Türkiye de Bilgi Ekonomisine ve Bilgi Toplumuna Geçi çin Strateji ve Politikalar

Transkript

1 Türkiye de Bilgi Ekonomisine ve Bilgi Toplumuna Geçi çin Strateji ve Politikalar IV. TÜRKYE KTSAT KONGRES Çalıma Grubu: Bilgi Ekonomisi ve Bilgi Toplumuna Geçi Raporu KOORDNASYON: DPT BLG TOPLUMU DARES BAKANLII SORUMLU KURULU: MAYIS 2004

2 1 22. ÇALIMA GRUBU KATILIMCISI KURULULAR: EGEV KOSGEB MESS TBB TEGV TM TSK TKGV TOBB TTGV TÜBTAK TZOB URAK

3 2 ÇNDEKLER I- BLG EKONOMS... 3 YÖNETC ÖZET... 4 GR BLG EKONOMSNE GEÇ...10 TÜRKYE ÇN YEN BR KALKINMA STRATEJS : BLG EKONOMS VE TÜRKYE...12 BLG EKONOMSNE GEÇ ÇN ÖNERLEN EYLEMLER ( ) EKONOMK VE KURUMSAL ÇERÇEVE - BLG EKONOMSNE UYGUN BR ORTAMI NOVASYON POLTKALARI - YERL VE YABANCI NOVASYON GELTRLMES VE YERLETRLMES ÇN KAYNAKLAR, KURUMLAR VE GRMLER BLG EKONOMSNN SOSYAL SERMAYES YAAM BOYU ÖRENM VE BLG OKURYAZARI STHDAM GÜÇLER BLG VE LETM TEKNOLOJLER - BLG EKONOMSNN ALTYAPISI...28 II- BLG TOPLUMU...33 GR BLG TOPLUMUNA GEÇ...34 BLG TOPLUMUNA GEÇ VE E-DÖNÜÜM TÜRKYE PROJES MEVCUT DURUM KDEP PROJE YÖNETM ANLAYII ÖNER Ana levler Kurumsal Yapı Birim Dıındaki e-dönüüm Türkiye Örgütlenmesi...38 SONUÇ VE DEERLENDRME: BR ULUSAL SÖZLEME YE DORU...40 REFERANSLAR: TÜRKYE KTSAT KONGRES, 22. ÇALIMA GRUBU, TÜRKYE'DE BLG EKONOMSNE VE BLG TOPLUMUNA GEÇ ÇN STRATEJ VE POLTKALAR RAPORU NHA VERSYON BLG TÜRLER, ÜRETM VE YATIRIM BÇMLER WORLD BANK, TURKEY: KNOWLEDGE ECONOMY ASSESSMENT REPORT MAY BR ULUSAL SÖZLEME ÖRNE: NATONAL AGREEMENT TO PROMOTE ECONOMC AND SOCAL PROGRESS LTHUANA, ( 3 ARALIK 2002, VLNUS) BLM STK LARI LSTES...52

4 3 I BLG EKONOMS KOORDNATÖR : Dr. Özgür Uçkan EDTÖRLER : Dr. Özgür Uçkan Av. Yasin Beceni RAPORTÖRLER : Nihat Dinçmen ( Ekonomik ve Kurumsal Çerçeve) Dr. Senay Kızılkaya Sevilay Pezek Sofi De Eskinazis (Toplumsal Sermaye) Doç. Dr. Cemil Arıkan - Dr. Verda Yunusolu (novasyon Politikaları) Levent Kızıltan (Bilgi ve letiim Teknolojileri) Av.Yasin Beceni (Hukuksal Altyapı) Dr. Özgür Uçkan (Genel Çerçeve, Sonuç ve Deerlendirme)

5 4 YÖNETC ÖZET Dünyada birçok ülke, yeni yüzyılın baskın yönelimi haline gelen Bilgi ekonomisine geçi ve bilgi toplumuna dönüüm için kendilerini hazırlamaktadır. Bu süreçte baarılı bir dönüüm için tek bir model bulunmamaktadır. Ülkeler bu dönüüme tarihleri, kültürleri, ulusal öncelikleri, ekonomik statüleri, ekonomik büyüklükleri, corafyaları ve nüfusları çerçevesinde farklı biçimlerde cevap vermektedirler. Ancak tüm ülkelerde karılaılan ortak bir sorun bulunmaktadır: Bu da geçiin risklerinin azaltılıp, ekonomik ve sosyal yararların nasıl artırılabileceidir. Tarihsel süreçten bakıldıında, Cumhuriyetin ilk yıllarında Türkiye de sosyal ve ekonomik kalkınmaya giden yolda eitime büyük bir önem verildii görülmektedir. Eitimin, bilgi toplumu koullarına uygun, bilgi temelli ekonomik deerleri yaratabilecek kapasitede, yaam boyu örenim içinde yetenek gelitirmeye imkan tanıyan geni ölçekli ve derinlikli bir insan kaynaı yönetimine evrilmesi bir zorunluluk olarak belirmektedir. Gerek yerel gerekse uluslararası düzeyde giderek younlaan bir rekabet ortamında, ülke ekonomisini dier ülkelerle eit anslarla donatmak için, Bilgi ve letiim Teknolojileri altyapısının güçlendirilmesine de aynı önem verilmek zorundadır. Ülke, önümüzdeki yıllarda küresel ekonomiye geçi açısından daha da hassas bir sürece girecektir. Bu bakımdan, ulusal bir sözleme ile garanti altına alınmı hedeflere yönelik olarak, yine ulusal ölçekte ibirlikleri ve ortaklıklarla kurulan, kamu, i dünyası, sivil toplum kuruluları ve giderek tüm yurttaları kapsayacak bir biçimde katılımcı bir bilgi toplumu aının oluturulması, bilgi ekonomisine geçiin sürekliliini salayacak, dinamiklerini kalıcı kılacak asıl örgütlenme modeli olarak belirmektedir. Ancak böyle bir a yapılanması ile, toplumu gerçek bilgi temelli dönüüme uratacak, deer yaratımını güvence altına alacak bilgi temelli bir ekonomi kurulabilir. Bilgi Ekonomisine geçmek, küresel rekabet avantajlarımızı güçlendirmek; üretkenliimizi ve kalite standartlarımızı yükseltmek; milli geliri artırmak ve adil bölüümünü salamak; sürdürülebilir istihdam kanallarını yaratmak; ulusal eitim ve örenim sistemimizi iyiletirmek, yani sürdürülebilir bir kalkınma ivmesi yaratmak için temel bir kouldur.

6 5 Türkiye de Bilgi Ekonomisine geçiin koullarını oluturmak için önümüzde üç hayati görev bulunmaktadır: Öncelikle, bilgi-temelli ekonomiyi kurmak ve kalıcı kılmak için tutarlı, çok yönlü bir ulusal strateji gelitirilmelidir. Böyle bir stratejinin anahtar unsuru ise, deiime ve bilgi paylaımına açık bir kavramsal çerçevenin ve yönetsel modelin gelitirilmesidir. kinci olarak, özel sektör, eitimciler, bilim adamları, inovasyon gelitiriciler, sivil toplum, medya ve dier kesimler dahil olmak üzere toplumun tüm kesimlerini kapsayan ve etkin katkılarını salayan bir strateji gelitirilmeli ve uygulanmalıdır. Üçüncü olarak, bilgi temelli ekonomiye geçite baarının ekonominin anahtar sektörlerinin ibirliine, koordinasyonuna ve dengeli geliimine balı olduu göz önünde tutularak, a yapılanmasına ve bilgi dolaımına uygun bir altyapıyı kapsayan koullar salanmalıdır. Bilgi ekonomisinin dört temel direi bulunmaktadır: 1. Ekonomik ve Kurumsal Çerçeve Bilgi Ekonomisi çin Uygun Ortamı 2. novasyon Politikaları - Yerel ve Dı Kaynaklı novasyon Ortamının Yaratılması, Gelitirilmesi ve Yerletirilmesi için Kaynaklar, Kurumlar ve Giriimler 3. Toplumsal Sermaye Geliimi - Yaam boyu Örenim ve Bilgi Okuryazarı stihdam Güçleri 4. Bilgi ve letiim Teknolojileri Bilgi Ekonomisinin Altyapısı Türkiye bu dört temel alanda ulusal politika ve stratejilerini oluturmak ve köklü bir dönüüm hamlesi içinde sürdürülebilir kalkınma ajandasını bu temeller üzerinde ina etmek zorundadır. Bu ina hareketi için öncelikli eylem alanları unlardır: 1. Ekonomik ve Kurumsal Çerçeve 1.1. Politika oluturma ve karar verme sürecinde Özel Sektör, Devlet Kuruluları, Sivil Toplum Kuruluları ve Üniversite Temsilcilerinin katılımıyla süreklilii olan ve etkin bir a yönetiimi modeli kurulmalıdır E-Türkiye nin öncelii effaflık ve atılım projelerine verilmeli; tümüyle adil bir ihale sistemi hayata geçirilmelidir. E-Türkiye modeli aynı zamanda bilgi ekonomisine geçii tetikleyecek ve gerekli alt yapıyı oluturacak uygulamaların doru deerlendirildii ölçme ve deerlendirmeler kriterleri ile desteklenmelidir. Aynı

