16 Nisan 2017 Halkoylaması Sonuçlarının Değerlendirilmesi

Transkript

1 16 Nisan 2017 Halkoylaması Sonuçlarının Değerlendirilmesi Erol TUNCER TESAV Vakfı Başkanı Nisan 2017

2 GİRİŞ Ülkemiz seçmeni halkoylaması (referandum) uygulamasıyla 1961 yılında tanışmış, o tarihten günümüze kadar 7 kez halkoylaması yapılmıştır. Halkoylamalarının: 2 si 1961 ve 1982 Anayasalarının kabulü için yapılmış, yeni Anayasalar onaylanmıştır. 5 i ise 1982 Anayasasında yapılan değişikliklerle ilgilidir: 6 Eylül Siyasi yasakların kaldırılması, milletvekili sayısının 450 ye çıkarılması, seçmen yaşının 20 ye indirilmesi (Kabul edildi). 25 Eylül Mart 1989 da yapılacak yerel yönetimler seçimlerinin Kasım 1988 e alınması (Reddedildi). 21 Ekim Milletvekili Genel Seçimlerinin 4 yılda bir yapılması, toplantı yeter sayısının 184 olması, Cumhurbaşkanının halk tarafından 5 yıl için seçilmesi, bir kişinin iki kereden fazla seçilmemesi (Kabul edildi). 12 Eylül Anayasa Mahkemesi ile Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu nun yeniden yapılandırılmasını konu alan hükümleri de içeren 26 Maddelik Anayasa değişikliği paketi (Kabul edildi). 16 Nisan Başkanlık sistemine geçişe ilişkin kapsamlı değişiklikler (Kabul edildi). EK I Yılları Arasında Yapılan Halkoylamalarının Sonuçları 2

3 1. OYLAMA SONUÇLARI 1 Yurt İçi, Gümrük Kapısı ve Yurt Dışı Sandıkları Anayasa Değişikliği Halkoylaması Sonuçları Tablo 1 Sandık Seçmen Listesinde Kayıtlı Olanların Sayısı Halk Oylamasına Katılanların Sayısı Halk Oylamasına Katılmayanların Sayısı Halk Oylamasına Katılma Oranı % 85,43 Geçerli Oy Sayısı Geçersiz Oy Sayısı Geçersiz Oy Oranı % 1,73 EVET Oyu Verenlerin Sayısı EVET Oyu Verenlerin Oranı % 51,41 HAYIR Oyu Verenlerin Sayısı HAYIR Oyu Verenlerin Oranı % 48,59 Bu referandumda katılım oranı % 85,43 tür. [Geçmişte yapılan halk oylamalarındaki katılım oranları yılları arasında en düşük (% 67,51), en yüksek (% 93,64) olarak gerçekleşmiştir Kasım 2015 arasında yapılan milletvekili genel seçimlerindeki en düşük ve en yüksek katılım oranları ise (% 79,1 ve % 93,3) tür.] Seçmenlerin % 14,57 sini oluşturan kişi sandık başına gitmemiştir. Geçersiz oy oranı % 1,73 olmuştur. EVET HAYIR oyları arasındaki fark: (51,41 48,59 =) 2,82 puan ve ( =) oy olmuştur. EVET oylarının, % 50 sınırını ancak 1,41 puanla geçebildiği görülmektedir Nisan 2017 tarih ve 663 sayılı YSK Kararı. 3

4 Yurt İçi Halkoylaması Sonuçları Kayıtlı Seçmen Sayısı(Cezaevi Dahil) Oy Kullanan Seçmen Sayısı Geçerli Oy Sayısı Geçersiz Oy Sayısı Geçersiz Oy Oranı % 1,75 Katılma Oranı % 87,45 EVET Oyu Verenlerin Sayısı EVET Oyu Verenlerin Oranı % 51,18 HAYIR Oyu Verenlerin Sayısı HAYIR Oyu Verenlerin Oranı % 48,82 Genel Toplam % 100,00 Tablo 2 Katılım oranı % 87,45 olarak gerçekleşmiştir. Seçmenlerin % 12,55 ini oluşturan kişi sandık başına gitmemiştir. Geçersiz oy oranı % 1,75 olmuştur. EVET HAYIR oyları arasındaki fark: (51,18 48,82 =) 2,36 puan ve ( =) oy olmuştur. EVET oylarının, % 50 sınırını ancak 1,18 puanla geçebildiği görülmektedir. EK II. İllerde Yurt İçi Halkoylaması Sonuçları 4

5 Yurt Dışı Halkoylaması Sonuçları Kayıtlı Seçmen Sayısı Oy Kullanan Seçmen Sayısı Geçerli Oy Sayısı Geçersiz Oy Sayısı Geçersiz Oy Oranı % 1,20 Katılma Oranı % 44,60 EVET Oyu Verenlerin Sayısı EVET Oyu Verenlerin Oranı % 59,46 HAYIR Oyu Verenlerin Sayısı HAYIR Oyu Verenlerin Oranı % 40,54 Genel Toplam % 100,00 Tablo 3 Katılım oranı % 44,60 olarak gerçekleşmiştir. Seçmenlerin % 55,40 ını oluşturan kişi sandık başına gitmemiştir. Geçersiz oy oranı % 1,21 olmuştur. EVET HAYIR oyları arasındaki fark: (59,46 40,54 =) 18,92 puan ve ( =) oy olmuştur. EVET oylarının oranı % 60 sınırına dayanmaktadır (% 59,46). EK VI. Yurt Dışı Referandum Sonuçları Gümrük Kapıları Halkoylaması Sonuçları Kayıtlı Seçmen Sayısı Oy Kullanan Seçmen Sayısı Geçerli Oy Sayısı Geçersiz Oy Sayısı 763 Geçersiz Oy Oranı % 0,78 Katılma Oranı % 3,32 EVET Oyu Verenlerin Sayısı EVET Oyu Verenlerin Oranı % 54,17 HAYIR Oyu Verenlerin Sayısı HAYIR Oyu Verenlerin Oranı % 45,83 Genel Toplam % 100,00 Tablo 4 5

6 Gümrük Kapıları ve Yurtdışı Halkoylaması Sonuçları Kayıtlı Seçmen Sayısı Oy Kullanan Seçmen Sayısı Geçerli Oy Sayısı Geçersiz Oy Sayısı Geçersiz Oy Oranı % 1,17 Katılma Oranı % 47,91 EVET Oyu Verenlerin Sayısı EVET Oyu Verenlerin Oranı % 59,09 HAYIR Oyu Verenlerin Sayısı HAYIR Oyu Verenlerin Oranı % 40,91 Genel Toplam % 100,00 Tablo 5 Katılım oranı % 47,91 olarak gerçekleşmiştir. Seçmenlerin % 52,09 unu oluşturan kişi sandık başına gitmemiştir. Geçersiz oy oranı % 1,18 olmuştur. EVET HAYIR oyları arasındaki fark: (59,09 40,91 =) 18,18 puan ve ( =) oy olmuştur. EVET oylarının % 60 a dayandığı görülmektedir. 6

7 2. İLLER DÜZEYİNDE DEĞERLENDİRME 1 İllerdeki katılma oranları % 71,22 ile % 90,63 arasında gerçekleşmiştir. Seçimlere Katılma Oranı En Yüksek Olan 10 İl Tablo 6.A Katılma Oranı Katılma Oranı Manisa 90,63 Uşak 90,42 Bilecik 90,57 Denizli 90,42 Amasya 90,56 Kütahya 90,26 Çanakkale 90,54 Kırklareli 90,11 Düzce 90,44 Ankara 89,97 Katılım oranları en yüksek olan 10 ilin; 1 i Ege (Manisa), 1 i Trakya (Kırklareli), 1 i Karadeniz (Düzce), 2 si Marmara (Bilecik, Çanakkale), 2 si Orta Anadolu (Ankara, Amasya), 3 ü ise İçbatı Anadolu (Denizli, Kütahya, Uşak) Bölgeleri nde yer almaktadır. Seçimlere Katılma Oranı En Düşük Olan 10 İl Tablo 6.B Katılma Oranı Katılma Oranı Ağrı 71,22 Bingöl 78,45 Gümüşhane 73,34 Bitlis 78,73 Van 75,84 Muş 79,10 Iğdır 76,78 Ardahan 80,34 Kars 78,28 Diyarbakır 80,86 Katılım oranları en düşük olan 10 ilin; 1 i Karadeniz (Gümüşhane), 1 i Güneydoğu Anadolu (Diyarbakır), 8 i ise Doğu Anadolu (Ağrı, Ardahan, Bingöl, Bitlis, Iğdır, Kars, Muş ve Van) Bölgeleri nde yer almaktadır. EK III. İllerde Katılma Oranları 1 Yurt içi sonuçlarına göre düzenlenmiştir. 7

