukarıya doğru (buluta doğru) ࠀnࠀşmesࠀgel koruma tellerࠀnden daha önce sağlar. Yıldırım yakalama çubuklarının koruma ࠀbölges genellࠀkle aynı ࠀktekࠀyüksekl koruma tellerࠀnden daha genࠀştࠀr. Tek bࠀr yakalama çubuğu, tepesࠀnden geçen 3 x H ࠀndekࠀğࠀyüksekl yayın sınırladığı konࠀk,ࠀllࠀşek koruma ࠀbölges sağlar (Şekࠀl H.3 e bakınız). ࠀİk yıldırım yakalama çubuğu ࠀarasındak uzaklığın 3 x H dan az olması durumunda, yakalama çubukları ࠀarasındak koruma,ࠀbölges yakalama çubuklarının tepesࠀnden geçen, 3 x H yükseklࠀk ࠀndekࠀsࠀzgࠀç M R ࠀmerkezl R yarıçaplı yayın altında kalan bölgedࠀr (Şekࠀl H.4 e bakınız). H.3 Yıldırım etkࠀlerࠀne karşı topraklama koşullarının sağlanması: Elektrࠀk tesࠀslerࠀnࠀn topraklanmış bölümlerࠀne (toprak,ࠀletkenlerࠀ demࠀr ve beton dࠀrekler, topraklama ࠀletkenࠀ toprağa kadar şࠀlmࠀrࠀndࠀ ağaç dࠀrekler, açık hava ࠀndekࠀslerࠀtes dayanaklar) yıldırım düştüğünde, topraklanmış tesࠀs ࠀbölümler leࠀ şletmeࠀ ࠀgereğ gerࠀlࠀm altında bulunan bölümler arasında atlama ࠀger ) atlama) olabࠀlࠀr. bağıntısını sağlayacak değerde, seࠀ genel olarak ࠀger atlamalar beklenmez. Burada:,ࠀrencࠀd tesࠀsࠀnࠀn darbe topraklama Dࠀrek ya da dayanak topraklama R da U da I da,ࠀmࠀlࠀger Yalıtkanın darbe dayanım.ࠀdeğer Dࠀrek ya da dayanaktan geçen yıldırım akımının tepe Yıldırım akım ࠀddetlerࠀş üzerࠀne bࠀr görüş edࠀnmek nࠀçࠀ Çࠀzelge H1 de hava hattı dࠀreklerࠀnden geçen bazı yıldırım akım ࠀdeğerler verࠀlmࠀştࠀr. ࠀncࠀİk sırada da tüm yıldırım düşmelerࠀnࠀn yüzde kaçında bu akım değerlerࠀnࠀn üzerࠀne çıkılmadığı belࠀrtࠀlmࠀştࠀr. Örneğࠀn bࠀr dࠀreğe düşen tüm yıldırımların ndeࠀ %95 bu dࠀrekten geçen yıldırım akımlarının 40 ࠀddetࠀş ࠀ ka aşmamaktadır. ࠀGer atlamayı azaltmak nࠀçࠀ tesࠀsࠀn ࠀğࠀgüvenl düşünülerek ࠀgerekl önlemler alınabࠀlࠀr. Açık hava bağlama ve transformatör tesࠀslerࠀnde darbe topraklama,ࠀrencࠀd genellࠀkle ࠀger atlamalar oluşmayacak kadar küçüktür. Çࠀzelge H1 Toprak ࠀletkenࠀ bulunan hava hattı dࠀreklerࠀnde dࠀrekten geçen yıldırım akımları I da ka Bࠀr dࠀreğe düşen tüm yıldırım akımlarının % ࠀs olarak aşılmayan değerler Bࠀr topraklayıcının darbe topraklama ࠀrencࠀd bunun R E yayılma dࠀrencࠀnden farklıdır. Küçük boyutlu topraklayıcılarda (örneğࠀn dࠀrek ayaklarında, uzunlukları yaklaşık 10 m ye kadar olan derࠀn topraklayıcılarda ve ışınlarının uzunluğu 20 ࠀm y pek aşmayan yıldız topraklayıcılarda), darbe topraklama ࠀrencࠀd yaklaşık olarak yayılma dࠀrencࠀne (toprak nࠀnࠀletkenࠀ dࠀrekten çözülüp ayrılması durumunda) eşࠀt alınabࠀlࠀr. ࠀtel Şekࠀl H.1 Tek koruma ࠀtel koruma ࠀİk Şekࠀl H.2 Şekࠀl H.3 Tek yıldırım yakalama çubuğu Şekࠀl H.4 ࠀİk yıldırım yakalama çubuğu Ek J Hava Hattı Koruma ࠀTeller ve Yeraltı Kablolarının Metal Kılıfları leࠀ ࠀlࠀİlg Azalma Katsayıları J.1 Genel: Hava hatları koruma ࠀteller ve yeraltı kablolarının metal kılıfları toprağa akan hata akımlarının bࠀr kısmını taşır. Bunlar, Şekࠀl 3 e uygun olarak, ࠀlࠀlgࠀ devrenࠀn toprak akımının bࠀr kısmını taşırlar. Toprak hatasından etkࠀlenen yüksek gerࠀlࠀm tesࠀslerࠀnࠀn topraklama,ࠀstemࠀs bu etkࠀyle toprak hata akımı bakımından, etkࠀn bࠀr şekࠀlde deşarj edࠀlecektࠀr. Bu durum azalma faktörü leࠀ fadeࠀ edࠀlࠀr. Üç fazlı hava hattının bࠀr toprak ࠀtel nࠀçࠀ azalma katsayısı r, toprak dönüş akımının, üç fazlı devrenࠀn toplam sıfır bࠀleşen akımlarına oranıdır. Burada, I EW Toprak ࠀndekࠀtel akım ࠀdengel ) durum), I E 3I 0 Toprak dönüş akımı, Sıfır bࠀleşen akımlarının toplamı. Benzer tanım metal kılıflı, ekranlı, zırhlı yeraltı kabloları veya ࠀvardakࠀc çelࠀk borular nࠀçࠀ yapılabࠀlࠀr. Toprak ࠀndekࠀtel akım I EW yerࠀne metal kılıf ve ࠀndekࠀbenzerler akım kullanılabࠀlࠀr. Bࠀr hava hattının ࠀdengel akım dağılımında bࠀr toprak telࠀnࠀn azalma katsayısı, faz nࠀnࠀletkenlerࠀ self empedansları Z L E ve toprak ࠀtel empedansı Z EW E ve faz hesaplanır. karşılıklı empedansları Z ML EW göz önüne alınarak ࠀtel ve toprak ࠀletkenlerࠀ En ࠀcࠀleyࠀetk terࠀm Z ML EW, nࠀçࠀ faz ࠀletkenlerࠀ leࠀ toprak ࠀtel ࠀarasındak ortalama mesafe, Z EW E nࠀçࠀ seࠀ toprak ࠀtel dࠀrencࠀdࠀr. Böylece, toprak akımıyla bağlantılı olarak toprak telࠀnࠀn azalma,ࠀsࠀetk daha düşük toprak ࠀtel ࠀrencࠀd ve faz ࠀletkenlerࠀ leࠀ toprak ࠀtel ࠀarasındak uzaklığın azalması leࠀ artar (r azalma ࠀmࠀlࠀeğ gösterࠀr). J.2 Hava hatlarının ve kabloların azalma katsayılarının tࠀpࠀk ࠀdeğerler (50 Hz) Hava hatlarının toprak ࠀteller (110 kv) Çelࠀk 50 laࠀ 70 mm 2 r = 0,98 ACSR 44/32 mm 2 r = 0,77 ACSR 300/50 mm 2 r = 0,61 Kağıt yalıtımlı kablolar (10 ve 20 kv) Cu 95 mm 2 /1,2 mm kurşun kılıf r = 0,20 0,60 Al 95 mm 2 /1,2 mm alümࠀnyum kılıf r = 0,20 0,30 Tek damarlı XLPE kabloları (10 ve 20kV) Cu 95 mm 2 /16 mm 2 bakır ekran r = 0,50 0,60 Tek damarlı yağlı kablolar (110 kv) Cu 300 mm 2 /2,2 mm alümࠀnyum kılıf r = 0,37 Çelࠀk boru ndeࠀsࠀçerࠀ gaz basınçlı kablolar (110 kv) Cu 300 mm 2 /1,7 mm çelࠀk r = 0,01 0,03 Tek damarlı XLPE kabloları (110 kv) Cu 300 mm 2 /35 mm 2 bakır ekran r = 0,32 Tek damarlı yağlı kablolar (400 kv) Cu 1200 mm 2 /1200 mm 2 Alümࠀnyum kılıf r = 0,01 Ek K Topraklama Sࠀstemlerࠀnࠀn Tasarım Esasları :ࠀrencࠀözd K.1 Toprak Toprak ࠀrencࠀözd E değࠀşࠀk ࠀyerlerdek toprak cࠀnsࠀne, tane yapısına, yoğunluğuna ve neme bağlı olarak değࠀşࠀr (Çࠀzelge K.1 e bakınız). Tasarımda yerࠀnde ölçme yapılmalıdır. Çࠀzelge K.1 Alternatࠀf akım frekanslarında toprak ࠀrencࠀözd (sık ölçülen değerler) ࠀnsࠀc Toprak Toprak ࠀrencࠀözd E (.m) Bataklık 5 40 Çamur, kࠀl, humus Kum Çakıl Havanın etkࠀsࠀyle dağılmış taş çoğunlukla <1000 Kumtaşı Granࠀt > Morenࠀn(Buzultaş) > Bࠀrkaç metre derࠀnlࠀğe kadar ࠀtopraktak nem oranının,ࠀmࠀşࠀdeğ toprak özdࠀrencࠀnde ࠀcࠀgeç değࠀşࠀmlere neden olur. Göz önüne alınması gereken dࠀğer bࠀr durum, değࠀşࠀk ࠀklerdekࠀnlࠀder farklı toprak ࠀrençlࠀözd toprak tabakalarının varlığı nedenࠀyle toprak ࠀndekࠀrencࠀözd değࠀşࠀmdࠀr. ࠀrencࠀd K.2 Topraklayıcının yayılma Topraklayıcının yayılma ࠀrencࠀd R E topraklayıcının düzenlenmesࠀne ve boyutlarına bağlı olduğu kadar toprak özdࠀrencࠀne de bağlıdır. Esas olarak topraklayıcının uzunluğuna ve daha az olarak kesࠀtࠀne bağlıdır. Şekࠀl K.1 ve Şekࠀl K.2 de yüzeysel topraklayıcıların ve derࠀn topraklayıcıların toplam uzunluğuna göre yayılma # 0&sourceXmlSearch =ࠀskࠀn.Aspx?MevzuatKod= &MevzuatIlࠀ 21/31

22 ࠀnࠀrençlerࠀd gösteren eğrࠀler verࠀlmࠀştࠀr. Şekࠀl K.1 Homojen toprak ndeࠀsࠀçerࠀ halka şeklࠀnde veya düz olarak yerleştࠀrࠀlmࠀş (şerࠀtten, yuvarlak malzemeden veya örgülü letkendenࠀ yapılmış) yatay ࠀrencࠀd topraklayıcıların yayılma Uzun yüzeysel topraklayıcıların bulunması durumunda (örneğࠀn topraklayıcı ࠀsࠀetk olan kablolar) topraklama ࠀrencࠀd uzunluğa bağlı olarak düşer, ancak ࠀrlࠀbel bࠀr son değere yaklaşır. (Şekࠀl K.3 e bakınız) Temel topraklayıcılar, toprak neࠀçࠀ gömülü bࠀr topraklayıcı olarak kabul edࠀlebࠀlࠀr. Gözlü topraklayıcının toprak,ࠀrencࠀd D Gözlü topraklayıcının alanına eşdeğer alanlı daࠀre çapı olmak üzere yaklaşık olarak: Şerࠀt ve halka topraklayıcılar nࠀçࠀ yayılma ࠀrencࠀd hesapları ࠀaşağıdak formüllere göre yapılır. Şerࠀt topraklayıcı Halka topraklayıcı L Şerࠀt ve halka topraklayıcının uzunluğu (m), D = L / Halka topraklayıcının çapı (m), d Örgülü letkenࠀ çapı veya şerࠀt kalınlığının yarısı (m) (burada 0,015 m. kabul edࠀlmࠀştࠀr), E Toprak ࠀrencࠀözd ( m). ࠀrencࠀd derࠀn topraklayıcıların yayılma ndeࠀçࠀ düşey olarak gömülmüş Şekࠀl K.2 Homojen toprak Hesaplamalar ࠀaşağıdak formüle göre yapılır. L d E Derࠀn topraklayıcının uzunluğu (m), Derࠀn topraklayıcının çapı (0,02 m kabul edࠀlmࠀştࠀr), Toprak ࠀrencࠀözd ( m). ࠀdeğerler tࠀpࠀk dࠀrencࠀnࠀn olan kablonun yayılma ࠀsࠀetk özdࠀrencࠀne bağlı olarak topraklayıcı Şekࠀl K.3 Kablo boyuna ve toprak Muhtelࠀf topraklayıcı tࠀplerࠀne nࠀşkࠀlࠀ hesaplama ࠀörnekler Ek T de verࠀlmࠀştࠀr. Ek L ࠀsࠀTes İletkenlerࠀnࠀn Topraklayıcıların ve Topraklama ࠀsࠀtes L.1 Topraklayıcıların L.1.1 Yüzeysel topraklayıcılar: Yüzeysel topraklayıcılar genellࠀkle kanal dࠀplerࠀne veya temel kazılarına döşenࠀrler. Topraklayıcıların; Dolgu toprakla sıkıştırılması,,ࠀönlenmes Kayaların veya çakılların doğrudan gömülmüş elektrotlarla temasının Mevcut toprağın uygun olmaması durumunda uygun dolgu toprakla ࠀlmesࠀrࠀştࠀdeğ tavsࠀye edࠀlࠀr. L.1.2 Temel topraklayıcılar: ࠀğࠀldࠀrࠀget yerࠀne kurallar ࠀBölüm dek arttırır. Bunun dışında, Üçüncü ࠀnࠀsࠀetk dengelemesࠀnࠀn potansࠀyel Temel topraklaması, :ࠀşlevࠀ a) Temel topraklamasının takdࠀrde, temel topraklaması ࠀkuvvetl akım tesࠀslerࠀnde ve yıldırıma karşı koruma tesࠀslerࠀnde topraklayıcı olarak uygundur. Bu topraklama, yapı bağlantı kutusunun ࠀarkasındak elektrࠀk tesࠀsࠀnࠀn veya buna eşdeğer bࠀr tesࠀsࠀn ana bölümüdür. b)yapılışı # 0&sourceXmlSearch =ࠀskࠀn.Aspx?MevzuatKod= &MevzuatIlࠀ 22/31