7 6 zamanda ulusal bilim ve teknoloji politikalarının çıktılarını doru ekilde kullanacak ve E-Türkiye Modeli ile entegrasyonunu salayacak bir akı kanalı yaratılmalıdır Ucuz ve emek youn üretim biçimleri yerine Yenilikçi rekabetin önüne açacak, ülkenin küresel rekabet avantajını arttırarak dünya medeniyetlerin yönelimine paralel bilgi ekonomisi alanlarında yetkinlemeyi salayacak politikalar gelitirilmeli, bu politikalar ulusal seferberlik ve strateji dorultusunda dorudan yabancı sermaye yatırımları, bilgi ye talebi arttıracak tevik sistemleri, bilginin üretim ve kullanımını yönlendirecek standartlar ile desteklenmelidir. 2. novasyon Politikaları 2.1. Bilginin ekonomik ve rekabetçi katma deer yaratmasını salayacak bir biçimde, yeni teknolojileri, yeni düünceleri, yeni üretim süreçlerini özümseyecek, yaratıcılık ve yenilikçilii birletirme yeteneini gelitirecek bir inovasyon kültürü yaratılmalıdır. Firmaların yaam biçimini inovasyon tabanlı bir yapıya dönütürecek kültür ün yaygınlaması için gerekli olan araçlar gelitirilmelidir. novasyon kültürüne sahip baarı örnei olabilecek firmaların tanıtılması, eitimler verilmesinden, danımanlık mekanizmalarının kurulmasına, finansman destei salanmasına kadar çok kapsamlı alanda faaliyetlerin planlanması ve gerçekletirilmesi gerekmektedir. Kamu ve karma finansman destei gerektiren bu faaliyetler ile ilgili uluslararası destek mekanizmaları da devreye sokulmalıdır novasyon ve giriimcilik ortamını iyiletirecek ve gelitirecek hukuksal düzenleme mekanizmaları hayata geçirilmelidir Firmalararası stratejik ibirliklerinin oluturulması desteklenmelidir. Firma odaklı inovasyonu destekleyecek bir biçimde, ortak aratırma merkezlerinin kurulması, teknoparkların gelitirilmesi, aratırma alarının oluturulması, vb. tevik edilmelidir. Aynı ekilde kamu ve karma finansman destei gerektiren bu faaliyetler ile ilgili uluslararası destek mekanizmalarının da devreye sokulması gereklidir. 3. Toplumsal Sermaye Geliimi 3.1. Eitim içeriklerinin bilgi yönetimi ni ve yaam boyu örenim i salamaya yönelik olarak deitirilmesi ve/veya gelitirilmesi gerekmektedir. Ucuz igücü bir rekabet

8 7 avantajı olarak görülmeyerek, bilgi ekonomisinin kritik alanlarında yetkinlemi nitelikli insan sermayesinin yaratılmasına öncelik verilmelidir Kültür deiimi yoluyla toplumun eitime verdii önem artırılmalı, eitmen profili iyiletirilmeli, teknoloji okur yazarlıı ve yaam boyu örenim yaygınlatırılmalıdır Bilgi Toplumu ve Bilgi Ekonomisine uygun bir eitim sistemine öncelik verilerek gerekli Finansal ve altyapı kaynakları bu i için genel bütçeden ayrılmalıdır 4. Bilgi ve letiim Teknolojileri 4.1. Telekomünikasyon Kurumu ve Rekabet Kurumu nun ortak hedefler dorultusunda egüdüm içinde gerekli düzenlemeleri yapması salanarak, iletiim sektörünün serbestleme süreci içerisinde tam rekabet ortamı gerçekletirilmelidir. Bilgi ve letiim Teknolojileri üretiminin ve bu teknolojilerin hizmet süreçlerinin ülke içinde yaygınlatırılması ve gelitirilmesi için, gerekli tevik mekanizmalarının gelitirilmesi, bürokratik ve ekonomik engellerin ortadan kaldırılması, yabancı sermayenin teviki, KOB lerin rekabet avantajının güçlendirilmesi gerekmektedir Kamu Yönetiminin Bilgi ve letiim Teknolojilerini etkin, yönlendirici, vatanda odaklı ve katma deer yaratacak ekilde kullanması bata olmak üzere, e-türkiye Giriimini hayata geçirecek eylem alanlarında bilgi ve iletiim teknolojilerinin kullanılması ve yaygınlatırılması salanmalıdır Vatandaların bilgi okuryazarlıını arttıracak, ülke içerisindeki sayısal bölünmeyi engelleyecek toplumsal eitim ve bilinçlendirme çalımalarının balatılarak, ulusal ölçekte bilgi ve iletiim teknolojilerinin kullanımı yaygınlatırılmalıdır Türkiye de bilgi ekonomisine geçiin koullarını oluturmak amacıyla yürütülen ulusal ve yerel ölçekli çabaların senkronizasyonu ve koordinasyonunun salanması gerekmektedir. Bu raporda konumlanan bilgi ekonomisine geçi koullarının oluturulmasında öncelikli eylem alanlarıyla ilgili yol haritasının belirlenerek; bu politika ve stratejilerin e-dönüüm Türkiye giriimin hedefleriyle uyumlatırılması amacıyla; e-dönüüm Türkiye cra Kurulu bünyesinde, Kurula balı olarak çalıacak, kamu tarafından organizasyondaki yeri belirlenecek, ilgili kamu, özel sektör, igücü ve sivil toplum organizasyonlarıyla üniversitelerin temsilcilerinden oluacak, geni katılımlı ve etkin bir Bilgi Ekonomisi Politika ve Strateji Grubu nun kurulması önerilmektedir. A yönetiimi modeline göre yapılandırılacak olan bu oluumun öncelikli görevi; bilgi ekonomisine yönelik olarak

