KOBİLER ve TOPLAM KALİTE YÖNETİMİ Dr. İrfan MISIRLI

Transkript

1 KOBİLER ve TOPLAM KALİTE YÖNETİMİ Dr. İrfan MISIRLI 1960 lı yıllardan başlayarak ağırlaşan rekabet koşullarnn getirdiği etki nedeniyle firmalar hayatta kalma çabasıyla karşı karşıya gelmişlerdir. Önceki yıllarda sadece mal ve hizmet üretmek firmaların ayakta kalması için yeterliyken, günümüzde bir takım yeni kavramlarla baş etmek zorunda hissetmektedirler. Bu kavramların en başında düşük maliyet, ürün kalitesi, esneklik, üretim hızı ve en sonunda da çevre sorunları gelmektedir. Bu yeni kavramların iş yaşamına girmesiyle de firmalar zor ve karmaşık bir yönetim sistemine ihtiyaç duymuşlar ve tüm firmaların temel sorunu haline gelen bu yönetim sistemini uluslararası çerçevede standartlaştıran Toplam Kalite uygulamaları devreye girmiştir. Bu standartlaştırma sonucunda firmaların yönetim kalitelerini belgeleyen ISO 9000, 9001, 9002, 9003 ve ISO belgeleri tüm müşteriler için önemli bir referans haline gelmiştir. Bu belgeler özellikle ürettikleri ürünleri ihraç eden firmalar için daha da önemli hale gelmiştir. Her tür işletme, kar etmek, sürekli karlı halde kalmak böylece varlıklarını sürdürmek amacıyla kurulmuştur. Bunu sağlamak için her işletmenin, sürekli olarak pazar paylarını arttırması, ürün kalitelerini yükseltmesi, maliyetlerini en aza indirgemesi, başarılı ve etkili tanıtım ve pazarlama çalışması yapmaları ve pazara rakiplerinden daha önce yeni ürün çıkarması gerekmektedir. Günümüzdeki hızlı değişim ve iletişim olanaklarının gelişmesi ile farklı ülkelerdeki firmalar da birbirlerinin rakibi durumuna gelmiştir. Bu rekabete karşı koymak için de maliyetlerin düşürülmesi ve ürün kalitesinin yükseltilmesi olmazsa olmaz koşul haline gelmiştir. Bu şartları yerine getiremeyen firmalar zor duruma düşmekte veya ortadan silinebilmek-tedirler. Rekabet ortamında hayatta kalabilmek, üstün kaliteli ürünü verimli bir şekilde üretebilmekten geçmektedir. O halde kaliteli ürünü verimli bir şekilde üretmek için neler yapılmalıdır? Verimlilik, aynı malzeme, aynı makine ve ekipman, aynı personel ile aynı zamanda ile daha fazla üretim yapmaktır. Yüksek verimliliği sağlayabilmek için dünya standartlarında bir yönetim anlayışı ile bilgi ve becerilerin arttırılması gerekir. Verimlilik sağlanırken aynı zamanda kalitenin de sağlanması gerekmektedir. Kalite, hizmet ve ürün üretirken, müşteri, işveren ve işçi çemberinin mutluluğu için yapılan tüm çaba ve çalışmalar olarak tanımlanmaktadır. Müşteri mutluluğunu sağlamak için üretmiş olduğunuz bir ürünün fiyatını yarıya düşürebilirsiniz. Bu durumda müşteriniz tatmin olacak ancak bu durumda satış fiyatının düşük olması nedeniyle işveren ve ürünü üreten çalışanlar mutsuz olacaklardır. Bu durum kaliteyi ve performansı da olumsuz etkileyecektir. İdeal olan işveren ve çalışanların yüksek verimlilik ve kaliteyle ürettikleri hizmet ya da malı piyasa koşullarında ideal fiyata satarak işverenin, çalışanların ve müşterinin memnun edilmesidir. Günümüzde müşteri memnuniyeti yerini, müşterinin daha üst düzeyde tatmin edilmesi kavramına bırakmıştır. Örneğin günümüzde üretilen otomobillerin tamamına yakını yüksek kalitede üretilmektedirler. Bazılarının diğerlerine oranla daha çok satılmasının nedeni, sundukları konfor, yüksek teknoloji ürünü olmaları ve bunlara karşılık fiyatlarının düşük olmasıdır. Buna rağmen kalite, çoğunlukla müşterinin beklentisine göre değişmektedir.