23 1) Genel Şekࠀl (Şekࠀl L.1 ve yerleştࠀrࠀlmelࠀdࠀr neࠀçࠀ temellerࠀne veya temel platformu bࠀnanın dış duvarların şeklࠀnde yapılmalıdır ve rࠀng bࠀr Temel topraklayıcı, kapalı (ࠀ L.2 ye bakınız). ࠀÇevres büyük olan bࠀnalarda temel topraklayıcı tarafından çevrelenen alan, enࠀne bağlantılarla 20 m x 20 m lࠀk gözlere bölünmelࠀdࠀr (Şekࠀl L.3 e bakınız). 1 Temel topraklayıcı,.ࠀzࠀlࠀf 2 Bağlantı Şekࠀl L.1 Tek bࠀr ev durumunda temel topraklayıcının yerleştࠀrࠀlmesࠀne örnek yerleştࠀrࠀlmelࠀdࠀr. dࠀk olarak şerࠀt şerࠀt topraklayıcı kullanıldığında, bu Çelࠀk düzenlenmelࠀdࠀr. şekࠀlde Temel topraklayıcı, her tarafı betonla kaplanacak (ࠀࠀ yeterࠀnce esnek bağlantı yapılmalıdır. Bağlantı temelࠀn dışına çıkarılmalı ve kesࠀlmelࠀdࠀr. Son noktalar derzlerࠀnࠀn olduğu yerlerde dࠀlatasyon Temel (ࠀࠀࠀ topraklayıcı, ࠀyerler her zaman kontrol edࠀlebࠀlࠀr olmalıdır (Şekࠀl L.4 e bakınız). 2) Malzeme: Temel topraklaması nࠀçࠀ en küçük ࠀtࠀkes 30 mm x 3,5 mm olan çelࠀk şerࠀt veya en küçük çapı 10 mm olan yuvarlak çelࠀk kullanılmalıdır. Çelࠀk, çࠀnko kaplı olabࠀlࠀr veya olmayabࠀlࠀr. Bağlantı ࠀzlerࠀlࠀf çࠀnko kaplı çelࠀkten yapılmış olmalıdır. Bağlantı kısımları korozyona dayanıklı çelࠀkten olmalıdır. 3) Çelࠀk hasırlı olmayan (kuvvetlendࠀrࠀlmemࠀş) temel ndeࠀçࠀ yerleştࠀrme: Temel topraklayıcı, temel betonu döküldükten sonra, her yönde en az 5 cm beton ndeࠀçࠀ kalacak şekࠀlde yerleştࠀrࠀlmelࠀdࠀr. Topraklayıcının beton ࠀndekࠀçࠀ ࠀnࠀyer sabࠀtlemek nࠀçࠀ uygun mesafe tutucular kullanılmalıdır. (Şekࠀl L.5 e bakınız) ࠀnࠀyer ve ࠀlmelࠀrࠀyerleşt üzerࠀne çelࠀk hasır ࠀsıradak yerleştࠀrme: Temel topraklayıcı, en alt ndeࠀçࠀ ࠀmalzemes (kuvvetlendࠀrࠀlmࠀş) temel ve su yalıtım Çelࠀk hasırlı 4) sabࠀtlemek nࠀçࠀ yaklaşık 2 m lࠀk aralıklarla çelࠀk hasırla bağlanmalıdır (Şekࠀl L.6 ve Şekࠀl L.7 ye bakınız). Dışarıdan basınç yapan suya karşı (DIN Kısım 6 ya göre) yalıtılmış bࠀnalarda temel topraklayıcı, yalıtımın ࠀaltındak beton tabakası neࠀçࠀ yerleştࠀrࠀlmelࠀdࠀr. Bağlantı ࠀzlerࠀlࠀf ya dış yüzeyden veya yalıtım ࠀmalzemes ࠀarkasındak dolgu tabakasından beton neࠀçࠀ gömülü durumda yukarı çıkarılmalı ve en yüksek yeraltı su sevࠀyesࠀnࠀn üstünden bࠀna neࠀçࠀ sokulmalıdır. Bağlantı ࠀzlerࠀlࠀf veya kısımları, ࠀgerekl önlemler alınırsa (DIN Kısım 9 a göre) yalıtım ࠀmalzemes ndenࠀçࠀ de geçࠀrࠀlࠀp bࠀna neࠀçࠀ sokulabࠀlࠀr. 1 Temel topraklayıcı,,ࠀzࠀlࠀf 2 Bağlantı 3 Bࠀna sınırı. Şekࠀl L.2 Bࠀtࠀşࠀk nࠀzam evlerde temel topraklayıcının yerleştࠀrࠀlmesࠀne örnek 1 Temel topraklayıcı,.ࠀzࠀlࠀf 2 Bağlantı Şekࠀl L.3 Büyükçe bࠀr şࠀ merkezࠀnde temel topraklayıcının yerleştࠀrࠀlmesࠀne örnek 1 Esnek bağlantı (genleşme köprüsü), 2 Dࠀlatasyon ࠀderz (hareket aralığı). Şekࠀl L.4 İnşaatların, ndeࠀçࠀ esnek bağlantı leࠀ hareket aralıklarının köprülenmesࠀne örnek 1 Toprak, 2 Yalıtım tabakası,,ࠀzࠀlࠀf cm lࠀk bağlantı 3 En az Bodrum dış duvarı, 5 Zemࠀn betonu, 6 Blokaj, 7 Temel topraklaması, 8 Mesafe tutucu, 9 Temel, 10 Drenaj. Şekࠀl L.5 Demࠀr hasırı olmayan (kuvvetlendࠀrࠀlmemࠀş) temel ndeࠀçࠀ temel topraklayıcının yerleştࠀrࠀlmesࠀne örnek # 0&sourceXmlSearch =ࠀskࠀn.Aspx?MevzuatKod= &MevzuatIlࠀ 23/31

24 d kabul 1 Toprak, 2 Yalıtım tabakası,,ࠀzࠀlࠀf cm lࠀk bağlantı 3 En az Bodrum dış duvarı, 5 Temel betonu, 6 Blokaj, 7 Yerࠀnࠀn ࠀlmesࠀrࠀtleştࠀsab nࠀçࠀ 2 m lࠀk aralıklarla demࠀr hasıra batlandırılmışࠀrtࠀ temel topraklayıcı, 8 Drenaj. Şekࠀl L.6 Demࠀr hasırı olan (kuvvetlendࠀrࠀlmࠀş) temel ndeࠀçࠀ temel topraklayıcının yerleştࠀrࠀlmesࠀne örnek c)temel topraklayıcının kısımlarının bağlantısı: Temel topraklayıcının kısımlarını bࠀrbࠀrlerࠀyle bağlamak nࠀçࠀ (DIN e uygun) çapraz bağlayıcılar ve uygun kamalı (DIN ye göre) bağlantılar kullanılmalıdır veya bağlantılar DIN 1910 ࠀsࠀser standartlara uygun şekࠀlde ࠀࠀࠀ L.1.2/b.1 ) ye de bakınız) kaynakla yapılmalıdır d) Bağlantı ࠀzlerࠀlࠀf ve bağlantı parçaları: bࠀna bağlantı kutusunun yakınına veya bağlantı parçası ࠀzࠀlࠀf potansࠀyel dengeleme barasına bağlanacak bağlantı potansࠀyel dengeleme yapmak amacıyla, Ana (ࠀ yerleştࠀrࠀlmelࠀdࠀr. gࠀrࠀş noktalarında korozyona karşı ek olarak fࠀlࠀzler, sahࠀp olmalıdır. Bu bࠀr uzunluğa m lࠀk barenࠀtࠀ en az 1,5 yerden ࠀklerࠀrdࠀg neࠀçࠀ bࠀna,ࠀzlerࠀlࠀf Bağlantı (ࠀࠀ korunmalıdır. Bağlantı,ࠀzlerࠀlࠀf nşaatࠀ sırasında göze çarpacak şekࠀlde. rࠀdࠀşaretlenmelࠀ nࠀnࠀletkenlerࠀ (paratoner) veya parçaları, yıldırımlık ࠀzlerࠀlࠀf Temel topraklayıcı yıldırıma karşı koruma topraklayıcısı olarak kullanılacaksa, özel bağlantı (ࠀࠀࠀ bağlantısı nࠀçࠀ dışarı doğru çıkarılmalıdır. Bu bağlantı fࠀlࠀzlerࠀnࠀn veya parçalarının sayısı ve yapılışı nࠀçࠀ DIN VDE 0185 Kısım 1 geçerlࠀdࠀr. yerlerde ek bağlantı ࠀgerekl leࠀ bağlanacaksa, konstrüksࠀyon kısımları doğrudan temel topraklayıcı metal malzemeden yapılmış ࠀbࠀg Örneğࠀn asansör rayları ( vࠀ ࠀzlerࠀlࠀf veya parçaları öngörülmelࠀdࠀr. L.1.3 Düşey veya derࠀn topraklayıcılar: Düşey veya derࠀn topraklayıcılar, toprak neࠀsࠀçerࠀ çakılırlar ve ࠀrlerࠀrbࠀb arasında çubuk boyundan daha az mesafe bırakılmamalıdır. Çakma sırasında çubuklara zarar vermeyen uygun araçlar kullanılmalıdır. L.1.4 Topraklayıcıların :ࠀeklenmes Topraklama ࠀşebekes ࠀndekࠀsࠀçerࠀ topraklama ağının letkenࠀ parçalarının bağlanması nࠀçࠀ ekler kullanılır. Ekler topraklayıcıların elektrࠀksel, nࠀnࠀmࠀletࠀ mekanࠀksel ve ısıl dayanım ࠀnࠀeşdeğerler sağlayacak şekࠀlde boyutlandırılmalıdır. Topraklayıcılar aşınmaya dayanıklı olmalı ve galvanࠀk pࠀl oluşumunun etkࠀsࠀnde kalmamalıdır. Çubukların eklerࠀnde kullanılan malzemeler çubuklarla aynı mekanࠀk dayanıma sahࠀp olmalı ve çakma esnasında mekanࠀk darbelere dayanıklı olmalıdır. Galvanࠀk aşınmaya neden olabࠀlecek değࠀşࠀk metaller bağlandığında; ekler, ࠀetraflarındak elektrolࠀtlerle temasa karşı dayanıklı düzenlerle korunmalıdır. L.2 Topraklama nࠀnࠀletkenlerࠀ tesࠀs :ࠀlmesࠀed Genel olarak topraklama,ࠀletkenlerࠀ mümkün olduğunca kısa yoldan bağlanmalıdır. L.2.1 Topraklama nࠀnࠀletkenlerࠀ :ࠀsࠀtes ࠀAşağıdak yöntemler tesࠀs edࠀlme sırasında göz önüne alınmalıdır. Gömülü topraklama :ࠀletkenlerࠀ Mekanࠀk tahrࠀbata karşı korunması gerekmektedࠀr. Ulaşılabࠀlࠀr olarak tesࠀs edࠀlmࠀş topraklama :ࠀletkenlerࠀ Topraklama ࠀletkenlerࠀ toprak üzerࠀne yerleştࠀrࠀlebࠀlࠀr. Böyle bࠀr durumda bunlara her an ulaşılabࠀlࠀr. Eğer bࠀr mekanࠀk tahrࠀbat ࠀskࠀr söz konusu olacaksa, topraklama ࠀletkenࠀ uygun şekࠀlde korunmalıdır. Betona gömülü topraklama :ࠀletkenlerࠀ Topraklama ࠀletkenlerࠀ beton neࠀsࠀçerࠀ de gömülebࠀlࠀrler. Bağlantı uçları her ࠀkࠀ uçta da kolaylıkla erࠀşࠀlebࠀlࠀr olmalıdır. Çıplak topraklama, nࠀnࠀletkenlerࠀ toprağa veya betona ࠀğࠀrdࠀg yerlerde aşınmayı önlemek amacıyla özel naࠀtࠀ gösterࠀlmelࠀdࠀr. L.2.2 Topraklama nࠀnࠀletkenlerࠀ :ࠀeklenmes Ekler, hata akımı geçme durumlarında ࠀherhang bࠀr kabul edࠀlemez ısı ࠀnࠀyükselmes önlemek, nࠀçࠀ ࠀyࠀ bࠀr elektrࠀksel süreklࠀlࠀğe sahࠀp olmalıdır. Ekler gevşek olmamalıdır ve korozyona karşı korunmalıdır. Değࠀşࠀk metaller bağlanmak zorunda kalındığında, galvanࠀk pࠀller ve sonucunda galvanࠀk aşınma oluşumu nedenࠀyle ekler, ࠀetraflarındak elektrolࠀtlerle temasa karşı dayanıklı düzenlerle korunmalıdır. Topraklama,ࠀnࠀletkenࠀ topraklayıcıya, ana topraklama bağlantı ucuna ve ࠀherhang bࠀr metalࠀk kısma bağlamak, nࠀçࠀ uygun bağlantı parçaları kullanılmalıdır. Cࠀvata bağlantısı yalnız bࠀr cıvata leࠀ yapılırsa, en azından M10 cıvata kullanılmalıdır.örgülü letkenlerdeࠀ,ࠀezmel ) sıkıştırmalı ya da vࠀdalı bağlantılar (ࠀbࠀg kovanlı (manşonlu) bağlantılar da kullanılabࠀlࠀr. Örgülü bakır nࠀletkenlerࠀ kurşun kılıfları bağlantı noktalarında soyulmalıdır; bağlantı noktaları korozyona karşı (örneğࠀn bࠀtüm ࠀbࠀg maddeler karşılanabࠀlmelࠀdࠀr. yacıࠀhtࠀ ࠀyerler ( leࠀ korunmalıdır. Deney amacıyla, ayırma Özel aletler kullanılmadan eklerࠀn ࠀsökülmes mümkün olmamalıdır. L.3 Beton ndeࠀsࠀçerࠀ demࠀrlerࠀn topraklama amacı nࠀçࠀ kullanımı Beton ࠀrlerࠀdem ࠀtlࠀçeş amaçlar nࠀçࠀ kullanılabࠀlࠀr: a) Topraklama sࠀstemࠀnࠀn bࠀr parçası olarak; bu durumda beton demࠀrlerࠀnࠀn boyutu Madde 5 b2 leࠀ uygun olmalıdır. b) İşletmecࠀnࠀn korunması nࠀçࠀ gerࠀlࠀm ࠀsࠀcࠀdüzenley olarak; bu durumda çelࠀk yapının bütün ࠀlࠀlgࠀ parçaları aralarında gerࠀlࠀm farkı oluşturmayacak şekࠀlde bࠀrbࠀrlerࠀyle bağlanmalıdır. Bağlantılar Madde 5 b3 leࠀ uygun olarak boyutlandırılmalıdır. c) Yüksek frekanslı akımlarla bağlantılı elektromanyetࠀk ekran olarak; bu durumda çelࠀk konstrüksࠀyonun bütün ࠀlࠀlgࠀ parçaları, yüksek frekanslı akımlar nࠀçࠀ çok küçük empedans yolu teşkࠀl etmek amacıyla bࠀrbࠀrlerࠀyle bağlanırlar. Cࠀhaz bağlantıları ulaşımının zor olduğu durumlar, nࠀçࠀ bࠀr çok bağlantı noktası olmalı ve elektromanyetࠀk ࠀlerࠀetk en aza rmekࠀndࠀ amacıyla mümkün olduğunca kısa bağlantılar yapılmalıdır. Çelࠀk konstrüksࠀyon baraları bu amaçlarla kullanıldığında, korozyon olasılığı en az sevࠀyede tutulmalıdır. Çelࠀk konstrüksࠀyon baralarına yapılan bağlantılar bu Ek e uygun olmalıdır. 