9 8 gelitirilen ulusal politika ve stratejilerin makro ve mikro ölçekte detaylandırılarak yapılandırılması; Türkiye de bilgi ekonomisine geçiin koullarını oluturmak için etkin rol oynaması gereken kamu, özel sektör ve sivil toplum alarının senkronizasyonunun, bünyesinde barındırdıı temsilciler vasıtasıyla salanması; ve bu eylem alanlarında hayata geçirilmesi öngörülen uygulamaların performans ölçümlerinin yapılarak izleme ilevinin yerine getirilmesidir. e-dönüüm Türkiye giriimi, bilgi ekonomisine geçi ve bilgi toplumuna dönüüm hedeflerinin anlamlı birlikteliini temsil etmelidir. Bilgi toplumunu gerçekletirmek, bilgi ekonomisiyle salanacak kalkınma hamlesinin yaratacaı elverili ortam içinde, bilginin özgürce dolaımı ve paylaımının tetikleyecei kapsamlı bir toplumsal dönüüme ve bilginin oluturduu katma deerin tek tek bireylerin hayatında gerçekletirecei niteliksel dönüüme balıdır. e-dönüüm Türkiye giriimi, bilgi ekonomisi ve bilgi toplumu hedeflerini, aynı zamanda Avrupa Birlii ne uyum süreci kapsamında e-avrupa Programının eylem alanlarıyla dorudan uyum içinde olmalıdır. Avrupa yı küresel ölçekte en rekabetçi ve dinamik bilgi ekonomisine dönütürmek ve bu ekonomiyi yaratacak bilgi toplumunu oluturmak hedeflerine yönelen e-avrupa programı, etki ve kapsamıyla Türkiye için de yol gösterici bir kılavuz nitelii taımaktadır. E-Avrupa programının bilgi ekonomisi ve bilgi toplumu hedeflerini buluturan temel amaçları, bilgi toplumuna dönüüm için öncelikli eylem alanlarını konumlamaktadır: Her yurttaı, okulu, evi, iyerini ve kamu idarelerini dijital çaa taımak ve çevrimiçi ortamda buluturmak; finansal bakımdan ve yeni fikirleri gelitirme yönünden hazırlıklı bir giriimci kültürle desteklenen, bilgisayar okuryazarlıına sahip bir Avrupa yaratmak; sosyal katılımı güçlendiren ve tüketici güvenliinin salandıı, tüm toplumu içine alan bir sürecin yaratılması... Bilgi toplumu hedefinin önündeki en büyük engelin, bilgi ve iletiim teknolojilerine eriimde yaanan eitsizlik, yani küresel ve ulusal ölçekte sayısal bölünme olduu açıktır. Sayısal bölünme ve bunun sonucu olarak derinleen eitsizliin önüne geçmeyi hedefleyen politikaların hayata geçirilmesi görevi, pazar güçleri ve sivil toplumun da ibirliiyle, hükümetlere dümektedir. Sayısal bölünmenin önüne geçilmesi ve dolayısıyla bilgi toplumuna dönüüm koullarının yaratılması için yönlendirici bir ilev yüklenmesi gereken hükümetin eylemi, u anahtar yönelimler üzerinde odaklanmalıdır:

10 9 a) En korunmasız gruplar üzerinde odaklanarak, yeni teknolojilere eriimin yaygınlatırılması için kamu destei b) Kamuyu ilgilendiren bilgiler bata olmak üzere, özellikle içerik, güvenlik ve mahremiyet konularında yasal düzenlemeler c) Biliim teknolojisinin örnek olacak bir tarzda kullanımı d) Teknoloji evriminin güçlendirilmesi e) Dijital giriimciliin tevik edilmesi Gerek ulusal gerekse uluslararası düzeyde dijital uçurum sorununa yönelik en köklü yaklaım, katılımcı toplumsal ve ekonomik politikalarla, bilgi ve iletiim teknolojilerinin, kamusal yarar gözetecek sürdürülebilir bir kalkınma programı çerçevesinde topluma entegre edilmesi yönünde giderek gelien eilimlerde görülmektedir. Bu çabanın baarıya ulaması, yalnızca gelimekte olan ülkelerin deil, gelimi ülkelerin hükümetlerinin ve uluslararası kuruluların da üzerlerine düen sorumlulukları yerine getirmelerine balıdır. Çünkü, bilgi ve iletiim teknolojilerinin geliimi kadar, toplumsal ve ekonomik kalkınma dinamikleri de, dorudan küresellemenin a etkisi altındadır. Bilgi ekonomisi ve bilgi toplumuna geçi, bir ulusal irade ve seferberlik konusu olarak algılanmak zorundadır. Bilgi ekonomisi ve bilgi toplumunu gerçekletirmi, uluslararası toplumda hak ettii saygın yeri almı bir Türkiye için, katılımcı bir temelde konumlanmı politika ve stratejiler dorultusunda ulusal seferberliin derhal balatılması gerekmektedir. Daha da önemlisi, bu seferberliin, konjonktürden etkilenmeyen, toplumun en geni kesimlerinin uzlaısını temsil eden, hukuksal meruiyete sahip ve balayıcı bir Ulusal Sözleme ile sonuçlanması bir zorunluluk olarak belirmektedir. Türkiye de bilgi ekonomisinin yerletirilmesi ve bilgi toplumunun yaratılması; geni tabanlı, etkin temsiliyet ve yatay koordinasyona dayalı yönetiim alarının oluturulması ve senkronizasyonuna (Kamu Dünyası Sivil Toplum Ortaklıkları); bu temelde ulusal politika üretme ve karar verme alarının oluturulmasına; ulusal irade yi tetikleyen bir siyasi irade nin varlıına; ulusal seferberlik ruhuna ve tüm bunları hukuksal bir meruiyet zemininde somutlatıracak, uygulanabilir bir yol haritası konumlayacak bir ULUSAL SÖZLEME ye balıdır Bu Ulusal Sözleme ; en geni toplumsal temsil yeteneine sahip; katılımcı ve hukuk devleti ilkelerine uygun; uluslararası balama

11 10 entegre; genel ekonomik ve insani kalkınma, bilgi ekonomisi ve bilgi toplumu hedefleri etrafında Ulusal Konsensüs salama yeteneine sahip; toplumun temel dinamiklerini ortaklıklar etrafında bir araya getiren; ve konjonktürden etkilenmeyen, hükümetler dahil tüm tarafları balayıcı meruiyete ve yaptırımına sahip bir yapıda olmalıdır. Ulusal Sözleme ; bilgi ekonomisi ve bilgi toplumunun i yapı ortamının, kurumsal rejiminin ve hukuksal altyapısının uluslararası standartlarda kurulumunu; bilgi ekonomisi ve bilgi toplumuna geçii hızlandıracak, tam ve yenilikçi rekabete açık etkili bir bilgi ve biliim altyapısının oluturulmasını; bilgi ekonomisi ve bilgi toplumuna uygun kültürel donanıma sahip, eitimli, yetenekli bireylerin yetitirilmesini (yaam boyu örenim sisteminin yerletirilmesini); makro ve mikro ölçekte etkili ve kapsamlı inovasyon dinamiklerinin yaratılmasını; ve ulusal kalkınmanın sürekliliinin güvence altına alınmasını hedeflemelidir. GR Bilgi Ekonomisine Geçi Küresel ekonominin yeni kurallarını, ekonomik deerlerin bilgi ve iletiim teknolojilerinde yaanan devrim niteliindeki geliim ile artan dolaım yetenei belirliyor. Bilginin kesintisiz, hızlı ve uluslararası ölçekte entegre alar üzerinde dolaımı ve paylaımının ekonomik deer yaratması üzerine kurulu olan bir dünyada yaıyoruz. Dı ticaret aları, finans aları, küresel ekonomik, sosyal ve siyasi karar verme aları, birbirleriyle senkronize bir bütün oluturarak, dünyanın ve ulusların kaderini belirleyen tek bir bilgi aını yaratıyor. Bir ülke, tüm ekonomik ve insani potansiyelleriyle, bu aın içinde ne kadar deer, yani bilgi yaratır ve bu bilgiyi aın geri kalanıyla ne kadar ezamanlı ve uyumlatırılmı bir biçimde paylaırsa, o kadar rekabet avantajına sahip oluyor. yapmanın küresel kurallarını artık bilginin dolaım ve paylaım kabiliyeti belirliyor. Bilginin dolaımı ve paylaımının insani ve ekonomik kalkınmanın, dolayısıyla da küresel rekabet avantajının temel dinamii haline gelmesi görece yeni bir olgudur. Bu olgu, bilgi ekonomisi kavramıyla konumlanmaktadır. Bilgi ekonomisi, hem mevcut sosyoekonomik eilimlerin bir ürünü, hem de bir ulusal politika seçimi, politik bir hedef ya da vizyon olarak nitelendirilebilir. Bilgi-temelli ekonomi ya da yaygın kullanımıyla Bilgi Ekonomisi, bilginin ekonomik ve insani kalkınma için etkili bir biçimde kullanıldıı bir

