ULUSLARARASI USKUDARSEMPOZYUMU VII

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "ULUSLARARASI USKUDARSEMPOZYUMU VII"

Direnç Özmen
6 yıl önce
İzleme sayısı:

1 ULUSLARARASI 00 USKUDARSEMPOZYUMU VII _. w uı N 0.., ro ::ı ' o, c: to c:: ::ı (!) {/) (!) :J.., 2-4 Kasım 'den bugüne şehir ClLT I EDiTÖR Süleyman Faruk GÖNCÜOGLU OSKODAR BELEDiYESi - 5

2 ULUSLARARASI, ÜSKÜİ>AR SEMPOZYUMU Vll Yayın Kurulu Prof. Dr. İdris BOSTAN Prof. Dr. Ahmet Emre B ilgili Prof. Dr. Abdulllah UÇMAN Prof. Dr. Ahmet YÖRÜK Prof. Dr. Hamza GÜNDOGDU Prof. Dr. Orhan OKAY Doç. Dr. Ahmet ŞiMŞEK Doç. Dr. Mehmet BAYARTAN Yrd. Doç. Dr. Yahya BAŞKAN Editör Süleyman Faruk GÖNCÜOGLU Tasarım/Uygulama.. Prfabrik Uetişim Sanatl8n,... Erhan YALUR Baskı ve Cilt Altan Basım Tic. Ltd. Şti İstanbul2014. ISBN ~ 1-4 Telif haklan Üsküdar Belediyesine aittir, tamamı veya bir kısmı izinsiz basılamaz, çoğaltılamaz, kaynak gösterilmeden iktihas edilemez. ÜSKÜDAR BELEDİYESİ KÜLTÜR VE SOSYAL işler MÜDÜRLÜGÜ... Mimar Sinan Mahallesi, Hakimiyet-i Milliye Caddesi, No:35 Usküdar 1 ISTANBUL Tel: Faks: 0216~

3 7. ÜSKÜDAR SEMPOZYUMU PREVANTORYUMDAN DEVLET HASTANESİNE: VALİDEBAĞ ÖĞRETMENLER HASTANESİ TARİHÇESİ Mahmut GÜRGAN Günümüzde Sağlık Bakanlığına bağlanmış olan Validebağ Öğretmenler Hastanesinin binasının da içinde bulunduğu Validebağ Korusu arazisinin ilk sahibi Aygır İmam namıyla anılan Derviş Mehmet Efendi dir (ö.1816). Burası daha sonra Sultan Abdülmecid ( ) tarafından annesi Bezm-i Âlem Vâlide Sultan a (ö. 1853) hediye edilmiştir. Bezm-i Âlem Vâlide Sultan almış olduğu araziye 206 tür armut, 98 tür elma, 13 tür vişne, 11 tür incir, 11 tür dut, 15 tür muşmula ağacı ve bir bağ kurarak, şam üzümü, erenköysiyahı, tilkikuyruğu, ve yerlikara üzüm türlerinin fidelerini diktirmiş; ayrıca Bulgaristan dan karadünya üzümü, Ödemiş ten izmirsiyahı, Tokat tan kabak üzümü getirterek yetiştirtmiştir. Böylece bu arazi ve daha sonraki dönemde bağın çevresindeki semt Valide Bağı adıyla anılmaya başlamıştır. 1 Bugün de Validebağ Korusu olarak bilinen bu arazi, içerdiği 57 adet değişik türden oluşan 6321 adet ağaç, ağaççık ve çalı ile adeta bölgenin akciğerlerinden biridir. Validebağ Korusu İstanbul III Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulunun tarih ve 8006 sayılı kararı ile 1. Derece Sit Alanı olarak tespit ve ilan edilmiştir. 2. Hastanenin çekirdeğini oluşturan ilk yapı olan Adile Sultan Kasrı nın yerinde, Sultan III. Selim in ( ) annesi Mihrişah Valide Sultan ın bir bağ köşkü vardı. Çeşitli kaynaklarda bu bağ köşkünün yerine yapılan Adile Sultan Kasrı nın Sultan Abdülaziz tarafından kız kardeşi Adile Sultan ın ( ) verem hastalığına yakalanan kızı Hayriye Sultan için inşa ettirmiş olduğu bilgisi yer almaktadır. 3 Ancak bazı müellifler bu kasrın Altunizade İsmail Zühdü Efendi tarafından, Koşuyolu semtinde bulunan Sultan Abdülmecid in annesi Bezm-i Âlem Vâlide Sultan dan 1850 li yıllarda satın aldığı arazi üzerine, 1860 yılında yaptırılmış olduğunu ifade etmektedir. Buzpınar ın bildirdiğine göre, köşk ile ilgili övgü dolu söylentiler yeni sultan Abdülaziz ( ) in kulağına gitmiş ve bunun üzerine köşk padişaha hediye edilmiş veya ettirilmiştir 4. Bu kasır 1845 te evlenen Adile Sultan a 1863 tarihlerinde yazlık saray olarak tahsis edilmiştir. Uzun yıllar bu kasırda ikamet eden Adile Sultan ın 1899 yılında ölmesi üzerine bina bir müddet boş kalmış, daha sonra Sultan Reşad ın ( ) üçüncü kadını Dürrüalem Kadın a hava değişimi için verilmiştir. Valide Bağı Kasrı olarak da anılan Adile Sultan Kasrı, zamanla terk edilmiş ve I. Dünya Savaşı sırasında Dar ül-eytam (yetimler yurdu) haline getirilmiştir. 22