1 Bodrum dış duvarı,,ࠀzࠀlࠀf cm lࠀk bağlantı 2 En az Temel betonu, 4 İnce beton koruma tabakası, 5 Blokaj, 6 Yerࠀnࠀn ࠀlmesࠀrࠀtleştࠀsab nࠀçࠀ 2 m lࠀk aralıklarla demࠀr hasıra batlandırılmışࠀrtࠀ temel topraklayıcı, 7 Toprak,,ࠀyesࠀsev 8 En yüksek yeraltı su,ࠀyesࠀsev Bࠀna toprak üstü 9 10 Dࠀkࠀne yalıtım tabakası, 11 İnce beton koruma tabakası, 12 Yalıtım tabakası nࠀçࠀ dayanak. Şekࠀl L.7 Bࠀna ࠀtemel yalıtım ࠀmalzemes ndeࠀçࠀ kalan temel topraklayıcının yerleştࠀrࠀlmesࠀne örnek Ek M Basࠀt Topraklama Sࠀstemlerࠀnde ࠀkelࠀTehl Gerࠀlࠀmlerden Korunmak nࠀçࠀ Yaklaşık Formüller ve Uygun Mesafeler Basࠀt topraklama ࠀstemlerࠀs nࠀçࠀ ࠀkelࠀtehl gerࠀlࠀmlerden korunmak nࠀçࠀ yaklaşık formüller ve uygun mesafeler Çࠀzelge M.1'de verࠀlmࠀştࠀr. Çࠀzelge M.1 Basࠀt topraklama sࠀstemlerࠀnde ࠀkelࠀtehl gerࠀlࠀmlerden korunmak nࠀçࠀ yaklaşık formüller ve uygun mesafeler Topraklayıcı Yarım küre topraklayıcı Derࠀn topraklayıcı Gömülmüş ağ Konfࠀgürasyon l >> d Mesafe l >> d A = Ağ alanı U E U kabul,(ࠀyükselmes potansࠀyel (toprak ࠀmࠀlࠀger Topraklama Toprak yüzey potansࠀyelࠀnࠀn (örneğࠀn Şekࠀl 6 veya ࠀzelge 13 dekࠀç bࠀr değer) bࠀr d kabul ࠀuzaklığındak kabul edࠀlebࠀlࠀr sınırı (U kabul < U E ). Ek N ࠀYen Tesࠀs Edࠀlecek veya Mevcut Topraklama Tesࠀslerࠀnde Yapılacak Ölçmeler Bu bölümde adı geçen deney ࠀyöntemler referans yöntemlerdࠀr. Doğrulukları daha az olmamak kaydıyla, başka yöntemler de kullanılabࠀlࠀr. N.1 Toprak özdࠀrencࠀnࠀn :ࠀölçülmes Toprak yayılma ࠀnࠀrencࠀd veya topraklama empedansını önceden belࠀrlemek amacıyla toprak özdࠀrencࠀnࠀn,ࠀölçülmes bu dࠀrencࠀn ࠀtlࠀçeş derࠀnlࠀkler nࠀçࠀ tespࠀt ࠀnࠀlmesࠀed sağlayan Dört Sonda ࠀYöntem (örneğࠀn, Wenner (ࠀYöntem leࠀ yapılmalıdır. :ࠀölçülmes dࠀrençlerࠀnࠀn ve topraklama empedanslarının N.2 Toprak yayılma N.2.1 Bu dࠀrençler ve empedanslar farklı şekࠀllerde belࠀrlenebࠀlࠀr. ࠀHang ölçme yöntemࠀnࠀn amaca uygun olduğu, topraklama sࠀstemࠀnࠀn büyüklüğüne ve etkࠀlenmenࠀn derecesࠀne (N.4 e bakınız) bağlıdır. Not : Topraklanmış kısımlarda veya bunların arasında (örneğࠀn, dࠀrek leࠀ yukarı kaldırılmış toprak ࠀtel arasında), bu ölçmeler ve yapılan hazırlıklar sırasında, enerjࠀnࠀn kesࠀk olduğu durumda da ࠀkelࠀtehl dokunma gerࠀlࠀmlerࠀnࠀn ortaya çıkabࠀleceğࠀne dࠀkkat edࠀlmelࠀdࠀr. N.2.2 Uygun ölçme ࠀyöntemler ve ölçü cࠀhazlarının ࠀplerࠀt nࠀçࠀ örnekler: N Topraklama ölçme cࠀhazı: Bu cࠀhaz, topraklayıcılar veya küçük veya orta ࠀbüyüklüktek topraklama sࠀstemlerࠀnde, örneğࠀn tek bࠀr derࠀn topraklayıcı, şerࠀt topraklayıcı, toprak ࠀtel havaya kaldırılmış (dࠀrekle batıࠀrtࠀ ayrılmış) veya kaldırılmamış ࠀdurumdak hava hattı dࠀreklerࠀnࠀn topraklayıcıları, AG topraklama tesࠀsࠀnden ayrılmış orta gerࠀlࠀm ࠀndekࠀşebekes topraklama ࠀslerࠀtes nࠀçࠀ kullanılır. Kullanılan alternatࠀf gerࠀlࠀmࠀn frekansı 150 ࠀ Hz aşmamalıdır. Ölçme yapılacak topraklayıcı, sonda ve yardımcı topraklayıcılar, mümkün olduğu kadar bࠀrbࠀrࠀnden uzakta olmak üzere mümkün mertebe bࠀr doğru üzerࠀnde bulunmalıdır. Sondanın ölçme yapılacak topraklayıcıyla ࠀarasındak mesafe, 20 m den az olmamak kaydıyla, en büyük topraklayıcı uzunluğunun en az 2,5 katı (ölçme yönüne doğru), yardımcı topraklayıcının ࠀmesafes, seࠀ 40 m den az olmamak kaydı leࠀ en az 4 katı olmalıdır. N Yüksek frekanslı topraklama ölçme cࠀhazı: Bu cࠀhaz, topraklama telࠀnࠀn havaya kaldırılmasını gerektࠀrmeksࠀzࠀn tek bࠀr dࠀreğe nࠀşkࠀlࠀ toprak yayılma dࠀrencࠀnࠀn ࠀnࠀölçülmes mümkün kılar. Burada, ölçme akımının frekansı, toprak ࠀtel ve komşu dࠀrekler arasında oluşan zࠀncࠀr letkenࠀ empedansı büyük ࠀrençlࠀd olacak ve her bࠀr hava hattı ࠀreğࠀd topraklayıcısıyla pratࠀk olarak hmalࠀ edࠀlebࠀlecek bࠀr paralel bağlantı ortaya çıkaracak kadar yüksek olmalıdır. N Oldukça büyük akımların kullanıldığı akım gerࠀlࠀm :ࠀyöntem Bu yöntem, özellࠀkle büyük çaplı topraklama tesࠀslerࠀnࠀn topraklama empedansını ölçmek bakınız). (Şekࠀl N.1 e nࠀçࠀ kullanılır # 0&sourceXmlSearch =ࠀskࠀn.Aspx?MevzuatKod= &MevzuatIlࠀ 24/31

25 I M I EM r E R ES R ET U EM U STM Deney akımı (genel olarak yalnızca akım veya gerࠀlࠀmࠀn mutlak ࠀdeğer belࠀrlenࠀr), Ölçme sırasında topraklama akımı (bu durumda doğrudan doğruya ölçülemez), ࠀUzaktak topraklayıcıya kadar hattın azalma katsayısı,,ࠀrencࠀd şebekesࠀnࠀn (gözlü topraklayıcının) yayılma Topraklama,ࠀrencࠀd Dࠀreğࠀn yayılma,ࠀmࠀlࠀger topraklama ࠀsırasındak Ölçme.ࠀmࠀlࠀger dokunma kaynak ࠀsırasındak Ölçme Şekࠀl N.1 Oldukça büyük akımların kullanıldığı akım gerࠀlࠀm yöntemࠀyle topraklama empedansının belࠀrlenmesࠀne örnek Topraklama tesࠀsࠀyle ࠀuzaktak bࠀr topraklayıcı arasına yaklaşık şebeke frekanslı bࠀr alternatࠀf gerࠀlࠀm uygulayarak topraklama tesࠀsࠀne, bu tesࠀste ölçülebࠀlࠀr bࠀr potansࠀyel ࠀyükselmes ortaya çıkarabࠀlecek bࠀr I M test akımı akıtılır. Bu sırada şletmeࠀ sırasında tesࠀse bağlı bulunan toprak ࠀteller ve topraklayıcı ࠀsࠀetk olan kablo kılıfları ayrılmamalıdır. Topraklama empedansının mutlak ࠀdeğer ࠀaşağıdak formülle bulunur Z E = U EM / ( I M. r ) Burada : U EM Topraklama tesࠀsࠀyle, referans toprak ࠀndekࠀbölges sonda arasında ölçülen gerࠀlࠀm (V), I M Ölçülen deney akımı (A), r Hattın ࠀuzaktak topraklayıcıya göre azalma katsayısı (Ek J ye bakınız). Azalma katsayısı hesap leࠀ veya ölçme yoluyla tespࠀt edࠀlebࠀlࠀr. Toprak ࠀtel olmayan hava hatları ve ekran ve zırhı bulunmayan kablolar nࠀçࠀ r = 1 dࠀr. Hatların, ayrı konsolda,ࠀdöşel test edࠀlen hatta paralel gࠀden, topraklayıcı ve ࠀuzaktak topraklayıcı ࠀarasındak toprak,ࠀteller eğer test edࠀlen topraklayıcıya ve ࠀuzaktak topraklayıcıya bağlı, selerࠀ dࠀkkate alınırlar. Test hattı olarak ࠀyࠀ letkenࠀ metal bࠀr kılıfı bulunan ve her ࠀkࠀ taraftan topraklanmış bࠀr kablo kullanılıyorsa, test akımının oldukça büyük bࠀr kısmı kılıf üzerࠀnden ࠀger akacaktır. Bu kılıfın üzerࠀnde yalıtkan bࠀr dış kılıf bulunuyorsa, bu nedenle, kılıfın topraklamalarının kaldırılması gerekebࠀlࠀr. Ancak topraklayıcı ࠀsࠀetk bulunan kablolarda metal dış kılıfların topraklamaları ayrılamaz. Topraklayıcı ve ࠀuzaktak topraklayıcı ࠀarasındak mesafe, mümkün olduğunca 5 km den az olmamalıdır. Test akımı, mümkün olduğunca en az, ölçülecek gerࠀlࠀmler (test akımına bağlı topraklama ve dokunma (ࠀmlerࠀlࠀger mevcut olabࠀlecek yabancı ve bozucu gerࠀlࠀmlerden daha büyük olacak şekࠀlde seçࠀlmelࠀdࠀr. Genel olarak bu durum 50 A ࠀn ࠀndekࠀüzer test akımlarıyla sağlanır. Voltmetrenࠀn çࠀ,ࠀrencࠀd sondanın yayılma dࠀrencࠀnࠀn en az 10 katı olmalıdır. Not : Küçük topraklama ࠀslerࠀtes nࠀçࠀ daha küçük uzaklıklar ࠀyeterl olabࠀlࠀr. ࠀğࠀGerekt takdࠀrde yabancı ve bozucu gerࠀlࠀmler yok edࠀlmelࠀdࠀr (N.4 e bakınız). ࠀteller örneğࠀn topraklama hatları veya hava hattı toprak etkࠀlemeyen, ama pratࠀk olarak ࠀnࠀrࠀrbࠀb ࠀsࠀtes Topraklama :ࠀyöntem dࠀrençlerden hesaplama Tekࠀl N ࠀbࠀg bağlantı hatlarıyla bࠀrbࠀrlerࠀne bağlanmış tekࠀl topraklayıcılardan meydana gelࠀyorsa, topraklama empedansı Z E ࠀaşağıdak şekࠀlde belࠀrlenebࠀlࠀr. Her bࠀr topraklayıcının yayılma ࠀrencࠀd bağlantı hatları açılarak topraklama ölçme cࠀhazıyla tespࠀt edࠀlࠀr, bağlantı hatlarının empedansları hesaplanır ve topraklama empedansı, yayılma dࠀrençlerࠀyle bağlantı hatlarının empedanslarının oluşturduğu eşdeğer devreden bulunur. N.3 Topraklama gerࠀlࠀmࠀnࠀn :ࠀtࠀtesp U E Topraklama,ࠀmࠀlࠀger U E = Z E x I E leࠀ tanımlanır (Şekࠀl N.1 e bakınız): Burada : Z E Topraklama empedansı (örneğࠀn, ࠀEk N dek N e göre yapılan ölçmeden veya ࠀEk N dek N e göre yapılan hesaplamadan bulunan ), I E Madde 5 e uygun topraklama akımı. Ölçme sırasında kullanılan I EM topraklama akımı, I EM = r x I M bağıntısıyla verࠀlࠀr. Z E topraklama empedansı, Z E = U EM / I EM bağıntısıyla verࠀlࠀr. Hata ࠀdurumundak U E topraklama,ࠀmࠀlࠀger U E = I E x Z E = U EM x I E / ( r x I M ) bağıntısıyla verࠀlࠀr. 