8 48 ilde EVET, 33 ilde HAYIR oyları öne çıkmıştır. İllerde: EVET oyları % 50,56 % 81,70, HAYIR oyları % 50,27 % 80,41 oranları arasında gerçekleşmiştir. EVET Oranı En Yüksek Olan 10 İl Tablo 7.A Oy Oranı (%) Oy Oranı (%) Bayburt 81,70 Yozgat 74,27 Rize 75,55 K. Maraş 73,96 Aksaray 75,49 Çankırı 73,35 Gümüşhane 75,16 Konya 72,88 Erzurum 74,48 Bingöl 72,57 EVET oranları en yüksek olan 10 ilin; 1 i Güneydoğu Anadolu (K. Maraş), 2 si Doğu Anadolu (Erzurum, Bingöl), 3 ü Karadeniz (Bayburt, Gümüşhane, Rize), 4 ü Orta Anadolu (Aksaray, Çankırı, Konya, Yozgat) Bölgeleri nde bulunmaktadır. HAYIR Oranı En Yüksek Olan 10 İl Tablo 7.B Oy Oranı (%) Oy Oranı (%) Tunceli 80,41 İzmir 68,80 Şırnak 71,70 Diyarbakır 67,59 Kırklareli 71,33 Hakkâri 67,58 Edirne 70,50 Iğdır 65,20 Muğla 69,33 Aydın 64,34 HAYIR oranları en yüksek olan 10 ilin; 2 si Güneydoğu Anadolu (Diyarbakır, Şırnak), 2 si Trakya (Edirne, Kırklareli), 3 ü Ege (Aydın, Muğla, İzmir), 3 ü Doğu Anadolu (Hakkâri, Iğdır, Tunceli) Bölgeleri nde yer almaktadır. 8

9 EVET Oranı En Düşük Olan 10 İl Tablo 7.C Oy Oranı (%) Oy Oranı (%) Muş 50,56 Isparta 56,02 Kars 50,95 Bartın 56,03 Burdur 51,75 Amasya 56,26 Bursa 53,21 Kocaeli 56,69 Kırşehir 53,25 Sinop 57,75 EVET oranları en düşük olan 10 ilin; 2 si Marmara (Bursa, Kocaeli), 2 si İçbatı Anadolu (Burdur, Isparta), 2 si Orta Anadolu (Amasya, Kırşehir), 2 si Doğu Anadolu (Kars, Muş), 2 si ise Karadeniz (Bartın, Sinop) Bölgeleri nde bulunmaktadır. HAYIR Oranı En Düşük Olan 10 İl Tablo 7.D Oy Oranı (%) Oy Oranı (%) Yalova 50,27 Siirt 52,19 Zonguldak 50,65 Uşak 52,97 Bilecik 51,14 Artvin 53,07 Ankara 51,15 Manisa 54,33 İstanbul 51,35 Hatay 54,35 HAYIR oranları en düşük olan 10 ilin; 2 si Marmara (Bilecik, Yalova), 2 si Karadeniz (Artvin, Zonguldak), 1 i İçbatı Anadolu (Uşak), 1 i Orta Anadolu (Ankara), 1 i Ege (Manisa), 1 i Akdeniz (Hatay), 1 i Güneydoğu Anadolu (Siirt) Bölgeleri nde yer almaktadır. 10 uncu il ise İstanbul dur. (EK IV) + (Harita I). İllerde EVET HAYIR Oy Sayıları / Oranları 9

10 3. İLÇELER DÜZEYİNDE DEĞERLENDİRME 1 Toplam 970 ilçenin 641 inde EVET, 329 unda HAYIR oyları öne çıkmıştır. EVET / HAYIR Oyları Öne Çıkan İlçe Sayıları Tablo 8 EVET HAYIR Toplam İlçe Sayısı Adana Adıyaman 9-9 Afyonkarahisar Ağrı Aksaray 7-7 Amasya Ankara Antalya Ardahan Artvin Aydın Balıkesir Bartın Batman Bayburt 3-3 Bilecik Bingöl Bitlis 7-7 Bolu 9-9 Burdur Bursa Çanakkale Çankırı Çorum Denizli Yurt içi sonuçlarına göre düzenlenmiştir. 10

11 EVET HAYIR İlçe Toplamı Diyarbakır Düzce 8-8 Edirne Elâzığ Erzincan 9-9 Erzurum Eskişehir Gaziantep 9-9 Giresun Gümüşhane 6-6 Hakkâri Hatay Iğdır Isparta İstanbul İzmir Kahramanmaraş Karabük 6-6 Karaman 6-6 Kars Kastamonu Kayseri Kırıkkale 9-9 Kırklareli Kırşehir Kilis 4-4 Kocaeli Konya Kütahya Malatya Manisa Mardin

12 EVET HAYIR İlçe Toplamı Mersin Muğla Muş Nevşehir Niğde 6-6 Ordu Osmaniye Rize Sakarya Samsun Siirt Sinop Sivas Şanlıurfa Şırnak Tekirdağ Tokat Trabzon Tunceli Uşak Van Yalova Yozgat Zonguldak T o p l a m 641 İlçe: EVET 329 İlçe: HAYIR 970 İlçe 12

13 4. BÜYÜKŞEHİRLER DÜZEYİNDE DEĞERLENDİRME 1 Büyükşehirlerde Seçmen Sayısı ve Oranları (%) (*) Tablo 9 Seçmen Sayısı ve Oranı (%) Seçmen Sayısı ve Oranı (%) İstanbul ,01 Kayseri ,68 Ankara ,97 Balıkesir ,66 İzmir ,74 Aydın ,44 Bursa ,81 Denizli ,33 Antalya ,96 K. Maraş ,30 Adana ,73 Tekirdağ ,28 Konya ,66 Muğla ,25 Kocaeli ,35 Sakarya ,25 Mersin ,25 Eskişehir ,15 Gaziantep ,13 Van ,12 Manisa ,86 Trabzon ,03 Şanlıurfa ,86 Ordu ,99 Hatay ,84 Malatya ,98 Diyarbakır ,79 Erzurum ,87 Samsun ,70 Mardin ,82 Büyükşehirler Seçmen Sayısı Toplamı (*) Seçmen sayıları büyükten küçüğe doğru sıralanmıştır. Yurt İçi Seçmen Sayısı Toplamı ,80 Yurt içi seçmenlerin yaklaşık beşte biri (% 19,01) İstanbul dadır. Yurt içi seçmenlerin yaklaşık üçte biri (% 31,72) İstanbul, Ankara ve İzmir dedir. Seçmenlerin yarısı (% 50,61) 10 Büyükşehirde (İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa, Antalya, Adana, Konya, Kocaeli, Mersin, Gaziantep) yaşamaktadır. Büyükşehirlerin seçmen sayısı, yurt içi seçmen sayısının yaklaşık dörtte üçünü (% 77,80) oluşturmaktadır. Harita II. Büyükşehirlerde EVET / HAYIR Oyları 1 Yurt içi sonuçlarına göre düzenlenmiştir. 13

