MESLEKİ AKCİĞER HASTALIKLARI

Transkript

1 MESLEKİ AKCİĞER HASTALIKLARI Prof. Dr. Zeki KILIÇASLAN Diego Rivera: El vendedor de flores

2 BEKLENİLEN MH SAYISI? Dünyada; her bin işçi için 4-12/yıl yeni meslek hastalığı olgusu beklenmeli... Ülkemizde; 2012 yılında 395 yeni meslek hastalığı olgusu SAPTANMIŞTIR (395/ ) (1000 DE 0.04 ) Beklenen: En az

3 %1 %44 %56 DÜNYA??? %99 TÜRKİYE MESLEK HASTALIKLARI - İŞ KAZALARI 3

4 MESLEKİ AKCİĞER HASTALIKLARI PNÖMOKONYOZLAR ASBEST İLGİLİ HASTALIKLAR MESLEKİ ASTIM VE BİSİNOSİS EKSTRENSEK ALLERJİK ALVEOLİT

5 ÇALIŞMA YAŞAMINDA TOZ SORUNU-1 Toz Sorunu olan İş Kolları ve Meslekler Maden ocakları Kömür-Krom-Civa Bakır-Demir İmalat sanayi Döküm-Çimento-Tuğla-Seramik-Cam-Aspest Pamuk-Kendir İnşaat işleri Yol-Tünel Tarım

6 SOLUNUM SİSTEMİNİN SAVUNMASI Partiküllerin eliminasyonu Üst hava yolları; Mükosilier klirens Alt hava yolları ; Öksürük Mükosilier klirens Alveoler makrofajlar İmmünolojik savunma Asiner klirens Yapısal faktörler Sigara Bronş daralması Kr.Bronş infeksiyonu Alkol Alveole ulaşan mik. tozların %98-99 u dışarı atılır.

7 ÇALIŞMA YAŞAMINDA TOZ SORUNU-2 Toz Türleri Ve Sağlık Sakıncaları Toz : Havada asılı olarak kalabilen mikron çapında katı parçacıklar. Solunabilen toz ; mikron çapında. Kimyasal yapı... Organik-inorganik Fizik yapı... Kristal Amorf Biyolojik özellik... Allerjen-toksik-fibrojen-non-fibrojen

8 PNÖMOKONYOZLAR-1 Akciğerlerde biriken inorganik tozlarla oluşan, açık radyolojik belirti veren hastalıklardır. İnorganik, kristal yapılı, fibröz tozların bazıları Aerodinamik çapları 0,5-5 mikron Tozun yoğunluğu yıl süreyle maruziyet Kişisel farklılıklar

9 PNÖMOKONYOZLAR-1 Pnömokonyoz yapan tozlar Ağır-ciddi hastalık yapanlar ; Silis tozu, aspest tozu Orta derecede ağır hastalık yapanlar; Kömür tozu, silikatlar (mika..) Minimal doku değişikliği yapanlar; Demir oksit, baryum

10 Meslek hastalıklarında tanı esas olarak Meslek anamnezi ile konulur! Ne iş yapıyorsun? Daha önce hangi işlerde çalıştın? Tam olarak ne yapıyorsun? Toz, buhar, kimyasal madde ile karşılaştın mı? İşe bağladığın şikayetin var mı?

11 SİLİKOZİS Etken madde: Silika (Sio2) En sık görülen meslek hastalıklarından biri. Riski İşler Maden ocakları Döküm temizleyiciler Yol-baraj-tünel yapımı Seramik ve cam sanayi Ateş tuğlası yapımı Kumlama işleri

12 SİLİKOZİS Patogenez Silis yüklü makrofaj-lizozim paraçlanması prteolitik enzimler-fibrozis Mikronodül, nodül, büyük fibroz kümeler Klinik Nefes darlığı (geç dönemde) Öksürük, balgam çıkarma (Silikotüberküloz?) SFT ZVK, ZVK 1.sn İlerlemiş olgularda bozulur. Seri ölçümlerde karşılaştırma önemli!

13 SİLİKOZİS PATOGENEZ Silicium dioxide (SiO 2 ) inhalalasyon birikme Akciğerlerde Fibrotik reaksiyon irreversible progressive 13

14 SİLİKOZİS Maruzuyet süresine bağlı olarak; AKUT AKSELER- Hızlanmış KRONİK Haftalar-5 yıl 5-10 years 10 years or more 14

15 SİLİKOSİS Silikozisli hastalarda akciğer grafileri Normal Basit silikozis İlerlemiş silikozis 15

16 SİLİKOZİS Basit silikozis

17 SİLİKOZİS- Basit silikozis.

18 SİLİKOZİS Komplikasyonlar Kompensatuar amfizem Pnömotoraks Silikotüberküloz PMF

19 SİLİKOZİS Progresif Massif Fibrozis (PMF)

20 Kot Kumlama İşçilerinde Silikozis Türkiye de son yıllarda yaşanan dramatik olay Tahmin edilen bu işte çalışmış işçi sayısı: Tahmin edilen hasta sayısı : Bulunan Hasta sayısı : 2000 (yaklaşık)

21 Kumlama işleri silikozis için en riskli işlerdir. Genelde yasak. Ancak uzay kıyafeti içinde bazı ülkelerde İzin verilmekte Türkiye de çok kötü koşullarda çalışılmış.