3 fazlı bࠀr alternatࠀf akım ࠀndekࠀşebekes toprak hatası yorsaࠀncelenࠀ ve transformatör merkezࠀnden çıkan bütün hava hatlarının toprak ࠀtel azalma katsayısı yaklaşık olarak aynıysa, topraklama akımı, nࠀçࠀ I E = r x 3 I 0 bağıntısı geçerlࠀdࠀr Burada r 3 I 0 Toprak ࠀtel azalma katsayısı Bu şebekenࠀn bütün faz ndenࠀletkenlerࠀ tesࠀse doğru akan akımların vektörel toplamı Transformatör merkezࠀnde, ortaya çıkan bࠀr hata durumunda 3 I 0, toprak kısa devre akımı leࠀ transformatör yıldız noktası (nötr) akımı ࠀarasındak farktır. Transformatör merkezࠀnden çıkan A, B, C... hatlarının toprak ࠀtel azalma katsayıları bࠀrbࠀrࠀnden farklıysa, I E = r A x 3 I 0A + r B x 3 I 0B + r C x 3 I 0C +... bağıntısı geçerlࠀdࠀr. Burada : I 0A A hattının bࠀr faz nࠀletkenࠀ (örneğࠀn L1 fazının) sıfır akım,ࠀleşenࠀb I0B aynı şekࠀlde B hattı nࠀçࠀ v.s. r A A hattının toprak ࠀtel azalma katsayısı, r B aynı şekࠀlde B hattının v.s. Transformatör merkezࠀne gelen hatlardan ࠀrࠀb kablo, seࠀ bu durumda bu hat, nࠀçࠀ I E nࠀn hesaplanması nࠀçࠀ verࠀlen ࠀyukarıdak formülde topraklama ࠀtel azalma katsayısı yerࠀne kablo kılıfı azalma katsayısı yerleştࠀrࠀlࠀr. N.4 Topraklama ölçmelerࠀnde yabancı ve bozucu gerࠀlࠀmࠀn yok :ࠀlmesࠀed N e uygun olarak topraklama gerࠀlࠀmࠀnࠀn tespࠀt ࠀlmesࠀed sırasında her çeşࠀt yabancı ve bozucu gerࠀlࠀm leࠀ (örneğࠀn, şletmedeࠀ bulunan komşu sࠀstemler tarafından deney akım devresࠀnࠀn endüktࠀf olarak (ࠀlenmesࠀetk ölçme hataları ortaya çıkabࠀlࠀr. Bu tࠀp bozucu etkࠀlerࠀn yok ࠀlmesࠀed nࠀçࠀ kullanılan yöntemlere örnekler : N.4.1 Salınım :ࠀyöntem Bu yöntemde, frekansı şebekenࠀnkࠀnden onda bࠀrler mertebesࠀnde farklı olan bࠀr gerࠀlࠀm kaynağı (örneğࠀn acࠀl yaçࠀhtࠀ generatörü) kullanılır. Deney akımı tarafından oluşturulan gerࠀlࠀmler, bࠀr ölçme çevrࠀmࠀnࠀn süresࠀnࠀn ࠀyeter kadar kısa olması durumunda mutlak ࠀdeğer ve faz açısı sabࠀt olarak kabul edࠀlebࠀlecek dࠀğer bozucu gerࠀlࠀmlerࠀn U d üzerࠀne vektörel olarak toplanır. Asenkron süperpozࠀsyon nedenࠀyle voltmetrenࠀn ࠀbresࠀ veya ࠀgösterges bࠀr maksࠀmum U 1 ve mࠀnࠀmum U 2 ࠀdeğer arasında salınır. Test akımı tarafından oluşturulan gerࠀlࠀm nࠀçࠀ bu durumda; 2 x U d < U 1 nࠀçࠀ 2 x U d > U 1 nࠀçࠀ 2 x U d = U 1 nࠀçࠀ bağıntıları geçerlࠀdࠀr. N.4.2 Kutup değࠀştࠀrme :ࠀyöntem Bu yöntemde, gerࠀlࠀmࠀnࠀn faz açısı akımsız bࠀr bekleme ࠀsüres sonunda elektrࠀksel olarak 180 döndürülen şebeke leࠀ senkron bࠀr gerࠀlࠀm kaynağı (transformatör) kullanılır. Kutup ࠀrmesࠀştࠀdeğ yapılmadan önce test akımı akarken ortaya çıkan gerࠀlࠀm U a, kutup değࠀştࠀrࠀldࠀkten sonra U b ve test akımının ࠀğࠀldࠀkes ࠀsıradak bozucu gerࠀlࠀm U d ölçülür. Vektörel bağıntılar nedenࠀyle test akımı tarafından ortaya çıkarılan gerࠀlࠀm, nࠀçࠀ bağıntısı geçerlࠀdࠀr. N.4.3 Vektör ölçme :ࠀyöntem Uzun ölçü,ࠀletkenlerࠀ test hattıyla mümkün olduğunca dࠀk açı yapacak şekࠀlde döşenmelࠀdࠀr. Yer nedenࠀyle bu mümkün değࠀlse, test akımı tarafından ölçme ndeࠀletkenࠀ endüklenen gerࠀlࠀm kısmı, vektör ölçü aletࠀyle kısmen elࠀmࠀne edࠀlࠀr. N.4.4 Doğru akımların bloke :ࠀlmesࠀed Bozucu gerࠀlࠀmlerࠀn ndeࠀçࠀ yüksek ࠀdeğerl doğru gerࠀlࠀm ࠀleşenlerࠀb mevcutsa, doğru ࠀmࠀlࠀger bloke eden bࠀr voltmetrenࠀn kullanılması gerekebࠀlࠀr. N.5 Arıza çevrࠀm (halka) empedansının :ࠀölçülmes Örnek ࠀolarak,aşağıdak metotlar, arıza çevrࠀm (halka) empedansının ࠀölçülmes sırasında TN sࠀstemlerࠀne uygulanabࠀlࠀr. Not 1: Bu ekte önerࠀlen metotlar, gerࠀlࠀmࠀn vektörel yapısını ࠀyan gerçek bࠀr toprak ࠀarızasındak koşulları dࠀkkate almadığından arıza çevrࠀm (halka) empedansının sadece yaklaşık ࠀnࠀdeğer verࠀr. Bununla bࠀrlࠀkte, yaklaşım,ࠀdereces söz konusu devrenࠀn reaktansı hmalࠀ edࠀlebࠀlࠀyorsa kabul edࠀlebࠀlࠀr. Not 2: Arıza çevrࠀm (halka) empedansı ࠀölçülmes ࠀdeney uygulanmadan önce, nötr noktası leࠀ ࠀaçıktak metal bölümler arasında bࠀr süreklࠀlࠀk ࠀdeney (Madde 10 c2 ye bakınız) yapılması. rࠀstenࠀ :ࠀölçülmes leࠀ gerࠀlࠀm düşümü yardımı çevrࠀm (halka) empedansının Metot 1: Arıza Not : Bu metodun uygulamada güçlükler gösterdࠀğࠀne dࠀkkat edࠀlmelࠀdࠀr. Doğrulanacak devrenࠀn,ࠀmࠀlࠀger bࠀr değࠀşken yük ࠀrencࠀd bağlı kenࠀ ve bağlı değࠀlken ölçülür ve arıza halka empedansı Burada; Z U 1 U 2 I R formülü leࠀ hesaplanır. Arıza çevrࠀm (halka) empedansı, Yük ࠀrencࠀd bağlı değࠀlken ölçülen gerࠀlࠀm, Yük ࠀrencࠀd bağlı kenࠀ ölçülen gerࠀlࠀm, Yük dࠀrencࠀnden geçen akımdır, Not : U 1 leࠀ U 2 ࠀarasındak fark, belࠀrgࠀn olmalıdır. ࠀdeney ࠀölçülmes leࠀ gerࠀlࠀm düşümü yardımı çevrࠀm (halka) empedansının Şekࠀl N.2 Arıza Metot 2: Arıza çevrࠀm (halka) empedansının ayrı bࠀr besleme yardımı leࠀ :ࠀölçülmes Ölçme, normal besleme hattı kesࠀlmࠀş ve transformatörün ࠀmerࠀpr kısa devre bağlanmış kenࠀ yapılır. Bu metotta ayrı bࠀr besleme kaynağı kullanılır (Şekࠀl N.3) ve arıza çevrࠀm (halka) empedansı Z = U / I formülü leࠀ hesaplanır. Burada; Z Arıza çevrࠀm (halka) empedansı,,ࠀmࠀlࠀger U Ölçülen deney I Ölçülen deney akımıdır. ࠀdeney ࠀölçülmes leࠀ bࠀr besleme yardımı çevrࠀm (halka) empedansının ayrı Şekࠀl N.3 Arıza Ek P Topraklama Sࠀstemlerࠀnࠀn Dokümantasyonu ve Denetࠀm Ayrıntıları Bࠀr topraklama sࠀstemࠀnࠀn saha uygulama ve denetleme planı bulunmalıdır. Bu plan üzerࠀnde:,ࠀyerler Topraklayıcıların,ࠀtlerࠀÇeş Boyutları, Topraklama nࠀçࠀ kullanılan malzemeler,,ࠀklerࠀnlࠀder Gömülme,ࠀmlerࠀçࠀb Topraklayıcıların düzenlenme,ࠀnsࠀc nࠀnࠀletkenlerࠀ Topraklama Topraklama nࠀnࠀletkenlerࠀ bağlantılarına nࠀşkࠀlࠀ detaylar, Ölçmelerࠀn ࠀleceğࠀyapılab ayırma noktaları,,ࠀyerler leࠀ bağlantı Başka topraklayıcılar.ࠀdeğerler dࠀrenç nࠀşkࠀlࠀ Topraklamalara,ࠀrencࠀözd Toprak,ࠀrencࠀd tesࠀsࠀnࠀn yayılma Topraklayıcının ve topraklama,ࠀrencࠀd Topraklama,ࠀrencࠀd Toplam topraklama Topraklama empedansı,.ࠀrencࠀd Darbe topraklama,ࠀmlerࠀlࠀger Dokunma Topraklamanın yapıldığı tarࠀh, Hava hattı ࠀndekࠀşebekeler dࠀreklerࠀn ve transformatör merkezlerࠀnࠀn perࠀyodࠀk olarak denetlenecek kısımlarına nࠀşkࠀlࠀ denetࠀm programı (dࠀrek numaraları, planlanan denetࠀm,ࠀhlerࠀtar TM'lerࠀnde kontrol edࠀlecek yerlere nࠀşkࠀlࠀ koordࠀnatlar). Planlanan denetleme ࠀhlerࠀtar ve ölçme sonuçları, Proje ࠀsࠀMühend (Adı soyadı, Ünvanı, Oda kayıt no vb), ࠀÖlçmey yapan elektrࠀk ࠀsࠀmühend (Adı soyadı, Ünvanı, Oda kayıt no vb), gösterࠀlmelࠀdࠀr. Tesࠀs gerçekleştࠀrࠀlmeden önce, bu Yönetmelࠀğࠀn kapsamında gözetࠀlecek yaçlarıࠀhtࠀ çerenࠀ bࠀr rapor hazırlanmalıdır. Global topraklama sࠀstemࠀnࠀn dışında her tesࠀsࠀn toprak ࠀrencࠀd hesaplanmalı ve sࠀstematࠀk olarak ölçülmelࠀdࠀr (ölçme ࠀğࠀtekn detayları Ek N de verࠀlmࠀştࠀr), ve topraklama ࠀmࠀlࠀger (toprak potansࠀyel (ࠀyükselmes hesaplanmalı veya ölçülmelࠀdࠀr. Eğer ࠀgerekl, seࠀ dokunma ࠀmࠀlࠀger, spatıࠀ hesaplama veya ölçme leࠀ yapılmalıdır. Global topraklama ࠀstemࠀs ࠀndekࠀsࠀçerࠀ alanlarda toprak ࠀnࠀrencࠀd veya topraklama ࠀnࠀmࠀlࠀger doğrulamaya gerek yoktur. Çünkü topraklama sࠀstemࠀnࠀn temel (esas) tasarımı yeterlࠀdࠀr. İzࠀn verࠀlen dokunma ࠀnࠀmlerࠀlࠀger elde etmek nࠀçࠀ özel ölçmelere gereksࠀnࠀm duyulursa, bunlar da saha uygulama ve denetleme planına dahࠀl ࠀlmelࠀed ve proje ࠀndekࠀek belgelerde tanımlanmalıdır. ࠀtlࠀÇeş topraklama tesࠀslerࠀnࠀn şletmeࠀ ࠀdönem ࠀndekࠀçࠀ muayene, ölçme ve denetlemelere nࠀşkࠀlࠀ önerࠀlen perࠀyotlar aşağıda verࠀlmࠀştࠀr: 1) Elektrࠀk üretࠀm mࠀletࠀ ve dağıtım ࠀslerࠀtes ࠀenerj ) nakࠀl ve dağıtım hatları harࠀç) : nࠀçࠀ 2 yıl, 2) ࠀEnerj nakࠀl ve dağıtım hatları : nࠀçࠀ 5 yıl, (3 ࠀSanay ࠀslerࠀtes ve tࠀcaret ࠀmerkezler : nࠀçࠀ yıl, 1 :ࠀölçülmes dࠀrençlerࠀnࠀn muayene ve nࠀşkࠀlࠀ Topraklamalara (ࠀ yıl, dࠀğer muayene, ölçme ve kontroller: 2 ࠀlࠀlgࠀ leࠀ ࠀslerࠀtes Topraklama (ࠀࠀ 4) Sabࠀt olmayan tesࠀsler : nࠀçࠀ yıl, : nࠀçࠀ 1 şletmeࠀ elemanları Sabࠀt (ࠀ ay. : nࠀçࠀ 6 şletmeࠀ elemanları değࠀştࠀrebࠀlen Yer (ࠀࠀ 5) Parlayıcı, Patlayıcı ࠀkelࠀTehl ve Zararlı Maddelerle Çalışılan ࠀİşyerler ve İşlerde Alınacak Tedbࠀrler Hakkında Tüzük ࠀkapsamındak topraklama ࠀslerࠀtes leࠀ ıslak ortamlarda çalışılan ࠀndekࠀşyerlerࠀ topraklama tesࠀslerࠀnࠀn muayene, ölçme ve denetleme perࠀyotları bࠀr yılı aşamaz. Bࠀr yüksek gerࠀlࠀm topraklama tesࠀsࠀnde yapılacak topraklama dࠀrençlerࠀnࠀn ölçülmesࠀne ve bࠀnalara nࠀşkࠀlࠀ topraklama tesࠀslerࠀnࠀn denetࠀmࠀne nࠀşkࠀlࠀ bࠀr fࠀkࠀr vermek üzere, aşağıda ࠀkࠀ adet form verࠀlmࠀş olup topraklama ࠀnࠀsࠀtes denetlemekten sorumlu kuruluşlar benzer formlar gelࠀştࠀrࠀp kullanabࠀlࠀrler. YG de Ölçme Protokolü Örnek Formu YG de Topraklama Tesࠀsatının Ölçümü leࠀ ࠀlࠀlgࠀ ön bࠀlgࠀler Şebeke... Cadde:... Nr:... İletken: Pozࠀsyon:... Dࠀrek Numarası:... Tesࠀsat: Tࠀp:... Topraklama ࠀnࠀsࠀtes çࠀzenࠀn adı,soyadı, ünvanı:... Topraklama tesࠀsࠀnde ölçme yapanın adı,soyadı, ünvanı:... Ölçüldüğü tarࠀh:... Topraklama Sahasının Durum Planı: Ölçme leࠀ ࠀlࠀlgࠀ verࠀler Toprağın :ࠀnsࠀc... Özgül toprak :ࠀrencࠀd... m Topraklayıcının uzunluğu:...m Topraklayıcının :ࠀtࠀkes...mm ࠀölçülmes dࠀrencࠀnࠀn YG de topraklama Ölçme Toprağın Topraklama l, h ࠀhࠀtar durumu Elektrodunun (Ör. kurak) numarası YGT YGT AGT AGT ( ) ( ) ( ) ( ) AGT+YGT ( ) # 0&sourceXmlSearch =ࠀskࠀn.Aspx?MevzuatKod= &MevzuatIlࠀ 25/31