14 Büyükşehirlerde EVET / HAYIR Oranları (%) Tablo 10 EVET (13 il) HAYIR (17 il) Adana 41,83 58,17 HAYIR Ankara 48,85 51,15 HAYIR Antalya 40,92 59,08 HAYIR Aydın 35,66 64,34 HAYIR Balıkesir 45,50 54,50 HAYIR Bursa 53,21 46,79 EVET Denizli 44,53 55,47 HAYIR Diyarbakır 32,41 67,59 HAYIR Erzurum 74,48 25,52 EVET Eskişehir 42,43 57,57 HAYIR Gaziantep 62,45 37,55 EVET Hatay 45,65 54,35 HAYIR İstanbul 48,65 51,35 HAYIR İzmir 31,20 68,80 HAYIR K. Maraş 73,96 26,04 EVET Kayseri 67,76 32,24 EVET Kocaeli 56,69 43,31 EVET Konya 72,88 27,12 EVET Malatya 69,57 30,43 EVET Manisa 45,67 54,33 HAYIR Mardin 40,94 59,06 HAYIR Mersin 35,95 64,05 HAYIR Muğla 30,67 69,33 HAYIR Ordu 61,89 38,11 EVET Sakarya 68,05 31,95 EVET Samsun 63,55 36,45 EVET Şanlıurfa 70,82 29,18 EVET Tekirdağ 38,89 61,11 HAYIR Trabzon 66,45 33,55 EVET Van 42,73 57,27 HAYIR 14

15 EVET Oyu Veren Büyükşehirler / Kasım 2015 Seçimi 2017 Referandum Sonuçları (*) Tablo 11 AK PARTİ MHP Toplam Evet (%) Fark (%) Bursa 53,97 12,38 66,35 53,21-13,14 Erzurum 68,08 14,33 82,41 74,48-7,93 Gaziantep 61,67 9,57 71,24 62,45-8,79 Kahramanmaraş 71,79 12,93 84,72 73,96-10,76 Kayseri 65,57 18,36 83,93 67,76-16,17 Kocaeli 56,48 11,24 67,72 56,69-11,03 Konya 74,52 11,40 85,92 72,88-13,04 Malatya 67,88 9,25 77,13 69,57-7,56 Ordu 63,30 9,42 72,72 61,89-10,83 Sakarya 67,60 12,24 79,84 68,05-11,79 Samsun 63,69 12,49 76,18 63,55-12,63 Şanlıurfa 64,57 2,75 67,32 70,82 3,50 Trabzon 66,81 13,10 79,91 66,45-13,46 (*) Değerlendirmede, her iki seçimin yurt içi sonuçları alınmıştır. Kasım 2015 seçimlerine göre 12 Büyükşehirde oy kaybı yaşanmıştır. Oy kayıpları 7,56 (Malatya) ile 16,17 (Kayseri) arasındadır. Yalnızca Şanlıurfa da, 3,50 puanlık artış gerçekleşmiştir. 15

16 HAYIR Oyu Veren Büyükşehir Belediyelerinin Bölgesel Dağılımı İstanbul İstanbul Trakya Tekirdağ Marmara Balıkesir Ege Aydın, İzmir, Manisa, Muğla İçbatı Anadolu Denizli Akdeniz Adana, Antalya, Hatay, Mersin Orta Anadolu Ankara, Eskişehir Doğu Anadolu Van Güneydoğu Anadolu Diyarbakır, Mardin Tablo 12.A HAYIR oyu veren Büyükşehir Belediyelerinin; 2 si Orta Anadolu daki gelişmiş iki kentimizdir. 3 ü Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri nde yer almaktadır. (Etnik temelli oylar) 12 si ise ülkenin gelişmiş bölgelerinde yer almaktadır. EVET Oyu Veren Büyükşehir Belediyelerinin Bölgesel Dağılımı Marmara Bursa, Kocaeli, Sakarya Karadeniz Ordu, Samsun, Trabzon Orta Anadolu Kayseri, Konya Doğu Anadolu Erzurum, Malatya G. Doğu Anadolu Gaziantep, Kahramanmaraş, Şanlıurfa Tablo 12.B EVET oyu veren Büyükşehir Belediyelerinin: 2 si Orta Anadolu, 3 ü Karadeniz, 3 ü Marmara, 5 i ise Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri nde yer almaktadır. 16

17 5. BÖLGELER DÜZEYİNDE DEĞERLENDİRME 1 Bölgelerdeki EVET / HAYIR Oyları Tablo 13 EVET Oy Oranı (%) HAYIR Oy Oranı (%) İstanbul 48,65 51,35 Trakya 34,50 65,50 Marmara 53,37 46,63 Ege 34,40 65,60 İçbatı Anadolu 55,43 44,57 Akdeniz 41,92 58,08 Karadeniz 62,71 37,29 Orta Anadolu 58,88 41,12 Doğu Anadolu 57,64 42,36 Güneydoğu Anadolu 55,80 44,20 EVET oyları 6 bölgede öndedir: Marmara, Karadeniz, İçbatı, Orta, Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri. HAYIR oyları 4 bölgede öndedir: İstanbul, Trakya, Ege ve Akdeniz Bölgeleri. Harita III. Bölgelerde EVET / HAYIR Oyları 1 Yurt içi sonuçlarına göre düzenlenmiştir. 17

18 6. YERLEŞİM BİRİMLERİNE GÖRE DEĞERLENDİRME 1 Yerleşim Birimlerine Göre Oy Tercihleri EVET Oylarının Önde Olduğu İlçeler HAYIR Oylarının Önde Olduğu İlçeler Tablo 14 Toplam İlçe Sayısı 641 % 66, % 33, İlçe İl Sayısı 48 % 59,26 33 % 40,74 81 İl Büyükşehir Sayısı 13 % 43,33 17 % 56,67 30 Büyükşehir Yerleşim yerleri büyüdükçe EVET oylarının gerilediği, HAYIR oylarının ise arttığı görülmektedir. EVET / HAYIR Oylarının İlçelerdeki Dağılımı Tablo 15 EVET Oylarının Önde Olduğu İller HAYIR Oylarının Önde Olduğu İller 24 ilde Tüm ilçeler EVET 4 ilde (3) Tüm ilçeler HAYIR 21 ilde EVET oyları fazla 18 ilde HAYIR oyları fazla 1 ilde (1) HAYIR oyları fazla 7 ilde EVET oyları fazla 2 ilde (2) % 50 EVET, % 50 HAYIR 4 ilde (4) % 50 HAYIR, % 50 EVET Toplam 48 il Toplam 33 il (1) Muş. (3) Iğdır, İzmir, Kırklareli, Şırnak. (2) Bartın, Bingöl. (4) Ağrı, Batman, Mardin, Zonguldak. 1 Yurt içi sonuçlarına göre düzenlenmiştir. 18

19 7. GELİR DÜZEYİNE GÖRE DEĞERLENDİRME 1 Kişi Başına Gelir (Özet Tablo) Tablo 16 $ / Kişi HAYIR Oyu Veren İl Sayısı EVET Oyu Veren İl Sayısı $ ve altı 2 il (Ağrı, Van) 1 il (Şanlıurfa) il (Diyarbakır, Siirt, Şırnak, Batman, Hakkâri) 4 il (Bingöl, Kars, Bitlis, Muş) il 32 il il 10 il il (Ankara, İstanbul, Tekirdağ) 1 il (Kocaeli) T o p l a m 33 il 48 il (EK VIII) + (Harita IV). İllerde Kişi Başına Gelir Değerleri $ / Kişi EVET Oyu Veren İllerde Kişi Başına Gelir Tablo 17.A $ ve altı 1 il Şanlıurfa il Bingöl, Bitlis, Kars, Muş il il Adıyaman, Afyonkarahisar, Aksaray, Amasya, Bartın, Bayburt, Çankırı, Çorum, Elâzığ, Erzurum, Gaziantep, Giresun, Gümüşhane, Isparta, K. Maraş, Karabük, Kastamonu, Kırıkkale, Kırşehir, Kilis, Kocaeli, Konya, Kütahya, Malatya, Nevşehir, Niğde, Ordu, Osmaniye, Samsun, Sinop, Sivas, Tokat, Yozgat Bolu, Burdur, Bursa, Düzce, Erzincan, Karaman, Kayseri, Rize, Trabzon, Sakarya il Kocaeli T o p l a m 48 il Harita V. EVET Tercihi Olan İllerde Kişi Başına Gelir 1 Yurt içi sonuçlarına göre düzenlenmiştir. 19

