IMPLEMENTATION OF TS OIC / SMIIC HALAL FOOD GENERAL GUIDELINES

Transkript

1 TS OIC / SMIIC 1 HELAL GIDA GENEL KILAVUZUNUN UYGULANMASI Muhammet Özhan GÜNDÜZ Türk Standardları Enstitüsü, Belgelendirme Merkezi BaĢkanlığı, Gıda Sektörü Müdürlüğü, Belgelendirme Uzmanı Ankara E-posta: ogunduz@tse.org.tr Özet Tüketici tükettiği ürünün hangi aģamalardan geçerek üretildiğini, nelerden oluģtuğunu, kaynağını merak eder. Gıda güvenliği yönetim sistemi belgelendirme faaliyetlerinin etiket bilgisi olarak ürün üzerinde belirtilmesi tüketicinin bu yöndeki ihtiyaçlarını kısmen karģılamaktadır. Dini, ilmi, vicdani ve ahlaki boyutu olan helal gıda faaliyetleri; her ne kadar Müslüman azınlığın bulunduğu ülkelerde daha fazla önem arz etse de, günümüzde, dini, ulusu her ne olursa olsun, sağlığını ön planda tutan, yediği ve içtiğine güven arayıģında olan her birey için önemlidir. OIC/SMIIC 1/ 2011 Helal Gıda Genel Kılavuzu standardı, helal gıda kapsamında gıda maddelerinin belgelendirilmesinde kullanılmaktadır. Anahtar Kelimeler: TS OIC/SMIIC 1/Aralık 2011 Helal Gıda Genel Kılavuzu, helal gıda, helal gıda belgelendirmesi. IMPLEMENTATION OF TS OIC / SMIIC HALAL FOOD GENERAL GUIDELINES Muhammet Özhan GÜNDÜZ Türk Standardları Enstitüsü, Belgelendirme Merkezi BaĢkanlığı, Gıda Sektörü Müdürlüğü, Belgelendirme Uzmanı Ankara ogunduz@tse.org.tr Abstract Consumers are often concerned about production processes, ingredients and sources of the products they consume. Displaying the certification practices of food safety management systems on the product labels can meet the related expectations of consumers, partially. Even though Halal food practices, which do have religious, conscientious and moral dimensions, become more of an issue in the countries with Muslim minorities, such practices also carry significance for the individuals having sensitivities for their health and for their safe food consumption, regardless of religions, borders and nations. OIC/SMIIC 1/ 2011 Halal Food General Guidelines standard is used for certification of foodstuffs within the scope of Halal Food. Keywords: TS OIC/SMIIC 1/December 2011 Halal Food General Guidelines, halal food, halal food certification. 396

2 GiriĢ Oral Sessions TS OIC/SMIIC 1/Aralık 2011 Helal Gıda Genel Kılavuzu standardında yer alan tanıma ve kapsama göre helal gıda, Ġslami kurallar dahilinde tüketilmesine izin verilen ve TS OIC/SMIIC 1/Aralık 2011 Helal Gıda Genel Kılavuzu standardında verilen kurallara uygun olan yiyecek ve içeceklerdir.(1) Türk Standardları Enstitüsü, helal gıda belgelendirmesinin, uluslararası geçerliliği olan tek bir standard doğrultusunda ve akredite olmuģ kuruluģlar eliyle verilmesini sağlamak amacıyla 2007 yılında Ġslam Konferansı TeĢkilatı Ekonomik ve Ticari ĠĢbirliği Daimi Komitesi-ĠSEDAK bünyesinde giriģim baģlattı. 4 yıllık bir süreç sonunda Mayıs 2011 tarihlerinde Ġslam Ülkeleri Standardizasyon ve Metroloji Enstitüsü(SMIIC) Teknik Komitesi, Helal Gıda Belgelendirmesi alanında hazırlanan üç standardı kabul etti. SMIIC çatısı altında yürütülen bu çalıģmaların ana hedefi Helal Gıda da uluslararası geçerliliği olan tek bir standart oluģturulması ve bu belgenin uluslararası akreditasyona sahip kuruluģlar tarafından verilmesidir. Mevcut durumda Helal gıda sertifikaları vakıf, dernek ve sivil toplum örgütleri tarafından verilmekte, uluslararası kabul gören bir akreditasyon ve belgelendirme uygulaması bulunmaması nedeniyle sıkıntılar yaģanmaktadır. Helal belgelendirmesi yapacak olan ülke kuruluģlarının, SMIIC tarafından oluģturulmuģ olan Helal Gıda Kılavuzunu esas alarak yapacakları belgelendirme iģlemleri ile tüm ülkeler arasında ticaretin önündeki teknik engellerin kaldırılması sağlanmıģ olacaktır. Ġslam ĠĢbirliği TeĢkilatı na (ĠĠT) bağlı ve merkezi Ġstanbul da bulunan Ġslam Ülkeleri Standartlar ve Metroloji Enstitüsü (SMIIC) Gıda Hazırlık Grubu Helal Gıda Teknik Komitesi nin hazırladığı 3 standarttan ilki ve belgelendirmeye temel teģkil eden TS OIC/SMIIC 1/Aralık 2011 Helal Gıda Genel Kılavuzu standardı, Ġslami kurallara göre gıda zincirinin alım, hazırlama, iģleme, sınıflandırma, elde etme, ambalajlama, etiketleme, iģaretleme, kontrol etme, yükleme-boģaltma, nakliye, dağıtım, depolama ve servis etme gibi helal gıda ve mamullerinin her aģamasında uyulması gereken genel kuralları kapsamaktadır. Türk Standardları Enstitüsü, 14 Temmuz 2011 tarihinden bu yana, Ġslam Ülkeleri Standardizasyon ve Metroloji Enstitüsü(SMIIC) tarafından yayınlanan Helal Gıda Standardlarına göre Helal Gıda Belgelendirmesi yapmaktadır. Helal Gıda Kapsamındaki Ürünler TS OIC/SMIIC 1/Aralık 2011 Helal Gıda Genel Kılavuzu standardı, gıda zincirinin alım, hazırlama, iģleme, sınıflandırma, elde etme, ambalajlama, etiketleme, iģaretleme, kontrol etme, yükleme-boģaltma, nakliye, dağıtım, depolama ve servis etme gibi Ġslami kurallara göre helal gıda ve mamullerinin her aģamasında uyulması gereken genel kuralları kapsar. Standarddaki bütün kurallar genel olup, büyüklüğü ve geliģmiģliği fark etmeksizin gıda zincirindeki her kuruluģa uygulanabilmesi istenmiģtir. Bu hususa gıda zincirinin bir veya daha fazla aģamasında çalıģan kuruluģlarda dahildir. Standard, et ve et mamulleri, süt ve süt mamulleri, yumurta ve yumurta mamulleri, tahıl ve tahıl ürünleri, bitkisel ve hayvansal kökenli sıvı ve katı yağlar, meyve ve sebzeler ve bunların mamulleri, Ģeker ve Ģekerleme mamulleri, meģrubat (alkolsüz içecekler), bal ve yan mamulleri, besin takviyeler, gıda katkı maddeleri, enzimler, 397

