Bilgiler. Yeni Öğretim Programına r Uygun. Kısa Bilgi Bol Alıştırma Çözümlü Sorular Yıldızlı Sorular

Transkript

1 9 { Sosyal N Bilgiler 5 Ü 9 Yeni Öğretim Programına r Uygun ö ^ " & KAZANIM ODAKLI Kısa Bilgi Bol Alıştırma Çözümlü Sorular Yıldızlı Sorular E

2 Tudem Eğitim Hiz. San. ve Tic. A.Ş 1476/1 Sokak No: 10/51 Alsancak/Konak/ÝZMÝR Yazarlar: Tudem Yazý Kurulu Dizgi ve Grafik: Tudem Grafik Ekibi Baský ve Cilt: Ertem Basım Yayın Dağıtım San. Tic. Ltd. Şti. Eskişehir Yolu 40. km. Başkent OSB 22. Cadde No: 6 Malıköy/ANKARA ISBN: Yayýnevi sertifika no: Matbaa sertifika no: Tüm haklarý saklýdýr. Bu yayýnýn hiçbir bölümü, telif hakký sahibinin önceden yazýlý izni olmaksýzýn tekrar üretilemez, bir eriþim sisteminde tutulamaz, herhangi bir biçimde elektronik, mekanik, fotokopi, kayýt ya da diðer yollarla iletilemez.

3 Sevgili öðrenci, Sosyal Bilgiler dersinin toplum hayatındaki öneminden yola çıkarak hazırlanan bu kitapta Sosyal Bilgiler i, seveceğiniz ve anlayacağınız bir dille anlattık. Bu kitapta, MEB in hazırladığı öğretim programı doğrultusunda içinde bulunduğunuz çeşitli grup ve kurumları öğrenirken hak ve sorumluluklarınızı fark edeceksiniz. Anadolu ve Mezopotamya uygarlıklarının insanlık tarihine katkılarını, ülkemizin coğrafi özelliklerini, doğal ve tarihî güzelliklerini tanıyacaksınız. Çevrenizdeki ekonomik faaliyetleri öğrenip tüketirken bilinçleneceksiniz. Yaşadığınız yerdeki yönetim birimlerini, bağımsızlık sembollerini kavrayacaksınız. Turizmin uluslararası ilişkilerdeki önemini fark edecek ve ortak miras ögelerini tanıyacaksınız. Sanal ortamı güvenli kullanmayı ve teknolojinin hayatımıza etkilerini kavrayacaksınız. Günümüz olaylarýný objektif bir bakış açısıyla deðerlendirmenin yollarını göreceksiniz. Araþtýrmacý, gözlemci ve toplumsal sorunlara duyarlý bir birey olmanýz dileðiyle... Yazý Kurulu

4 Kazanım Odaklı : Hepsi 1 Arada KISA BİLGİ ALANLARI Değişen tasarımı daha kolay akılda kalan özet bilgi alanlarından oluştu. ÇÖZÜMLÜ SORULAR işareti ile belirtilen sorular farklı düzeylerde seçildi ve kitabın son bölümünde çözüldü. ÖRNEK SORULAR VE ÇÖZÜMLER Anahtar soru tiplerinde örnek sayısı artırıldı ve çözümler aşama aşama verildi. KAZANIM ODAKLI Kısa bilgi, alıştırma ve soru alanları kazanımlara göre düzenlendi. YILDIZLI SORULAR Zorluk derecesine göre düzenlenmiş sorular. BOL ALIŞTIRMA Bireysel ve pekiştirici alıştırmalar kazanımların yerleşmesine daha fazla katkı sağlıyor.