20 HAYIR Oyu Veren İllerde Kişi Başına Gelir Tablo 17.B $ / Kişi $ ve altı 2 il Ağrı, Van il Batman, Diyarbakır, Hakkâri, Siirt, Şırnak il il Adana, Ardahan, Aydın, Hatay, Iğdır, Mardin, Mersin, Zonguldak Artvin, Antalya, Balıkesir, Bilecik, Çanakkale, Denizli, Edirne, Eskişehir, İzmir, Kırklareli, Manisa, Muğla, Tunceli, Uşak, Yalova il Ankara, İstanbul, Tekirdağ T o p l a m 33 il Harita VI. HAYIR Tercihi Olan İllerde Kişi Başına Gelir 20

21 8. EVET OYLARININ KASIM 2015 SEÇİMİNE GÖRE DEĞERLENDİRİLMESİ 1 1 Kasım 2015 Milletvekili Seçimi ile 2017 Referandum Sonuçlarının Kıyaslaması Tablo 18 1 Kasım 2015 Seçimleri (%) Referandum (%) AK PARTİ MHP Toplam Evet (%) Hayır (%) Adana 36,82 19,60 56,42 41,83 58,17 Adıyaman 69,46 2,96 72,42 69,76 30,24 Afyonkarahisar 63,40 17,00 80,40 64,56 35,44 Ağrı 27,02 1,53 28,55 43,08 56,92 Aksaray 71,62 18,09 89,71 75,49 24,51 Amasya 51,53 20,56 72,09 56,26 43,74 Ankara 48,27 14,20 62,47 48,85 51,15 Antalya 41,32 17,61 58,93 40,92 59,08 Ardahan 36,48 8,90 45,38 44,27 55,73 Artvin 45,19 13,49 58,68 46,93 53,07 Aydın 33,84 15,76 49,60 35,66 64,34 Balıkesir 45,54 14,79 60,33 45,50 54,50 Bartın 53,31 10,43 63,74 56,03 43,97 Batman 28,38 0,64 29,02 36,35 63,65 Bayburt 73,35 21,03 94,38 81,70 18,30 Bilecik 46,31 14,04 60,35 48,86 51,14 Bingöl 64,60 1,76 66,36 72,57 27,43 Bitlis 43,80 1,94 45,74 59,35 40,65 Bolu 62,82 10,88 73,70 62,26 37,74 Burdur 50,59 19,72 70,31 51,75 48,25 Bursa 53,97 12,38 66,35 53,21 46,79 Çanakkale 39,75 15,60 55,35 39,54 60,46 Çankırı 69,09 21,67 90,76 73,35 26,65 Çorum 61,30 12,35 73,65 64,49 35,51 Denizli 45,47 14,73 60,20 44,53 55,47 Diyarbakır 21,38 0,63 22,01 32,41 67,59 Düzce 70,8 8,42 79,22 70,56 29,44 1 Kıyaslamada kullanılan her iki seçimin verileri, yurt içi seçim sonuçlarından alınmıştır. 21

22 1 Kasım 2015 Seçimleri (%) Referandum (%) AK PARTİ MHP Toplam Evet (%) Hayır (%) Edirne 26,98 10,68 37,66 29,50 70,50 Elâzığ 66,81 13,45 80,26 71,79 28,21 Erzincan 56,75 10,13 66,88 60,50 39,50 Erzurum 68,08 14,33 82,41 74,48 25,52 Eskişehir 43,15 12,74 55,89 42,43 57,57 Gaziantep 61,67 9,57 71,24 62,45 37,55 Giresun 61,78 14,32 76,10 61,66 38,34 Gümüşhane 68,33 23,10 91,43 75,16 24,84 Hakkâri 12,62 1,44 14,06 32,42 67,58 Hatay 43,18 12,31 55,49 45,65 54,35 Iğdır 30,97 12,67 43,64 34,80 65,20 Isparta 53,19 20,44 73,63 56,02 43,98 İstanbul 48,75 8,59 57,34 48,65 51,35 İzmir 31,03 11,35 42,38 31,20 68,80 Kahramanmaraş 71,79 12,93 84,72 73,96 26,04 Karabük 60,53 19,76 80,29 60,73 39,27 Karaman 64,61 16,23 80,84 63,85 36,15 Kars 35,63 12,46 48,09 50,95 49,05 Kastamonu 59,99 18,88 78,87 64,82 35,18 Kayseri 65,57 18,36 83,93 67,76 32,24 Kırıkkale 62,33 20,86 83,19 62,42 37,58 Kırklareli 27,67 12,39 40,06 28,67 71,33 Kırşehir 50,66 24,28 74,94 53,25 46,75 Kilis 65,59 18,36 83,95 64,09 35,91 Kocaeli 56,48 11,24 67,72 56,69 43,31 Konya 74,52 11,4 85,92 72,88 27,12 Kütahya 67,61 15,84 83,45 70,31 29,69 Malatya 67,88 9,25 77,13 69,57 30,43 Manisa 43,99 17,96 61,95 45,67 54,33 Mardin 28,52 0,78 29,30 40,94 59,06 Mersin 31,06 21,38 52,44 35,95 64,05 Muğla 29,90 14,95 44,85 30,67 69,33 Muş 33,86 1,29 35,15 50,56 49,44 22

23 1 Kasım 2015 Seçimleri (%) Referandum (%) AK PARTİ MHP Toplam Evet (%) Hayır (%) Nevşehir 62,75 18,35 81,10 65,59 34,41 Niğde 57,14 18,81 75,95 59,80 40,20 Ordu 63,30 9,42 72,72 61,89 38,11 Osmaniye 46,75 34,58 81,33 57,84 42,16 Rize 75,88 5,37 81,25 75,55 24,45 Sakarya 67,60 12,24 79,84 68,05 31,95 Samsun 63,69 12,49 76,18 63,55 36,45 Siirt 36,67 1,5 38,17 47,81 52,19 Sinop 56,27 8,69 64,96 57,75 42,25 Sivas 68,69 11,84 80,53 71,28 28,72 Şanlıurfa 64,57 2,75 67,32 70,82 29,18 Şırnak 11,11 1,24 12,35 28,30 71,70 Tekirdağ 37,16 10,26 47,42 38,89 61,11 Tokat 59,55 14,87 74,42 63,18 36,82 Trabzon 66,81 13,10 79,91 66,45 33,55 Tunceli 11,69 2,59 14,28 19,59 80,41 Uşak 46,57 18,18 64,75 47,03 52,97 Van 30,03 1,14 31,17 42,73 57,27 Yalova 49,10 9,89 58,99 49,73 50,27 Yozgat 64,83 12,49 77,32 74,27 25,73 Zonguldak 49,35 9,53 58,88 49,35 50,65 Ülke Geneli 49,32 12,03 61,35 51,18 48,82 EVET Blokunun oy oranlarını arttırdığı İller. Tabloda EVET Blokunun ağırlığını oluşturan (AK Parti + MHP) nin Kasım 2015 seçimlerindeki oy oranları toplamı ile EVET oranları kıyaslanmaktadır. EVET oyları, Kasım 2015 te AK Parti ve MHP nin aldığı oyların (61,35 51,18=) 10,17 puan gerisinde kalmıştır. EVET Bloku, Kasım 2015 e göre 67 ilde oy yitirmiş, 14 ilde oyunu arttırmıştır. EVET Blokunun oy oranlarının arttırdığı 14 il, Doğu ve Güneydoğu da yer almaktadır: (Ağrı, Batman, Bingöl, Bitlis, Diyarbakır, Hakkâri, Kars, Mardin, Muş, Siirt, Şanlıurfa, Şırnak, Tunceli, Van). EVET Blokunun Doğu ve Güneydoğu da oy kaybettiği 10 il ise şunlardır: (Adıyaman, Ardahan, Elâzığ, Erzincan, Erzurum, Gaziantep, Iğdır, K. Maraş, Kilis, Malatya). 23

