TRABZON VE ÇEVRESNDE KLÂSK TÜRK MÜZNN TARHSEL GELM THE HISTORICAL DEVELOPMENT OF CLASSICAL TURKISH MUSIC IN TRABZON AND SURROUNDINGS

Transkript

1 Uluslararası Sosyal Aratırmalar Dergisi The Journal of International Social Research Cilt: 5 Sayı: 23 Volume: 5 Issue: 23 Güz 2012 Fall Issn: TRABZON VE ÇEVRESNDE KLÂSK TÜRK MÜZNN TARHSEL GELM THE HISTORICAL DEVELOPMENT OF CLASSICAL TURKISH MUSIC IN TRABZON AND SURROUNDINGS Abdullah AKAT Öz Çalımada, Klâsik Türk müzii icraları ve icracıları üzerinden Trabzon ve çevresindeki Klâsik Türk müziinin tarihsel geliimi ele alınmaktadır. Konunun ele alınmasındaki amaç, saray mûsikîsi olarak görülen Türk müziinin Anadolu'da ehir hayatının var olduu, kozmopolit yaantının hâkim olduu yerleimlerde halk tabanında icra edildiini ve kendi içerisinde gelenekler ve icra özellikleri oluturduunu vurgulamaktır. Dier taraftan, Trabzon ve çevresindeki ehir mûsikîsine dikkat çekerek, konu hakkındaki çok az sayıda bulunan mevcut kaynakların çoaltılmasına ve farklı bakı açılarıyla konunun gelitirilmesine katkıda bulunabilmektir. Çalımanın yöntemini, literatür taramasının ardından gerçekletirilen alan çalımaları belirlemektedir. Yerinde gözlemler, söyleiler, sözlü tarih çalımaları, Türk müzii eitim kurumlarının arivlerinde bulunan icraların ve bölgede tarafımızca kayıt altına alınan Türk müzii icralarının incelenmesi ile elde edilen veriler aratırmaya yön vermitir. Kültürü. Anahtar Kelimeler: Dou Karadeniz Bölgesi, Trabzon, Klasik Türk Müzii, Eitim, Müzik Abstract In this article, the historical development of Classical Turkish music in and around Trabzon through the Classical Turkish music performances and performers will be discussed. The aim in focusing on this subject is to emphasis the fact that Turkish music which seen as court music, has performed by public in the settlements at Anatolia where cosmopolite city life has existed and formed rituals and performance characteristics in itself. This article, on the other hand, aims to contribute in increasing the limited number of resources about the subject and developing the subject with different point of views by drawing attention to urban music in and around Trabzon. The field work which is done after literature review designates the method of the study. Field observations, interviews, oral historical studies, the datums obtained by researching the performances archived in Turkish music educational institutions and the performances that recorded by ourselves in the region have direct this research. Culture. Keywords: Eastern Black Sea Region, Trabzon, Turkish Classical Music, Education, Music Giri Trabzon, tarihin ilk dönemlerinden bugüne dek Dou Karadeniz Bölgesi nin en önemli ehri olmutur. Bu sebeple tarihte bu topraklar üzerinde kurulmu olan devletlerin de Yrd. Doç. Dr., KTÜ Devlet Konservatuarı, Müzikoloji Bölüm Bakanı, Söütlü/TRABZON

