Atatürk kendisi için, bir anıt veya mezar yeri düşünmediği. Bilmek Gerek A. Erdem Akyüz

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Atatürk kendisi için, bir anıt veya mezar yeri düşünmediği. Bilmek Gerek A. Erdem Akyüz"

Ufuk Akkaya
6 yıl önce
İzleme sayısı:

Bilmek Gerek A. Erdem Akyüz Atatürk ve Anıtkabir Anıtkabir yalnızca bir anıt ve salt bir kabir değildir. Atatürk ün, İlke ve İdeallerinin yaşadığı ve sonsuza kadar yaşayacağı bir yerdir.

Bu konudaki tek vasiyeti; hastalığının ciddiyetini anlaması üzerine son günlerinde 5 Eylül 1938 tarihinde vasiyetini yazarak mal varlığının büyük bir kısmını Türk Tarih Kurumu ve Türk Dil Kurumu na

1 Bilmek Gerek A. Erdem Akyüz Atatürk ve Anıtkabir Anıtkabir yalnızca bir anıt ve salt bir kabir değildir. Atatürk ün, İlke ve İdeallerinin yaşadığı ve sonsuza kadar yaşayacağı bir yerdir. Atatürk kendisi için, bir anıt veya mezar yeri düşünmediği gibi böyle bir istek ve vasiyette de bulunmamıştır. Bu konudaki tek vasiyeti; hastalığının ciddiyetini anlaması üzerine son günlerinde 5 Eylül 1938 tarihinde vasiyetini yazarak mal varlığının büyük bir kısmını Türk Tarih Kurumu ve Türk Dil Kurumu na bağışlaması olmuştur. Yer konusundaki bilinen tek sözü 1932 yılında bir sohbet sırasında Elbet bir gün öleceğim. Beni Çankaya ya gömer, hatıramı yaşatırsınız. Demiş ve eklemiştir: Beni, milletim nereye isterse oraya gömsün. Fakat benim hatıralarımın yaşacağı yer Çankaya olacaktır. demiştir. Bu sözü bir mesaj olarak kabul ederek, Çankaya Köşkü nü olduğu gibi korumak görevimiz olmalıdır. 32

2 33

Atatürk ün vefatının sonrasında, aynı yılın aralık ayında, hükümet, Atatürk ün yüce kişiliğine uygun bir yer bulunması için özel bir komisyon kurdu.

Trabzon Milletvekili Yüksek Mühendis Mithat Aydın, Ankara nın değişik semtlerini gezerek uygun bir yer aramaktaydı.

