Sosyal bilimlerde yapılan bilimsel araştırmalarda laboratuar bizzat toplumdur. Çeşitli olaylar kendi doğal ortamında gözlenip sebep-sonuç ilişkileri

Transkript

1 1

2 Sosyal bilimlerde yapılan bilimsel araştırmalarda laboratuar bizzat toplumdur. Çeşitli olaylar kendi doğal ortamında gözlenip sebep-sonuç ilişkileri belirlenmeye çalışılır. Ancak bu gözlemlerden elde edilen sayısal veriler gelişigüzel sıralanırsa herhangi bir sonuca ulaşılamaz ve araştırma anlaşılır bir şekilde yazılamaz. Metin yazma aşamasında, çözümlenmiş istatistiksel veriler amaca bağlı olarak tablo (çizelge) ve şekiller gibi sunuş teknikleriyle metne aktarılır.

3 Tablo ya da cetvel de denilen çizelge araştırmacının elde ettiği veriler arasındaki ilişkileri ortaya koymak amacıyla, verilerin belirli bir sistematiğe göre dizilmesi sonucunda ortaya çıkmaktadır. Tablolar sayısal veriler arasındaki ilişkilerin kolaylıkla gözlenmesini sağlayacak şekilde basit ve anlaşılır olmalıdır.

4 Tablolar(Devam) Tablolar kısa olmalıdır ve tablo açıkladığı veya desteklediği konunun hemen altında olmalıdır. Eğer tablo sayfa sonuna denk geliyorsa ilgili metin, sayfa sonuna kadar devam ettirilmeli tablo yeni sayfaya konulmalıdır. Yarım sayfa ve daha uzun tablolar tek başına ayrı sayfalara yerleştirilebilirler.

5 Tablolar(Devam) Tablolarda dört kısım bulunmaktadır: 1. Tablonun Numarası 2. Tablonun Başlığı 3. Tablonun Gövdesi 4. Tablonun Kaynağı

6 Araştırma metni yazılırken tablolara birer numara verilmektedir. Bunun sebebi; a) metin yazılırken tablodan bu numara yoluyla bahsedilmesidir. Bir diğer sebebi ise b) tabloların numara sırasına göre düzenlenip karıştırılmasının önlenmesidir. Tablolar ya baştan sona numaralandırılır (Tablo 1, Tablo 37 gibi) ya da her bölüme göre kendi içinde numaralandırılır (3. bölümdeki 6. tablo: Tablo 3.6 diye gösterilir).

7 Tablo numarasından sonra tablo başlığı yazılmalıdır. Başlık kısa, anlaşılır ve tablodaki verilere uygun olmalıdır. Ayrıca tablonun başlığı tablo numarasının altına veya hemen yanına yazılmalıdır.

8 Tablo gövdesi satır(sıra) ve sütunlardan oluşan kısımdır. Burada söz konusu veriler ve bilgiler uygun şekilde sıralanmış ve düzenlenmiş olmalıdır. Veriler belirli bir sistematiğe göre sütunlar içinde alt alta dizilirken, satırlarda da bu verileri niteleyici değişkenlerin neler olduğu belirtilir.

9 Bunun yanında veriler belirli bir sistematiğe göre satır ve sütunlarda yer alırlar. Bunlar: 1. Kronolojik diziliş: Amaç zaman içindeki değişiklikleri izlemektir. 2. Alfabetik diziliş: Daha çok genel amaçlı çizelgelerde başvurulur. 3. Büyüklük sırasına göre diziliş: En büyük değere sahip değişken, satırın en üstüne konulur. 4. Coğrafi ayırıma göre diziliş: Genel amaçlı tablolarda ülke, il, ilçe vs. ayırım yapıldığında başvurulur. 5. Alışılmış sınıflandırmaya göre diziliş: Bazen kadın, erkek vs. gibi alışılmış bir sınıflamaya uyulur.

10 Tablonun gövdesinde tablo çerçevesi de bulunmaktadır. Tablonun çerçeve içine alınmasında iki farklı uygulama vardır: Birincisi tablonun yanlarının açık olmasıdır. Açık çerçeveli çizelge dediğimiz bu uygulamada enine 3 çizgi çizilir. 1. çizgi başlığın hemen altındadır. 2. si sütun başlıklarının altına çizilir. 3. çizgi sütunların en altına çizilir.