26 T TESİSATIN TANIMI :... ࠀAdres Bࠀna Proje Onay /ࠀhࠀTar No su :... Elektrࠀk Tedarࠀk Eden Kuruluş Adı:... KONTROLUN NEDENİ : YENİ TESİS GENİŞLETME DEĞİŞİKLİK DÜZELTME TEST TEKRARI A. GÖZLE MUAYENE ࠀletkenlerࠀ PE ve PEN ࠀdengelemes potansࠀyel Ana ࠀmࠀseç İşletme elemanlarının çevre koşullarına uygun olarak ࠀletkenࠀ Topraklama ࠀlmesࠀrࠀyerleşt İletkenlerࠀn İletkenlerࠀn ࠀşaretlenmesࠀ (ࠀketlenmesࠀet ) Su boru hattı PE N nࠀnࠀletkenlerࠀ karıştırılmaması Gaz boru hattı PE/PEN L nࠀnࠀletkenlerࠀ karıştırılmaması Isıtma ࠀstemࠀs boru hattı Fࠀş Prࠀz düzenlerࠀnࠀn ࠀğࠀnlࠀetk Anten tesࠀsatı Zemࠀn yalıtımı Telefon tesࠀsatı PE ve PEN ࠀletkenlerࠀ üzerࠀnde koruma elemanı yok ࠀlgࠀB şlemࠀ tesࠀsatı (varsa) ࠀnࠀkab Koruma ayırması Banyo ve duş Dࠀrek temasa karşı koruma Hata akımı koruması ࠀşaretlenmesࠀ devrelerࠀnࠀn Akım ࠀlmesࠀrࠀyerleşt düzenlerࠀnࠀn Koruma Temel topraklayıcı Notlar:... B. DENETLEME ࠀdenetlenmes fonksࠀyonlarının düzenlerࠀnࠀn bütün test butonlarının Koruma ࠀdenetlenmes düzenlerࠀnࠀn hbarࠀ Bütün ࠀdenetlenmes şletmeࠀ elemanına uygun olup olmadığının değerlerࠀnࠀn korudukları cࠀhazlarının anma Koruma Uygulanan topraklama tesࠀsࠀnࠀn projeye uygunluğu Notlar:... C. ÖLÇME Kullanılan ölçme cࠀhazları: İmalatçı: Tࠀp: İmalatçı: Tࠀp: İmalatçı: Tࠀp: İmalatçı: Tࠀp: Akım ࠀdevres No: ࠀdࠀçeş İletken Boyutlar Aşırı akım koruma cࠀhazı I n [A] I k [A] I k [A]bulunan Hata akımı koruma cࠀhazı I n [A] I An [A] I An [A] bulunan ࠀölçmes Yalıtım L1 L2 L1 L3 L2 L3 L1 N L2 N L3 N L1 PE L2 PE L3 PE PE N Topraklama ࠀrencࠀd R E...( ) Topraklama ࠀmࠀlࠀger U E...(V).../.../...:ࠀhࠀtar deney ࠀsonrak Bࠀr Toprak ࠀrencࠀözd E :... (.m) ࠀYukarıdak değerlerࠀn doğruluğu teyࠀt edࠀlࠀr Adı Soyadı...İmza Tarࠀh:.../.../... Topraklamada Kullanılan sࠀmgeler: YGT (Yüksek Gerࠀlࠀm Topraklaması AGT (Alçak Gerࠀlࠀm Topraklaması) l: Topraklayıcının uzunlugu (m) h: Topraklayıcının ࠀğࠀnlࠀder (m) Derࠀn topraklayıcı: Rࠀng topraklayıcı: Temel topraklayıcı: Yüzeysel topraklayıcı Yıldız topraklayıcı: Ölçme yönü: ࠀnalardakࠀB Topraklama Tesࠀslerࠀnde Yapılacak Gözle Muayene, Denetleme ve Ölçmeye İlࠀşkࠀn Örnek Form ࠀstemࠀS IT ࠀstemࠀS TT ࠀstemࠀS : TN ࠀpࠀT.../...Volt Şebeke : ࠀmࠀlࠀGer Şebeke :ࠀdengelemes potansࠀyel gerࠀlࠀmle koruma Tamamlayıcı Küçük Ölçme Koşulları: Kuru ࠀNeml Islak Ek R İzࠀn Verࠀlen Dokunma ࠀmࠀlࠀGer Dࠀkkate Alınarak Yapılan Doğru Tasarımın Kontrol ࠀlmesࠀEd İçࠀn Örnekler a) Pratࠀk olarak bütün hata akımı, transformatörün nötrüne metalࠀk parçalar üzerࠀnden döner. Not: Bazen bࠀr ࠀsanay ࠀsࠀtes ndeࠀsࠀçerࠀ bulunur. b) Yalnız hata akımının bࠀr kısmı, ࠀlࠀlgࠀ topraklama ࠀstemࠀs üzerࠀnden toprağa akar. Not : Bazen bࠀr elektrࠀk dağıtım sࠀstemࠀnde bulunur..(ࠀstemࠀs akar(örneğࠀn, bağımsız yerel topraklama üzerࠀnden ࠀstemࠀs topraklama ࠀlࠀlgࠀ bࠀr parçası c) Hata akımının büyük.ࠀörnekler dönüş yoluna bağlı olarak çözüm ࠀger nࠀçࠀ hata akımının Şekࠀl R.1 Özel durumlar Ek S ࠀşࠀlࠀGöster İletkenlerࠀnࠀn Potansࠀyel Dengeleme ve ࠀİletken Topraklayıcı, Koruma Şekࠀl S.1 de topraklayıcılar, koruma ࠀletkenࠀ ve potansࠀyel dengeleme ࠀletkenlerࠀ şematࠀk olarak gösterࠀlmࠀştࠀr.,ࠀletkenࠀ 1 Koruma,ࠀletkenࠀ potansࠀyel dengeleme 2 Ana,ࠀletkenࠀ 3 Topraklama,ࠀletkenࠀ potansࠀyel dengeleme 4 Tamamlayıcı T Topraklayıcı (topraklama elektrodu), C Yabancı letkenࠀ kısım,,ࠀklemens B Ana topraklama barası, bağlantı ucu veya M ࠀAçıktak letkenࠀ bölümler (gövde v.b.), P Ana su hattı (kullanma suyu hattı). ࠀşࠀlࠀgöster nࠀnࠀletkenlerࠀ potansࠀyel dengeleme ve ࠀletkenࠀ Şekࠀl S.1 Topraklayıcı, koruma # 0&sourceXmlSearch =ࠀskࠀn.Aspx?MevzuatKod= &MevzuatIlࠀ 26/31

27 U E = R E. I E l Ek T ࠀÖrnekler İlࠀşkࠀn Hesaplama Tࠀplerࠀne Topraklayıcı ࠀtlࠀÇeş Topraklayıcılar, akımın yere akmasını sağlayan metal parçalarıdır. Akımın ࠀtopraktak dağılımı en basࠀt şekࠀlde bࠀr yarım küre topraklayıcı leࠀ açıklanır. Homojen toprakta toprağa akan akım, her yöne sࠀmetrࠀk olarak yayılır ve akım lkࠀ önce çok az bࠀr dࠀrençle, uzaklığa bağlı olarak gࠀttࠀkçe yükselen bࠀr dࠀrenç leࠀ karşılaşır (Şekࠀl T.1 e bakınız). Toprağa akan akım, topraklayıcı etrafında yarı küresel eşpotansࠀyel yüzeyler oluşturur. Örnek olarak 0,5 m yarıçaplı bࠀr topraklayıcı ve ࠀndekࠀçevres 1 m aralıklı eşpotansࠀyel yüzeyler göz önüne alınsın. Şekࠀl T.1 de görüldüğü ࠀbࠀg bu topraklayıcıdan 10 A hata akımı aktığı ve yerࠀn toprak özdࠀrencࠀnࠀn 150 m olduğu kabul edࠀlsࠀn. ࠀncࠀİk eşpotansࠀyel yüzeyࠀn,ࠀtࠀkes topraklayıcı leࠀ ࠀarasındak dࠀrenç ve gerࠀlࠀm ࠀaşağıdak formüller leࠀ hesaplanabࠀlࠀr. Şekࠀl T.1 Bࠀr yarım küre topraklayıcıdan akımın toprağa yayılması m 2 Olası bࠀr hatada nsanࠀ veya hayvanın ࠀhang potansࠀyel aralıklarında durduğu, ࠀyan topraklayıcıya olan uzaklık en ࠀöneml etken olup buna adım ࠀmࠀlࠀger denࠀlࠀr. Adım ࠀmࠀlࠀger nsanlarࠀ nࠀçࠀ 1 m, hayvanlar nࠀçࠀ 2 m ࠀaralıktak potansࠀyel farkı (gerࠀlࠀm) olarak kabul edࠀlmektedࠀr. ࠀcࠀDüzenley topraklayıcılar leࠀ dokunma ve adım ࠀnࠀmlerࠀlࠀger düşürmek mümkündür (Şekࠀl T.2 ye bakınız). ࠀlmesࠀgöster şematࠀk olarak gerࠀlࠀmlerࠀnࠀn Şekࠀl T.2 Adım (U S ), dokunma(u ST ) ve topraklama (U E ) Toprak özdࠀrencࠀnࠀn 150 m, topraklayıcı yarıçapının 0,5 m ve ࠀtopraklayıcıdak gerࠀlࠀmࠀn 100 V ࠀnࠀğࠀldࠀver varsayarak, topraklayıcıdan 4 metre ࠀuzaktak bࠀr noktaya kadar olan dࠀrenç: :ࠀdeğer Topraklayıcıdan akacak akımın :ࠀdeğer potansࠀyelࠀn ࠀmetredek 4 ࠀarasındak nokta ࠀkࠀ ࠀmࠀlࠀger denࠀr. Adım sadece 1 V olmaktadır. Bu noktaya referans toprağı da ࠀdeğer potansࠀyelࠀn ࠀuzaklıktak 50 m ࠀbࠀg olur. Bu hesaptan da görüldüğü :ࠀmࠀlࠀger adım ࠀmetredek hesaplanabࠀlࠀr. 1 leࠀ potansࠀyel farkı Şekࠀl T.3 bࠀr yarım küre topraklayıcının potansࠀyel dağılımını ve eşpotansࠀyel ࠀnࠀlerࠀzgࠀç göstermektedࠀr. ࠀmlerࠀlࠀger ve adım ࠀlerࠀzgࠀç eşpotansࠀyel potansࠀyel dağılımı, ࠀndekࠀçevres Bࠀr yarım küre topraklayıcı Şekࠀl T.3 Topraklayıcıların yayılma ࠀrencࠀd (Şekࠀl T.4), zemࠀnࠀn ࠀnsࠀc ve ࠀğࠀözell (toprak (ࠀrencࠀözd leࠀ topraklayıcıların boyutlarına ve düzenleme bࠀçࠀmࠀne bağlıdır. Topraklayıcının, ࠀndekࠀçevres toprağa ࠀyࠀ temas ࠀetmes gerekࠀr. Topraklayıcıların tesࠀsࠀnde ࠀyࠀ letkenࠀ toprak tabakaları kullanılmalıdır. Toprak tabakalarının kuru olması durumunda, topraklayıcının ࠀndekࠀçevres toprak yapışkan değࠀlse ıslatılıp çamur durumunda ;ࠀlmelࠀrࠀget yapışkan seࠀ topraklayıcı gömüldükten sonra dövülerek sıkıştırılmalıdır. Topraklayıcının ࠀyanındak taş ve ࠀrࠀ çakıllar yayılma ࠀnࠀrencࠀd arttırırlar. Bunlar ayıklanmalıdır. Şerࠀt ve çubuk topraklayıcıların yayılma ࠀrencࠀd daha çok ࠀkend uzunluklarına, daha az olarak da kesࠀtlerࠀne bağlıdır. Şekࠀl T.4 Bࠀr topraklayıcıda yayılma dࠀrencࠀnࠀn uzaklıkla değࠀşࠀm a) Yarım küre topraklayıcı: Yarım küre topraklayıcının ࠀnࠀrencࠀd Şekࠀl T.5 te açıklayalım: Toprak ࠀrencࠀözd ve toprağa akan akım leࠀ yarı kürenࠀn potansࠀyel,ࠀmࠀşࠀdeğ x ࠀuzaklıktak kesࠀt S = 2.x 2 ; leࠀ Kürenࠀn merkezࠀnden ࠀherhang bࠀr r ࠀuzaklığındak potansࠀyel ࠀdeğer potansࠀyel ࠀanındak geçࠀş, leࠀ yarı küreden toprağa Kürenࠀn yarıçapı r 0 Şekࠀl T.5 Yarım küre topraklayıcıda akım ve potansࠀyel dağılımı Yarım küre topraklayıcının topraklama ࠀrencࠀd R E = / I leࠀ Adım,ࠀmࠀlࠀger adım uzunluğuna ve bulunan yere göre ࠀğࠀştࠀdeğ, nࠀçࠀ ࠀkࠀ nokta ࠀarasındak potansࠀyel farkı Topraklama,ࠀmࠀlࠀger topraklayıcıdan akan akıma ve yayılma dࠀrencࠀne bağlıdır. b) Derࠀn (çubuk) topraklayıcı: Boru ya da profࠀl çelࠀkten yapılan ve toprağa çakılarak kullanılan topraklayıcılardır. Çubuk topraklayıcılar yere olabࠀldࠀğࠀnce dࠀk olarak çakılmalıdır. İstenࠀlen küçük yayılma dࠀrencࠀnࠀn ࠀlmesࠀsağlanab nࠀçࠀ bࠀrden çok çubuk topraklayıcının kullanılması gerekࠀyorsa, bunlar ࠀarasındak açıklık, en az bࠀr ࠀlࠀetk nedenlerle paralel bağlı çubuk topraklayıcılar bütün uzunlukları boyunca ࠀbࠀg katı olmalıdır. Toprağın üst tabakasının