2 bakentliini yapmıtır. Osmanlı Devleti nin en önemli sancaklarından biri olan Trabzon, Yavuz Sultan Selim ve olu Kanuni Sultan Süleyman ı yetitiren ehir olarak bilinmektedir. Birçok önemli bilim adamı, müzisyen, air, ressam, bürokrat vb. önemli kiiler yetitiren ehir, bölgede etkileimin en karmaık olduu ve taınmaların sonsuz sayıda yaandıı kozmopolit bir alan olarak görülmektedir. Uluslar arası liman ticareti, ran transit yolunun Trabzon'dan balaması, tarihi pekyolu üzerinde bulunması ve jeopolitik önemi itibariyle bata stanbul olmak üzere bir çok Asya ve Avrupa ehri ile etkilemitir. Müzikal yapı tüm Dou Karadeniz Bölgesi nden unsurlar taıdıı gibi, Trabzon geçmiten beri önemli bir kültür sanat ehri olması münasebetiyle klâsik Türk Mûsikîsi, klâsik batı müzii, âık mûsikîsi, civar yörelerden taınarak gelen halk mûsikîsi, dini mûsikî gibi birçok müzik türünü bünyesinde taımaktadır. ehir merkezi ile köy yerleimleri her anlamda önemli farklılıklar içermektedir. Kemençe, davul zurna, kaval gibi yerel çalgılar ve bu çalgılarla icra edilen yerel müzikler ehir merkezinde pek kabul görmemekle birlikte, bunun yerine Türk mûsikîsi çalgıları ön plana çıkmıtır. 1950'li yıllara dek hemen her evden ud, keman, kanun, tef gibi çalgılar çıktıı bilinmektedir yılında stanbul Konservatuarı Folklor Heyeti nin dördüncü tetkik seyahati münasebetiyle Trabzon a gelen Mahmut Ragıp Gazimihal, öteden beri ehirde Alaturka mûsikînin var olduunu belirterek, o döneme kadar bulunan mûsikî eitim kurumları ile ehrin mûsikîinasları hakkında bazı malumatlar vermektedir. Türk müzii eitimi veren kurumları oldukça eskiye dayanan Trabzon'da yapılan icralar, icraların özellikleri ve gerçekletii mekânlar da ayrıca önem taımaktadır. Çalımanın temel esprisini oluturan Klâsik Türk müzii, tarihsel açıdan oluum, dönüüm, klâsik, son klâsik, romantik ve çada dönem olmak üzere altı dönem içinde deerlendirilebilir. 10. yüzyıldan 15. yüzyılın baına kadar geçen süre, Türk müziinin teorik yönleriyle açıklandıı dönemi kapsamaktadır. Bu dönemin sonlarına doru Abdülkadir Meragi ( bir sonraki evrenin balangıcını oluturarak Türk müziinde yeni bir dönemi balatmıtır. 15. yüzyılın baından 17. yüzyıla doru douya düzenlenen seferler sayesinde, Osmanlı sarayında, Ortadou dan getirilen müzik ve sanat adamlarının faaliyet gösterdii bilinmektedir. Itri ( ) döneminde Avrupaî Barok ve Rokoko etkilerin Osmanlı sarayına nüfuz ederek, zamanının dou kültürüyle bir sentez oluturması klâsik dönem olarak nitelendirilebilir dan ( smail Dede Efendinin nin 1846 da ölümüne dek uzanan dönem ise son klâsik dönem olarak adlandırılmaktadır. Tanzimat fermanının ilan edildii yıllardan (1839) II. Dünya savaı'nın sona erdii 1945 e kadar süren akım da romantik dönem olarak anılmaktadır. Klâsik Türk müzii ve Türk Sanat Müzii bir birine yakın müzik türleri olsa da; "Klâsik Türk müzii", daha ziyade tarihî anlayı ve bir imparatorluk geleneini temsil ederken, sanat müzii ise batı müzik terminolojisinden ödünç alınmı daha çok mûsikînin Cumhuriyet döneminde aldıı modern biçimi ifade etmektedir. Klâsik Türk müzii; Orta Asya, Selçuklu ve özellikle Osmanlı uygarlıının bir ürünü olarak, pek çok milletin müziklerini etkilemi, onların müziinden de etkilenmitir. Bu nedenle, klâsik mûsikî, gerek verdii toplumsal mesaj ve anlayı, gerekse formlar ve usuller açısından zengin bir