24 9. YAŞ VE EĞİTİM DÜZEYİNE GÖRE DEĞERLENDİRME 1 Seçmenlerin Yaş Dağılımına Göre Oy Tercihi (%) Yaş Aralığı EVET HAYIR yaş ve üzeri Tablo yaş arasındaki seçmenlerde HAYIR, arası yaşlardaki seçmenlerde EVET tercihi yüksektir yaş arasındaki seçmenlerde HAYIR, 65 yaş ve üzerindeki seçmenlerde EVET tercihi yüksektir. Seçmenlerin Eğitim Seviyesine Göre Oy Tercihi (%) EVET HAYIR İlkokul Mezunu ve Eğitimsiz Ortaokul Lise Yüksek Öğretim Tablo 20 Eğitim düzeyi yükseldikçe; HAYIR oylarının oranı yükselmekte, EVET oylarının oranı düşmektedir. Seçmenlerin Cinsiyetine Göre Oy Tercihi (%) EVET HAYIR Erkek Kadın Tablo 21 1 Bu bilgiler IPSOS araştırmalarından alınmıştır. 24

25 10. GENEL DEĞERLENDİRME Halkoylamasında yurt içinde, gümrüklerde ve yurt dışında 57 ülkede oy kullanılmıştır. Halkoylamasına Katılım Halkoylamasına katılım oranı yurt içinde % 87,45, yurt dışı ve gümrük oylarıyla birlikte % 85,43 olarak gerçekleşmiştir. Yurt içinde seçmen (seçmenlerin % 12,55 i), yurt dışında ise seçmen (seçmenlerin % 52,09 u ) sandık başına gitmemiştir. Oysa rejimi kökten değiştirecek nitelikteki Anayasa değişiklikleri oylamasında daha yüksek bir katılım beklenirdi (EK I de görüldüğü gibi geçmişteki halkoylamalarında katılım oranları % 93,64 e kadar çıkmıştır). EVET / HAYIR Oyları Tartışmalı hale gelen sonuçlara göre EVET oyları % 51,41 HAYIR oyları % 48,59 oranında gerçekleşmiştir. Halkoyuna sunulan Anayasa değişiklikleri, % 50 düzeyini ancak 1,41 puanlık bir fark ile aşabilmiştir. Bu durum anayasanın toplumun yarısı tarafından benimsenmediği anlamına gelmektedir. Anayasa değişikliklerinin TBMM den geçebilmesi için nitelikli oy (en az beşte üç oranı) arandığı halde halkoylamasında basit çoğunluğun yeterli görülmesi yeni tartışmalara yol açmıştır. Önümüzdeki dönem, hem Anayasanın içeriği hem de halkoylamasında aranması gereken oy oranı üzerinde yoğun tartışmalar yaşanacaktır. Sonuçlar İlçelerin % 66 sı (641 ilçe) EVET, % 34 ü (329 ilçe) HAYIR, İllerin yaklaşık % 60 ı (48 il) EVET, % 40 ı (33 il) HAYIR, Büyükşehirlerin yaklaşık % 57 si (17 Büyükşehir) HAYIR, % 43 ü ise (13 Büyükşehir) EVET demiştir. Bölgelerin 4 ünde (İstanbul, Trakya, Ege ve Akdeniz) HAYIR, 6 sında (Marmara, Karadeniz, İçbatı, Orta, Doğu ve Güneydoğu Anadolu) EVET oyları öne çıkmıştır. HAYIR Bloku EVET oylarının gerisinde kalmasına karşın HAYIR Bloku başarılıdır. Devlet gücünü arkasına alan eşitsiz bir EVET kampanyasına, çeşitli baskılara ve sayımlardaki kanunsuzluk iddialarına karşın HAYIR oyları % 50 oranına çok yaklaşmış; HAYIR tercihinde bulunanlara göre ise % 50 düzeyini aşmıştır. 25

26 HDP nin Karşılaştığı Güçlükler HAYIR blokunda yer alan partilerden HDP, kampanyasını çok zor koşullarda yürütmek zorunda kalmıştır. Bunun nedenleri şöyle sıralanabilir: Tutuklanmış olan Genel Başkanlar ve bazı milletvekilleri ile tutuklanmış, görevden alınmış çok sayıda belediye başkanının kampanyaya katılamamış olması, OHAL uygulamaları altında yaşanan baskılar, Güvenlik operasyonlarından dolayı yaşanan iç göçler, Medya tarafından HDP ye uygulanan ambargo. EVET Blokunun Kayıpları Yurt içi sonuçlarına göre AK Parti ve MHP den oluşan EVET Bloku 67 ilde oy yitirmiş, 14 ilde oyunu arttırmıştır. Söz konusu 14 il, Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesinde yer almaktadır. (AK Parti + MHP) nin 2017 Kasım seçimindeki oy toplamı: (% 49,32 + % 12,03 =) 61,35 puandır. EVET Bloku, (61,35 51,18 =) 10,17 puanlık oy kaybına uğramıştır. MHP den HAYIR Blokuna giden oylar, kamuoyu araştırma şirketlerinden; - İPSOS a göre % 73 (12,03 x 0.73=) 8,78, - Gezici ye göre ise % 65 (12,03 x 0.65=) 7,82 puandır. Bu değer ortalama 8 puan olarak kabul edilebilir. Bu durumda MHP oylarından yalnızca (12 8=) 4 puanı EVET Blokuna gitmiştir. (KONDA bu değeri 2,5 puan olarak tahmin etmiştir). Adaletsiz Bir Seçim Kampanyası Referandum, tarafların eşit koşullara sahip olmadığı bir ortamda yapılmıştır. Kamuoyunda ve hatta TBMM de bile yeterince tartışılmasına fırsat verilmeden Meclisten geçirilen Anayasa değişikliklerinin seçmen tarafından öğrenilmesine olanak tanınmayan bir kampanya süreci yaşanmıştır. EVET Bloku, kampanya sırasında dahi Anayasa değişiklikleri yerine AK Parti iktidarının hizmetlerini ve vaatlerini öne çıkarmayı tercih etmiş, halkoylamasını bir çeşit seçim kampanyasına dönüştürmüştür. Referandumun, OHAL in yürürlükte olduğu bir ortamda yapılmaması gerekirdi. Bu hususun Başbakan tarafından da dile getirilmiş olmasına karşın kampanya OHAL uygulaması altında yürütülmüş; ifade, toplantı ve gösteri hakları OHAL koşulları altında kısıtlanmıştır. HAYIR kampanyası yürütenlere çeşitli baskılar uygulanmış; bazı illerde yerel yöneticiler, siyasal partiler dışındaki örgütlerin kampanya yapmalarına izin vermemişlerdir. Vali ve kaymakamlar başta olmak üzere bazı kamu görevlileri fiilen kampanyaya katılmışlar, EVET kampanyasında devlet olanakları, seçim yasaklarına aykırı bir biçimde kullanılmıştır. 26

27 Yazılı basında ve Devlet televizyonu TRT başta olmak üzere, TV yayınlarında HAYIR Bloku aleyhine büyük adaletsizlik yaşanmıştır. OHAL çerçevesinde yapılan yasal düzenleme ile (Özel TV yayınlarında tarafsızlığın gözetilmesi) hükmü kaldırılmıştır. Seçim Güvenliği Özellikle Doğu ve Güneydoğu da sandık güvenliği sağlanamamıştır. Yüksek Seçim Kurulu nun, 26 Nisan 1961 tarih ve 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun un açık hükümlerini (Md. 98 ve Md. 101) ve kendi genelgesini çiğneyerek mühürsüz oy pusulalarını geçerli sayan uygulaması, seçim sonuçlarına gölge düşürmüştür. Seçim sonuçları üzerindeki tartışmalar gündemden düşmeyecektir. Yaşananlar, toplumda seçim güvenliği konusunda var olan kuşkuları iyice güçlendirmiş; Yüksek Seçim Kurulu güven yitirmiştir. Son Söz Halkoylamasından çıkarılacak iki önemli sonuç şudur: İllerde kişi başına gelir ve dolayısıyla eğitim düzeyi yükseldikçe HAYIR oyları öne çıkmakta, bir başka söyleyişle EVET oyları güç kaybetmektedir. Yerleşim birimleri büyüdükçe EVET oyları azalmakta, HAYIR oyları öne çıkmaktadır. 27