22 30 yaşında erkek. 4 sene kot kumaşların kumlanması işinde çalışmış. Yaygın nodüler opasite.

23 SİLİKOZİS- Korunma Mühendislik- Madenlerde ; Sulu çalışma, uygun havalandırma Döküm temizleme de ve seramik işlerinde ; Yerel aspirasyon Kum püskürtme işlemi: Özel odalarda yapılmalı. İşçiye dışardan hortumla, Kişisel Koruyucu- Toz maskeleri!

24 SİLİKAYA MARUZ KALINAN İŞ KOLLARI Taş ocakları, Tünel kazıcıları, Kum püskürtme işleri, Madenciler, Kuvars değirmenleri, Dökümcüler, Cam sanayi, Seramik, Vitray yapımı, Çimento üretimi, Karıştırma, Döküm Temizleme Sır, emaye Püskürtme Çanak-çömlek yapımı, Kiremit, tuğla, balçık üretimi

25 Seramik işlerinde silika maruziyeti

26

27 KÖMÜR İŞÇİLERİ PNÖMOKONYOZU (KİP) Kömür tozu silisyuma göre daha az da olsa patogendir Kömür tozu % 1-2 oranında silisyum içerir! Risk grupları Kömür madenlerinde- Kazmacılar-Lağımcılar Kömür yükleyiciler

28 KÖMÜR İŞÇİLERİ PNÖMOKONYOZU (KİP) Klinik ve Laboratuar Basit KİP Küçük yuvarlak opasiteler. Solunum fonksiyonlarında minimal değişiklikler İyi prognoz Komplike KİP Massif fibrozis odakları Solunum Fonksiyon bozuklukları Kötü prognoz

29 50, erkek Eforla nefes Darlığı Kömür işçiliği yapmış

30 KÖMÜR İŞÇİLERİ PNÖMOKONYOZU Radyoloji-gelişim (2) Kömür İşçileri Pnömokonyozu- PMF (Progresif Masif Fibrozis Komplikasyonu)

31 ASBESTOZ (ASBESTOZİS) Serpentin Amfibol Krosidolit (mavi asbest)! İnşaat işleri ; Yalıtım malzemeleri-döşeme-tavan Boru Balata üretimi Tekstil; Dayanıklı malzeme üretimi Gemi-uçak sanayi

32 ASBESTİN YOL AÇTIĞI HASTALIKLAR Selim hastalıklar Plevrada fibrokalsifikasyonlar Plevra sıvısı Perikard sıvısı Prikardial fibrozisi İnterstisyel fibrozis (ASBESTOZİS) Malign hastalıklar Malign Plevral Mezetelyoma Akciğer kanseri Malign Peritoneal Mezotelyoma Diğer kanserler Hastalık için 5-20 yıllık süre Sigara içilmesi riski kat artırır.

33 Çevresel maruziyet ; Türkiye de yaygın. Ak toprak. (Sıva) Hiç beyaz toprakla sıva, badana yapılan bir evde oturdunuz mu?

34 Evin duvarları Asbest veya benzeri madde içeren ak toprak ile sıvanmış Denizli İlinde Çevresel Asbest Maruziyeti ve Solunum Sistemi Etkileri* Dr.Fatma Evyapan 1, Dr. Erhan Uğurlu 1, Dr. Yahya Özpınar 2, Dr. Mustafa Eğri 2,D Dr. Ahmet Ergin 3, Dr. Nevzat Karabulut 3

35 White stucco used floor

36

37

38 Afşin e bağlı Büyüktatlar Kasabası nda asbestli toprağın neden olduğu iddia edilen ölümlere bir yenisi daha eklendi. Kanserliyim, yardım elinizi uzatın ; diye feryat eden 52 yaşındaki Zeynep Ceren hayatını kaybetti. Büyüktatlar'a asbest uyarısı Kahramanmaraş'ın Afşin ilçesi Büyüktatlar beldesinde asbestli toprağa rastlanıldığı belirtilerek, beldedeki evlerin iç ve dış sıvalarının sökülerek beton sıva yapılması veya plastik boyayla kapatılması gerektiği kaydedildi. Afşin Sağlık Grup Başkanı Ahmet Yener, yaptığı açıklamada, beldede 15 yılın son resmi kayıtlarda kanserden ölen hasta sayısının 37 olduğunu ayrıca 15 yılda toplam ölenlerin sayısının 159 olduğunu belirtti. Büyüktatlar beldesinde yapılan çalışmaları anlatan Yener, "Büyüktatlar beldesinde bulunan toprak 2005 yılında MTA tarafından incelenmiş olup asbestli toprağın varlığı tespit edilmiştir. Asbestin tehlikelerinin tüm dünyada bilindiğinden dolayı 2005 yılından beri il sağlık müdürlüğü değişik çalışmalar yapmıştır" dedi. Beldedeki evlerin iç ve dış sıvalarının sökülerek beton sıva yapılması veya plastik boya ile kapatılması gerektiğini söyleyen Yener, bu konuda Büyüktatlar Belediyesi'nin öncülük yapması gerektiğini kaydet