müzik türü olmutur. Aratırmada, Türk mûsikîsinin Trabzon'da ne zamandan beri icra edildii, Trabzon'daki mûsikî eitimi veren en eski kurumların hangileri ve bünyelerindeki mûsikîinasların kimler olduu ve ehirde mûsikînin kendine özgü bir icra tarzı olup olmadıı gibi sorulara cevap aranmaktadır. Trabzon Balamında Klâsik Türk Müziinin Tarihsel Serüveni Trabzon'da Türk müzii icralarının hangi dönemde balamı olduu bilinmemektedir. ehir tarihi incelendiinde, Fatih Sultan Mehmet'in ehri fethettii 1461 tarihinden önce ehir merkezi ve çevresinde müslim ve gayri-müslim Türk toplulukları kısmen bulunmasına ramen

3 mûsikînin buraya fetihten önce yerlemi olma ihtimali oldukça azdır. Trabzon'un fethinden sonra ehir merkezinin Türkletirilmesi amacıyla Osmanlı iskân politikaları çerçevesinde Anadolu'nun bata Konya, Karaman, Amasya, Manisa bölgeleri olmak üzere çeitli yerlerinden ve Balkanlardan önemli bir Türkmen nüfusu yerletirilmitir. Bunun yanı sıra Osmanlı açısından stratejik bir yer olarak görülen Trabzon'a devlet tekilatı hemen kurulmu, ehir tıpkı Bizans döneminde olduu gibi küçük stanbul olma özelliini sürdürmütür. Aynı ekilde bu dönemde stanbul'da egemen olan mûsikî anlayıının Trabzon'da da takip edildiini söylemek mümkündür. Nitekim mûsikî ile ilgisi olduu bilinen padiahlardan biri olan Yavuz Sultan Selim Osmanlı tahtına geçtii zamana dek Trabzon'da valilik yapmıtır ve ömrünün en uzun zamanını burada geçirmitir. Olu Süleyman ise çocukluk yıllarını burada geçirmitir. Ancak, Süleyman'ın Trabzon'da kaldıı süre içerisinde bir mûsikî eitimi alıp almadıı bilinmemektedir. Günümüzdeki Gülbahar Hatun Camii'nin geçmite var olan yapısıyla Trabzon'da önemli bir külliye olduu düünüldüünde, pekâla mûsikî eitiminin bu dönemden itibaren var olduu sonucu ortaya çıkar ki, bu ihtimal göz ardı edilmeden tarihi kaynaklarda aratırılması gereken bir husustur. Trabzon'da Mûsikî Eitimi Veren Kurumlar ve Mûsikîinaslar 1929 yılında stanbul Konservatuarı Folklor Heyeti nin dördüncü tetkik seyahati münasebetiyle Trabzon a gelen Gazimihal in o döneme dair ifadeleri konuyu aydınlatmakla birlikte günümüze bırakılmı önemli bir kaynaktır. Trabzon mûsikî ritimleri ile Azerbaycan oyun ritimleri arasındaki hayrete ayan benzeyiler dikkatimizi celbetti. Trabzon da öteden beri klâsik Alaturka Mûsikî vardır; keza, ç Anadoludaki uzun hava <<oturak havası>> nev inden mûsikîler ve halk sazları da kullanılıyor... Trabzon un bugünki Necmi Ati gençlik kulübünün mûsikî ubesi, iki kısımdır: (ark mûsikîsi) kısmı 40 kiiliktir (1921) de teessüs edip reisi Osman beydir. Mûsikî ubesinin ilk reisi Ziya B. di [ki, elyevm stanbul rejisinde memurdur]: imdiki reis ise, ser komiser ve Polis Mektebi muallimlerimden mûsikî ainâ Cemil beydir. Avrupa mûsikîsine heveskar amatörler ile ise, Trabzon Erkek Muallim Mektebi ve Lisesi mûsikî hocası Necmettin B. oraır. Urfa dan gelme küçük brahim oullarından Lügati Cudi sahibi brahim Cudi merhum (vefatı 1341) (1923) Trabzon un tanınmı âlim ve airlerinden olup, bir Hususi Zeytinlik Mektebi açarak gençlie çok hizmet etmiti. Programına (mûsikî) koyan ilk Karadeniz mektebi ite