12 11 ekonomi olarak tanımlanabilir. Nitelikli bilginin yarattıı katma deer üzerinde temellenen bilgi ekonomisinin geliimi, ulusal ölçekte ekonomik büyümenin sürdürülebilir kılınması ile dorudan balantılıdır. Küresel ticaret alarının entegre dünyasında rekabet ediyoruz. Ancak bu alarda özgürce dolaan ve paylaılan bilgi, ekonomik açıdan katma deer yaratabilir. Ürettiimiz bilginin küresel alardaki dolaım yetenei, tüm sektörlerin etki ve kapsamını belirliyor. Bu bakımdan ülke olarak önemli engellerle karı karıyayız, ancak bir o kadar da rekabet avantajı yaratabilecek bilgi potansiyeline sahibiz. Bu gerilim, aynı zamanda Türkiye nin Bilgi Ekonomisine geçiinin de koullarını oluturuyor. Genellikle ekonomide ileri teknoloji ve özellikle de bilgi ve iletiim teknolojilerinin (BT) kullanımıyla karıtırılan, oysa bunun ötesinde, tüm sosyo-ekonomik süreçlerde bilginin yarattıı deeri karakterize eden bilgi ekonomisinin, üzerinde uzlaılmı dört temel direi bulunuyor: 1. Yerel ve küresel bilginin ekonominin tüm sektörlerinde yaygın ve etkili kullanımını özendiren, giriimcilii tevik eden, bilgi devriminin yarattıı ekonomik ve sosyal dönüümlere izin veren ve onları destekleyen uygun bir ekonomik dürtünün ve kurumsal rejimin yaratılması ve bilgi toplumunun hukuksal altyapısının oluturulması; 2. Kaliteli eitim ve yaam boyu örenimin herkesin eriimine açık olduu, yetenekli, esnek ve yaratıcı insanlardan oluan bir toplumun yaratılması; bilgi ekonomisinin sosyal sermayesinin oluturulması 3. Toplumun tüm kesimlerinin eriimine açık, etkili ve rekabetçi bilgi ve iletiim hizmet ve araçlarının oluturulmasını salayan, dinamik bir biliim altyapısının, tam rekabete açık ve yenilikçi bir biliim sektörünün kurulması; 4. Hızla büyüyen küresel bilgi stokuna katkıda bulunan, bu stoku yerel ihtiyaçlara uyarlayan, yeni ürünler, hizmetler ve yeni i yapı tarzlarının yaratılmasında kullanan irketleri, bilim ve aratırma merkezlerini, üniversiteleri, düünsel üretim odaklarını ve toplumun tüm örgütlü kesimlerini kapsayacak bir biçimde inovasyon ve giriimciliin desteklendii etkili bir ulusal inovasyon sisteminin ve inovatif bir i ortamının yaratılması

13 12 Ama binayı kuran bu dört temel direin yanı sıra, çatıyı çatacak beinci ve gizemli bir orta direk de vardır. Bu orta direk, bir ucunda bilgi toplumu ve bilgi ekonomisini hedefleyen bir ulusal irade nin oluumunu tetikleyecek siyasal iradenin, dier ucunda ise toplumun tabanında aamalı olarak yaratılacak ve bilgi toplumunun dinamiklerini oluturacak olan kültür ün yer aldıı bir eksendir Bu binayı kurmak için, bir ülke üç zor görevle karı karıya bulunmaktadır: Öncelikle, bilgi-temelli ekonomiyi kurmak ve kalıcı kılmak için tutarlı, çok yönlü bir ulusal strateji gelitirilmelidir. Böyle bir stratejinin anahtar unsuru ise, deiime ve bilgi paylaımına açık bir kavramsal çerçevenin ve yönetsel modelin gelitirilmesidir. kinci olarak, özel sektör, eitimciler, bilim adamları, inovasyon gelitiriciler, sivil toplum, medya ve dier kesimler dahil olmak üzere toplumun tüm kesimlerini kapsayan ve etkin katkılarını salayan bir strateji gelitirilmeli ve uygulanmalıdır. Üçüncü olarak, bilgi temelli ekonomiye geçite baarının ekonominin anahtar sektörlerinin ibirliine, koordinasyonuna ve dengeli geliimine balı olduu göz önünde tutularak, a yapılanmasına ve bilgi dolaımına uygun bir altyapıyı kapsayan koullar salanmalıdır. Türkiye de bilgi ekonomisinin yerletirilmesi için gerekli koulların oluturulmasına yönelik politika ve stratejileri ele alan bu rapor, kuramsal çözümlemeler ve uzun vadeli bir sistematik yerine, kısa vadeli çözümlere odaklanarak öncelikli politika ve eylem alanları üzerinde younlamakta ve bir dizi eylem alanı önerilmektedir. TÜRKYE ÇN YEN BR KALKINMA STRATEJS : Bilgi Ekonomisi ve Türkiye Hızla rekabet avantajlarımızı güçlendirmek; üretkenliimizi ve kalite standartlarımızı yükseltmek; milli geliri artırmak ve adil bölüümünü salamak; sürdürülebilir istihdam kanallarını yaratmak; ulusal eitim ve örenim sistemimizi iyiletirmek zorundayız. Bunun için de, daha çok ve daha kaliteli bilgiyi özgürce paylamamız, bilgi ekonomisi ne geçiin koullarını oluturmamız ve bunu sürdürülebilir kılmamız gerekiyor

14 13 Ekonomi, diyalektik ikizi politika gibi, iletiimin örgütlenmesi olarak a faaliyeti haline geliyor. Sadece ekonomik faaliyetlerin kendisi deil, ekonominin deer yaratabilmesi için ihtiyaç duyduu uygun ortam da a yapılanmasıyla oluabiliyor. Hizmet, ürün, pazar bilgisinin dolatıı ve deere dönütüü ekonomi aları, hukuktan rekabet koullarının yaratılmasına bir çok temel sorunun çözümüne, dolayısıyla i yapma ortamının oluturulmasına odaklanmı politika aları olmaksızın doru yapılanamıyor. Politika alarının baarısı, belli bir faaliyet alanında ortak yarar gözetilerek saptanmı spesifik hedeflere yönelik olarak üretilen politikaları, ilgili tüm tarafların yeterli temsiliyete sahip katılımı ve uzlaısından kaynaklanan güçbirlii sayesinde yapılabilir kılmasında yatar. A modeli, u ya da bu amaçla toplanan ve devlet katında yetkiye, statüye sahip olmasına ramen kararlarını bir türlü politikaya dönütüremeyen üst kurullar ın yapısından farklıdır. Çünkü etkili bir politika aının temeli, politika üretilen alan paydalarının özgür ve adil katılım imkanına dayanır. Bu, adaki düümleri oluturan ortaklıklar, paydalıklar arasındaki iletiim yoluyla varılan uzlaı temelinde, yatay koordinasyon mekanizmalarıyla ileyen gayri merkezi bir etkileim modelidir. Türkiye de bilgi ekonomisinden kamu yönetiminin yeniden yapılanmasına demokratiklemeden kalkınmaya hemen her alanda katılımcı politika ve karar verme alarının oluturulması hayati bir önceliktir. Bilgi ancak alar üzerinde dolaıma ve paylaıma açılarak deer yaratabiliyorsa, bilgi ekonomisini ve bilgi toplumunu hazırlayacak olan ekonomik ve yönetsel model de a biçimi yapılanmalar temelinde ekillenmelidir. Alar, bürokrasi tarzı hiyerarik örgütlenmelere ya da pazar koullarına tabi salt çıkar temelli örgütlenmelere alternatif oluturan bir sosyal koordinasyon biçimidir. A biçimi yapılanmalar arasındaki yatay koordinasyon, ilgili tarafların katılımını kolaylatırmakta ve sosyal yarar katsayısını artırmaktadır. A biçimi yapılanmalarda gayri merkezi koordinasyon arayılarından doan uzlaıya dayalı sosyal yönetiim alanı, genellikle "a yönetiimi" olarak adlandırılmaktadır. Bu yönetiim tarzının baskın yönelimi, koordine edilmesi ve dengelenmesi gereken birbirine balı çıkarlar etrafında bulumak, etkileim biçimi ise kamu aktörleri, özel sektör ve