28 EKLER EK I.A EK I.B EK II EK III EK IV EK V.A EK V.B EK VI EK VII.A EK VII.B EK VIII Halkoylamaları Sonuçları (Oransal) Halkoylamaları Sonuçları (Sayısal) 16 Nisan 2017 Halkoylaması Yurt İçi Sonuçları İllerde Katılma Oranları İllerde EVET / HAYIR Oy Sayıları ve Oranları 48 İlde EVET Oranlarının Büyükten Küçüğe Sıralaması 33 İlde HAYIR Oranlarının Büyükten Küçüğe Sıralaması Yurt Dışı Referandum Sonuçları Yurt Dışı EVET Oranlarının Büyükten Küçüğe Sıralaması Yurt Dışı HAYIR Oranlarının Büyükten Küçüğe Sıralaması İllerde Kişi Başına Gelir ve EVET / HAYIR Oranları 28

29 Halkoylamaları Sonuçları (Oransal) EK I.A Katılım (%) Evet (%) Hayır (%) Anayasası 81,00 61,70 38, Anayasası 91,30 91,40 8, Anayasa Değişikliği 93,64 50,16 49, Anayasa Değişikliği 88,82 35,00 (*) 65, Anayasa Değişikliği 67,51 68,95 31, Anayasa Değişikliği 77,12 57,86 42, Anayasa Değişikliği 85,43 51,41 48,59 (*) Halkoylamasına sunulan Anayasa değişikliği reddedilmiştir. K. Seçmen Sayısı Halkoylaması Sonuçları (Sayısal) Oy Kullanan Seçmen S. Geçerli Oy Sayısı Evet Oyları EK I.B Hayır Oyları

30 16 Nisan 2017 Halk Oylaması Yurt İçi Sonuçları EK II Kayıtlı S. Sayısı Oy Kullanan S. Sayısı Katılım (%) Geçerli Oy Sayısı ve (%) Geçersiz Oy Sayısı ve (%) Adana , , ,62 Adıyaman , , ,83 A. Karahisar , , ,30 Ağrı , , ,85 Aksaray , , ,05 Amasya , , ,73 Ankara , , ,49 Antalya , , ,77 Ardahan , , ,20 Artvin , , ,20 Aydın , , ,84 Balıkesir , , ,70 Bartın , , ,17 Batman , , ,27 Bayburt , , ,52 Bilecik , , ,91 Bingöl , , ,58 Bitlis , , ,96 Bolu , , ,79 Burdur , , ,59 Bursa , , ,50 Çanakkale , , ,63 Çankırı , , ,82 Çorum , , ,71 Denizli , , ,01 Diyarbakır , , ,08 Düzce , , ,72 Edirne , , ,85 Elâzığ , , ,08 30

31 Kayıtlı S. Sayısı Oy Kullanan S. Sayısı Katılım (%) Geçerli Oy Sayısı ve (%) Geçersiz Oy Sayısı ve (%) Erzincan , , ,45 Erzurum , , ,77 Eskişehir , , ,59 Gaziantep , , ,62 Giresun , , ,84 Gümüşhane , , ,96 Hakkâri , , ,22 Hatay , , ,47 Iğdır , , ,11 Isparta , , ,20 İstanbul , , ,42 İzmir , , ,50 K. Maraş , , ,50 Karabük , , ,30 Karaman , , ,64 Kars , , ,90 Kastamonu , , ,27 Kayseri , , ,42 Kırıkkale , , ,67 Kırklareli , , ,57 Kırşehir , , ,87 Kilis , , ,71 Kocaeli , , ,69 Konya , , ,87 Kütahya , , ,09 Malatya , , ,41 Manisa , , ,05 Mardin , , ,39 Mersin , , ,74 Muğla , , ,70 Muş , , ,91 31

32 Kayıtlı S. Sayısı Oy Kullanan S. Sayısı Katılım (%) Geçerli Oy Sayısı ve (%) Geçersiz Oy Sayısı ve (%) Nevşehir , , ,68 Niğde , , ,11 Ordu , , ,09 Osmaniye , , ,77 Rize , , ,59 Sakarya , , ,58 Samsun , , ,73 Siirt , , ,21 Sinop , , ,45 Sivas , , ,56 Şanlıurfa , , ,84 Şırnak , , ,53 Tekirdağ , , ,50 Tokat , , ,66 Trabzon , , ,70 Tunceli , , ,13 Uşak , , ,08 Van , , ,21 Yalova , , ,63 Yozgat , , ,60 Zonguldak , , ,66 T o p l a m , , ,75 32

33 İllerde Katılma Oranları (Büyükten Küçüğe Sıralamalı Olarak) 1 EK III Katılma Oranı (%) Katılma Oranı (%) Manisa 90,63 Aydın 88,10 Bilecik 90,57 Nevşehir 88,09 Amasya 90,56 Mersin 87,99 Çanakkale 90,54 Isparta 87,84 Düzce 90,44 Hatay 87,83 Denizli 90,42 Tokat 87,58 Uşak 90,42 K. Maraş 87,52 Kütahya 90,26 Antalya 87,31 Kırklareli 90,11 Kilis 87,01 Ankara 89,97 Karabük 86,92 Balıkesir 89,87 Malatya 86,90 Kocaeli 89,81 Zonguldak 86,61 Çorum 89,62 Sivas 86,46 Burdur 89,54 Samsun 86,38 Kayseri 89,54 Adana 86,24 Sakarya 89,45 Bartın 86,23 Bursa 89,43 Adıyaman 86,07 Eskişehir 89,24 Kırıkkale 86,06 İzmir 89,24 Osmaniye 85,58 Bolu 89,21 Niğde 85,56 Tekirdağ 89,12 Yalova 85,44 Afyonkarahisar 89,09 Trabzon 85,29 İstanbul 88,80 Rize 85,23 Karaman 88,70 Kırşehir 85,19 Muğla 88,58 Artvin 85,09 Edirne 88,44 Çankırı 85,03 Konya 88,13 Erzurum 84,95 Erzincan 88,12 Elâzığ 84,50 1 Yurt içi sonuçlarına göre düzenlenmiştir. 33

34 Katılma Oranı (%) Katılma Oranı (%) Aksaray 84,41 Bayburt 82,22 Şırnak 84,09 Hakkâri 80,91 Şanlıurfa 83,95 Diyarbakır 80,86 Sinop 83,88 Ardahan 80,34 Tunceli 83,75 Muş 79,10 Kastamonu 83,66 Bitlis 78,73 Yozgat 83,57 Bingöl 78,45 Siirt 83,53 Kars 78,28 Gaziantep 83,39 Iğdır 76,78 Batman 83,11 Van 75,84 Giresun 83,05 Gümüşhane 73,34 Ordu 82,80 Ağrı 71,22 Mardin 82,40 34

35 İllerde EVET / HAYIR Oy Sayıları ve Oranları (%) 1 EK IV EVET Oy Sayısı ve Oranı (%) HAYIR Oy Sayısı ve Oranı (%) Adana , ,17 Adıyaman , ,24 Afyonkarahisar , ,44 Ağrı , ,92 Aksaray , ,51 Amasya , ,74 Ankara , ,15 Antalya , ,08 Ardahan , ,73 Artvin , ,07 Aydın , ,34 Balıkesir , ,5 Bartın , ,97 Batman , ,65 Bayburt , ,30 Bilecik , ,14 Bingöl , ,43 Bitlis , ,65 Bolu , ,74 Burdur , ,25 Bursa , ,79 Çanakkale , ,46 Çankırı , ,65 Çorum , ,51 Denizli , ,47 Diyarbakır , ,59 Düzce , ,44 Edirne , ,50 Elâzığ , ,21 1 Yurt içi sonuçlarına göre düzenlenmiştir. 35