bu müessesedir. Trabzon âlim ve airlerinden Hafız Zühtü merhumun olu Raıp E. Bu dersin hocası idi: düm tek ile arkılar, ilahiler geçerdi; brahim Cudi beyin Sultan Hamit medhiesi zeman icabı- mektep marı diye okunurdu. Raıp efendi, mûsikîyi, mekam âina babasından geçmi; o ise, vaktiyle Trabzon da ikamete memur olan mehur Dede Efendi den örenmiti. (Gazimihal, 1929: 26). Dede Efendi'nin Tayyipzade Hafız Zühtü Bey ile birlikte yıllarında Trabzon'da mûsikî icra etmekte olduu o dönemde Gazimihal tarafından yazılmasına ramen hala bir rivayet olarak görülmektedir. "Örencisi Dellalzade smail Efendi'ye, Trabzon'un gerçek bir kültür hazinesi olduunu, yazmı olduu bir mektubunda söz ettiini kaynak göstermeden ileri sürenler olmutur." (Baylan, 1991: 46). Bestekar Leyla Saz Hanım, Giritli Sırrı Paa'nın ei olarak 1879 yılında Trabzon'da bulunarak mûsikî çalımaları gerçekletirmitir. Oturdukları ev imdiki Rus Konsolosluu'dur. Leyla hanım evlerde çok iyi ud çalan hanımların varlıından dolayı birlikte gerçekletirdikleri mekler ve dersler yoluyla mûsikî çalımalarını bu hanımlarla birlikte sürdürmütür. (Baylan, 2011) 20. yüzyılın baında Trabzon'da faaliyet göstererek mûsikî eitimine katkıda bulunan dernek ve kulüpler u ekildedir. Necmiati Spor Kulübü Orkestrası, dman Ocaı Spor Kulübü Orkestrası, dman Yurdu Spor Kulübü, Halk Evi'nin Ar (Sanat) Kolu, Gençler Kulübü, Doan Spor Kulübü.

4 Bu kulüplerin tamamının mûsikî ubeleri bulunmaktadır, bazılarının tiyatro kolu da mevcuttur. Gençler Kulübü'nün Saz Heyeti ve Orkestrası hakkında geni bilgileri kulübün yayın organı olan Akın Dergisi'nde görebilmekteyiz. Yine Necmiati kulübünün de "Necmiati" adıyla çıkardıkları kendi dergileri vardır. 1 Haziran 1932'de Akın Dergisi nin 5. sayısında düzenlenen gece u ekilde nakledilmektedir: "...Alaturka balıyor... Sabahaddin (keman) Cafer (kemençe) Kenan (cünbü)'ün sazlarına Burhaniddin ve Rahmi sesleri ile refakat ediyorlar... (Ferahnak) makamının baygın nameleri ile (Titrer Yüreim) ve (Kürdili)nin kıvrak süzülüleri ile (ncecik kıvrak belinden) bir zemzeme gibi gönüllerde akisler yaptı... (Segah)ın içli nameleri (Ölürsen yazıktır)da ıstırabı damla damla sunan ve (Mahur Saz Semaisi) bilhassa sonlarında hisleri ahlandıran birer müessir oldular... Artık kendimizi dinliyoruz... Mustafa Beyin (Münzeviler Beldesi) ve (Milli yegah) saz semaisinin zevkini Sabahaddin'in keman ve Cafer'in viyolonselinden yudum yudum tattık." Gecenin devamında bir bölüm için ise "Sabahaddin rebabı ile hicazdan yanık bir kalp gibi sızlayarak kıvrak bir akıla hüseyni'ye geçiyor..." demektedir. Burada rebab icrasını gerçekletiren Sebahattin Bey, 1930'lu yıllarda Trabzon'da Bankası'nda Kanbiyo servisinde çalımaktadır. Ona ait bir söz oldukça önemlidir. "O yıllarda Trabzon'daki gençlii Türkiye'nin baka yerlerinde bulamazdınız. Ben ciddiye almadan gittiim Trabzon'da bazı kitapları bilgimi pekitirmek için yeniden okumak zorunda kalmıtım." (Baylan, 2011) Bu durum elbette kentli kültürün sonucudur ve bu dönemde Trabzon'da bir çok önemli mûsikîinas yetimitir. Ailece yapılan fasıllar oldukça mehurdur ve evler bir bakıma