15 14 sivil toplum paydalarının çok taraflı anlamalarıdır. Bu bakımdan a yönetiimi özü gerei gayri merkezi, yatay koordinasyona dayalı, esnek ve katılımcı bir yönetsel modeldir. Bir aın ancak onu oluturan düümler arasındaki karılıklı iliki ve etkileim imkanı sayesinde mümkün olabilmesi gibi, a yönetiimi de onu oluturan paydalara sunduu demokratik katılım imkanları ölçüsünde hayat bulabilir. Bir tür "katılım forumu" olarak a yönetiimi, demokrasiyi kalkınma için bir araç haline getirmeden kendinde bir amaç olarak konumlayarak, bilgi ekonomisi hedeflerini, yani demokratik bir ortamda ekonomik ve sosyal kalkınmayı mümkün kılabilir. Örgütsel ve yönetsel modellerde köklü dönüümler yaanıyor. Bilgi çaının yeni yönetsel paradigmaları rekabet ve ibirlii kavramları arasındaki geleneksel karıtlıı ortadan kaldırıyor. nternet temelli iletiimin dijital altyapısı ve çevrimiçi etkinlikler karar verme, yönetme ve hizmet sunma modellerini dönütürüyor. Bu dönüüm, a yapılanmalarının balantı imkanını toplumsal ilikilerin ve i yapma ortamının temeline yerletirerek, rekabet ve ibirliini aynı zaman - mekan boyutunda mümkün hale getiriyor. Bilgi ekonomisinin paradigmaları, kesintisiz iletiimin ve sürekli ilikinin koul olduu bir faaliyet ortamını dayatıyor. Bir ülkede bilgi ekonomisine geçii salamanın ve bilgi toplumunu yaratmanın yolu, karar verme, politika ve strateji gelitirme, i yapma süreçlerinde çok taraflı ortaklıklardan geçiyor: hükümet, kamu sektörü, i dünyası, tüm çeitlilii içinde sivil toplum kuruluları, yurtta inisiyatifleri, sendikalar, üniversiteler, medya gibi bir çok paydaı, yani toplumun örgütlü tüm kesimlerini dahil eden, giderek bütün yurttaları örgütlenmeye cezbeden ve toplumun yapısını dönütüren ortaklıklar Tüm paydaların çıkar ve sorumluluklarının dengelendii, katılımcı, gayri merkezi ve yatay koordinasyona dayalı demokratik bir a yönetiimi, bilgi ekonomisinin gelimesi için en uygun yönetsel modeli sunuyor. Bu paradigma dönüümünün önündeki en büyük engel ise, sanayi toplumunun kazanan kaybeden ikilemine koullanmı rekabetçi ekonomik ilikilerine ve merkeziyetçi dikey örgütlenme modeline dayalı zihinsel yapıdır.

16 15 Bu durum, merkeziyetçiliin ve hiyerarinin kökletii ülkemiz için özellikle geçerlidir. Herkesin kazanabilecei etkili bir ibirliini mümkün kılacak yönetsel modeller ve buna uygun zihinsel çerçeve henüz olumu deildir. Bu katılımcı ortaklık yapısı kolektif zihinde karılıını bulmamı da olsa, gerek kamu gerekse özel sektörde bilgi ekonomisi paradigmalarının yaratacaı etkililik ve verimlilie yönelik ciddi bir talep vardır. Kamu sektörü i dünyasının verimlilik modellerini uyarlamaya çalıırken, i dünyası da kamusal yarar ile ilgili alanlarda giderek daha çok faaliyet göstermeye balamaktadır. Sivil toplum kuruluları, yurtta inisiyatifleri gibi çok taraflı örgütlenmeler ise, doaları gerei gayri merkezi yönetsel modele daha yakın durmaktadırlar. Bu çekim hareketini, taraflar arasındaki bu yakınlamayı toplumun en geni kesimlerinin üzerinde uzlatıı politika ve stratejilerle deerlendirip, ortak bir amaca, ortak sorumluluk ve dengelenmi çıkarlara, karılıklı güvene dayalı, çok paydalı bir ortaklık modelini ulusal ölçekte hayata geçirmemiz gerekiyor. Bilgi temelli ekonominin küresel ölçekte büyümesi, tüm ülkeler için önemli fırsatlar sunduu gibi, ülkeler arasındaki eitsiz rekabetten kaynaklanan ciddi sorunlar da douruyor. Hala geni çapta yoksullukla savaan, siyasi, yönetsel ve ekonomik kurumları zayıflık içinde olan ve ekonomik örgütlenmenin merkezi biçimlerinden yeni tarz örgütlenmelere geçite güçlükler yaayan ülkeler bu sorunları daha derin yaıyor. Bilginin yarattıı ekonomik deerlerin ülke sınırları içinde eit ve adil bir biçimde paylatırılamaması bilgi ekonomisine geçi sürecini baltalamaktadır. Bilgi ekonomisinin paradigmalarına uygun yetenekli insan kaynaının yaratılması, toplumun en geni kesimlerine yayılmı bir bilgi kültürü nden, bilgi okuryazarlıı ndan geçmektedir. Bu balamda, e-dönüüm Türkiye giriiminin, katılımcı bir platformda gelitirilmesi büyük önem taımaktadır. Bu kapsamlı projenin, gerek e-avrupa+ programı, gerekse bilgi ekonomisi yönelimli demokratik bir insani ve ekonomik kalkınma stratejisi çerçevesinde ele alınması, ülkemiz için hayati öncelii olan bir ulusal politika konusudur. Gerek dier ülkelerle aramızda gerekse sınırlarımız içinde giderek büyüyen dijital ve kültürel uçurumun önüne geçmemiz için, fizik, dijital, insani ve sosyal kaynakları eitlikçi ve

17 16 adil bir temelde oluturmamız; yani biliim teknolojilerini ve balantı imkanını, içerik gelitirme donanımını, bilgi okuryazarlıı ve yaam boyu örenim fırsatlarını, yeni örgütlenme ve sosyal iliki modellerini herkesin eriimine sunmamız gerekiyor. Türkiye de bilgi ekonomisi ve bilgi toplumuna geçi, hayati bir öncelik taıyor. Bu yüzden de, bilmek, daha çok bilmek ve bu bilgiyi paylamak zorundayız. Çünkü ancak özgürce dolaan ve adil bir biçimde paylaılan bilgi deer yaratır. Bu deer platformunun oluması, ulusal ölçekte daınık bir çok aı birbiriyle konuturmak, anlatırmak ve senkronize etmekten geçiyor. Tüm kurum ve kurulularıyla kamu aları; sektörel birlikler, organizasyonlar ve ticari kurulular bünyesinde ileyen i dünyası aları; sivil toplumun ülkenin sosyal, ekonomik ve siyasi hayatında etki yaratma yeteneine sahip dinamik kesimlerinin kurduu alar Bu alar biliimin etkin ve akılcı kullanımıyla, bilgi yönetimi ve sistem entegrasyonuyla, ama her eyden önce toplumun en geni kesimlerinin güçbirlii ile uyumlatırılmalı ki, bilgi ekonomisinin paradigmalarına uygun, katılımcı ve etkili ulusal karar verme ve politika üretme aları yaratılabilsin. Bu raporda önerilen bilgi ekonomisine geçi stratejisi: öncelii yurtta katılımına veren; demokratik yönetiim anlayıı üzerinde temellenen; bilgi ve iletiim teknolojilerinin etkin ve akılcı kullanımı yoluyla katılım imkanını, effaflıı ve verimlilii artırmayı amaçlayan; bir yandan, Avrupa Birlii nin e-avrupa+ planına entegre, kapsamlı bir e-türkiye programı, hukuksal, kurumsal ve teknolojik altyapılarıyla hayata geçirilirken; ezamanlı bir biçimde, en çok yoksunluk içinde bulunan kesimlere öncelik tanıyarak, tabandan tavana ve yatay koordinasyon içinde bütünsel olarak gelitirilecek, merkeziyetçi olmayan, demokratik bir insani, sosyal ve ekonomik kalkınma modeli üzerinde temellenen bir yapı öngörmektedir. Özü itibarıyla bir a yönetiimi olan ve ilgili tüm tarafların katılımcı ortaklıı üzerinde temellenen ve e-yönetiim adıyla anılması yerinde olacak bu yapının, yalnızca teknik bir uygulamalar bütünü olmanın ötesinde, ekonomik ve sosyal deer kaybını önleyerek bilgi temelli ekonomi ve bilgi toplumuna geçi için yeni deerler yaratacak bir biçimde hayata geçirilmesi, Türkiye açısından hayati bir önceliktir. Bu hedefe ulamanın yolu ise, katılımcı toplumsal ve ekonomik politikalarla, bilgi ve iletiim teknolojilerinin kamusal