3 Atatürk ün vefatının sonrasında, aynı yılın aralık ayında, hükümet, Atatürk ün yüce kişiliğine uygun bir yer bulunması için özel bir komisyon kurdu. Komisyona önerilen yerler arasında: Çankaya, Etnoğrafya Müzesi, Ankara Kalesi, Gazi Orman Çiftliği gibi yerler vardı. Trabzon Milletvekili Yüksek Mühendis Mithat Aydın, Ankara nın değişik semtlerini gezerek uygun bir yer aramaktaydı. Gezileri sırasında, Ankara nın orta kısımlarında bir tepe üzerinde yer alan, çevresi boş ve kentin uzak yerlerinden dahi görülebilen bir tepeye çıktı. Tepe Mithat Aydın 34 üzerinde birkaç küçük yapı vardı. Bu yapıların rasat yani hava gözlem istasyonu olarak kullanılmasından ötürü bu yere Rasattepe denilmekte idi. Bölgede yer alan tepelerden ötürü, halk bu yeri Beştepe diye de adlandırıyordu. Tepelerin altında tarihi tümülüsler bulunmaktaydı. Yüzyıllar öncesine dayanan tarihi timülüsleri gizlemek ve korumak için üzeri toprak ile örtülmüş ve küçük tepeler oluşturulmuş, bu yüzden de halk arasında Beştepe adı yerleşmişti. Burası her bakımdan bir anıt yapılmasına uygundu. Mithat Aydın, komisyon toplantısında Anıt yapılmak üzere bu yeri önerdi, özelliklerini anlattı ancak Çankaya üzerinde görüş birliğine varmış üyelerin ciddi muhalefeti ile karşılaştı. Tartışmalar sonunda Antalya Milletvekili Rasih Kaplan ın önerisi kabul edilerek, hep birlikte Rasattepe ye gidilerek doğrudan yerinde görülüp, incelenip karara varılması hususu kabul edildi. Rasattepe ye geziden sonra aynı gün yapılan ikinci toplantıda Rasattepe bir çok üye tarafından kabul görmüş olmasına rağmen, Çankaya yanlılarının sert ve ciddi muhalefetleri devam etmekte idi. Sorunu, üyelerden Süreyya Örgeevren in konuşması çözdü: Arkadaşlar, Rasattepe'nin bunlardan başka bir özelliği daha vardır ki, hayali geniş olan her kişiyi derin bir şekilde ilgilendirir sanırım. Rasattepe, bugünkü ve yarınki Ankara'nın genel görünüşüne göre, bir ucu Dikmen'de öteki ucu Etlik'te olan bir hilal (yarım ay)'in tam ortasında, bir yıldız gibidir. Ankara hilalin gövdesidir. Anıtkabir'in burada yapılması kabul edilirse, şöyle bir durum ortaya çıkacaktır. Türkiye'nin başkenti olan Ankara şehri, kollarını açmış Atatürk'ü kucaklamış olacaktır. Atatürk'ü Süreyya Örgeevren

böylece bayrağımızdaki yarım ayın yıldızının ortasına yatırmış olacağız. Atatürk, bayrağımızla sembolik olarak birleşmiş olacaktır." Rasattepe'de kamulaştırma çalışmaları 7 Temmuz 1939'da başladı.

Bu görevi; Türk Tarih Kurumu ile Müzeler Genel Müdürlüğü arkeologlarının da yer aldığı, Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi doçentlerinden Arkeolog Dr.

4 böylece bayrağımızdaki yarım ayın yıldızının ortasına yatırmış olacağız. Atatürk, bayrağımızla sembolik olarak birleşmiş olacaktır." Rasattepe'de kamulaştırma çalışmaları 7 Temmuz 1939'da başladı. Anıtkabir in Rasattepe de yapılmasına karar verildikten sonra, sıra; bu yerin düzenlenmesi ve tarihi birer eser niteliğindeki tümülüslerin zarar verilmeden kaldırılmasına gelmişti. Bu görevi; Türk Tarih Kurumu ile Müzeler Genel Müdürlüğü arkeologlarının da yer aldığı, Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi doçentlerinden Arkeolog Dr. Tahsin Özgüç'ün başkanlığında oluşturulan bir kurul üstlendi. Yapılan kazılar sonunda; tümülüslerin yani eski anıt mezarların MÖ 12. yüzyılda Anadolu ya gelen Frig lere ait olduğu anlaşıldı. Tümülüslerde Frig kral, prens, prenseslerinin gömütlerinin de yer aldığı oda biçimli mezarlarda; bir çok değişik Anıtkabir için yapılan proje yarışmasında yer alan eserlerden ikisi. İtalyan mimar Arnoldo Foschini'nin projesi (üstte) Mimar Yohannes Krüger'in projesi (altta) eşya, silah, kap ve yiyeceklerde bulunmaktaydı. Mezar yerleri kalın kalaslarla örülmüş, üstüne toprak yığılarak küçük tepeler yapılmıştı. Anıtkabir in buraya yapılması ile, hiç bilinmedik bir şekilde Atatürk, yüzyıllar öncesine dayanan Türk ruhu ile birleşmiş oluyordu. Çıkarılan tüm kalıntı ve eserler Ankara Anadolu Medeniyetleri 35

Proje yarışmasına Türkiye, Almanya, İtalya, Avusturya, İsviçre, Fransa ve Çekoslovakya dan 49 katılım olmuştur.