eitim yerleri gibidir. Cevdet Yalçıner ve ailesi, Ferit Tekebey, Mahmut Gürkan, Razi Aksu ve olu Osman Aksu, hsan Hızer, Süheyla Altmıdört ve babası Salih Altmıdört, Sırrı Altmıdört, Sadri Ayata, Tanburi Fransız Ali ve dierleri... Bestekar Fehmi Tokay ( ), Trabzon-ran transit yolu yapılırken Trabzon'da antiye efi olarak bulunmutur yılında bulunduu Trabzon'da Dizdar ailesinin kızı Nergis Hanım a aık olmu "Benzemez kimse sana tavrına hayran olayım" arkısını onun için bestelemitir. Yine 1937 yılında Atatürk'ün Trabzon'u üçüncü ve son ziyaretleri esnasında akam bir fasıl tertip edilmitir. Atatürk stanbul'dan gelen müzik topluluunu gereksiz bularak geri göndermi ve Trabzonlu mûsikîinasları dinlemeyi arzu etmitir. Bunun üzerine Necmiati Spor kulübünün müzik koluna mensup hanende Rıza Hançer, Tamburi Hafız Osman, Takunyacı Salih (kemancı) ve dier iki müzisyen ile birlikte Ata'nın huzurunda fasıl gerçekletirmilerdir. Ata'nın fasılı oldukça beendii hatta bazı arkıları kendisinin okuduu ve sazendelerin kendisin refakat ettii bilinmektedir. 1950'lere gelindiinde Trabzon'da bu dönemin devamını ele alan ve günümüzde hala örencilerinin mûsikî çalımalarını sürdürdüü bir kuak yetimitir yılında kurulan Trabzon Mûsikî Cemiyeti bir çok konserler ve ses yarımaları düzenlemitir. Hatta bu ekip Erzurum'dan Samsun'a kadar uzanan bir bölge içerisinde bu etkinlikleri icra etmitir. Bestekar ve kemani Temel ükrü Doru beyin yönettii orkestrada kemanda Hamit Yalçıner, udda Teoman Önaldı, tanburda Suat Kurtuldu, kanunda Osman Aksu, klarnette Osman Veyisolu, ritim sazlarda Süleyman Bilgiç ve Hilmi Güner vardır. Bunun yanı sıra Nusret akar, Necati Kurt gibi müzisyenlerde bulunmaktadır. Cemiyet çok uzun soluklu olmayarak 1960'lı yıllarda kapanmıtır. Trabzon Liselerinden Yetienler Cemiyeti ve Halk Eitim Merkezi çatısı altında Ahmet Selim Teymur'un yeni bir koro oluturması üzerine çalımalar orada sürdürülmütür. Böylece

5 Temel ükrü Doru ve arkadaları Türk Sanat Mûsikîsi Topluluu domu ve uzun süre faaliyetlerini sürdürmütür. Bu dönemde Ahmet Selim Teymur Trabzon Liseleri nden Yetienler Cemiyeti nde mûsikî çalımalarına katılanlara yol göstermek üzere hazırladıı bir kaynak kitap yazmıtır. Türk Mûsikîsi, adını taıyan eser önce yılları arasında üç ayrı cilt olarak yayımlanmı, sonradan tek bir cilt haline getirilmitir. Günümüzde Pan yayıncılık kitabın yeni baskısını yapmıtır. Nazari bilgilerin incelikleri, Ahmet Selim Teymur un çok önem verdii genç kuakların kolayca kavrayabilecekleri bir dil ve sistematikle aktarılmaya çalıılmıtır. Kitapta, Genel Bilgiler, Basit Makamlar, Küçük Usuller, Göçürülmü (ed) Makamlar, Birleik Makamlar ve Büyük Usuller yer almaktadır. 