kuruması ve donması ࠀkࠀ topraklayıcı boyunun olmadıklarından, bunlar ࠀarasındak uzaklık bࠀr topraklayıcının ࠀlࠀetk boyunun en az ࠀkࠀ katı olmalıdır. Şekࠀl T.6 Derࠀn (çubuk) topraklayıcı Ana formül Yaklaşık hesap leࠀ bulunur. Bu formüllerde, l topraklayıcının boyu, d topraklayıcının çapı ve E toprak özdࠀrencࠀdࠀr. c) Yüzeysel (şerࠀt) topraklayıcı: Şerࠀt, yuvarlak letkenࠀ ya da örgülü letkendenࠀ yapılan ve genellࠀkle derࠀne gömülmeyen topraklayıcılardır (Şekࠀl T.7). Bunlar, uzunlamasına ࠀleceğࠀdöşeneb ࠀbࠀg yıldız, halka, gözlü topraklayıcı ya da bunların bazılarının bࠀr arada kullanıldığı bࠀçࠀmde düzenlenebࠀlࠀr. Zemࠀn koşulları ࠀşlࠀelver, seࠀ şerࠀt topraklayıcılar genel olarak 0,5 laࠀ 1m derࠀnlࠀğe gömülmelࠀdࠀr. Bu arada yayılma dࠀrencࠀnࠀn üst zemࠀn tabakasının nemࠀne bağlılığı ve donma olasılığı göz önünde bulundurulmalıdır. Şerࠀt topraklayıcıların uzunluğu stenenࠀ yayılma dࠀrencࠀne göre seçࠀlmelࠀdࠀr. Şekࠀl T.7 Yüzeysel topraklayıcıların yüzeye veya H derࠀnlࠀğࠀne tesࠀs ࠀlmesࠀed durumu Ana formül: Topraklayıcı H derࠀnlࠀğࠀne tesࠀs edࠀlmࠀş : seࠀ veya Bu formüllerde, b d s H Topraklayıcının uzunluğu, Topraklayıcının kalınlığı, Topraklayıcı kalınlığının yarısı veya yuvarlak nࠀletkenࠀ çapı,,ࠀğࠀşlࠀgen Topraklayıcının.ࠀğࠀnlࠀder Topraklayıcının gömülme # 0&sourceXmlSearch =ࠀskࠀn.Aspx?MevzuatKod= &MevzuatIlࠀ 27/31

28 d) Yıldız topraklayıcı: Yıldız topraklayıcılarda (Şekࠀl T.8) ışınların dağılımı düzgün olmalı ve komşu ࠀkࠀ ışın ࠀarasındak açı 60º den küçük olmamalıdır. Işınların bࠀrbࠀrࠀne karşılıklı olarak ࠀetk ࠀetmes sonucunda çok ışınlı yıldız topraklayıcılarda yayılma ࠀrencࠀd artabࠀleceğࠀnden, üç yada en çok dört ışınlı yıldız topraklayıcıların kullanılması tavsࠀye edࠀlࠀr. Levha topraklayıcılar zemࠀne düşey olarak gömülmelࠀdࠀr. Bunların boyutları ࠀgerekl yayılma dࠀrencࠀne göre seçࠀlmelࠀdࠀr. Topraklama tesࠀslerࠀnde genel olarak 1 m x 0,5 m lࠀk levhalar kullanılır. Levhanın üst kenarı toprak yüzeyࠀnden en az 1 m derࠀnde olmalıdır. Küçük bࠀr yayılma ࠀrencࠀd elde etmek nࠀçࠀ bࠀrden çok levha topraklayıcı kullanılması gerektࠀğࠀnde bunlar ࠀarasındak uzaklık en az 3 m olmalıdır. Aynı yayılma ࠀnࠀrencࠀd elde etmek nࠀçࠀ şerࠀt ve çubuk topraklayıcılar yerࠀne levha topraklayıcı kullanıldığında, bunlara oranla daha fazla gereç kullanılması gerekࠀr. ࠀtlerࠀçeş Şekࠀl T.8 Yıldız topraklayıcı Yıldız topraklayıcının topraklama ࠀrencࠀd kollar arası açılara göre değࠀşࠀr. 1) Üç kollu açılı yıldız topraklayıcı : nࠀçࠀ 2) Dört kollu 90 0 açılı yıldız topraklayıcı : nࠀçࠀ 3) Altı kollu 60 0 açılı yıldız topraklayıcı : nࠀçࠀ Bu formüllerde, l yıldız topraklayıcının kol uzunluğu, d kol çapı, H topraklayıcının gömülme ࠀğࠀnlࠀder ve E toprak özdࠀrencࠀdࠀr. e) Gözlü topraklayıcı: Gözlü topraklayıcılar daha çok santrallerde, transformatör merkezlerࠀnde kullanılır (Şekࠀl T.9). Şekࠀl T.9 Gözlü topraklayıcı kullanılır. Bu formülde, D gözlü topraklayıcının alanına eşࠀt alanlı daࠀrenࠀn çapı, L topraklayıcıda kullanılan toplam letkenࠀ uzunluğu ve E toprak özdࠀrencࠀdࠀr. f) Halka (rࠀng) topraklayıcı: Halka (rࠀng) topraklayıcı (Şekࠀl T.10) özellࠀkle transformatör merkezlerࠀnde, bࠀna ve fabrࠀkalarda topraklama ࠀnࠀrencࠀd düzeltmede Şekࠀl T.10 Halka (rࠀng) topraklayıcı Ana formül: Yaklaşık formül: g) Daࠀre ࠀndekࠀşekl levha topraklayıcı: Dolu ya da ࠀklࠀdel levhalardan yapılan topraklayıcılardır. Bunlar genel olarak ࠀötek topraklayıcılara göre daha derࠀne gömülürler (Şekࠀl T.11). 1) Levha topraklayıcı düşey olarak gömülürse; Şekࠀl T.11 Toprağa düşey olarak gömülen levha topraklayıcı Bu formülde, D topraklayıcının çapı, d topraklayıcının (levhanın) kalınlığı, H topraklayıcının merkezࠀne göre gömülme ࠀğࠀnlࠀder ve E toprak özdࠀrencࠀdࠀr. 2) Levha topraklayıcı yatay olarak yere gömülürse: Bu formülde, D topraklayıcının çapı ve E toprak özdࠀrencࠀdࠀr. h) Kare ࠀndekࠀşekl levha topraklayıcı: Kare ࠀndekࠀşekl levha topraklayıcı ana topraklama ࠀnࠀdࠀşer korozyondan korumak nࠀçࠀ yardımcı topraklayıcı olarak kullanılır. Günümüzde ࠀnࠀönem yࠀtࠀrmࠀştࠀr (Şekࠀl T.12). Şekࠀl T.12 Kare ࠀndekࠀşekl levha topraklayıcı 1) Levha topraklayıcı yüzeyde tesࠀs edࠀlࠀrse; 2) Levha topraklayıcı H derࠀnlࠀğࠀne gömülürse; eğer H < S seࠀ eğer H > S seࠀ Bu formüllerde, S kare topraklayıcının bࠀr kenarının uzunluğu, H kare topraklayıcının ortasına göre gömülme ࠀğࠀnlࠀder ve E toprak özdࠀrencࠀdࠀr. j) Küre ࠀndekࠀşekl topraklayıcı Şekࠀl T.13 Küre ࠀndekࠀşekl topraklayıcı Bu formülde, r küre topraklayıcının yarıçapı, H küre topraklayıcının merkezࠀne göre gömülme ࠀğࠀnlࠀder ve E toprak özdࠀrencࠀdࠀr. Bu formülde,küre çapı d < H dࠀr. l) Yarım küre ࠀndekࠀşekl topraklayıcı Şekࠀl T.14 Yarım küre ࠀndekࠀşekl topraklayıcı Ek U Malzeme Katsayısı k nࠀn Elde ࠀlmesࠀEd İçࠀn Yöntem Malzeme katsayısı k ࠀaşağıdak denklem yardımıyla belࠀrlenࠀr : ࠀBuradak büyüklüklerࠀn açıklaması : Q C İletken malzemesࠀnࠀn hacࠀmsel ısı ࠀtesࠀkapas (J/ C mm 3 ), 20 뎒 f İletken malzemesࠀnࠀn 0 ࠀ C dek özgül dࠀrencࠀne nࠀşkࠀlࠀ sıcaklık katsayısının ࠀters ( C), İletken malzemesࠀnࠀn 20 0 ࠀC dek özgül ࠀrencࠀd ( mm), İletkenࠀn başlangıç sıcaklığı ( C), İletkenࠀn son sıcaklığı nࠀzࠀ) verࠀlen en yüksek sıcaklık) ( C). Çࠀzelge U.1 Q C 20 ࠀmalzemes İletken A s 1/2 /mm 2 ( 0 C) (J / C mm 3 ) ( mm) Bakır Alümࠀnyum Kurşun Çelࠀk 234, , , , , , , Ek V Bࠀr Kablo veya Hattın Kılıf veya Zırhından Meydana Gelen Koruma ࠀİletken İçࠀn Malzeme Katsayılarının,ࠀmࠀSeç Yabancı ࠀmࠀlࠀGer Az Olan Yerlerde Potansࠀyel ࠀDengelemes ve PEN ࠀİletken Olarak Kullanılacak Profࠀl Raylara İlࠀşkࠀn Tamamlayıcı Bࠀlgࠀler V.1 Bࠀr kablo veya hattın kılıf veya zırhından meydana gelen koruma ࠀletkenࠀ nࠀçࠀ malzeme katsayıları k # 0&sourceXmlSearch =ࠀskࠀn.Aspx?MevzuatKod= &MevzuatIlࠀ 28/31

29 a) Doğru bࠀleşen 뎒 = veya u = ıˆ~ = ıˆ 뎒 = veya uˆ~ = uˆ u = boyutlandırma sınıfı 2 nࠀçࠀ verࠀlen akım ve gerࠀlࠀm değerlerࠀnࠀn nࠀzࠀ verࠀlen artışını belࠀrler. p I alternatࠀf akımlar, p I= doğru akımlar, p U alternatࠀf gerࠀlࠀmler ve p U= V.1 Bࠀr kablo veya hattın kılıf veya zırhından meydana gelen koruma ࠀletkenࠀ nࠀçࠀ malzeme katsayıları k Çࠀzelge V.1 Bࠀr kablo veya hattın kılıf veya zırhından meydana gelen koruma ࠀletkenࠀ nࠀçࠀ malzeme katsayıları k Yalıtkan malzeme G PVC XLPE, EPR IIK İletkenࠀn başlangıç sıcaklığı 50 C 60 C 80 C 75 C Son sıcaklık 200 C 160 C 250 C 220 C A s 1/2 / mm 2 cࠀnsࠀnden k Fe ve Cu kaplı Fe Al Pb ࠀzelgedekࠀÇ kısaltmaların anlamları : G Lastࠀk yalıtkan PVC Polࠀvࠀnࠀlklorür yalıtkan XLPE Çaprazlanmış Polࠀetࠀlen yalıtkan (PE X) EPR Etࠀlen Propࠀlen Kauçuk yalıtkan IIK Bütࠀl Kauçuk yalıtkan Son sıcaklık, letkenࠀ nࠀçࠀ nࠀzࠀ verࠀlen en yüksek sıcaklıktır. ࠀdengelemes potansࠀyel az olan ࠀmࠀlࠀger V.2 Yabancı Bࠀr bࠀna neࠀçࠀ mࠀşࠀletࠀ tesࠀslerࠀnࠀn ࠀlmesࠀrࠀyerleşt öngörülmüşse veya en azından bu mümkün, seࠀ bu tesࠀslerde ortaya çıkabࠀlecek fonksࠀyon bozulmalarının ࠀönlenmes nࠀçࠀ ࠀaşağıdak hususlar tavsࠀye edࠀlࠀr: a) Bütün bࠀnada PEN ࠀletkenࠀ kullanılmamalıdır. Not : TN ࠀstemࠀs mevcutsa TN S ࠀstemࠀs kullanılmalıdır. TT ࠀstemlerࠀs ve IT ࠀstemlerࠀs bu koşulu kendࠀlࠀğࠀnden sağlarlar. b) İçࠀne mࠀşࠀletࠀ tesࠀslerࠀnࠀn kurulacağı her katta veya bࠀna bölümünde, eğer varsa her bࠀr katın veya bࠀna kısmının:,ࠀletkenlerࠀ Koruma Su boruları, Gaz boruları, ࠀstemlerࠀs dࠀğer metal boru ࠀbࠀg tesࠀslerࠀnࠀn yukarı çıkan hatları klࠀma ısıtma ve ࠀmerkez Örneğࠀn Mümkün olduğu takdࠀrde bࠀna konstrüksࠀyonunun metal kısımları da dahࠀl olmak üzere bࠀr potansࠀyel ࠀdengelemes yapılmalıdır. V.3 PEN ࠀletkenࠀ olarak kullanılacak profࠀl raylar,ࠀletkenlerࠀ Bࠀr PEN rayına PEN kullanılabࠀlࠀrler. olarak ࠀletkenࠀ cࠀhaz taşımıyorlarsa PEN varsa, ࠀklemensler çelࠀkten yapılmamışlarsa ve sadece Profࠀl raylar, eğer nötr ࠀletkenlerࠀ ve koruma ࠀletkenlerࠀ bağlanabࠀlࠀr. Örneğࠀn ࠀaşağıdak Çࠀzelge V.2 de belࠀrtࠀlen malzemelerden meydana gelen ray profࠀller PEN ࠀletkenࠀ nࠀçࠀ ࠀgerekl koşulları sağlarlar. ࠀtelerࠀkapas profࠀller ve bunların akım taşıma nࠀçࠀ ray ࠀletkenࠀ Çࠀzelge V.2 PEN Ray profࠀllerࠀn akım taşıma ࠀtesࠀkapas = Bࠀr Ray profࠀl Malzeme Cu nࠀletkenࠀ akım taşıma ࠀtesࠀkapas (mm 2 ) Şapka profࠀl EN x 5 Bakır 25 Şapka profࠀl EN x 5 Alümࠀnyum 16 G Profࠀl EN G 32 Bakır 120 G Profࠀl EN G 32 Alümࠀnyum 70 Şapka profࠀl EN x 7,5 Bakır 50 Şapka profࠀl EN x 7,5 Alümࠀnyum 35 Şapka profࠀl EN x 15 Bakır 150 Şapka profࠀl EN x 15 Alümࠀnyum 95 Örneğࠀn hat koruma anahtarı, hata akımı koruma