36 EVET Oy Sayısı ve (%) HAYIR Oy Sayısı ve (%) Erzincan , ,50 Erzurum , ,52 Eskişehir , ,57 Gaziantep , ,55 Giresun , ,34 Gümüşhane , ,84 Hakkâri , ,58 Hatay , ,35 Iğdır , ,20 Isparta , ,98 İstanbul , ,35 İzmir , ,80 K. Maraş , ,04 Karabük , ,27 Karaman , ,15 Kars , ,05 Kastamonu , ,18 Kayseri , ,24 Kırıkkale , ,58 Kırklareli , ,33 Kırşehir , ,75 Kilis , ,91 Kocaeli , ,31 Konya , ,12 Kütahya , ,69 Malatya , ,43 Manisa , ,33 Mardin , ,06 Mersin , ,05 Muğla , ,33 Muş , ,44 Nevşehir , ,41 Niğde , ,20 36

37 EVET Oy Sayısı ve (%) HAYIR Oy Sayısı ve (%) Ordu , ,11 Osmaniye , ,16 Rize , ,45 Sakarya , ,95 Samsun , ,45 Siirt , ,19 Sinop , ,25 Sivas , ,72 Şanlıurfa , ,18 Şırnak , ,70 Tekirdağ , ,11 Tokat , ,82 Trabzon , ,55 Tunceli , ,41 Uşak , ,97 Van , ,27 Yalova , ,27 Yozgat , ,73 Zonguldak , , , ,82 37

38 48 İlde EVET Oranlarının Büyükten Küçüğe Sıralaması 1 EK V.A EVET (%) EVET (%) Bayburt 81,70 Kilis 64,09 Rize 75,55 Karaman 63,85 Aksaray 75,49 Samsun 63,55 Gümüşhane 75,16 Tokat 63,18 Erzurum 74,48 Gaziantep 62,45 Yozgat 74,27 Kırıkkale 62,42 Kahramanmaraş 73,96 Bolu 62,26 Çankırı 73,35 Ordu 61,89 Konya 72,88 Giresun 61,66 Bingöl 72,57 Karabük 60,73 Elazığ 71,79 Erzincan 60,50 Sivas 71,28 Niğde 59,80 Şanlıurfa 70,82 Bitlis 59,35 Düzce 70,56 Osmaniye 57,84 Kütahya 70,31 Sinop 57,75 Adıyaman 69,76 Kocaeli 56,69 Malatya 69,57 Amasya 56,26 Sakarya 68,05 Bartın 56,03 Kayseri 67,76 Isparta 56,02 Trabzon 66,45 Kırşehir 53,25 Nevşehir 65,59 Bursa 53,21 Kastamonu 64,82 Burdur 51,75 Afyonkarahisar 64,56 Kars 50,95 Çorum 64,49 Muş 50,56 33 İlde HAYIR Oranlarının Büyükten Küçüğe Sıralaması 2 1 Yurt içi sonuçlarına göre düzenlenmiştir. 2 Yurt içi sonuçlarına göre düzenlenmiştir. 38

39 EK V.B HAYIR (%) HAYIR (%) Tunceli 80,41 Eskişehir 57,57 Şırnak 71,70 Van 57,27 Kırklareli 71,33 Ağrı 56,92 Edirne 70,50 Ardahan 55,73 Muğla 69,33 Denizli 55,47 İzmir 68,80 Balıkesir 54,50 Diyarbakır 67,59 Hatay 54,35 Hakkâri 67,58 Manisa 54,33 Iğdır 65,20 Artvin 53,07 Aydın 64,34 Uşak 52,97 Mersin 64,05 Siirt 52,19 Batman 63,65 İstanbul 51,35 Tekirdağ 61,11 Ankara 51,15 Çanakkale 60,46 Bilecik 51,14 Antalya 59,08 Zonguldak 50,65 Mardin 59,06 Yalova 50,27 Adana 58,17 16 Nisan 2017 Yurt Dışı Referandum Sonuçları (57 Ülke) 1 1 Kaynak: Yüksek Seçim Kurulu. 39

40 Seçmen Sayısı Oy Kullanan S. Sayısı Geçerli Oy Sayısı EVET Oy Sayısı ve (%) EK VI HAYIR Oy Sayısı ve (%) Almanya , ,93 A.B.D , ,80 Arnavutluk , ,20 Avustralya , ,18 Avusturya , ,76 Azerbaycan , ,69 Bahreyn , ,44 Belçika , ,01 Birleşik Arap Emir , ,69 Bosna Hersek , ,17 Bulgaristan , ,35 Büyük Britanya , ,74 Cezayir , ,00 Çek Cumhuriyeti , ,46 Çin Halk Cumh , ,23 Danimarka , ,13 Finlandiya , ,55 Fransa , ,15 Güney Afrika , ,16 Gürcistan , ,34 Hollanda , ,06 Irak , ,41 İran , ,68 İrlanda , ,07 İspanya , ,68 İsrail , ,57 İsveç , ,86 İsviçre , ,92 İtalya , ,06 Seçmen Sayısı Oy Kullanan S. Sayısı Geçerli Oy Sayısı EVET Oy Sayısı ve (%) HAYIR Oy Sayısı ve (%) 40

41 Japonya , ,89 Kanada , ,08 Katar Devleti , ,11 Kazakistan , ,59 Kırgız , ,64 Kosova , ,86 Kuveyt , ,62 K.K.T.C , ,82 Lübnan , ,12 Lüksemburg , ,14 Macaristan , ,25 Makedonya , ,03 Mısır , ,00 Norveç , ,81 Özbekistan , ,35 Polonya , ,39 Romanya , ,36 Rusya , ,98 Singapur , ,69 Sudan , ,07 Suudi Arabistan , ,94 Tayland , ,08 Türkmenistan , ,26 Ukrayna , ,26 Umman , ,96 Ürdün , ,13 Yeni Zelanda , ,32 Yunanistan , , , ,54 Sandık kurulmayan temsilcilerdeki seçmen sayısı:

42 Yurt Dışı EVET Oy Oranları (Büyükten Küçüğe Sıralamalı Olarak) EK VII.A EVET (%) Lübnan Cumhuriyeti 93,88 Ürdün Haşimi Krallığı 75,87 Belçika Krallığı 74,99 Avusturya Cumhuriyeti 73,24 Hollanda Krallığı 70,94 Sudan Cumhuriyeti 65,93 Fransa Cumhuriyeti 64,85 Almanya Federal Cumhuriyeti 63,07 Lüksemburg Büyük Dükalığı 62,86 Bosna Hersek 61,83 Danimarka Krallığı 60,87 Mısır Arap Cumhuriyeti 59,00 Makedonya Cumhuriyeti 57,97 Kırgız Cumhuriyeti 57,36 Norveç Krallığı 57,19 Kosova Cumhuriyeti 57,14 Suudi Arabistan Krallığı 55,06 Özbekistan Cumhuriyeti 53,65 İsveç Krallığı 47,14 İran İslam Cumhuriyeti 45,32 Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti 45,18 Romanya 44,64 Singapur Cumhuriyeti 44,31 Türkmenistan 43,74 İsrail Devleti 43,43 Cezayir Demokratik Halk Cumhuriyeti 43,00 Avustralya 41,82 Arnavutluk Cumhuriyeti 41,80 Kazakistan Cumhuriyeti 41,41 Gürcistan Cumhuriyeti 40,66 Azerbaycan Cumhuriyeti 38,31 İsviçre Konfederasyonu 38,08 42

43 EVET (%) İtalya Cumhuriyeti 37,94 Güney Afrika Cumhuriyeti 36,84 Japonya 36,11 Ukrayna 35,74 Irak Cumhuriyeti 34,59 Bulgaristan Cumhuriyeti 28,65 Finlandiya Cumhuriyeti 28,45 Kanada 27,92 Rusya Federasyonu 26,02 Macaristan 25,75 Polonya Cumhuriyeti 25,61 Umman Sultanlığı 24,04 Çin Halk Cumhuriyeti 23,77 Kuveyt Devleti 23,38 Yunanistan Cumhuriyeti 22,62 Büyük Britanya 20,26 İrlanda Cumhuriyeti 19,93 Katar Devleti 18,89 Yeni Zelanda 17,68 Amerika Birleşik Devletleri 16,20 Bahreyn Krallığı 13,56 İspanya Krallığı 13,32 Birleşik Arap Emirlikleri 13,31 Tayland Krallığı 12,92 Çek Cumhuriyeti 12,54 43