39 60 yaşında erkek 25 yıl Gemi inşaat işinde çalışmış. Eforla nefes darlığı. Asbestozis

40 58, Ev kadını Öksürük Sigara: (-) Diyarbakır doğumlu İki tarafta, düzensiz, keskin sınırlı,lob/segment anotomisine uymayan opasiteler. Fibrokalsifiye plevral plaklar. Çevresel asbest maruzuyetine bağlı selim lezyonlar

41 60, erkek İşçi Sigara: 20 p/yıl 3 aydır Sağ yan ağrısı Eforla nefes darlığı Sağda multipl yuvarlak oapsiteler. Plevra kökenli (?)

42 Sağda multipl plevral opasiteler- Malign mezetelyoma

43 Aspsestozisli akciğerde asbest cisimcikleri

44 MESLEKİ ASTIM İş yerinde karşılaşılan toz, gaz buhar ve duman şeklindeki maddeler bağlı olarak gelişen reverzibl, yaygın hava yolu obstrüksiyonu.

45 MESLEKİ ASTIM A. İMMÜNOLOJİK MEKANIZMA 1. IgE yolu; a) Yüksek molekül ağırlıklı (Lab hayvanları, ilaç,un,enzim b) Küçük molekül ağırlıklı (Anhidritler, metaller.) 2. IgE ye bağlı olmayanlar İzosiyanatlar B. NON-İMMUNOLOJİK (Formaldehit, RADS, Patroom asthma)

46 MESLEKİ ASTIM HAZIRLAYICI FAKTÖRLER Etkisiz faktörler Yaş Cinsiyet, ırk Genetik, Artırıcı faktörler: Sigara Atopi Viral enfeksiyonlar Maruziyetin yoğunluğu-süresi Önceden astım bulunması Antijenin potansiyeli

47 MESLEKİ ASTIM BAŞLICA ETKENLER MESLEKLER Bitki Antijenleri Biyolojik enzimler Hayvan antijenleri Böcekler Kimyasal antijenler İlaç ve dezenfektanlar Metaller metal tuzları İzosiyanatlar

48 Fransa da Mesleki Astım yılları arasında 3422 mesleki astım olgusu En sık hastalık görülen meslekler Fırıncı ve pastacılar ; % 19.2 Sağlık çalışanları ; % 10.4 Kuaförler ; % 8 Boyacılar ; % 7.5

49 MESLEKİ ASTIM TANI 1. Astım tanısı Öykü, S.Fonks. Testleri, Reversibilite testi, Br.Provakasyon testi 2. Mesleki astım tanısı Öykü, Ekspozisyon testleri, PEF takibi

50 Astım tanısı olan hasta Mesleki astım mı? ÖYKÜ!! PEF Takibi ZVK 1. Takibi Non-spesifik BPT Takibi SPESİFİK BPT Laboratuar koşullarında İşyeri koşullarında (+) Mesleki astım

51 MESLEKİ ASTIM TANI- ÖYKÜ Maruziyetin başlaması ile semptomların çıkışı arasında sessiz dönem varlığı. Öksürük, balgam,nefes darlığı, hırıltı,göğüs ağrısı. Semptomlar iş saati dışında da ortaya çıkıp-devam edebilir. İş den uzak günlerde semptomlarda düzelme. Tetiği çeken faktörler?

52 Çalışma dışı günler ort.pef Çalışma günleri ort.pef Marangoz, 44, E Astım? 4 hafta süreyle 2 saatte bir PEF ölçümü Dr. P. Sherwood Burge,2000

53 İ.T.1981 Doğ. Bir yıldır öksürük ve eforla nefes darlığı tarif ediyor. 3 yıldır Toyota Otomobil Fasbrikasında çalışıyor.oto koltuk sünger imalatında çalışıyor. Plastik dumanından rahatsız olduğunu söylüyor. FM: Her iki akciğerde yer yer sibilan ronküsler alınıyor. FVC: 4.13 % % 7 FEV1 : 2.82 % % 11 FEV 1/FVC: % 68 % 71 Deri Testleri: Ağaç poleni (++) Der Farinea: (+)

54 Ham.mad depo Pltf.Kalıp ayırıcı Metil-etil keton Maruzuyet Yok B2-inh B2 İnh B2-İnh B2-İnh 450 Pazartesi salı Çarşamba PEF :00 10:00 12:00 12:30 14:00 16:00 08:00 10:00 12:00 12:30 14:00 16:00 08:00 10:00 12:00 12:30 14:00 16:00 İş yerinde PEF takibi. Maruzuyet ile PEF ölçümü arasında ilişki ver.. Mesleki astım olabilir.