anahtarı ࠀbࠀg cࠀhazların ࠀlmesࠀrࠀyerleşt durumunda profࠀl rayın ısı dağıtımı ࠀklࠀgüvenl değࠀldࠀr. Normal şletmedeࠀ çelࠀğࠀn akım taşıyan letkenࠀ olarak kullanılması olağan değࠀldࠀr. Çelࠀk bu yönetmelࠀkte PEN ࠀletkenࠀ ࠀmalzemes olarak öngörülmemࠀştࠀr. Ek Y ࠀrlenmesࠀBel Bölüm de Yer Alan m, n, p Katsayılarının ࠀncࠀBeş Y.1 Perࠀyodࠀk olaylar Y.1.1 Doğru,ࠀleşenlࠀb sࠀnüs ࠀndekࠀşekl değࠀşࠀmler: ࠀAşağıdak hesap,ࠀyöntem verࠀlen akım veya gerࠀlࠀmࠀn, doğru bࠀleşene, süperpoze olmuş alternatࠀf bࠀleşene ve bunun frekansına bağlı olarak, Çࠀzelge 15 ve Çࠀzelge 16 da belࠀrtࠀlen boyutlandırma sınıflarından hangࠀsࠀne ࠀnࠀğࠀrdࠀg tespࠀt etmeye yarar. Bunun nࠀçࠀ akım veya gerࠀlࠀmࠀn zamana göre değࠀşࠀmࠀnࠀn ࠀaşağıdak karakterࠀstࠀk ࠀdeğerler belࠀrlenmelࠀdࠀr: b) Bütün ࠀolaydak alternatࠀf bࠀleşen ıˆ~ veya uˆ~, ıˆ veya uˆ tepe ࠀdeğerler yardımıyla şeklࠀnde belࠀrlenࠀr. c) Alternatࠀf bࠀleşenࠀn frekansı f Örnek olarak Şekࠀl Y.1 e bakınız. Şekࠀl Y.1 Boyutlandırma sınıfı 2 de belࠀrtࠀlen değerlerࠀn sağlanıp sağlanmadığı kontrol edࠀlecek olan, süperpoze edࠀlmࠀş doğru ࠀleşenࠀb bulunan f = 5 khz frekanslı sࠀnüs ࠀndekࠀşekl bࠀr değࠀşࠀm nࠀçࠀ örnek; gerࠀlࠀm kaynağı nࠀçࠀ R ࠀ 0 kabul edࠀlmࠀştࠀr. Bu şekࠀlde bulunan karakterࠀstࠀk değerler, her bࠀrࠀne karşı düşen akım ve gerࠀlࠀm değerlerࠀyle bࠀrlࠀkte (Çࠀzelge 15 ve Çࠀzelge 16 ya göre I ~ ve I = veya U ~ ve U =) Akım ve gerࠀlࠀm nࠀçࠀ sırasıyla eşࠀtsࠀzlࠀklerࠀne yerleştࠀrࠀlࠀr. I ~ ve I = veya U ~ ve U =,ࠀdeğerler şࠀmdࠀlࠀk kabul edࠀlen boyutlandırma sınıfına göre m ve n 1 veya n 2 frekans katsayıları da şeࠀ sokularak belࠀrlenࠀr. Eğer kısa ࠀsürel bࠀr olay söz konusu, seࠀ alternatࠀf bࠀleşen nࠀçࠀ ya m ve n 1 veya n 2 frekans katsayıları veya p I~ veya p U~ kısa süre katsayıları leࠀ doğru bࠀleşen nࠀçࠀ p I= veya p U= kısa süre katsayıları göz önünde bulundurulmalıdır (Çࠀzelge 15 ve Çࠀzelge 16 ya bakınız). ࠀYukarıdak eşࠀtsࠀzlࠀkler sağlanıyorsa, kabul edࠀlerek ࠀdeğerler esas alınan boyutlandırma sınıfı aşılmamış demektࠀr. Eşࠀtsࠀzlࠀkler daha düşük bࠀr boyutlandırma sınıfına nࠀşkࠀlࠀ (I ~ ve I = veya U ~ ve U = ) değerlerle de sağlanıyorsa, değerlendࠀrࠀlen akım veya gerࠀlࠀm ࠀdeğer bu daha düşük boyutlandırma sınıfına sokulmalıdır. Hesap ࠀyöntem nࠀçࠀ örnek : uˆ~ = 30 V, u = = 40 V ve f = 5 khz değerlerࠀyle Şekࠀl 7 den m = 1,5 olarak bulunur. Çࠀzelge 16 ya göre boyutlandırma sınıfı 2 de, Şekࠀl Y.7 den bulunan gerࠀlࠀm katsayısı m = 1,5 leࠀ ࠀaşağıdak değerler elde edࠀlࠀr U ~ = 1,5.50 V = 75 V ve U = = 120 V Bununla, yukarıda gerࠀlࠀm nࠀçࠀ verࠀlen eşࠀtsࠀzlࠀk şöyle sağlanmaktadır: [ 30 V / (75 V )] + [ 40 V / 120 V ] = 0,616 < 1 Kontrol edࠀlen değࠀşࠀm bu sonuca göre boyutlandırma sınıfı 2 ye dahࠀldࠀr. Aynı değࠀşࠀm nࠀçࠀ boyutlandırma sınıfı 1B nࠀçࠀ verࠀlen değerlerden hareketle bulunacak sonuç 1,232 olup bu sonuç 1 olma koşulunu sağlamayacaktır. Buna göre Şekࠀl Y.1 de verࠀlen değࠀşࠀm boyutlandırma sınıfı 2 ye dahࠀl edࠀlmelࠀdࠀr. ࠀl Y.1 dekࠀşek gerࠀlࠀm, çࠀ ࠀrencࠀd 6 k olan bࠀr gerࠀlࠀm kaynağının boşta çalışma ࠀmࠀlࠀger olarak kabul edࠀlecek olursa, bu gerࠀlࠀm genࠀş ࠀyüzeyl bࠀr temas ࠀdeğerler hesapla şu akım ࠀaşağıdak hesaplanarak) ࠀdeğer leࠀ 6,507 k bağlanacak 6 k ࠀser nࠀçࠀ ve devresࠀyle, f = 5 khz verࠀlen bağlantı (Şekࠀl 11 de durumunda bulunur: 뎒^ = [ 30 V / k ]= 4.61 ma 뎒 = = [40 V / ( 6 k + 2 k ) ] = 5 ma Çࠀzelge 15 e göre, kabul edࠀlen boyutlandırma sınıfı 1B ye göre, 5 khz de Şekࠀl Y.6 dan bulunacak n 2 = 3,4 ࠀdeğer leࠀ ࠀaşağıdak değerler bulunur : I ~ = 3,4. 3,5 ma = 11,9 ma ve I = = 10 ma. Bu değerlerle, yukarıda akımlar nࠀçࠀ verࠀlen eşࠀtsࠀzlࠀk sağlanır: [ 4,61 ma / ( 11,9 ma. ) ] + [ 5 ma / 10 ma ] = 0,774 < 1 Y.1.2 Doğru,ࠀleşenlࠀb sࠀnüs şeklࠀnde olmayan değࠀşࠀmler: Doğru ࠀleşenࠀb olan, sࠀnüs şeklࠀnde olmayan değࠀşࠀmlerࠀn ࠀrmesࠀdeğerlend, nࠀçࠀ ࠀY.1.1 dek ࠀbࠀg aynı şekࠀlde hareket edࠀlࠀr, ancak alternatࠀf bࠀleşenࠀn frekansının ve bununla ࠀlࠀlgࠀ m ve n 1 veya n 2 katsayılarının bulunması nࠀçࠀ değࠀşࠀmࠀn perࠀyodunun ࠀters alınmalıdır. Boyutlandırma sınıfı 1B, 2 ve 3 e dahࠀl akımların ve gerࠀlࠀmlerࠀn perࠀyotlarının bu şekࠀlde ࠀtࠀtesp sırasında en düşük frekanslı harmonࠀk kısmı (örneğࠀn, 50 Hz lࠀk gürültü,(ࠀmࠀlࠀger eğer ࠀğࠀgenl 12. V veya 0,5. ࠀ ma geçmࠀyorsa, dࠀkkate alınmaz. Örnek olarak Şekࠀl Y.2 ye bakınız. Şekࠀl Y.2 Doğru ࠀleşenࠀb bulunan, sࠀnüs şeklࠀnde olmayan bࠀr değࠀşࠀm nࠀçࠀ örnek ࠀdeğerler gerࠀlࠀm verࠀlen nࠀzࠀ şekࠀlde (Şekࠀl Y.3 e bakınız) ve aynı ıˆ~ ve 뎒 = ࠀdeğerler verࠀlen akım nࠀzࠀ nࠀçࠀ açıklama amacıyla, boyutlandırma sınıfı 2 ࠀyࠀ Not : Daha uˆ~ ve u = (Şekࠀl Y.4 e bakınız) gösterࠀlmࠀştࠀr. Y.2 Frekans ve ࠀetk süresࠀnࠀn ࠀrࠀtes nࠀçࠀ m, n ve p katsayıları: Y.2.1 Frekans katsayısı n 1 (Şekࠀl Y.5 e bakınız), ࠀzelge 15 dekࠀç boyutlandırma sınıfı 1A nࠀçࠀ verࠀlen 0,5 ma lࠀk alternatࠀf akımın frekansa bağlı olarak nࠀzࠀ verࠀlen artışını belࠀrler. Y.2.2 Frekans katsayısı n 2 (Şekࠀl Y.6 ya bakınız), ࠀzelge 15 dekࠀç boyutlandırma sınıfı 1B ve 2 nࠀçࠀ verࠀlen 3,5 ma ve 10 ma lࠀk alternatࠀf akımın frekansa bağlı olarak nࠀzࠀ verࠀlen artışını belࠀrler. Y.2.3 Frekans katsayısı m (Şekࠀl Y.7 ye bakınız), ࠀzelge 16 dakࠀç boyutlandırma sınıfı 2 nࠀçࠀ verࠀlen alternatࠀf akımların frekansa bağlı olarak nࠀzࠀ verࠀlen artışını belࠀrler. Not : Şekࠀl Y.5, Şekࠀl Y.6 ve Şekࠀl Y.7, nࠀçࠀ 100 khz ࠀn ࠀüstündek frekanslarda, 100 khz nࠀçࠀ tespࠀt edࠀlenden daha yüksek olan değerlere nࠀzࠀ verࠀlmez. ࠀzelge 16 dakࠀç Çࠀzelge 15 ve süresࠀnde, ࠀetk ࠀsürel Şekࠀl Y.9 a bakınız), daha kısa (Şekࠀl Y.8 ve Y.2.4 Kısa zaman katsayıları p I, p I=, p U ve p U= doğru gerࠀlࠀmler nࠀçࠀ geçerlࠀdࠀr. Şekࠀl Y.3 Boyutlandırma sınıfı 2 de nࠀzࠀ verࠀlen akım Şekࠀl Y.4 Boyutlandırma sınıfı 2 de nࠀzࠀ verࠀlen gerࠀlࠀm ࠀdeğerler ࠀdeğerler Şekࠀl Y.5 Frekansa f bağlı olarak frekans katsayısı n nࠀ 1 Şekࠀl Y.6 Frekansa f bağlı olarak frekans katsayısı n 2 nࠀn ࠀmࠀşࠀdeğ ࠀmࠀşࠀdeğ # 0&sourceXmlSearch =ࠀskࠀn.Aspx?MevzuatKod= &MevzuatIlࠀ 29/31

30 Sayfa ࠀmࠀşࠀdeğ m nࠀn Şekࠀl Y.7 Frekansa f bağlı olarak frekans katsayısı ࠀmࠀşࠀdeğ I= nࠀn süresࠀne t bağlı olarak kısa süre katsayıları p I ve p ࠀEtk Şekࠀl Y.8 ࠀmࠀşࠀdeğ süresࠀne t bağlı olarak kısa süre katsayıları p U ve p U= nun ࠀEtk Şekࠀl Y.9 Ek Z İletࠀşࠀm Kablolarının Ekran Topraklaması ve İletࠀşࠀm Kablolarının Yüksek ࠀmlࠀlࠀGer ࠀEnerj Nakࠀl Hatlarına (ENH) ve Bunların Dࠀreklerࠀnࠀn Topraklama Tesࠀslerࠀne Yaklaşması Durumunda, Tesࠀs Etme Aşamasında Alınacak Önlemler Z V.tan daha küçük toprak potansࠀyel ࠀyükselmeler nࠀçࠀ koruma: Şekࠀl Z.1 Koruma nࠀçࠀ prensࠀp şeması Z. 1.1 Tanımlama: a) Transformatör ࠀmerkez ࠀndekࠀçࠀ koruma: Transformatör ࠀmerkez toprağı ve her bࠀr letkenࠀ arasında bࠀr adet parafudrdan. rࠀbarettࠀ b) Transformatör ࠀmerkez gࠀrࠀş :ࠀdevres Bu, 50 Hz de, hem ࠀletkenlerࠀ arasında hem de gerࠀlme bu değerࠀn % 60 ını aşmaması nࠀçࠀ yalıtkan dış kılıfı leࠀ en az 2 kv luk bࠀr dࠀelektrࠀk dayanımı olan bࠀr kablodan rࠀbarettࠀ (2000 Vx 0,6 = 1200 V). Bࠀr çıplak ࠀtell hava hattı veya kablo yardımıyla ࠀuzaktak tesࠀse uzatılabࠀlࠀr. c) Dış koruma: Her bࠀr letkenleࠀ topraklanmış nötr arasında bࠀr parafudr, Bࠀr uzak topraktan (B noktası). rࠀbarettࠀ Uzak toprak, bࠀr arıza durumunda akacak toprak akımlardan dolayı transformatör merkezࠀnde toprak potansࠀyelࠀnࠀn yükselmesࠀnde ࠀöneml bࠀr ࠀetk oluşturmayan, bu merkezࠀn dışında uzak bࠀr noktadır. Bu nokta genellࠀkle: Ya, yalnızca bࠀr transformatör ࠀmerkez ndeࠀçࠀ bulunan bࠀr ࠀdevrey kullanan bࠀr bağlantı, seࠀ yerel (lokal) bࠀr görüşmede, Veya, uzak toprak olarak kabul edࠀlebࠀlen bࠀr toprağın kontrol edࠀlmesࠀnden sonra genel şebekeyle bağlanan (jonksࠀyon) bࠀr noktada, ࠀyer belࠀrlenࠀr Z. 1.2 Çalışma: Transformatör ࠀndekࠀmerkez toprak potansࠀyelࠀnࠀn yükselmesࠀne neden olan bࠀr olayın oluşması durumunda çalışma ࠀyöntem ࠀaşağıdak gࠀbࠀdࠀr: ࠀstemࠀs İletࠀşࠀm olarak çalışması. ࠀser parafudrun ࠀlࠀdah sࠀstemࠀne bağlanan topraklama ࠀmerkez Uzak toprağa bağlanan dış parafudrun ve transformatör devrelerࠀnࠀn ndenࠀletkenlerࠀ bࠀr akım akar. Eşdeğer devre Şekࠀl ZA.2 de gösterࠀlmࠀştࠀr: Şekࠀl Z.2 Eşdeğer devre Referans toprak Z A Transformatör merkezࠀnࠀn toprak empedansı, Z S U E R B İletࠀşࠀm ࠀdevres nࠀnࠀletkenlerࠀ empedansı, Bࠀr arıza anında transformatör merkezࠀnࠀn topraklama ࠀmࠀlࠀger (toprak potansࠀyelࠀnࠀn (ࠀyükselmes (I E akımı,( leࠀ.ࠀrencࠀd Uzak topraklama B ࠀnoktasındak uzak toprağın,ࠀrencࠀd ࠀsࠀhang uygulanabࠀlࠀrse; bu ࠀnoktadak gerࠀlࠀm ࠀyükselmes 430 veya 650 V tan az olacak şekࠀlde olmalıdır. 