18 17 yarar gözetecek sürdürülebilir bir kalkınma programı çerçevesinde topluma entegre edilmesinden geçmektedir. Demokrasi ve kalkınma hedeflerinin ortaklıını temsil eden bir ulusal e-yönetiim stratejisi, ancak politika üretme ve karar verme mekanizmalarında en etkin demokratik katılımı salayarak bilgi ekonomisine geçi koullarını oluturabilir ve Türkiye yi bir bilgi toplumu na dönütürebilir. Önce hizmet, sonra demokrasi, ya da önce kalkınma sonra demokratik katılım tarzı yaklaımlar ülkemizi bilgi toplumuna deil, olsa olsa uluslararası bilgi ekonomisinin cirit attıı bir bilgi pazarı na dönütürecektir. Toplumun tüm kesimlerini kapsamayan bir strateji, e-yönetiimi hayata geçiremeyecektir. Bilgi ekonomisi ve bilgi toplumuna geçi, bir ulusal irade ve seferberlik konusu olarak algılanmak zorundadır Bilgi ekonomisi ve bilgi toplumunu gerçekletirmi, uluslararası toplumda hak ettii saygın yeri almı bir Türkiye için, katılımcı bir temelde konumlanmı politika ve stratejiler dorultusunda ulusal seferberliin derhal balatılması gerekmektedir. Daha da önemlisi, bu seferberliin, konjonktürden etkilenmeyen, toplumun en geni kesimlerinin uzlaısını temsil eden, hukuksal meruiyete sahip ve balayıcı bir Ulusal Sözleme ile sonuçlanması bir zorunluluk olarak belirmektedir. BLG EKONOMSNE GEÇ ÇN ÖNERLEN EYLEMLER ( ) 1. Ekonomik ve Kurumsal Çerçeve - Bilgi Ekonomisine Uygun Bir Ortamı a. Politika ve Karar verme alarında Özel Sektör, Devlet Kuruluları, Sivil Toplum Kuruluları ve Üniversite Temsilcilerinin katılımıyla süreklilii olan ve etkin bir a yönetiimi modeli kurulmalıdır. Finansman Modeli: Kamusal-Özel Karma finansman modeli b. Uluslararası uyum gözetilerek Hukuksal Düzenlemeler bir an önce Ulusal Sözleme çerçevesinde hayata geçirilmelidir. Finansman Modeli: Kamusal Kaynaklar, Dünya Bankası, OECD, BM, AB, Özel Sektör

19 18 c. Rekabet Avantajını güçlendirmek için Endüstriyel Kümelenmelere Devlet Sanayi Politikasında öncelik verilmelidir. Finansman Modeli: Kamusal-Özel Karma finansman modeli d. E-Türkiye nin öncelii effaflık projelerine verilmeli ve tümüyle adil bir ihale sistemi hayata geçirilmelidir. Finansman Modeli: Kamusal-Özel Karma finansman modeli e. KOB lerin Bilgi Ekonomisine entegrasyon süreci hızlandırılmalı ve kayıt dıı KOB ler ekonomiye kazandırılmalıdır. Finansman Modeli: KOSGEB+Özel Sektör, Sanayi Bakanlıı ve Sektörel Liderler f. Bilgi Ekonomisi Kümelenmeleri 81 il bazında projelendirilmeli ve Nitelikli nsan Kaynakları iller bazında yaam boyu örenim sürecine dahil edilmelidir. Finansman Modeli: Hazine, Ulatırma Bakanlıı, MEB, URAK, DPT, Dünya Bankası, OECD, Özel Sektör g. Ülkedeki yenilik kültürünün yerlemesini salayacak ve aynı zamanda yabancı sermaye akıını hızlandıracak inovasyon uygulamaları gelitirilmelidir. Finansman Modeli: Risk Sermayesi Yatırım irketleri, Özel Sektör h. Kuluçka ve Risk Sermayesi sistemleri yeniden yapılandırılmalı ve kullanımı kolaylatırılıp, yaygınlatırılmalıdır. Finansman Modeli: Kamusal-Özel Karma finansman modeli ve uluslararası fonlar ı. Bata Avrupa Birlii fonları olmak üzere dier uluslararası kaynaklardan yararlanılabilmesi için Özel Sektör proje gelitirmeye ve ibirlii içerisinde hareket etmeye tevik edilmeli ve buna uygun kurumsal mekanizmalar oluturulmalıdır. Finansman Modeli: AB+Özel Sektör+URAK i. Kamusal ve Özel Sektör eliyle yürütülen AR-GE faaliyetlerinin etkinletirilerek ve aralarındaki entegrasyon salanarak sürdürülebilir bir yapıda gelitirilmesi salanmalıdır.. Finansman Modeli: URAK+Devlet+Akademi j. Türkiye ye uluslar arası alanda kültürel, siyasi ve ekonomik üstünlükler salayacak mevcut ilikiler aı etkin ekilde kullanmalıdır. Finansman Modeli: Dı leri Bakanlıı, STK'lar ve Özel Sektör.

20 19 2. novasyon Politikaları - Yerli ve Yabancı novasyon Gelitirilmesi ve Yerletirilmesi çin Kaynaklar, Kurumlar ve Giriimler Türkiye nin bilgi ekonomisine geçi için sahip olduu en avantajlı kaynaklardan biri etkin giriimcilik ruhudur. novasyon kapasitesinin en önemli dinamiini oluturan bu mikro güç, ne yazık ki ülkemizde yeterli derecede tevik edilmemekte. hatta bir çok dolaylı ve dorudan mekanik/bürokratik engelle karılamaktadır. novasyon ortamının iyiletirilmesi için kamusal ya da yarı kamusal makro ölçekli yönetsel yapılanmaların yeterli dinamii yaratmaktan uzak olduu görülmütür. Eksik dinamiin tamamlanması, makro ve mikro düzeyde inovasyon sisteminin kurulması ve isler hale getirilmesi için gerekli özerk karar ve koordinasyon yapısı (novasyon Kurulu) oluturulmalıdır. Bu yapı devlet eli ile özel bir kanunla kurulmalı ve tüm icracı bakanlıkların ve ilgili kamu kurum ve kurulularının, i dünyası ve içi kurulularının üst düzey temsilcilerinin, meslek örgütlerinin, üniversitelerin, STK ların etkin ve eit düzeyde katılımı salanmalıdır. Bu yapı, inovasyon politikalarını, inovasyonun nasıl tetiklenecei, desteklenip sürdürülebilecei ve inovasyon için nasıl örgütlenebileceini belirlemeli, eylem planını hazırlamalı ve görev paylaımını yaparak planın uygulanmasını salamalıdır. novasyon Kurulu tarafından belirlenen politikalar ve stratejiler Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulunun (BTYK) görü ve onayına sunularak, inovasyon politikaları bakımından bütünsel bir yapının yaratılması salanmalıdır. Bilgi ekonomisinin ihtiyaç duyduu inovasyon gücünün, giriimcilik ruhuyla beslenen ve firma düzeyinde bir inovasyon yeteneine önemli ölçüde balı olduu unutulmamalıdır. Bu konuda kurulacak olan yapı ya düen önemli rollerden birisinin mikro ölçekteki inovasyonları tevik etmek ve inovasyon ortamını iyiletirecek önlemleri almak ve düzenlemeleri yapmak olduu açıktır. Ayrıca, aaıda konumlanan eylem planı dahilinde ekillenecek inovasyon politikalarının ulusal düzeyde gelitirilecek bilgi ve iletiim teknolojileri politikasıyla senkronize edilmesi, bu yöndeki çabaların koordinasyon içinde yürütülmesi özel bir önem taımaktadır. novasyon eylem planına konu olması önerilen balıklar aaıda yer almaktadır: a. novasyon destek hizmetlerinin yaygınlatırılması: Türkiye de Teknoloji Gelitirme Vakfı (TTGV) gibi kurumlar tarafından yürütülen inovasyon destek