5 Anıtkabir'in inşasına 9 Ekim 1944 tarihinde başlandı Müzesine götürülerek sergilendi. Yer sorununun çözülmesi üzerine, Anıtkabir in proje çalışmalarına 1941 yılında başlanmış, yarışma yurt içinde ve yurt dışında büyük ilgi görmüştür. Proje yarışmasına Türkiye, Almanya, İtalya, Avusturya, İsviçre, Fransa ve Çekoslovakya dan 49 katılım olmuştur. Gönderilen 49 eserden 5 tanesi mansiyon, 3 tanesi ödül vermeye layık görülmüş ve telif hakları satın alınmıştır. Bunlardan biri; İstanbul Mimarlık Fakültesi Profesörü Emin Onat ile Doçent Orhan Arda'nın, biri Tannenberg Anıtını yapan Alman Prof. Johannes Krüger'in, diğeri İtalyan Prof. Arnaldo Foschini'nin projeleridir. Bu eserler içinde Profesör Emin Onat ile Doçent Orhan Arda ya ait eser birinci seçilerek, jüri tarafından öngörülen 36 Anıtkabir'in mimarı Prof. Dr. Emin Onat değişiklikler yapıldıktan sonra uygulanmasına karar verilmiştir. Değişiklikler 7 Ekim 1943 tarihinde tamamlanmıştır. Anıtkabir projesinin nasıl meydana getirildiğini Prof. Emin Onat şöyle açıklamıştır: "Atatürk'ün başardığı devrimlerin en önemlilerinden biri, şüphesiz bize, geçmişin gerçek değerini göstermek olmuştur. (...) Tarihimiz binlerce yıl önceye gidiyor. Sümerlerden ve Hititlerden başlıyor ve Orta Asya'dan Avrupa içlerine kadar birçok kavimlerin hayatlarına karışıyordu. Atatürk, bize bu zengin ve verimli tarih zevkini aşılarken, ufuklarımızı genişletti. Bizi ortaçağdan kurtarmak için yapılmış hamlelerden en büyüğünü yaptı. Gerçek geçmişimizin ortaçağ değil, dünya klasiklerinin ortak kaynaklarında olduğunu gösterdi

6 (...) İşte bunun içindir ki Batılılaşma yolunda en büyük hamlemizi yapan Ata'nın Anıtkabir'ini, bir sultan veya veli türbesi ruhundan tamamen ayrı, yedibin yıllık bir medeniyetin, rasyonel çizgilerine dayanan klasik bir ruh içinde kurmak istedik. İşte bu ruh, aynı zamanda Ulusal Mimari ruhundan doğmuş ve onu zenginleştirmiştir. Anıtkabir in inşaatına 9 Ekim 1944 günü görkemli bir temel atma töreni ile başlanmıştır. Mozole ve yardımcı binaları kapsayan ikinci kısım inşaat 1945 yılında, anıta çıkan yollar, Arslanlı Yol ve Tören Alanı, Mozole girişi gibi üçüncü etap 1950 yılında başlamıştır. Bir ara müteahhitle olan anlaşmazlık, açılan davalar ve ödeme güçlüklerini duyan Yüksek Öğrenim Gençliği büyük bir coşku ile gönüllü olarak çalışmaya başlamış, gece gündüz taş taşıyarak, temel kazarak inşaata omuz vermiştir.. Zaman ve giderlerden tasarruf edilmesi için; Hükümet, mimarların da görüşünü alarak mozolenin üzerinde Milli Mücadele ve Türk inkılabını canlandıran kabartmaların yer alacağı çepeçevre dört duvardan oluşan İkinci Kat tan vazgeçerek, projeyi bugünkü şekli ile uygulamıştır. Değiştirilen bu BD EKİM 2017 Bir ara müteahhitle olan anlaşmazlık, açılan davalar ve ödeme güçlüklerini duyan Yüksek Öğrenim Gençliği büyük bir coşku ile gönüllü olarak çalışmaya başlamış, gece gündüz taş taşıyarak, temel kazarak inşaata omuz vermiştir. şekli ile dördüncü kısım inşaat 1951 yılında başlamış, 1 Eylül 1953 de bitirilmiştir. Anıtkabir in yapımında ülkenin çeşitli yerlerinden getirilen özel malzemeler kullanılmıştır. Travertenler Polatlı, Malıköy, Kayseri, Çankırı dan, Mermerler Çanakkale, Hatay, Afyon, Bilecik, Ankara, Adana dan, her biri 40 ton ağırlığında olan iki adet yekpare Lahit taşı Adana Osmaniye den getirilmiştir. Atatürk ün aziz naaşı mozolenin zemin katında doğrudan toprağa verilmiştir. O dönemin bütün vilayetleri, Selanik teki evi, Kore deki Türk şehitliği, KKTC ve Suriye deki Türk toprağı olan Süleyman Şah ın mezarından getirilen toprakların harmanlandığı mezara konulmuştur. Etrafı 81 İl imizden, KKTC ve Azerbaycan dan getirilen topraklar pirinç vazolarla çevrilidir. Anıtkabir m2 lik bir alan üzerinde kurulu olup bu alanın yaklaşık m2 lik kısmı Anıt Bloğu, m2 lik kısmı ise 37