Adile Sultan Kasrı Cumhuriyet in ilk yıllarında dönemin Milli Eğitim Bakanı Mustafa Necati Bey in girişimleriyle ilkokul öğrencileri için 50 yataklı bir prevantoryuma dönüştürülerek 29 Mayıs 1927

Mustafa Necati Bey tarafından 22 Nisan 1928 tarihli T.B.M.M. Maarif Vekâleti bütçe görüşmeleri sırasında prevantoryumun genişletilmesi ve ek binaların yapılması için bir konuşma yaparak yeni tahsisat talep etmiştir.

4 Adile Sultan Kasrı Cumhuriyet in ilk yıllarında dönemin Milli Eğitim Bakanı Mustafa Necati Bey in girişimleriyle ilkokul öğrencileri için 50 yataklı bir prevantoryuma dönüştürülerek 29 Mayıs 1927 günü faaliyete geçirilmiştir den bugüne şehir Resim 1: Adile Sultan Kasrı İlk yatırılarak bakıma alınan hastalar ise 194 şehit çocuğu olmuştur. Mustafa Necati Bey tarafından 22 Nisan 1928 tarihli T.B.M.M. Maarif Vekâleti bütçe görüşmeleri sırasında prevantoryumun genişletilmesi ve ek binaların yapılması için bir konuşma yaparak yeni tahsisat talep etmiştir. Bu konuşma toplantı tutanağına şu şekilde geçmiştir: Efendiler; geçen sene heyet-i âliyenizin kabul buyurduğu bir tahsisat ile açılan prevantoryum tasavvur ettiğimiz şekilde ifası ile muvazzaf olduğu işi bihakkın yapmıştır. Şehit çocuğu verem tehlikesinden kurtarılmıştır. Prevantoryum bugünkünden fazla talebe ve muallim kabul edebilecek şekilde tevsii için lazım gelen tahsisat heyet-i âliyenize teklif edilmiştir. Tahsisat talebinin kabulü üzerine Adile Sultan Kasrı nın çevresinde bulunan araziye 80 yataklı bir pavyonun yapımına başlanmıştır. Mustafa Necati Pavyonu adı verilen bu yeni binanın eklenmesiyle tesis bütün öğretmen ve öğrencilerin prevantif tedavilerini üstlenmeye başlamıştır (1931). Vedat Günyol ve Berna Moran gibi isimler de bu tesiste tedavi olmuşlardır (1936) 5. Resim 2: Mustafa Necati Pavyonu 23

7. ÜSKÜDAR SEMPOZYUMU Kurumun başarılı icraatı verilen desteği artması ile sonuçlanmış ve yeni binaların eklenmesi ile prevantoryumun yanı sıra sanatoryum işlevini de üstlenmesi sağlanmıştır.