5 İÇİNDEKİLER 1 - BİREY VE TOPLUM ÖĞRENDİKLERİMİ UYGULUYORUM / OLAYLAR VE SONUÇLARI... 8 Alıştırma: Bulmaca...10 Alıştırma: Nedenler ve Sonuçlar...11 Kazanım Pekiştirme Testi İNSANLAR, YERLER VE ÇEVRELER HARİTAYI TANIYORUM...58 Alıştırma: Çevremizdeki Yer Şekilleri...61 Alıştırma: Haritamız...62 Alıştırma: Türkiye nin Yer Şekilleri...63 Kazanım Pekiştirme Testi...64 HAKLARIMI VE SORUMLULUKLARIMI BİLİYORUM...13 Alıştırma: Sorumluluklarımız Nelerdir?...14 Kazanım Pekiştirme Testi...15 ÇOCUK HAKLARI HER YERDE...16 Alıştırma: Çocuk İşçiler...17 Kazanım Pekiştirme Testi...18 Kavrama Testi Kavrama Testi KÜLTÜR VE MİRAS İKLİM VE YAŞAMIM / NEREDE YAŞANIR?...65 Alıştırma: Yaşadığımız Yer...68 Alıştırma: Beş Olay Üç İklim...69 Alıştırma: İnsan ve Yaşam...70 Alıştırma: Yaşam Alanları Nasıl Değişiyor?.71 Kazanım Pekiştirme Testi Kazanım Pekiştirme Testi AFETLER VE ÇEVRE SORUNLARI / AFETLERİN İNSAN ÜZERİNDE ETKİLERİ...74 Alıştırma: Depremden Korunalım...76 Alıştırma: Doğal Afetler...77 Kazanım Pekiştirme Testi...78 Kavrama Testi Kavrama Testi TARİHE YOLCULUK...28 Alıştırma: Medeniyetler Bilmecesi...33 Kazanım Pekiştirme Testi...34 GÜZEL ÜLKEM...35 Alıştırma: Eserleri Tanıyor Musunuz?...37 Alıştırma: Yurdumuzun Güzellikleri...38 Kazanım Pekiştirme Testi...39 KÜLTÜREL ÖZELLİKLERİMİZ...40 Alıştırma: Nesi Ünlü?...42 Alıştırma: Doğru mu Yanlış mı?...43 Kazanım Pekiştirme Testi...44 GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE...45 Alıştırma: Geçmiş...46 Kazanım Pekiştirme Testi...47 Kavrama Testi Kavrama Testi BİLİM, TEKNOLOJİ VE TOPLUM DOĞRU BİLGİYE NASIL ULAŞIRIM? / İNTERNETİ NASIL KULLANMALIYIM? Alıştırma: Doğru - Yanlış...90 Kazanım Pekiştirme Testi TEKNOLOJİ VE TOPLUM Alıştırma: Nereden Nereye? Kazanım Pekiştirme Testi BİLİM İNSANLARI VE ORTAK ÖZELLİKLERİ Alıştırma: Hangi Bilim İnsanı? Kazanım Pekiştirme Testi ARAŞTIRMA YAPIYORUM Alıştırma: Araştırma Nasıl Yapılır? Kazanım Pekiştirme Testi Kavrama Testi...102

6 5 - ÜRETİM, DAĞITIM VE TÜKETİM YAŞADIĞIM YERDEKİ EKONOMİK FAALİYETLER / EKONOMİ VE YAŞAMIM Alıştırma: Neler Üretiyoruz? Alıştırma: Ne Nerede? Alıştırma: Bölgelere Göre Ekonomi Alıştırma: Tarımın Şampiyonları Alıştırma: Defne ve Efe Serada Kazanım Pekiştirme Testi ÜRETİM SERÜVENİ Alıştırma: Boşluk Doldurma Kazanım Pekiştirme Testi EKONOMİ İÇİN YENİ FİKİRLER Alıştırma: Sizin Stratejiniz Kazanım Pekiştirme Testi HAKLARIMI KULLANIYORUM Alıştırma: Doğru - Yanlış Kazanım Pekiştirme Testi ÇEVREMDEKİ MESLEKLER Alıştırma: Meslekler Kazanım Pekiştirme Testi Kavrama Testi Kavrama Testi KÜRESEL BAĞLANTILAR 6 - ETKİN VATANDAŞLIK HALKA HİZMET EDENLER Alıştırma: Hangi Alan? Alıştırma: Kurumlar Kazanım Pekiştirme Testi HALKA HİZMET EDENLER Alıştırma: Sivil Toplumu Tanıyalım Alıştırma: Kuruluşlar ve Logolar Alıştırma: Sosyal Kuruluşlar Alıştırma: Meşe Bayramı Kazanım Pekiştirme Testi HALKA HİZMET EDENLER Alıştırma: Her Şey Çocuklar İçin Kazanım Pekiştirme Testi YAŞADIĞIM YER VE YÖNETİMİ Alıştırma: Hangi Görevliye Ait? Kazanım Pekiştirme Testi KATILIM HAKKI VE DÜŞÜNCE ÖZGÜRLÜĞÜ Alıştırma: Cevaplıyorum Kazanım Pekiştirme Testi EGEMENLİK VE BAĞIMSIZLIK SEMBOLLERİMİZ Alıştırma: Ulusal Sembollerimiz Alıştırma: Atatürk ve Millî Egemenlik Alıştırma: Benim Marşım Kazanım Pekiştirme Testi Kavrama Testi Kavrama Testi YAŞADIĞIM YERİN EKONOMİYE KATKISI / TİCARET VE TEKNOLOJİ Alıştırma: İhracat Yapalım Alıştırma: Brezilya Kazanım Pekiştirme Testi TURİZM ÖN YARGILARI DEĞİŞTİRİYOR Alıştırma: Hepimizin Dünyası Kazanım Pekiştirme Testi İNSANLIĞIN ORTAK MİRASI / TOPLUM İÇİN ÇALIŞIYORUM Alıştırma: Miras Eserleri Alıştırma: Ortak Miras Listesi Kazanım Pekiştirme Testi Kavrama Testi YANIT ANAHTARI Yanıt Anahtarı...195