1987'de bu cemiyetten ayrılan isimlerin oluturduu Trabzon Müzik ve Halk Oyunları Dernei ve daha sonra yaanan yeni ayrılıklarla birlikte bugün bu kökten yetien bir çok deerli müzisyen farklı çatılar altında mûsikî icralarına devam etmektedir. Günümüzde aktif olarak faaliyetlerini sürdüren dernekler ve koro efleri: Trabzon Valilii Tevfik Serdar Kültür ve Sanat Merkezi TSM Korosu - Hasan Tahsin Öretmen Trabzon Valilii Kültür Müdürlüü TSM Korosu - Ergin Aydın Trabzon Belediyesi TSM Korosu - Takın Özer TRT Trabzon Radyosu TSM Korosu - Özdemir Hafızolu TLYD Vakfı TSM Korosu - Özdemir Hafızolu Akçaabat Belediyesi TSM Korosu - Salih Kazancıolu Trabzon Müzik ve Halk Oyunları Dernei TSM Korosu - Armaan Yavruolu KA-FEM TSM Korosu - Recep Ragıp Demeli Trabzon'da Mûsikî crası ve Özellikleri Trabzon'da mûsikînin kendine özgü bir icra tarzı oluturduunu söyleyemeyiz, ancak icralardaki bazı hususlar oldukça önemlidir. Trabzon'da mûsikî icrası gerçekletirilen alanlar günümüzde konser salonları, balo salonları ve özel gecelerin düzenlendii çeitli salonlardır. Geçmite ise bu tür salonlar haricinde mahalle araları, konaklar, yazlıklar ve mesire yerleri gibi alanlarda icralar görülmektedir. Bu durum mûsikînin köklülüünü ve halk tabanına yayılmı bir icra tarzı oluturduunu göstermektedir. Bu sebeple icra yapılan mekânları incelemekte fayda vardır. Konaklarda düzenlenen fasıl gecelerinde erkek ve kadınlar ayrılmaktadır. Gece olup biten görülmesin diye özellikle kadınların bulundukları bölümlerde ya âmâ çalgıcılar fasıl yapmakta ya da çalgıcılar bir perdenin arkasına yerletirilmektedir. Konaklar mûsikî için çok önemlidir çünkü mek Trabzonlular için ayrı bir öneme sahiptir. Aileler kendi aralarında bile fasıl icraları gerçekletirmektedir. Her evde mutlaka fasıl icrası yapabilecek kadar mûsikî icracısı mevcuttur. Hatta bir evden yapılan ud taksimine, karı evden keman taksimi ile cevap verildii gibi durumlar tarafımıza aktarılmıtır. (Öretmen, 2011). Yakın tarihe dek Trabzon'un kendine has bir mûsikî zevkinin varlıından söz edilebilir. Eski mahalleler bu zevkin en önemli tanıklarıdır. Faroz, Sotka, Erdodu, Arafilboyu, Zeytinlik, Boztepe gibi mahalleler bu konularda baı çekmektedir. Her birinde bu ii üstlenmi icracılar mutlaka bulunmaktadır. Hatta bu durum zaman zaman farklı durumlarda yaratmıtır. Örnein, Trabzon'un çok mehur bir kabadayısı ve aynı zamanda tefecilikte yapan Süleyman bey klarnet çalmaktadır. Edinilen bilgilere göre üst düzey icralar yapabilen bir müzisyendir senelerinde imdiki Dumlupınar lköretim Okulu'nun bulunduu arazide yamurlu bir gecede tefecilik yüzünden bıçaklanarak öldürülmütür. (Baylan, 2011) Her evde mutlaka ud çalan bir bayan vardır. Ud çalamayan hanımlar evde kalmakta ve istenmemektedir. Bazı hanımlar arasında keman ve piyano çalanlar da vardır. Fakat Trabzon merkezde ve Akçaabat Ortamahalle'de ud çalamayan bayanların kocaya gidememesi gerçekten

6 ilginç bir durumdur. Aynı durum Tirebolu'da da kısmen vardır ve kızların çeyizine çaldıkları udun konulması bir gelenek haline dönümütür. Hatta kadınların hamamlarda mûsikî icraları yaptıı bilinmektedir. Bunun yanı sıra kadınlar arasında tef çalmak oldukça yaygındır. Tef'in bulunmadıı zamanlarda özellikle mahalle aralarındaki mekler esnasında "fincan çalmak", "gügümdibi çalmak" gibi adetler olumutur. Trabzon'da Cumhuriyetin ilk döneminde 52 gazino bulunmaktadır. Kavak Meydan gibi meydanlar kültürel açıdan oldukça önemlidir. Buralarda sürekli icralar sergilenir. Fuar alanları ve yazlık sinemalar da zaman zaman bu amaçla kullanılmaktadır. Bu mekanlarda konserler vermek üzere Trabzon'a bir çok mûsikîinas gelerek icralarda bulunmutur. 