55 M.D 30 yaşında Erkek Hastane Personeli Son bir yıldır başlayan. Nefes darlığı, öksürük, hırıltı şikayeti var.

56 30 yaşında hastane çalışanı Fizik Muayene: Solunum sesleri hafi kabalaşmış çok seyrek hafif wheez ZVK: 4.58 % 83 ZVK 1; 4.29 % 97 ZVK 1/ZVK: % 88 MEF 25-75: 4.53 Deri Testleri: Negatif.

57 30 yaşında hastane çalışanı Tatil Dönemi Çalışma Günleri Tatil TATİL ÇALIŞMA TATİL Çalışma günlerinde belirgin solunum fonksiyon bozulması.

58 MESLEKİ ASTIM- KORUYUCU YAKLAŞIM 1.Primer Koruma ; Mesleki ekspoz. önlenmesi-azaltılması 2.Sekonder Koruma ; Olguların erken tanınması 3.Tersiyer Koruma ; Olguların ağırlaşması ve komplikasyonların önlenmesi.

59 BİSSİNOZİS Pamuk, keten, kenevir tozlarına maruz kalanlarda gelişebilen akciğer hastalığı. Başlangıç döneminde ; Reversibl bronş spazmı.. Bronko-alveolit İleri dönemde : KOAH benzeri tablo.(irreversibl) Etyoloji: ENDOTOKSİNLER İmmünolojik etki Kimyasal etki

60 BİSSİNOZİS- Riskli işler Pamuklu tekstil Çırçır,harman-hallaç, Tarak,Vater,Çözgü Keten,Kendir ve kenevir fabrikaları. Maruziyet süresi ; 5-6 yıl

61 BİSSİNOZİS- KLİNİK Semptomlar ; Göğüste sıkışıklık hissi, öksürük, hırıltı, hafif nefes darlığı, ateş Evre ½ ; Bazı tatil sonraları-pazartesiler semptom varlığı Evre 1 ; Her tatil-pazartesi sonrası Evre 2 ; Tüm çalışma günlerinde Evre 3 ; KOAH bulguları

62 BİSSİNOZİS- TANI Klinik bulgular + Akciğer radyolojik muayene ; Normal Vardiya içinde ZVK 1.sn de % 5-10 azalma ; Hafif % = Orta >% 20 = Ağır.

63 BİSSİNOZİS- Prevelans Endenozya ; % 30 Sudan ; % 37 (1987) Etyopya ; % 40 Hindistan % İngiltere; ; % % % 3.9 Teknolojinin iyileşmesi ve koruyucu Önlemlerin ilerlemesi ile toza maruzuyet ve hastalık azalır!

64 EKSTRİNSİK ALLERJİK ALVEOLİT Antijenik, organik partiküllerin inhalasyonu sonucu gelişen akut ve kronik tabloları olan akciğer hastalığı. Çiftçi akciğeri- Bagassosis Tahıl işçileri akciğeri,istiridye işçileri akciğeri Nemlendirici/Air condt. akciğeri Kuş besleyicileri akciğeri,peynir işçileri akc. Malt işçileri akciğeri, Kimya işçileri akc.,

65 EKSTRİNSİK ALLERJİK ALVEOLİT ANTİJENLER ; Termofil bakteriler -Micropolyspora, Termoaktinomiçesler Diğer bakteriler- Bacillus subtilis Mantarlar Penicillium, Aspergillus Hayvan proteinleri- Kuş Diğer

66 EKSTRİNSİK ALLERJİK ALVEOLİT Tanıya yaklaşım Çevre anamnezi- klinik Presipitan antikorlar Deri testleri İnhalatif provokasyon testi Akciğer biopsileri

67 EKSTRİNSİK ALLERJİK ALVEOLİT İki klinik tip ; 1. Akut ; Ateş, öksürük, nefes darlığıantijen exp.kesilince tablo geriler. (Gribai inf?, Pnömoni? ) 2. Kronik hastalık : Yavaş ilerleyen nefes darlığı (Idıopatik Pulmoner Fibrozise benzer )

68 Ektrinsik Allerjik Alveolit Akut Tablo. Yoğun allerjenlere maruz kalan hasta. Akut hastalık. Klinik ve radyoloji pnömoniye benzer.