7 BİREY VE TOPLUM 1. BÖLÜM: ÖĞRENDİKLERİMİ UYGULUYORUM OLAYLAR VE SONUÇLARI SB Sosyal Bilgiler dersinin Türkiye Cumhuriyeti nin etkin bir vatandaşı olarak kendi gelişimine katkısını fark eder. SB Yakın çevresinde yaşanan bir örnekten yol çıkarak bir olayın çok boyutluluğunu açıklar. 2. BÖLÜM: HAKLARIMI VE SORUMLULUKLARIMI BİLİYORUM S.B Katıldığı gruplarda aldığı rollerin gerektirdiği hak ve sorumluluklara uygun davranır. 3. BÖLÜM: ÇOCUK HAKLARI HER YERDE S.B Çocuk haklarından yararlanmaya ve bu hakların ihlallerine örnekler verir.

8 ÖĞRENDİKLERİMİ UYGULUYORUM Sosyal Bilgiler Dersinin Bireylere Kazandırdıkları: Sosyal bilgiler karşılaştığımız sorunlara farklı bakış açıları ve çözüm yolları geliştirmeyi öğretir. Demokratik düşünce ve değerlere sahip olmanın önemini, kendi haklarına olduğu kadar başkalarınınkine de sahip çıkmanın gerekliliğini kavratır. İş birliği, dayanışma ve yardımlaşma içinde sorumluluk bilinci ile hareket etmemizi sağlar. Bir dünya vatandaşı olarak farklı toplumların katkısı ile oluşan bilim, sanat, edebiyat ve düşünce ürünlerine saygı duymanın ve bu ürünlere sahip çıkmanın önemini fark ettirir. Bilimsel düşünen, üretici bireyler olarak yetişmemize, özgürce düşündüklerimizi söyleyip tartışabilmemize olanak sağlar. İçinde yaşadığımız toplumun değerlerini, kurallarını ve beklentilerini öğreterek topluma uyum sağlamamıza, sosyalleşmemize katkıda bulunur. Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olarak toplum içindeki rolümüzü öğretir. Kendimizi başka insanların yerine koyabilme becerisini kazandırır ve insanların farklı yönlerini tanıyarak hoşgörülü olmamızı sağlar. 8 Birey ve Toplum

9 OLAYLAR VE SONUÇLARI Olay Nedir? Ortaya çıkan, oluşan durum, ilgi çeken veya çekebilecek nitelikte olan her türlü iş, hadise ve vakaya denir. Her gün çevremizde çok sayıda olay yaşarız. Yaşadığımız bu olaylardan kimimiz etkilenir, kimimiz etkilenmez. Her olay insanlarda farklı duygu ve düşüncelere yol açar. Bu durumun nedeni gerçekleşen olayların birden çok nedene veya sonuca sahip olmasıdır. Sosyal olaylar çok yönlüdür. Günlük yaşamımızda önemsiz gibi görünen pek çok olay önemli sonuçlara neden olur. Bu durum çok boyutluluk kavramını karşımıza çıkarır. Çok Boyutluluk Nedir? Bir olay ve olgu hakkında birden fazla görüşün oluşmasıdır. Bu durum olayların birden çok nedeni ve sonucunun var olmasıyla ilişkilidir. Çevremizde meydana gelen bir olay, yaşamın birçok alanını içine alan etkilerde bulunmaktadır. Örneğin ülkemizin herhangi bir yerinde meydana gelen doğal afetten sadece o bölgede yaşayan insanlar değil tüm ülke etkilenmektedir. Yaşanan bu afet hem sosyal hem de ekonomik açıdan insanların yaşamını değiştirmektedir. Görsellerden yola çıkarak çevre kirliliğinin insan sağlığı üzerindeki etkisi ile ilgili farklı yorumlar yapılabilir. Birey ve Toplum 9