11 Çizelge10.1 Türkiye de Gelir Paylaşımındaki Eşitsizlikler (2000 Yılı) Nüfus Dilimi Milli Gelirden Aldığı Pay En zengin % 10 nüfusun payı % 30.7 En zengin % 20 nüfusun payı % 46.7 En yoksul % 20 nüfusun payı % 6.1 En yoksul % 10 nüfusun payı % 2.3 Kaynak:

12 Tablonun Gövdesi(Devam) İkincisi kapalı çizelgedir. Kapalı çerçeveli çizelgede ise çizelgenin (tablonun) açık olan sağ ve sol yanları da çizgilerle kapatılır. Çerçeve içine alınan çizelgede ayrıca gerek görülürse daha fazla çizgi konulabilir. Günümüzde çizelgeler çoğunlukla kapalı çerçeveli olarak hazırlanmaktadır.

13 : Tablo 3 Cari, Yatırım ve Transfer Harcamalarının GSMH İçindeki Payları Yıllar Cari Harcamalar\ GSMH Yatırım Harcamaları\ GSMH Transfer Harcamaları\GS MH ,8 7,3 8, ,4 7,6 8, ,2 7,5 8, ,5 7,9 7, ,4 6,8 7,2 KAYNAK: Harcama rakamları Kamu Hesapları Bülteninden alınmıştır.

14 Tablonun alt çizgisinin altında tabloda yer alan verilerin nereden alındığını gösteren kaynağa ilişkin bilgiler yer alır. Tabloda yer alan verilerin irdelenmesi ve değişik sebeplerden ortaya çıkabilecek hataların düzeltilmesi için kaynak mutlaka verilmelidir. Tablodaki veriler birden çok kaynaktan elde edilmiş veya bazı rakamlar araştırmacının kendi tahminleri ise bu gibi hususlar kaynakta belirtilmelidir.

15 Şekiller, araştırma metnindeki tablolar dışındaki tüm çizimlerin genel adıdır. Her araştırmada, araştırmanın niteliğine göre çok farklı şekillerden yararlanılmaktadır. Bu şekillerden en sık rastlananlar; grafikler, diyagramlar, haritalar, planlar, modeller, fotoğraflar olarak sayılabilir. Bilimsel çalışmalarda bu türlerden en çok grafiklerden faydalanılmaktadır. Şekillerle ilgili kurallar büyük ölçüde tabloların benzeridir. Her şeklin bir numarası ve bir tanıtıcı yazısı vardır.

16 Çizelgelerdeki verilerin arttıkça karmaşık hale gelmesinden dolayı genellikle tabloların grafik şekline dönüştürülmesi tercih edilir. Grafikler, verilerin daha kolay algılanıp akılda kalmasını sağlarlar. Tablolarda tablo numarası ve tablo başlığı tablonun üst kısmında yer almasına karşılık, grafiklerde grafik numarası ve tanıtıcı başlık grafiğin altına yazılır. Bunun dışındaki özellikler büyük ölçüde tablolara benzemektedir.

17 Grafikler numaralandırılırken numaralandırma birden başlayabileceği gibi (Grafik 5) her bölüm için ayrı ayrı da numaralandırılabilir (Grafik 4.7). Grafiklerin numaralandırılması, metinde grafiğe başvurulurken karışıklığa yol açılmasını önler ve grafiğin kolaylıkla görülebilmesini sağlar. Grafikler belirli kaynaktan alınmışsa çizelgelerde olduğu gibi kaynakça dipnotu verilmelidir. Kaynakça dipnotu grafik numarasından önce verilmelidir. Grafik kendisiyle ilgili açıklamaların yapıldığı paragrafın devamına yerleştirilmelidir.