1930'lu yıllarda Hafız Mehmed Saz Heyeti, Mahmure Handan, Hafız Burhan, Kemani Elmas Mehmed Saz Heyeti, Hafız Ahmet, Sabriye Tokses, Süheyla Bediye, Zeki Duygulu, Hamiyet Duygulu ve sonrasında günümüze dek onlarca besteci, ses ve saz sanatçısı ehirde icralar yapmıtır. Hatta Hamiyet Yüceses Trabzonlu Ongan Ailesi'ne gelin olarak gelmi, kısa süren evliliin ardından ehirden ayrılmıtır. Sonuç Trabzon'da mûsikî geçmii oldukça köklüdür. Böyle bir yapının günümüzde izlerini sürmek gerekmektedir. Fakat mevcut kaynaklar yok denecek kadar azdır. Bir çou birbirinin tekrarı olmakla birlikte yeni çalımalara ve özellikle sözlü tarih çalımalarına ihtiyaç vardır. Trabzon'da bu konuda oluturulmu bir ariv bulunmamaktadır. Kiisel arivler de yetersizdir. Yalnızca Türkiye'de müzik yayıncılıı konusunda büyük emekler vererek Trabzon'dan Mavi Nota dergisini çıkartan M. Semih Baylan -aynı zamanda konuyla ilgili ilk kitap yazarıdır- elinde bir takım verileri ve malzemeleri bulundurmakta ve zaman zaman yayınlamaktadır. Bu konudaki çalımaların artarak sürdürülmesi arttır. Trabzon'daki mûsikî gelenekleri günümüzde artık yok olmak üzeredir. Mekler ne mahalle aralarında ne de konaklarda artık görülmemektedir. Neyse ki, konser salonlarında belirttiimiz koroların faaliyetleri çerçevesinde seyirci açısından yüksek bir doluluk oranıyla konserler düzenlenmektedir. Bu durum en azından, Türk müzii eserlerinin okunarak yaygınlamasını, unutulmamasını salamıtır. ehirdeki meraklı insanların ihtiyaçlarına bu dernekler sayesinde kısmen cevap verilebilmektedir. Trabzon'daki bu durum, sosyal açıdan kentli nüfusun deimesi ile açıklanabilir. ehirde mekleri gerçekletiren ailelerin bugün tamamına yakına Trabzon dıında ikamet etmektedir. Her eye ramen mûsikînin halk tabanında yayıldıı ve benimsendii muhakkaktır. Alan aratırmalarım esnasında bir ayakkabı imalatçısından, sokakta çorap satan vatandaa, bir firma çalıanından, fabrika sahibine kadar her çeit insanın bugünkü derneklerde buluabildiine ve mûsikî sevgisinin oluturduu bu birliktelik içerisinde mek yaptıklarına tanıklık ettim. Dolayısıyla mûsikî kendine özgü bir eitim aıdır ve ehirlerdeki her kesimden insanı bir araya getirerek disipline etmektedir. Anadolu'nun kozmopolit ehir yaantısının sürdürüldüü dier ehirlerinde olduu gibi Trabzon'da da yapılacak olan çalımalar Türk mûsikîsinin geçmiinin ortaya konulması kadar gelecei açısından da önemlidir. Türk mûsikîsini yalnızca stanbul veya saray eksenli düünerek mûsikîmizin tarihte oluturduu ve yaygın olarak icra edildii büyük corafya görmezden gelinmemelidir. KAYNAKÇA Akın Dergisi (1932). 1 Haziran, Sayı:5, Trabzon. BAYLAN, M. Semih (1991). Trabzonlu Müzisyenler ve Mûsikîmizde z Bırakanlar, Trabzon: Eser Ofset Matbaacılık. BAYLAN, M. Semih (2011). Kiisel Görüme, Trabzon. GAZMHAL, M. Ragıp (1929). arki Anadolu Türküleri ve Oyunları, stanbul Konservatuarı Folklor Heyeti nin Dördüncü Tetkik Seyahatı Münasebetiyle, stanbul: Evkaf Matbaası. ÖRETMEN, H. Tahsin (2011). Kiisel Görüme, Trabzon.