3 mikro organizmalar, ambalaj malzemeleri, balık ve balık ürünleri, su ve diğer mamulleri ve hizmetleri kapsar.(1) Son yıllarda baģta komģumuz Irak olmak üzere Orta Doğu ülkeleri ve diğer Ġslam Konferansı TeĢkilatı üyesi ülkeler gıda ithalatlarında Helal Gıda Uygunluk belgesi talep etmektedir. Özellikle de kanatlı hayvanlarda helal gıda belgelendirmesi ihtiyacı öne çıkmaktadır. Kanatlı hayvan sektörümüz, bu ihracatın % 80 den (% 61 i Irak a olmak üzere) fazlasını ithalatlarında helal gıda uygunluk belgesi arayan ĠĠT üyesi ülkelere yapmaktadır. Beyaz et üreticilerinin yaptırdığı araģtırmada iç piyasadaki tüketicimiz de % 81,1 oranında helal kesimin önemli olduğunu ve etiketlerde belirtilmesi gerektiğini ortaya koymuģtur. Helal Gıda Uygunluk Belgesi müracaatlarını ürün gruplarına göre değerlendirdiğimizde yüzde dağılımı aģağıdaki gibidir. TS OIC SMIIC 1 Helal Gıda Belgeli Sektörler Sektörlere Göre Dağılım % Et ve et mamulleri 32 Bitkisel ve hayvansal kökenli sıvı ve katı yağlar 19 Tahıl ve tahıl ürünleri 13 ġeker ve Ģekerleme mamulleri 9 Süt ve süt mamulleri 8 Meyve ve sebzeler ve bunların mamulleri 5 Gıda katkı maddeleri (Tuz, ekmek mayası, Sodyum 4 Yumurta ve yumurta mamulleri 2 Balık ve balık ürünleri 2 MeĢrubat (Alkolsüz içecekler) 1 Diğer(Çay, Kahve, Kakao ve ürünleri) 5 TS OIC/SMIIC 1/Aralık 2011 Helal Gıda Genel Kılavuzu Standardının Ġçeriği ve Belgelendirme Süreci Standardın maddeleri; kapsam, atıf yapılan standardlar, terim ve tarifler, mamul ve hizmetler, kurallar, gıdanın kaynağı, hayvan kesim kuralları, gıda iģleme, makineler, araç-gereçler ve imalat hatları, depolama, teģhir, servis ve taģıma, hijyen, sanitasyon ve gıda güvenilirliği, geçerli kılma ve doğrulama, tanımlama ve izlenebilirlik, piyasaya arz, ambalajlama ve etiketleme ile yasal kurallardır. 398