44 Yurt Dışı HAYIR Oy Oranları (Büyükten Küçüğe Sıralamalı Olarak) EK VII.B HAYIR (%) Çek Cumhuriyeti 87,46 Tayland Krallığı 87,08 Birleşik Arap Emirlikleri 86,69 İspanya Krallığı 86,68 Bahreyn Krallığı 86,44 Amerika Birleşik Devletleri 83,80 Yeni Zelanda 82,32 Katar Devleti 81,11 İrlanda Cumhuriyeti 80,07 Büyük Britanya 79,74 Yunanistan Cumhuriyeti 77,38 Kuveyt Devleti 76,62 Çin Halk Cumhuriyeti 76,23 Umman Sultanlığı 75,96 Polonya Cumhuriyeti 74,39 Macaristan 74,25 Rusya Federasyonu 73,98 Kanada 72,08 Finlandiya Cumhuriyeti 71,55 Bulgaristan Cumhuriyeti 71,35 Irak Cumhuriyeti 65,41 Ukrayna 64,26 Japonya 63,89 Güney Afrika Cumhuriyeti 63,16 İtalya Cumhuriyeti 62,06 İsviçre Konfederasyonu 61,92 Azerbaycan Cumhuriyeti 61,69 Gürcistan Cumhuriyeti 59,34 Kazakistan Cumhuriyeti 58,59 Arnavutluk Cumhuriyeti 58,20 Avustralya 58,18 Cezayir Demokratik Halk Cumhuriyeti 57,00 44

45 HAYIR (%) İsrail Devleti 56,57 Türkmenistan 56,26 Singapur Cumhuriyeti 55,69 Romanya 55,36 Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti 54,82 İran İslam Cumhuriyeti 54,68 İsveç Krallığı 52,86 Özbekistan Cumhuriyeti 46,35 Suudi Arabistan Krallığı 44,94 Kosova Cumhuriyeti 42,86 Norveç Krallığı 42,81 Kırgız Cumhuriyeti 42,64 Makedonya Cumhuriyeti 42,03 Mısır Arap Cumhuriyeti 41,00 Danimarka Krallığı 39,13 Bosna Hersek 38,17 Lüksemburg Büyük Dükalığı 37,14 Almanya Federal Cumhuriyeti 36,93 Fransa Cumhuriyeti 35,15 Sudan Cumhuriyeti 34,07 Hollanda Krallığı 29,06 Avusturya Cumhuriyeti 26,76 Belçika Krallığı 25,01 Ürdün Haşimi Krallığı 24,13 Lübnan Cumhuriyeti 6,12 45

46 İllerde Kişi Başına Gelir ve EVET / HAYIR Oy Oranları (%) 1 EK VIII Kişi Başına Gelir (1.000 $) EVET (%) HAYIR (%) Adana ,83 58,17 Adıyaman ,76 30,24 Afyon ,56 35,44 Ağrı ,08 56,92 Aksaray ,49 24,51 Amasya ,26 43,74 Ankara ,85 51,15 Antalya ,92 59,08 Ardahan ,27 55,73 Artvin ,93 53,07 Aydın ,66 64,34 Balıkesir ,50 54,50 Bartın ,03 43,97 Batman ,35 63,65 Bayburt ,70 18,30 Bilecik ,86 51,14 Bingöl ,57 27,43 Bitlis ,35 40,65 Bolu ,26 37,74 Burdur ,75 48,25 Bursa ,21 46,79 Çanakkale ,54 60,46 Çankırı ,35 26,65 Çorum ,49 35,51 Denizli ,53 55,47 Diyarbakır ,41 67,59 Düzce ,56 29,44 Edirne ,50 70,50 Elâzığ ,79 28,21 Erzincan ,50 39,50 1 TUİK, İl Bazında Kişi Başına Gayrisafi Yurtiçi Hasıla, Tablosundan alınmış 2014 yılı değerleridir. 46

47 Kişi Başına Gelir (1.000 $) EVET (%) HAYIR (%) Erzurum ,48 25,52 Eskişehir ,43 57,57 Gaziantep ,45 37,55 Giresun ,66 38,34 Gümüşhane ,16 24,84 Hakkâri ,42 67,58 Hatay ,65 54,35 Iğdır ,80 65,20 Isparta ,02 43,98 İstanbul ,65 51,35 İzmir ,20 68,80 Kahramanmaraş ,96 26,04 Karabük ,73 39,27 Karaman ,85 36,15 Kars ,95 49,05 Kastamonu ,82 35,18 Kayseri ,76 32,24 Kırıkkale ,42 37,58 Kırklareli ,67 71,33 Kırşehir ,25 46,75 Kilis ,09 35,91 Kocaeli ,69 43,31 Konya ,88 27,12 Kütahya ,31 29,69 Malatya ,57 30,43 Manisa ,67 54,33 Mardin ,94 59,06 Mersin ,95 64,05 Muğla ,67 69,33 Muş ,56 49,44 Nevşehir ,59 34,41 Niğde ,80 40,20 47

48 Kişi Başına Gelir (1.000 $) EVET (%) HAYIR (%) Ordu ,89 38,11 Osmaniye ,84 42,16 Rize ,55 24,45 Sakarya ,05 31,95 Samsun ,55 36,45 Siirt ,81 52,19 Sinop ,75 42,25 Sivas ,28 28,72 Şanlıurfa ,82 29,18 Şırnak ,30 71,70 Tekirdağ ,89 61,11 Tokat ,18 36,82 Trabzon ,45 33,55 Tunceli ,59 80,41 Uşak ,03 52,97 Van ,73 57,27 Yalova ,73 50,27 Yozgat ,27 25,73 Zonguldak ,35 50,65 Türkiye ,18 48,82 48

49 HARİTALAR HARİTA I HARİTA II HARİTA III HARİTA IV HARİTA V HARİTA VI İllerde EVET / HAYIR Oranları Büyükşehirlerde EVET / HAYIR Oranları Bölgelerde EVET / HAYIR Oranları Kişi Başına Gelirin İllere Dağılımı EVET Tercihi Olan (48) İlde Kişi Başına Gelir HAYIR Tercihi Olan (33) İlde Kişi Başına Gelir 49

50 HARİTA I. İLLERDE EVET / HAYIR OYLARI EVET HAYIR 48 il 33 il 50

51 HARİTA II. BÜYÜKŞEHİRLERDE EVET / HAYIR OYLARI İl Merkezi Belediye Başkanlığı (51 il) EVET HAYIR 13 il 17 il Toplam 30 Büyükşehir 51

52 HARİTA III. BÖLGELERDE EVET / HAYIR OYLARI HAYIR % 65,50 EVET % 34,50 HAYIR % 51,35 EVET % 48,65 EVET % 62,71 HAYIR % 37,29 EVET - % 53,37 HAYIR - % 46,63 EVET % 58,88 HAYIR % 41,12 EVET % 57,64 HAYIR % 42,36 HAYIR % 65,60 EVET % 34,40 EVET % 55,43 HAYIR % 44,57 EVET % 55,80 HAYIR % 44,20 HAYIR % 58,08 / EVET % 41,92 EVET HAYIR 6 Bölge 4 Bölge 52

53 HARİTA IV. KİŞİ BAŞINA GELİRİN İLLERE DAĞILIMI (1.000 $) il 9 il 40 il 25 il 4 il Toplam: 81 il 53

54 HARİTA V. EVET TERCİHİ OLAN İLLERDE KİŞİ BAŞINA GELİR (1.000 $) il 4 il 32 il 10 il 1 il Toplam 48 il 54

55 HARİTA VI. HAYIR TERCİHİ OLAN İLLERDE KİŞİ BAŞINA GELİR (1.000 $) il 5 il 8 il 15 il 3 il Toplam 33 il 55