2 Kalite kavramının tarihi eski Mısır uygarlığı zamanına kadar uzanmaktadır. Milattan önce 2150 li yıllarda yaşayan Babil Hükümdarı Hamurabi kanunlarının 229. maddesi Eğer bir inşaat ustası birine ev yapar ve yapılan ev yeterince sağlam olmayıp çökerse ve sahibinin ölümüne neden olursa o ustanın başı uçurulur şeklindedir. Fenikelilerde ise kalite denetimcileri, kalite standardında bir eksiklik görüldüğü bir durumun tekrarında o malı üreten kişinin elinin kesebilme yetkisine sahiptiler. Ülkemizde ise kalite bilinci ilk defa Ahilik teşkilatıyla ortaya çıkmış ve sanatkarlar hem eğitim hem de kalitecilik görevini yapmaya başlamışlardır. Ürettikleri mallarda kalite ön plandaydı, ürünlerini ve müşterilerini iyi tanıyorlardı. Daha sonraki yıllarda devletler kalite ve standartlar konusunda birtakım kriterler ortaya koymaya başlamışlardır. Kalite nedir? Kişiden kişiye değişen bir kavram olan kalitenin birden çok tanımı yapılmaktadır. Kalite bir ürün ya ad hizmet hakkında müşterisi ya da kullanıcısı tarafından verilen hükümdür. Kalite her şeyin en üstünü ve pahalısı değildir. Kalite verimliliktir, etkili olmaktır, bir programa uymaktır. Kalite esnekliktir, önlemdir, süreçtir, bir yatırımdır. Kalite müşteri tatminidir. ISO 9000 standartlarındaki tanıma göre kalite, bir ürün ya da hizmetin, belirlenen ya da olabilecek ihtiyaçları karşılama kabiliyetine dayanan özelliklerin toplamıdır. Toplam kalite felsefesi Japonya da doğmuştur. Japonya Sanayi Standartlar Komitesi JIS ın yapmış olduğu tanıma göre Kalite, ürün ya da hizmeti, en ekonomik yoldan üreten ve tüketici isteklerine cevap veren bir üretim sistemidir. Toplam kalite felsefesi nedir? İşletmelerde görev yapan tüm bireylerin aktif katılımları ile müşteri tatmini sağlamak ve bunun sonucunda da karlılığa ulaşmaktır. Toplam kalite yönetimi nedir? Uzun vadeli hedeflerle müşteri tatmini sağlayan, içinde yaşanılan toplum ve bireyler için faydalar elde etmeyi amaçlayan, kaliteye odaklı ve tüm çalışanların katılımı temeline dayanan bir işletme yönetimi modelidir. Bu sistemin adı neden toplam kalite sistemidir? Bu sisteme tüm çalışanlar katılılar.

3 Tüm çalışanların hedefleri aynıdır. Tüm çalışanlar fikir birliği içindedirler. Yapılan işlerin tüm yönlerini içerir. İşletme ile ilgili tüm alanlarda kullanılmaktadır. Toplam kalite sisteminin temel öğeleri nelerdir? Olumsuzlukları önlemeye çalışan bir yaklaşım. Faaliyetlerin sonuçlarını ölçme ve istatistiksel olarak gösterme Sürekli iyileşme sağlama Grup çalışması ve katılımcı yönetim modeli ISO 9000 Kalite Güvence Sistemi nedir? ISO (Uluslararası Standartlar Örgütü) gelişmiş bazı ülkelerin kullandığı ulusal standartları birleştirerek, 1987 yılında Kalite Güvence serisi olarak yürürlüğe koymuştur. ISO 9000 kalite sistemi kurmak için veya mevcut olanı iyileştirmek için kullanılan bir kalite yönetim sistemidir. Bu model bir çok gelişmiş ülkede kabul gören standartlara uygunluk anlamına gelmektedir. Bu standartlarda, mal veya hizmeti tasarlayan, düzenleyen ve son kontrollerini gerçekleştirip tüketiciye sunan, bakım ve onarımını üstlenen kuruluşlarda kalitenin sağlanması ve sürdürülmesi için bulunması ve uygulanması gerekenler bulunmaktadır. Dünyada 60 ülke tarafından benimsenen ISO 9000 serisi, Türkiye de TSE tarafından 1988 yılında TS-ISO 9000 serisi olarak yayınlanmıştır. ISO 9000 belgesi niçin gereklidir? ISO 9000, ürün ve hizmette müşterinin kalite ihtiyaçlarını her aşamada karşılamayı hedeflemektedir ve bu hedef sistemin kuruluş, uygulama ve sürekli geliştirme aşamaları için söz konusudur. Müşteriler gün geçtikçe daha fazla ISO 9000 belgesi olan firmaların ürünlerini tercih etmektedirler. Uluslararası kabul gören bir standarttır. Bazı ihalelerde ön koşul olarak kullanılmaktadır. İşletmelerdeki faaliyetleri geliştirmede kullanılabilmektedir. Avrupa Birliği ülkeleri ve ABD ye yapılacak olan ihraca atlarda aranan koşullardan birisidir. ISO 9000 standartlar serisi hangi modellerden oluşmaktadır? ISO 9001 : Tasarım/geliştirme,üretim, tesis ve satış sonrası servis aşamalarını içeren kalite güvence modelidir.