4 Oral Sessions Türk Standardları Enstitüsü tarafından bir uygunluk değerlendirme iģlemi olarak verilmeye baģlanan Helal Gıda Uygunluk Belgelendirmesinde; baģvuru, bilgi ve hizmet sözleģmesinin yer aldığı baģvuru dokümanları ile müracaatta bulunan kuruluģa üretim yerinde inceleme gerçekleģtirilmektedir. Diyanet ĠĢleri BaĢkanlığından ve TSE den konunun uzmanı en az iki kiģiden oluģan Ġnceleme Heyeti tarafından yapılan incelemede; üretim yeri inceleme raporu, girdi kontrol listesi, ürün grubuna yönelik helal gıda belgelendirme föyü, kesimhaneler için kontrol listesi, deney talepleri ve tutanaklardan oluģan dokümanlardan faydalanılır. Ġnceleme heyetinin üretim yeri inceleme raporu ve ürünlere iliģkin alınan numuneler üzerindeki deney raporları sonuçları Diyanet ĠĢleri BaĢkanlığından bir üyenin de bulunduğu Helal Gıda Belgelendirme Komisyonu na öneri niteliğinde sunulur. Nihai belgelendirme kararı ise bu komisyon tarafından verilir. Geçerlilik süresi bir yıl olan belgeyi alan kuruluģta belgelendirme sonrasında helal gıda standardı Ģartlarının devamlılığının kontrolü için yılda en az iki (2) defa ara kontrol incelemesi gerçekleģtirilir. Yapılan helal gıda incelemesinde genel olarak muayene ve deneylere iliģkin yeterlilikler, üretim yeri incelemesi gerekleri ve belgelendirme usulüne yönelik Ģartlar aranmaktadır. Bunlar: 1-Belgelendirmeye esas alınacak muayene ve deneylere iliģkin bilgiler, 2-Üretim yeri incelemesi gerekleri, 2-a) Üretim tesisine yönelik Ģartlar, 2-b) Üretim donanımıyla ilgili Ģartlar, 2-c) Gıda güvenliği yönetim sistemiyle ilgili Ģartlar, 399

5 2-d) Kalite kontrol imkânlarının personel, muayene ve deney teçhizatı yönüyle yeterlilik Ģartları (rutin muayene ve deneyler), 2-e) Ara kontrollerle ilgili Ģartlar, 3-Belgelendirme usulüne ait bilgiler, 3-a)Ġnceleme raporu ve muayene/deney raporu (varsa) esas alınır. Gerektiğinde helal Ģartlar ile ilgili ilave hususlar varsa değerlendirilir. 3-b) Belge Kapsamında aģağıdaki bilgiler yer almalıdır; - Standardın numarası ve yürürlük tarihi (TS OIC/SMIIC 1:Temmuz 2011) - Helal Markası kullanılmasına izin verilen; - Ürün Grubu (Tahıl ve Tahıl Ürünleri) - Ürün adı (Örnek: Kek) Belgelendirme Komisyonunca uygun bulunması halinde; ürünlerin sınıf, cins, tip, tür, model, kod, ayırt edici iģaret bilgileridir. Ġncelemelerde kullanılan dokümanların hazırlanmasında SMIIC Standardları, ISO Gıda Güvenliği Yönetim Sistemi standardları, ülke mevzuatımız ve Türk Standardları göz önüne alınmaktadır. Ġncelemede faydalanılan dokümanlardan girdi kontrol listesinde yer alan hususlardan girdilerin kaynağı, tedarikçi bilgileri, proseste kullanım yeri, kullanım amacı, ilgili mevzuatta istenilen limit ve kullanım oranı, girdi kabul yöntemi, girdi kontrol sıklığı ve tutulan kayıtların yanı sıra, üretim ortamı ve donanımı, personel hijyeni gibi hususlar da TS EN ISO standardları çerçevesinde dikkate alınmaktadır. Diğer taraftan helal gıda incelemelerinde üretilen ürün ve bileģenlerinin helal kaynaklı olduğundan ve ürünün mevzuata uyumundan emin olmak, üretim ortamı, donanımı ve personelin temizlik ve hijyeninin kontrolünü sağlayan bir sistem kurulmaktadır. TSE Helal Gıda Uygunluk Belgesi ile bir gıdanın helal olması için helal girdilerin kullanılması, gıdanın sağlıklı ve güvenli olması, hijyenik bir ortamda üretilmesi ve hilesiz olması gerekmektedir. Bu noktada ihtiyaç duyulan ve dikkate alınan genel inceleme konuları, incelemeye esas teģkil eden standard olan TS OIC SMIIC 1: Temmuz 2011 Helal Gıda Genel Kılavuzu nda belirtilmektedir. Sonuç Ġslam ĠĢbirliği TeĢkilatı na (ĠĠT) bağlı Ġslam Ülkeleri Standartlar ve Metroloji Enstitüsü (SMIIC) Gıda Hazırlık Grubu Helal Gıda Teknik Komitesi nin hazırladığı ve belgelendirmeye temel teģkil eden TS OIC/SMIIC 1/Aralık 2011 Helal Gıda Genel Kılavuzu standardına göre alınan Helal Gıda Uygunluk Belgesi ile gıda ürünlerinde helal gıda hassasiyeti olan tüketicinin talepleri karģılanmaktadır. Referanslar 1. TS OIC/SMIIC 1 Helal Gıda Genel Kılavuzu Standardı ( ). Türk Standardı,