5 7. ÜSKÜDAR SEMPOZYUMU Kurumun başarılı icraatı verilen desteği artması ile sonuçlanmış ve yeni binaların eklenmesi ile prevantoryumun yanı sıra sanatoryum işlevini de üstlenmesi sağlanmıştır.1938 yılında birinci ve ikinci kısım, 1943 senesinde de üçüncü kısım sanatoryum binalarının eklenmesiyle yatak sayısı 200 e çıkarılmıştır. Aynı yıl prevantoryum kısmına 100 yataklı bir pavyon daha inşa edilmiştir. Sanatoryum bünyesinde 1949 yılında bir Sosyal Hemşire Okulu faaliyete geçirilmiştir yılında yeni yapılan 73 yataklı bir bina da sanatoryuma eklenerek hizmete girmiştir yılında bir Aeryum açılmış, 1954 yılında İhsan Mermerci tarafından yaptırılan 50 yataklı bir servis binası daha hizmete girmiştir. Hastalar için esas gıda olan yumurta, süt ve sebzeler prevantoryumun geniş arazisinde elde ediliyordu Eylül 1957 tarihinde Maliye Bakanlığı Milli Emlak Müdürlüğü fiili kullanımı zaten Milli Eğitim Bakanlığı nın uhdesinde olan Validebağ Korusunun tamamının Milli Eğitim Bakanlığına devrini yapmıştır yılına gelindiğinde prevantoryum kısmında 430, sanatoryum kısmında 200 yatağı vardır. Sanatoryuma destek için Validebağ Prevantoryum ve Sanatoryum Dostları Derneği kurulmuştur. Sonraki yıllarda yatak sayısı 700 e kadar çıkmiştır (1963). Milli Eğitim Bakanlığı na bağlı okullarda bulunan zayıf, çelimsiz, tüberküloza eğilimli öğretmenler ile yoksul öğrenciler özellikle yaz aylarında burada hem tıbbi gözetim altında bulunuyor, hem de eğitimlerine devam ediyorlardı. Zamanla eskiyen Adile Sultan Kasrı 1971 yılında devre dışı bırakılarak genel onarıma alınmış, sağlık hizmetleri ise yeni binalara kaydırılmıştır. Onarımı bittikten sonra Çocuk Hastalıkları servisi olarak kullanılan bina, 1991 yılında Öğretmen Evi ve Kültür Merkezi olarak kullanılmaya başlanmış, tesis daha sonra İstanbul İl Özel İdaresi ve Üsküdar Belediyesi nin katkılarıyla yürütülen kapsamlı bir restorasyon projesinin tamamlanmasıyla tarihinde yeniden aynı amaçla hizmete açılmıştır. 70 li yıllarda tüberküloz hastalığında görülen azalma ile birlikte, kuruluşundan beri yalnızca tüberküloz hastalarına sağlık hizmeti veren kurum, 1974 yılında 200 yatak kapasiteli 50. Yıl Binası eklenmesiyle tam teşekküllü bir hastaneye dönüştürülerek Validebağ Öğretmenler Hastanesi adıyla genel amaçlı sağlık hizmeti vermeye başlamıştır. Resim 3: Hastahanenin bugünki hali. 24

6 Aynı yıl kurum bünyesinde Milli Eğitim Bakanlığına hemşire yetiştiren bir Sağlık Meslek Lisesi açılmıştır yılında yaptırılan Mustafa Necati Pavyonu ise 1989 yılında yapılan yeni bir düzenleme ile 75 kapasiteli Öğretmen Huzurevine dönüştürülmüştür. Öğretmen 1352 den bugüne şehir Resim 4: Öğretmen Huzurevi yılında Validebağ Öğretmenler Hastanesi, Milli Eğitim Bakanlığı ile Sağlık Bakanlığı arasında imzalanan bir protokolle Sağlık Bakanlığına devredilerek Validebağ Öğretmenler Devlet Hastanesi adını almıştır tarihinde hastanenin adı Validebağ Devlet Hastanesi olarak değiştirilmiştir tarihinde ise hastane Sağlık Bakanlığı Üsküdar Devlet Hastanesi ile birleştirilerek bu hastanenin ek hizmet binası olarak hizmet vermeye devam etmiştir. Bakanlığın 1 Ağustos 2009 da aldığı kararla mal varlığı ve hastaları ise 700 metre mesafedeki Üsküdar Devlet Hastanesi ne devredilmiş ve Validebağ Ek Hizmet Binası A ve B Blok adıyla bu hastaneye bağlı olarak hizmet vermeye başlamıştır. 7 25

7. ÜSKÜDAR SEMPOZYUMU Dipnotlar 1 Mehmet Nermi Haksan. Valide Bağ Kasrı, Yüzyıllar Boyunca Üsküdar 3. cilt, sayfa 1450. 2 Ünal Aslan, Serhun Sağlam, Özkan, Vd.

7 7. ÜSKÜDAR SEMPOZYUMU Dipnotlar 1 Mehmet Nermi Haksan. Valide Bağ Kasrı, Yüzyıllar Boyunca Üsküdar 3. cilt, sayfa Ünal Aslan, Serhun Sağlam, Özkan, Vd., Validebağ Korusunun Fonksiyonel Değerleri, Üsküdar Sempozyumu V: 1-5 Kasım 2007 Bildiriler I, İstanbul, C.1, S Yıldırım N, Gürgan M, Türk Göğüs Hastalıkları Tarihi, Türk Toraks Derneği Yayınları, İstanbul, 2012, s Ş. Tufan Buzpınar, Altunizâde Ailesi, Üsküdar Sempozyumu IV Bildirileri İstanbul, Nuran Yıldırım, İstanbul un Sağlık Tarihi, AjansFa: İstanbul, 2010, s Fahrettin Kerim. Prevantoryumda Birgün, Tıp Dünyası, VI, 4 (15 Ağustos 1933), s İstanbul da iki hastane tek çatı altında birleşti, Medimagazin, 2 Eylül

Benzer belgeler

YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ ŞEHİR VE BÖLGE PLANLAMA ANABİLİM DALI

YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ ŞEHİR VE BÖLGE PLANLAMA ANABİLİM DALI 1-MEVCUT DOĞAL VE KÜLTÜREL VERİLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ İstanbul un Asya tarafında bulunan Üsküdar ilçesinde Altunizade