10 Alıştırma : Bulmaca Aþaðýdaki bulmacada gizli kelimeleri bulun ve aþaðýdaki sözlüðü tamamlayýn. Ayrýca sözcükleri bulduktan sonra geriye kalan harflerden oluþacak anahtar sözcükleri bulun. S B K Ü L T Ü R O Ý S H A K Y Ö U L M U R O S Z A Ý L Y A S A G B M Ý D Ý L L Ü G S S E Ç Ý M R Ý E T A R Ý H L E L V E R G Ý R... : Bilimle ilgili, bilime dayanan... : Bir topluma veya halk topluluðuna özgü düþünce ve sanat eserlerinin tümü... : Adaletin hukukun gerektirdiði veya birine ayýrdýðý þey... : Herhangi bir þarta baðlý olmayan, serbest... : Seçme iþi... : Kendi davranýþlarýný veya kendi yetki alanýna giren herhangi bir olayýn sonuçlarýný üstlenen... : Toplumsal hayat içinde kendiliðinden oluþan ve uyulmasý toplum içinde yaþamanýn bir mecburiyeti olan toplum kurallarý... : Hükûmetin kamu hizmetlerine harcamak için herkesten topladýðý para... : Ýnsanlarýn düþündüklerini ve duyduklarýný bildirmek için sözcüklerle ya da iþaretlerle yaptýklarý anlaþma biçimi... : Geçmiþte yaþamýþ insan topluluklarýný yer ve zaman göstererek anlatan bilim Anahtar sözcükler... / Birey ve Toplum

11 Alıştırma : Nedenler ve Sonuçlar Aþaðýdaki sorunlarýn nedenlerini ve sonuçlarýný araþtýrýn ve yazýn. Nedenler Sorunlar Sonuçlar Nüfus Artýþý Küresel Isýnma Orman Yangýný Savaþ Birey ve Toplum 11

12 Kazanım Pekiştirme Testi Zorluk Seviyesi Etkin Vatandaşlık Olayların Çok Boyutluluğu 1. Ece Sinem Filiz Geçmiþte kurulan Türk devletleri ile ilgili ödev hazýrladým. Sývýlarýn kaldýrma kuvveti ile ilgili deney yaptým. Ýnternet in toplumsal hayatta yol açtýðý deðiþimler ile ilgili araþtýrma yaptým. Verilen öðrencilerin çalýþmalarýndan hangileri sosyal bilgiler dersi ile ilgilidir? A) Ece ve Filiz B) Sinem ve Filiz C) Ece ve Sinem D) Ece, Sinem ve Filiz 4. Sevilay, eleþtiri yapan, dünyada ve çevresinde yaþanan olaylara karþý duyarsýz kalmayan, bir olaya farklý bakýþ açýlarý ile yaklaþan bir insandır. Buna göre Sevilay ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Birikim sahibidir. B) Olayların değerlendirmesini yapar. C) Olayları, sorgulamadan kabul eder. D) Çok boyutlu düşünür. 5. I. Nedenlerini öğrenmek II. Sonuçlarını incelemek III. Zamanını bilmek Bir olay ile ilgili değerlendirme yapmak için verilenlerden hangileri gereklidir? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) I, II ve III 2. Aşağıdakilerden hangisi sosyal bilgiler dersi ile ilişkilendirilemez? A) Canlı türlerini keşfetme B) Geçmişi öğrenme C) Kültürleri öğrenme D) Çevreyi tanıma 3. Vatandaþ olma sorumluluðu taþýyan bir birey karþýlaþtýðý bir sorun karþýsýnda hangi yola baþvurmaz? A) Yargýya başvurma B) Þiddet uygulama C) Dilekçe yazma D) İmza toplama 6. Bir olay aynı anda birden çok toplumu etkileyebilir. Bu durumda bir olayı incelerken olayın diğer toplumlar açısından yarattığı sonuçları da göz önünde bulundurmak gerekir. Belirtilen bu duruma göre aşağıdaki değerlendirmelerden hangisine ulaşılamaz? A) Olayları çok boyutlu düşünmek gerekir. B) Bir olay incelenirken olaydan etkilenen her unsur göz önünde tutulmalıdır. C) Olayların kendi toplumumuzu ilgilendirdiği oranda incelenmesi yeterlidir. D) Olayları tarafsız bir bakış açısı ile değerlendirmek gerekir. 12 Birey ve Toplum