4 ISO 9002 : Üretim, tesis ve satış aşamalarını içeren kalite güvence modelidir. Tasarımla ilgili faaliyetleri içermez. ISO 9003: Son muayene ve deney aşamalarını içeren kalite güvence modelidir. ISO : Çevre ile ilgili standartları içeren kalite güvence modelidir. İşletmenize en uygun Toplam Kalite Sertifikası hangisidir? Yukarıda sıralanan standartlara her işletme mevcut durumlarını inceleyerek hangi modeli uygulayacağına uzmanların da yardımıyla karar verebilir. Modelin seçimi üst kademe yöneticilerinin sorumluluğundadır. Çoğu kişi ve kutruluşun gözlerinde fazla büyüttükleri ISO 9000 standart çalışmalarının en belirgin ilkesi, kısaca yazdığını yap, yaptığını yaz olarak açıklanabilir. Bu ilke sistemin geliştirme aşamasında sürekli olarak göz önünde bulundurulmalıdır. Bir işletmede yapılan işler yazılırken, olası gereken durum ve şartlar değil, o an uygulanmakta olan durumlar yazılmalıdır. ISO 9000 belgesi size ne kazandıracaktır? Maliyetleriniz düşer. Güvenilir ürünler üretmenizi sağlar. Rekabet gücünüz artar. Yönetim sisteminiz etkin hale gelir. Verimliliğiniz ve karınız artar. Pazar payınız artar. Kalite sistemleri nasıl kurulur? ISO 9000 serisi belgelendirme ve toplam kalite sisteminin kurulması için işletmenin yönetim ve organizasyonunda birtakım değişiklikler yapmak gerekmektedir. Öncelikle bu işle ilgili bir birimin kurulması gerekmektedir. Bu birimin görevleri ise, kalite iyileştirme işlerinin planlanması, uygulanması, sürdürülmesi ve etkinliğinin izlenmesidir. Bu birimde çalışan kişinin işletme içindeki diğer birimlerden bağımsız bir şekilde çalışabilmesi sağlanmalıdır. Ayrıca görevlendirilecek kişiler bu işlemler için uygun, işletmeyi tanıyan, iyi eğitimli kişiler arasından seçilmelidir. Toplam kalite sistemi kurmada tüm çalışanların etkin bir şekilde kaliteden sorumlu tutulmaları gerekmektedir. Temel amaç, çalışanlar ve yönetim arasındaki iletişimin güçlenmesine yardımcı olmaktır. Kalite sistemi kurulurken dikkat edilmesi gereken 10 ilke 1. Toplam Kalite yönetimine geçişte IS standardı almak amaç değil araç olarak kullanılmamalıdır. 2. Toplam kalite çalışmasında işletmenin tüm birimleri eksiksiz olarak dahil edilmelidir. 3. ISO 9000 standardı, sistemli çalışma, işleri doğru yapma ve rutin işleri kolaylaştırmada bir araç olduğu ilkesi benimsenmelidir.

5 4. Planlama aşamasında, işletmenin kendi kültürüne ve yapısına uygun bir sistem tasarlanmalıdır. 5. ISO 9000 bakış, şekilcilikten çok maliyet ve müşteri odaklı olmalıdır. 6. Dokuman dağıtımı ve formların kullanımı bilgisayar ortamında gerçekleştirilebilecek bir yapı oluşturulmalıdır. 7. Eğitimlere katılım zorunlu hale getirilmeli ve katılımın en üst düzeyde gerçekleşmesi sağlanmalıdır. 8. Toplam kalite sistemi kurmadaki ana amaç işletmenin sistemini iyileştirerek, pazar payını artırmak olduğuna göre, toplam kalite sisteminin, belgelendirme kuruluşları yerine işbirliği yapılan işletmeler tarafından doğrulanması tercih edilmelidir. 9. Sistem iyi anlaşılıp uygulanmalı ve her işletme kendine uygun bir yapıyı benimsemelidir. 10. ISO 9000 standardı yoruma açık olduğundan yeterli bilgi beceri ve yeterli tecrübeye sahip olmayan kişiler tarafından yürütülmesi sırasında büyük hatalar yapılabilmektedir. Bu nedenle deneyimli uzmanlarla çalışılmalıdır. Dr. İrfan MISIRLI