18 1- Sütun Grafikleri 2- Alan Grafikleri 3- Çizgi Grafikleri Grafikler Sütun Grafikleri Alan Grafikleri Çizgi Grafikleri

19 Sütun grafikleri sayısal değerlerin çubuk ve dikdörtgen şekillerle gösterildiği araçlardır. Değişkenlerin özelliklerinin sütunlarla karşılaştırılması bunlar arasındaki farkın kolayca algılanabilmesini sağlar. Sütunların genişliği genelde aynıdır, boy uzunlukları ise verilerin büyüklüğüne bağlı olarak değişir.

20 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 ABD Kanada Japonya AB Polonya* Bulgaristan* Türkiye İsrail Güney Kore Meksika Çin Hindistan 1000kWh Grafik 1: Kişi Başı Elektrik Tüketimi, kwh/kişi (2003) Ek 1 Ülkeleri Ek 1 Dışı Ülkeler Kaynak: T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı

21 Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Bazı durumlarda verilerin bir kısmı pozitif değerde, bir kısmı negatif değerde olabilir. Örneğin; kar-zarar, ithalat-ihracat, borç-alacak, üretim-tüketim gibi veriler iki yanlı grafik dediğimiz grafiklerle gösterilirler Grafik 2: Kar-Zarar Grafiği (2008 Yılı)

22 Bazı sütun grafiklerinde ise veriler yan yana bitişik durumda veya üst üste dizilen sütunlar vasıtasıyla karşılaştırılırlar. Karşılaştırılan verilerin farklı olduğunun kolayca anlaşılabilmesi için sütunlar çizgilerle işaretlenir veya farklı renklere boyanırlar.

23 Muz Kivi Ananas Grafik 3: Meyve İthalatı ( )

24

25 Alan grafikleri eldeki verilerin daire, kare, dikdörtgen vs. alanlarla temsil edilmesini sağlarlar. Veriler, oranları itibariyle alandan pay alırlar. Grafik 5: Nihai Enerji Tüketiminin Yakıt Cinsine Göre Dağılımı ( )

26 Değişkenler arasındaki ilişkiyi çizgilerle gösteren grafiklerdir. Çizgi grafikleri ya kırık ya da kavisli çizgilerle çizilirler

27 Grafik 6: gk: bankacılık sektörü yurtiçi reel kredi hacmindeki dönemsel (bir önceki yılın aynı çeyreğine göre) yüzde değişimler (sol eksen); g dönemsel GSMH büyüme hızları (g, sağ eksen).

28 Araştırmalarda grafiğin dışında fotoğraflar, haritalar, krokiler, planlar vs. şekiller de yer alabilir. Bu şekiller tıpkı tablo ve grafiklerde olduğu gibi numaralandırılır ve şekli tanıtıcı bilgiler verilir. Şekil numaraları tıpkı grafiklerde olduğu gibi şeklin tam altına yazılır. Ancak levha denilen ve tüm sayfayı kaplayan resimlerde resim numarası resmin altına değil, üstüne ortalanarak yazılır. Levha başlığı ise levha numarasının devamına yazılabildiği gibi levhanın altına da yazılabilir.

29 Altunışık, Remzi; Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri, Sakarya Kitabevi, Sakarya,2005 Arıkan, Rauf; Araştırma Teknikleri ve Rapor Yazma, Gazi Kitabevi, Ankara, 2000 Arlı, Mine; Bilimsel Araştırmaya Giriş, Gazi Kitabevi, Ankara, 2003 Aziz, Aysel; Araştırma Yöntem- Teknikleri ve İletişim, Turhan Kitabevi, Ankara 1994 Balcı, Ali; Sosyal Bilimler Araştırma Yöntemleri, Teknik ve İlkeler, Pegema Yayıncılık, Ankara, 2004 Dinler, Zeynel; Bilimsel Araştırma ve e-kaynaklar, Ekin Yayınevi, Bursa, 2004 Gökçe, Birsen; Toplumsal Bilimlerde Araştırma, Savaş Yayınları, Ankara, 1992 Güzeldemir, Erdal; Bilimsel Yazı Hazırlanması, Gülhane Askeri Tıp Fakültesi, (Slayt) Seyidoğlu, Halil; Bilimsel Araştırma ve Yazma El Kitabı, Güzem Can Yayınları, İstanbul, 2003 T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı, İklim Değişikliği ve Türkiye (Slayt), Konya, 2007