21 20 hizmetlerinin, hem teknik hem de finansal yapıları güçlendirilerek ülke çapında yaygınlatırılması ve özellikle KOB lerin eriimine sunulması için bölgesel ve yerel ölçekte etkinletirilmesi ve ulusal ölçekte koordinasyonunun salanması gerekmektedir. Bunun için de TOBB, TM gibi meslek örgütlerinin inovasyonla ilgili karar verme ve uygulama mekanizmalarına etkin katılımının salanması önemli bir unsur olarak ortaya çıkmaktadır. Teknik boyutta inovasyon destek hizmetlerinin güçlendirilmesi için, bu alanda iyi yetimi uzmanlara ihtiyaç vardır. Bu uzmanların yetitirilmesi amaçlı finansal kaynaın, Hükümet Bütçeleri, Avrupa Topluluu Kaynakları ve Dünya Bankası ndan salanması hedeflenilmelidir. Ayrıca inovasyonu tevik etmek amacıyla dorudan firmalara verilen finansal destein, Hükümet Bütçeleri, Avrupa Topluluu ve Dünya Bankası kaynakları ile arttırılması gerekmektedir. En önemlisi bu destein tanıtılması, yaygınlatırılması, Türkiye de hangi bölgede faaliyet gösterdiinden ve ölçeinden baımsız olarak tüm firmaların kolay ulaımının salanması gerekmektedir. Tanıtım ve yaygınlatırma faaliyetlerinde TOBB, TM gibi meslek örgütlerinin, STK ların ve üniversitelerin desteinin alınması çok önemlidir. b. Küresel rekabet avantajına sahip i kollarının ve endüstriyel kümelenmelerin desteklenmesi: Özel sektörün anahtar kuruluları ve örgütlerinin (TOBB, TM, TÜSAD vb.) biliim STK larının (TBV, TBD, TÜBSAD vb.) inisiyatifiyle kurulacak ulusal ancak yerel düzeyde de etkin bir yapı aracılııyla küresel rekabet avantajına sahip i kollarının ve endüstriyel kümelenmelerin, inovasyon yeteneklerinin desteklenmesi salanmalıdır. Bu yapının asli görevi mikro ölçekli inovasyon giriimlerinin küresel alara entegrasyonu, teknik danıma, eitim ve bilgi destei, marka yaratma ve bu markanın uluslararası pazarlarda yaygınlatırılmasını salayacak mekanizmaların oluturulmasıdır. Bu mekanizmaların yaratılması, yaygınlatırılması ve sürdürülmesi için, özel sektörün anahtar kuruluları, örgütleri ve STK ların salayacaı desteklerin yanı sıra, belli miktarda özel sektörün kendi kaynaklarının ve Hükümet Bütçeleri, Avrupa Topluluu ve Dünya Bankası kaynaklarının kullanılması gereklidir. c. Üniversite - sanayi ibirliinin giriimcilik ve yenilik odaklı olarak güçlendirilmesi: Üniversiteler ve sanayi arasında kurulacak olan ibirliinin

22 21 sanayinin i modelleri, ihtiyaçları ve özellikle KOB lerin mikro ölçekli inovatif kapasitelerinin gelitirilmesi odaklı olması gerekmektedir. Üniversite Sanayi ibirliinde en önemli hareket noktası yenilik giriimlerinin sanayi tarafından tetiklenmesi ve tetiklenen bu giriimlere uygun süreç tasarımı ve etkinlik modellerinin üniversite danımanlıında salanmasıdır. Mikro ölçekte, özellikle KOB ler düzeyinde AR-GE faaliyetlerinin yerletirilmesi ve gelitirilmesinde Üniversitelerden uzmanların ve bilim adamlarının gerekli finansman ve idari süreç desteiyle istihdamının salanması gerekmektedir. Bu konuda 2. maddede konumlanan kurumsal yapılanma, bir koordinasyon ve destek unsuru olarak ilev yüklenebilir. Aynı ekilde benzer finansal destek mekanizmaları kullanılabilir. d. novasyon ve giriimcilik ortamını iyiletirecek ve gelitirecek hukuksal düzenleme mekanizmalarının hayata geçirilmesi: Giriimciliin ve inovasyonun gerek devlet eliyle dorudan destei gerekse de inovasyon ve giriimciliin önündeki bürokratik ve hukuksal engellerin kaldırılması, inovasyon ve giriimcilik ortamını iyiletirecek ve gelitirecek hukuksal düzenleme mekanizmalarının hayata geçirilmesini salayacak ilk adımdır. Bu mekanizmalar içerisinde özellikle yeni teknolojilerin ithalat ve ihracatında gümrük mevzuatının iyiletirilmesi, off-set anlamaları kapsamında teknoloji transferi için salanabilen dolaylı finansal destek ile ilgili düzenlemelerin gözden geçirilmesi, iyiletirilmesi, teknolojinin dinamik standartları ile düzenlemelerin statik ve detaylı yapısı arasında dengenin kurularak, gerekli esneklie sahip, bürokratik süreç yaratmayan ve hukuki güveni tesis edecek düzenlemeler, Kamu hale Kanunu ve ilgili mevzuat hükümlerinde yapılacak deiiklikler ile kamu satın almalarının elektronik ortamdan yürütülmesi, böylelikle i dünyasının süreçleri ile kamu kesimin ihtiyaçlarının ortak bir platformda buluturulması, risk sermayesi ve yatırımlarını gelitirecek kurumsal mekanizmaların teviki, patent ve fikri haklar korunmasının uluslararası normlara uygun, aynı zamanda yerel bilgiyi koruyarak rekabet avantajı yaratacak mevzuat deiiklikleri sayılabilir. Ayrıca, Üniversite sanayi ibirlii kapsamında üniversite mensuplarının ortak projelerde çalımalarını, uzman dolaımını destekleyen mekanizmaların gözden geçirilmesi ve gelitirilmesi gerekmektedir.

23 22 e. Firmaların yaam biçimini yenilikçi düünce tabanlı bir yapıya dönütürecek kültür ün yaygınlaması için gerekli olan araçların gelitirilmesi: novasyon kültürüne sahip baarı örnei olabilecek firmaların tanıtılmasından eitimler verilmesine, danımanlık mekanizmalarının kurulmasından, finansman destei salanmasına kadar bir çok kapsamlı alanda faaliyetlerin planlanması, gerçekletirilmesi gerekmektedir. Kamu ve karma finansman destei gerektiren bu faaliyetler ile ilgili Avrupa Birlii ve Dünya Bankası gibi uluslararası destek mekanizmalarının da devreye sokulması için çaba gösterilmelidir. f. Firmalararası stratejik ibirliklerinin oluturulmasının desteklenmesi: Ortak aratırma merkezlerinin kurulması, aratırma alarının oluturulması gibi eylemler tevik edilmelidir. Aynı ekilde kamu ve karma finansman destei gerektiren bu faaliyetler ile ilgili Avrupa Birlii ve Dünya Bankası gibi uluslararası destek mekanizmalarının da devreye sokulması gereklidir. g. Dorudan yabancı yatırımların desteklenmesi ve desteklenen yabancı yatırımların ülkenin teknolojik ihtiyaçları dorultusunda yönlendirilmesi: novasyonu ve teknoloji giriimciliini arttıracak teknoloji ve know-how transferini hızlandıracak yabancı yatırımların özellikle ülkenin, daha özelde firmaların teknolojik ihtiyaçları dorultusunda yönlendirilmesi ve bu yönelime uygun bir hukuksal altyapının tesisi gerekmektedir. Özellikle belirlenen ihtiyaçlara uygun dorudan yabancı yatırımlara gerekli vergisel ve bürokratik kolaylıkların salanması, mülkiyet ve gelir transferinde yabancı yatırımcıya dönük tevik edici mekanizmaların gelitirilmesi bu alanda sıralanabilecek örnek eylem alanları arasındadır. Bununla birlikte tevik edilecek yabancı yatırıma uygun insan kaynaının, yabancı yatırımla toplumsal baın kurulacaı bir kurumsal organizasyon aı içersinde konumlanabilmesi için özel sektör, eitim kurumları ve ilgili yerel ve merkezi otoritelerin ibirliinin salanabilmesi gerekmektedir. h. novasyon politikalarının desteklenmesi, yönlendirilmesi ve gelitirilmesi için katılımcı bir yönetsel modelin yani a yönetiimin kurulması: Mikro ölçekte giriimci inisiyatifle gelien inovasyon yeteneinin ulusal düzeyde politik bir amaç dorultusunda senkronizasyonunu salayacak, tüm icracı bakanlıkların ve ilgili kamu kurum ve kurulularının, i dünyası ve içi kurulularının üst düzey temsilcilerinin, meslek örgütlerinin, üniversitelerin, STK ların etkin ve eit