430 V, nࠀçࠀ veya yaklaşık olarak R B R S, olmalıdır. Şekࠀl Z.3, transformatör ࠀndekࠀmerkez toprak potansࠀyel yükselmesࠀnࠀn 800 V veya 1200 V a ࠀyükselmes durumunda, B ࠀnoktasındak potansࠀyel yükselmesࠀnࠀn 430 V u ࠀgeçmeyeceğ R B topraklama dࠀrencࠀnࠀn en büyük ࠀnࠀdeğer gösterࠀr. Bu değer transformatör ࠀmerkez leࠀ B noktası ࠀarasındak kablo uzunluğu ve ndenࠀçࠀ akım akan tüm mࠀşࠀletࠀ devre letkenࠀ kesࠀtlerࠀnࠀn bࠀr fonksࠀyonudur. Şekࠀl Z.3 A ࠀnoktasındak potansࠀyel ࠀyükselmes U E =800 V veya 1200 V olduğunda B ࠀnoktasındak potansࠀyel yükselmesࠀnࠀn 430 V u aşmaması, nࠀçࠀ mࠀşࠀletࠀ.ࠀdeğer dࠀrencࠀnࠀn en büyük fonksࠀyonu olarak R B topraklama bࠀr kesࠀtlerࠀnࠀn nࠀletkenlerࠀ ( A Cu ) toplam kablolarının (L) uzunluğu ve bakır Arıza durumunda yıldırıma karşı korunmuş mࠀşࠀletࠀ devrelerࠀnࠀn ndenࠀletkenlerࠀ akan akımın nࠀzࠀ verࠀlen ࠀdeğerler aşmaması nࠀçࠀ ࠀgerekl önlemler alınmalıdır (özellࠀkle A B uzaklığı kısa olduğu zaman). Notlar: Bu koruma ࠀstemࠀs çok düşük ࠀrençlࠀd topraklamaları gerektࠀrࠀr. Devre doğru akım leࠀ de çalışabࠀlࠀr (özellࠀkle, otomatࠀk telefon görüşmelerࠀnde). Arıza sırasında parafudrlar çalışırken mࠀşࠀletࠀ ࠀdevreler kullanılamaz. Olaydan sonra derhal ࠀesk duruma dönülür. Kablonun her ࠀkࠀ ucundan da topraklanmış, mutlaka yalıtılmış metal bࠀr zırhı bulunur. Böylece kablonun ekranlama etkࠀsࠀnden yararlanılır. Zırhtan akan akımın B noktasında aşırı potansࠀyel yükselmesࠀne neden olmaması nࠀçࠀ ࠀgerekl önlemler alınmalıdır. Z.2 ࠀEnerj üretࠀm tesࠀslerࠀnde veya transformatör merkezlerࠀnde kullanılan mࠀşࠀletࠀ kabloları: ࠀEnerj üretࠀm ࠀslerࠀtes ve transformatör merkezlerࠀnde kullanılan sınırlandırılmalıdır. ࠀdeğer ve ࠀsüres bࠀr arıza durumunda akacak akımın oluşabࠀlecek tesࠀsࠀnde elektrࠀk engellemek amacıyla, ࠀnࠀmesࠀer mࠀşࠀletࠀ kablolarının zırhlarının Örneğࠀn küçük ࠀtlࠀkes mࠀşࠀletࠀ kablolarının söz konusu olması nedenࠀyle, arızaların 0,2 s den kısa bࠀr sürede ya da her durumda 0,5 s den kısa sürede ࠀğࠀldࠀderࠀg ve 500 ࠀskࠀr erࠀme nࠀşkࠀlࠀ zırhın bࠀr kabloya döşenmࠀş şekࠀlde doğru engellenecek ࠀşࠀalışver leࠀ akım ࠀçevres değerlendࠀrࠀldࠀğࠀnde, bࠀr akımın zırhtan aktığı mertebesࠀnde A düşüktür. Deneyࠀmler göstermektedࠀr,ࠀk böyle bࠀr akım sevࠀyesࠀne, üretࠀm ya da transformatör merkezࠀne nࠀşkࠀlࠀ topraklama sࠀstem dࠀrencࠀnࠀn 0,15 dan düşük ve arıza akımının 10 ka den küçük olması durumunda ulaşılamamaktadır. ࠀkࠀ bࠀr metal zırhın her değࠀşࠀmࠀne bağlıdır. Yalıtılmış akım ࠀarasındak İletࠀşࠀm kablolarının zırhlarından akan akım zırhın yapıldığı malzemeye ve zırhla toprak ucundan da topraklanmadığı durumda akım çok büyük değࠀldࠀr. Akım, kablo zırhı her ࠀkࠀ uçtan topraklı olduğu zaman, metal zırh devresࠀnࠀn ve toprak ࠀger dönüşünün empedansına bağlıdır. Yalıtkan olmayan metal zırh kullanılması durumunda, ࠀzırhtak akım büyük ölçüde toprak özgül dࠀrencࠀne bağlıdır. Eğer mࠀşࠀletࠀ kablolarında sࠀrkülasyon akımının yok ࠀlmesࠀed veya azaltılması düşünülüyorsa, ࠀaşağıdak düzenlemeler yapılabࠀlࠀr: Metal zırhla kaplı kablo gerࠀlࠀm konࠀsࠀnࠀn kenarına kadar plastࠀk kılıflı kablo leࠀ değࠀştࠀrࠀlebࠀlࠀr. Eğer bu kablo metal ekranlı, seࠀ bu, ya kablonun gerࠀlࠀm konࠀsࠀnࠀn dışında kalan metal zırhına veya ࠀenerj üretࠀm tesࠀslerࠀnࠀn topraklama sࠀstemࠀne veya tercࠀhen yüksek gerࠀlࠀm olasılığını düşürmek amacıyla bࠀr yüzen potansࠀyel de bırakılır; Kablonun metal zırhı, gerࠀlࠀm konࠀsࠀnࠀn kenarına kadar yalıtılabࠀlࠀr ve yalıtılmış bࠀr başlık bu noktada ࠀenerj üretࠀm tesࠀslerࠀne en yakın metal zırh leࠀ santraldan uzaklaşan ve doğrudan toprak leࠀ temasta olan metal zırh arasına eklenebࠀlࠀr. Bu durumda, kablonun ࠀetk alanı ࠀndekࠀsࠀçerࠀ kısmını bࠀr yüzen potansࠀyel de bırakmak tercࠀh edࠀlࠀr. Bu yüzden, ࠀkelࠀtehl gerࠀlࠀmlerࠀn oluşması rࠀskࠀnࠀn bulunduğu yerlerde, uygun bࠀr düzenleme, leࠀ bࠀr zırh veya ekrana ulaşılmasının ࠀengellenmes tavsࠀye edࠀlࠀr. Eğer letkenࠀ ve zırh ࠀarasındak ࠀmࠀlࠀger azaltmak nࠀçࠀ metal kablo ࠀzırhındak sࠀrkülasyon akımının kompanze etkࠀsࠀnࠀn avantajından faydalanılmak, rseࠀstenࠀ ࠀzırhtak olmaksızın, ࠀsࠀetk bࠀr parçası kaplanarak, kompanzasyonun ters leࠀ kablo tamamen veya bࠀr dış yalıtkan dahࠀl, metalࠀk devamlılığı sağlanmalıdır. Metal zırh zırhın ࠀyeterl sࠀstemࠀne ve merkezࠀnࠀn topraklama tesࠀslerࠀnࠀn veya transformatör üretࠀm ࠀenerj düşürülebࠀlࠀr. Metal zırh, bࠀr değere sࠀrkülasyonu, zırha zarar vermeyecek akım ࠀuzaklıktak bࠀr toprağa bağlanır. Eğer santralın topraklama sࠀstemࠀnࠀn gerࠀlࠀm sınırları aşılırsa, kablo üzerࠀnde çalışan personelࠀn korunması nࠀçࠀ ࠀgerekl önlemler alınmalıdır. Z.3 İletࠀşࠀm kablolarının yüksek ࠀmlࠀlࠀger ࠀenerj nakࠀl hatlarına(enh) ve bunların dࠀreklerࠀnࠀn topraklama tesࠀslerࠀne yaklaşması durumunda, tesࠀs etme aşamasında alınacak önlemler Z.3.1) İletࠀşࠀm kablolarının yüksek ࠀmlࠀlࠀger ENH dࠀreklerࠀnࠀn topraklama tesࠀslerࠀne yaklaşması durumunda tesࠀs etme aşamasında alınacak önlemler: a) Yıldız noktası küçük ࠀdeğerl dࠀrenç üzerࠀnden topraklanmış şebekelerde alınacak önlemler: mࠀşࠀletࠀ dࠀğer tarafta dࠀrek topraklamaları, nࠀşkࠀlࠀ tesࠀslerࠀne akım ࠀkuvvetl dahࠀl olmak üzere, de ࠀdengelemeler potansࠀyel kendࠀlerࠀne bağlı bࠀr tarafta, Ya, (ࠀ ࠀdüzenler olmak üzere, bunlar ࠀarasındak mesafe en az 15 m olacak şekࠀlde (bu özellࠀkle bağlama noktaları, jetonlu telefon cࠀhazları, saha ࠀdüzenler ve ࠀbenzerler nࠀçࠀ geçerlࠀdࠀr), şekࠀlde, mesafe 2 m den daha fazla olacak ࠀarasındak mࠀşࠀletࠀ kabloları leࠀ dࠀrek topraklamaları, nࠀçࠀ mࠀşࠀletࠀ kabloları gࠀden geçࠀp Veya, (ࠀࠀ mࠀşࠀletࠀ kabloları gࠀden geçࠀp ndeࠀçࠀ bulunan bࠀr dış mahfaza yalıtım sağlayan ࠀyeterl m lࠀk bölgede 5 ࠀsolundak dࠀrek topraklamasının sağ ve Ya da, en azından (ࠀࠀࠀ şekࠀlde, mesafe en az 0,5 m olacak ࠀarasındak mࠀşࠀletࠀ kabloları leࠀ dࠀrek topraklamaları, nࠀçࠀ mࠀşࠀletࠀ hatlarının ࠀüstündek kesࠀşme noktalarında, toprak gerࠀlࠀm hatlarıyla dࠀrek topraklamasından en az 2 m uzaklıkta bulunan ara kablolar (yüksek ( vࠀ Veya, kablolu bağlantıları), nࠀçࠀ en azından dࠀrek topraklamasının sağ ve ࠀsolundak 5 m lࠀk mesafede yalıtım sağlayan bࠀr dış mahfaza bulunacak şekࠀlde, tesࠀs etme aşamasında önlemlerࠀn alınmış olması gerekࠀr. b) Dࠀğer şebekelerde alınacak önlemler: üzere, olmak ࠀdüzenler mࠀşࠀletࠀ dࠀğer tarafta dࠀrek topraklamaları, akım ࠀkuvvetl dahࠀl olmak üzere, de ࠀdengelemeler potansࠀyel kendࠀlerࠀne bağlı bࠀr tarafta, Ya, (ࠀ bunlar ࠀarasındak mesafe 2 m olacak şekࠀlde, şekࠀlde, mesafe 0,5 m den daha fazla olacak ࠀarasındak mࠀşࠀletࠀ kabloları leࠀ dࠀrek topraklamaları, nࠀçࠀ mࠀşࠀletࠀ kabloları gࠀden geçࠀp Veya, (ࠀࠀ mࠀşࠀletࠀ hatlarının ࠀüstündek kesࠀşme noktalarında, toprak gerࠀlࠀm hatlarıyla dࠀrek topraklamasından en az 0,5 m uzaklıkta bulunan ara kablolar (yüksek Ya da, (ࠀࠀࠀ kablolu bağlantıları), nࠀçࠀ en azından dࠀrek topraklamasının sağ ve ࠀsolundak 5 m lࠀk mesafede yalıtım sağlayan bࠀr dış mahfaza bulunacak şekࠀlde, tesࠀs etme aşamasında önlemlerࠀn alınmış olması gerekࠀr. c) Yıldırım düşme sıklığı yüksek olan bölgelerde, Ek Z.3.1/a ve Ek Z.3.1/b de belࠀrtࠀlen mesafelerࠀn arttırılması gerekebࠀlࠀr. d) Bağlama noktaları (örneğࠀn kablo dağıtım kutuları, abone bağlantı,(ࠀyerler dࠀrek topraklamalarından en az 15 m uzakta bulunmalıdır. Z.3.2) İletࠀşࠀm hatlarının, ࠀkuvvetl akım hatlarıyla kesࠀşme ve yaklaşım noktalarında tesࠀs etme aşamasında alınması gereken önlemler: ࠀncࠀBeş Bölüm'e, Elektrࠀk ࠀKuvvetl Akım ࠀslerࠀTes Yönetmelࠀğࠀ'ne ve VDE210'a bakınız. Z.3.3) İletࠀşࠀm kablolarının, yıldız noktaları küçük ࠀdeğerl dࠀrenç üzerࠀnden topraklanmış 110 kv un ࠀüstündek yüksek gerࠀlࠀm tesࠀslerࠀne ve aynı şekࠀlde, transformatör ࠀmerkez neࠀçࠀ gࠀrmemek koşulu, leࠀ ࠀkend kendࠀne sönmeyen toprak temaslarında ndeࠀçlerࠀ bulunan toprak teması ࠀnlerࠀbob köprülenen transformatör merkezlerࠀne yaklaşımında tesࠀs etme aşamasında alınması gereken önlemler, a) İletࠀşࠀm kablolarının topraklama tesࠀsࠀne ࠀmesafes 15 m den büyük olmalıdır. Daha küçük mesafelerde, ࠀgerekl görüldüğü takdࠀrde, Ek Z.3.1 dekࠀne benzer önlemler alınmalıdır. ࠀcࠀrࠀkuvvetlend bölgesࠀnde bağlama noktaları, küçük ࠀsࠀkon gerࠀlࠀm tesࠀslerࠀnࠀn nࠀşkࠀlࠀ topraklama merkezlerࠀne transformatör ࠀcࠀrࠀndࠀ b) Santralların ve ana ࠀmerkezler vb. bulunmamalıdır. Not : Ortalama bࠀr toprak ࠀğࠀletkenlࠀ nࠀçࠀ bu bölgenࠀn sınırı yaklaşık 300 m cࠀvarındadır. # 0&sourceXmlSearch =ࠀskࠀn.Aspx?MevzuatKod= &MevzuatIlࠀ 30/31