BD EKİM 2017 Anıtkabir'in havadan görünüşü Anıtkabir'deki 33,53 m'lik Avrupa'nın en uzun bayrak direği (üstte) Bayram ve anma günlerinde Anıtkabir'i ziyarete koşan halk

Anıtkabir in çevresinde, Atatürk ün Yurtta Barış, Dünyada Barış özdeyişinden ilham alınarak, Türkiye nin çeşitli bölgelerinden ve dünyanın bir çok ülkesinden getirilen 104

Girişteki 5 tonluk ilk bayrak direği, Üsküp doğumlu, Ameri38 ka da yaşayan Nazmi Cemal isimli bir Türk tarafından yapılarak hediye edilmiştir.

7 BD EKİM 2017 Anıtkabir'in havadan görünüşü Anıtkabir'deki 33,53 m'lik Avrupa'nın en uzun bayrak direği (üstte) Bayram ve anma günlerinde Anıtkabir'i ziyarete koşan halk (solda) Barış Parkı na ayrılmıştır. Anıtkabir in çevresinde, Atatürk ün Yurtta Barış, Dünyada Barış özdeyişinden ilham alınarak, Türkiye nin çeşitli bölgelerinden ve dünyanın bir çok ülkesinden getirilen 104 ayrı türde yaklaşık adet süs ağacı, ağaçcık ve süs bitkisi ile Uluslararası Barış Parkı oluşturulmuştur. Girişteki 5 tonluk ilk bayrak direği, Üsküp doğumlu, Ameri38 ka da yaşayan Nazmi Cemal isimli bir Türk tarafından yapılarak hediye edilmiştir. Anıtkabir içinde; geniş bir alana yayılan Atatürk ve Kurtuluş Savaşı Müzesi, Galeriler, heykeller, maketler, büstler, üç boyutlu panorama yapımlar, yağlı boya tablolar, kuleler, tonozlar, Atatürk Heykeli, özel eşyaları, kitapları ve köpeği Foks başdöndürücü bir güzellikte sunulmaktadır. Atatürk, Anıtkabir de yatmaktadır ama asıl mekanı Türk Milletini oluşturan her bir bireyin kalbidir. erdemakyuzbd@gmail.com

Benzer belgeler

SÜLEYMAN ŞAH TÜRBESİ

1 SÜLEYMAN ŞAH TÜRBESİ Gürbüz MIZRAK Süleyman Şah Türbesi ve bulunduğu alan Suriye'nin Halep ilinin Karakozak Köyü sınırları içerisindeydi. Burası Türkiye'nin kendi sınırları dışında sahip olduğu tek toprak