24 23 düzeyde katıldıı bir a yönetiimi, bilgi ekonomisinin katılımcı ve gayri merkeziyetçi paradigmalarına uygun olarak yapılandırılmalıdır. i. novasyonu tevik eden ulusal ve uluslararası destek mekanizmalarından etkin bir ekilde yararlanılması: AB 6. Çerçeve Programı gibi ulusal ve uluslararası bilim teknoloji ve inovasyon faaliyetlerini destekleyen mekanizmaların, firmalara, üniversitelere ve ilgili tüm kurum kurululara anlatılması, yararlanmaları için gerekli ön teknik ve finansal desteklerin gözden geçirilmesi ve iyiletirilmesi gerekmektedir. Bu kapsamda üniversitelerden STK lara, firmalardan özel sektörün anahtar kuruluları, örgütlerine kadar tüm paydalara çok önemli görevler dümektedir. Tecrübe ve baarı öyküsü sahibi her kii ve kuruluun, bunu ilgili paydalarla paylaması ve onları cesaretlendirmesi gereklidir. Firmalararası ve üniversite-sanayi stratejik ibirlikleri bu platformlardan yararlanmaya yönlendirilmelidir. Yaygınlatırma ve tanıtım faaliyetlerinde, TOBB, TM gibi meslek örgütlerinin, STK ların, kamu kurulularının ve üniversitelerin desteinin alınması çok önemlidir. j. novasyon politikalarının finansman modellerinin yapılandırılması: novasyon Üst Kurulu tarafından finansman destei ile ilgili alternatif modellerin incelenmesi, kamu, özel ve ortak finansmanlı destek mekanizmalarının ulusal ve bölgesel boyutta yapılandırılması gerekmektedir. Her türlü zorlatırıcı gereksiz bürokratik engellerin ortadan kaldırılması. Modelleri yapılandırırken muhakkak kullanıcıların karar mekanizmalarında bulunması salanmalıdır. 3. Bilgi Ekonomisinin Sosyal Sermayesi Yaam boyu Örenim ve Bilgi Okuryazarı stihdam Güçleri a. Bilgi Toplumu ve Bilgi Ekonomisine uygun bir eitim sistemine öncelik verilerek gerekli finansal ve altyapı kaynaklarının bu i için genel bütçeden ayrılması i. Devlet bütçesinde eitime ayrılan payın arttırılması için kamu kesimi, özel sektör, sivil toplum örgütleri ve akademisyenlerle ortak harekete geçilmelidir. ii. verenlerin irketlerinin bulunduu çevredeki eitim kurumlarına yardım yapmalarını özendirici vergisel tevikler salanmalıdır.

25 24 iii. Özel Üniversitelerin sayısı artırılmalıdır. 1. Devlet özel üniversitelerin kurulmasına yönelik kiileri ve kurumları cesaretlendirecek ortam yaratmalıdır. 2. Bürokratik engeller ortadan kaldırılmalıdır. 3. effaflıı ve standardı salayabilmek için izleme yöntemleri gelitirilmelidir. b. Eitim içeriklerinin bilgi yönetimi ni ve yaam boyu örenim i salamaya yönelik olarak deitirilmesi ve/veya gelitirilmesi. i. Eitim içerikleri ezbercilie dayalı olmaktan kurtarılıp problem çözme, analitik düünme, yaratıcılık, yaam boyu örenme vb gibi beceri kazandırma odaklı olarak yeniden tasarlanmalıdır. ii. Yüksek örenimde örencilere daha fazla ders konusu seçme imkanı verilmelidir. iii. Eitim kalite ölçüm kriterleri deitirilmelidir. Mevcut durumda girdi (örenci-öretmen oranı) ve çıktı (okuryazarlık oranı ve ÖSYS, Kolej Sınavlarında baarılı olma vb.) dikkate alınmaktadır. Ölçüm kriteri; bilgiyi yönetebilmek ve kazandıı becerileri farklı ortamlara transfer edebilmedeki baarı olmalıdır. iv. e almalarda diploma deil, kiinin sahip olduu bilgi ve beceriler esas alınmalıdır. v. Mühendislik, Sosyal Bilimler, Hukuk vb. gibi fonksiyonel alanlarda verilen eitimler davranısal becerileri de gelitirmeye yönelik tasarlanmalıdır. c. Kültür deiimi yoluyla toplumun eitime verdii önemi artırmak, eitmen profilini iyiletirmek, teknolojik okur yazarlıı ve yaam boyu örenmeyi yaygınlatırmak. i. Eitmen profilinin iyiletirilmesi. 1. Eitmen Yeterlilik sınavlarının (beceri ve bilgi deerlendiren) yapılması.

26 25 2. Eitimcinin Eitimi yaklaımı adı altında tüm eitmenler bilgi ve beceri eitiminden geçirilmelidir. 3. Büyük ehirlerden, en küçük köydeki tüm eitmenleri bir araya getirecek konferanslar, telekonferanslar, web üzerinde forumlar aracılııyla iletiim, dayanıma ve bilgi güncellii salanmalıdır. 4. Deiik örenme stillerine uygun araçlarla zenginletirilmi eitim içerii ve aktarımı konusunda eitmenlerin eitimi salanmalıdır. 5. Eitmen profilinin yükseltilmesi için geniletilmi fondan pay aktarılmalı, ücret yönetimi ve özendirici sistemler kurulmalı ve uygulanmalıdır. 6. Yurtdıında eitim alacak öretim üyesi kontenjanı artırılmalıdır. 7. Performans Deerlendirme Sistemi yerletirilmelidir.. Performans deerlendirme sistemleri sonucunda baarılı Üniversite öretim üyelerinin kadrosuzluk nedeniyle terfi edememeleri sorunu ortadan kaldırılmalıdır. ii. Topluma yaam boyu örenme anlayıı benimsetilmelidir. 1. Yerel kuruluların, sivil toplum kurulularının, gönüllü kuruluların yaam boyu örenim hedefleriyle uyumlu faaliyetleri özendirilmelidir. 2. Liderlik mekanizmaları harekete geçirilmeli ve kültür deiiminde önder olmaları salanmalıdır. 3. Medya kanalları etkin kullanılarak kamuoyu bilgilendirilmeli ve yaam boyu örenim özendirilmelidir. 4. Halkın teknolojik okuryazarlık düzeyi arttırılmalı ve bu yönde toplumsal eitim projeleri hayata geçirilmelidir. 5. Anne ve Babalara okul öncesi çaında çocukları doru yönlendirebilmeleri için eitim verilmelidir.

27 26 6. Gerekli fonun bulunabilmesi amacıyla toplumsal duyarlılık projesi kapsamında iverenlerin bulundukları çevredeki anne babalara eitim düzenlemeleri tevik edilmelidir. 7. Salık ocaı doktorları, öretmenler ve gönüllüler; ebeveynleri çocuk salıı, doum kontrolü, beslenme, hijyen, iletiim gibi konularda eitebilmek için eitilmeli ve organize edilmelidir. d. Kalite ve Deregülasyon i. Milli Eitim Bakanlıı ve dier eitim otoritelerinin rolleri resmi eitim sisteminin sıkı kontrolünden ayrıtırılıp, tüm eitim sistemini kalite ve eitliini salayıcı olacak ekilde yeniden düzenlenmelidir. ii. MEB ve YÖK ün rolleri yeniden tanımlanmalı ve yeniden yapılanma çalımaları yapılmalıdır. iii. Emir ve Komuta zincirinin yer aldıı YÖK, bilgi ekonomisi ve bilgi toplumunun gayri merkezi yönetsel paradigmaları uyarınca deitirilmelidir. Emir ve komuta zinciri yerine yaratıcılıı tevik eden esnek sistemler kurulmalıdır. iv. Bürokratik ve merkezi yapı deitirilmelidir. Eitim Kurumlarının merkezden yönetilmesi yerine daha esnek bir yapıda kendilerini yönetmeleri merkezi bilgilendirilmeleri salanmalıdır. e. Performans kriterlerinde reforma gidilmelidir. i. ÖYS sistemi deitirilerek, ezberin deil kazanılan becerinin deerlendirildii sistemler gelitirilmelidir. ii. Standart sınavlar haricinde her okulun, beceri sınavları ve mülakatlar yaparak örencileri deerlendirmesi salanmalıdır.