Endüstriyel Atık Yakma ve Enerji Geri Kazanım Tesisleri

Transkript

1 ATIK YÖNETİM UYGULAMALARI BAĞLAMINDA Endüstriyel Atık Yakma ve Enerji Geri Kazanım Tesisleri Dr. Caner Zanbak Türkiye Kimya Sanayicileri Derneği, Çevre Danışmanı Türkiye Madenciler Derneği, Çevre Koordinatörü ATIK YÖNETİMİ SEMPOZYUMU Nisan 2012 Side - ANTALYA 14:00 14:30 25 Nisan 2012 Perşembe

2 Toplum Bireylerinin TEMEL İHTİYAÇLARI: YİYECEK BARINAK ENERJİ Yenilenebilir Yenilenemeyen Üçünün de kaynağı: DOĞAL VARLIKLAR dır... Hava Su (yeraltı, yerüstü - deniz/göl/nehir) Toprak (+ madenler, petrol, gaz, kömür) Flora (Bitkiler - Ormanlar) Fauna (Kara ve Deniz canlıları) Bu üç TEMEL İHTİYACIN karşılanması sonrasında MUTLAKA bir artık (ATIK) ortaya çıkar... Toplumların yaşam şekillerine göre, ortaya çıkan artık (ATIK)lar: Nitelik/Nicelik ve Miktar olarak FARKLILIKLAR gösterir yıl önceki, yaklaşık 30 milyonluk, Türkiye nin bugün ile karşılaştırırsak : Atık Miktarı, Atık içeriği açısından çok büyük farlılıklar bulunduğunu görürüz.. (o zamanlar atıklar sorun değildi..(mi?)

3 NESNE (şey) - ATIK İhtiyaç duyulmayan, Yararı bitmiş Her fiziksel NESNE ATIK DEĞİLDİR. ANCAK; İhtiyaç duyulmayan, Yararı bitmiş ATILMASI, UZAKLAŞTIRILMASI İSTENEN Her fiziksel NESNE ATIK tır.. Bu ATILMA / UZAKLAŞTIRMA işlemi doğaya gelişigüzel olarak yapıldığında: atıklar ÇEVRE SORUNLARI yaratmaktadır... İnsan Hava Su Toprak Flora Fauna SAĞLIK SORUNLARI KİRLİLİĞİ BİYOÇEŞİTLİLİK BOZULMASI

4 ATIKlar: İstenmeyen YAN ÜRÜNdür. Yönetim SORUNudur. Hammadde Zayiatıdır, Uzaklaştırma gerektirir, Çevre Kirliliği yaratabilir, (Gelişigüzel bertaraf edilirse!) } Parasal kayıp, İlave Uğraş - Harcama } Ekolojik Sorun, Cezai yaptırımlar dolayısı ile; Hiç kimse (Sanayici veya Birey) ATIK ÜRETMEK İSTEMEZ!!! Ancak; HER FAALİYET (Evsel veya Endüstriyel) ATIK OLUŞTURUR!!! Bu nedenle, OLASI ÇEVRE SORUNLARININ en aza indirilebilmesi için; ATIKların YÖNETİLMESİ GEREKİR!!!

5 İDARİ (Mevzuat) YÖNETİM AÇISINDAN ATIKlar İhtiyaç duyulmayan, Yararı bitmiş ATILMASI, UZAKLAŞTIRILMASI İSTENEN Her fiziksel NESNE ATIK tır.. Elektronik eşya, Otomobiller, Lastikler, Pil/Aküler Yağlar (Bitkisel/Madeni) Ambalaj Malzemeleri Enfeksiyöz Malzemeler İmalat Artıkları/Kalıntıları Evsel (Beledi) Çöpler, İnşaat Malzemesi, Hafriyat Maden Cevher/Hafriyat Özel Atıklar Yağ Atıklar Ambalaj Atıkları Sağlık Kuruluşları Atıkları Endüstriyel Atıklar Belediye ve Hafriyat Atıkları Maden Atıkları İdari yönetim, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Atık Yönetimi Dairesine bağlı Yedi Şube Müdürlüğünce yürütülmektedir.

6 Endüstriyel Atık Yakma ve Enerji Geri Kazanım Tesisleri ile İlgili MEVZUAT Çevre Kanunu

7 ATIK YÖNETİMİNİN TEMEL İLKELERİ ATIK YÖNETİMİNDE UYGULANMASI GEREKEN ADIMLAR (ATIK HİYERARŞİSİ) e BERTARAF (düzenli Depolama) d EK YAKIT olarak Kullanmak (Çimento Tesisleri) ENERJİ ÜRETİMİnde Kullanmak c ATIKların GERİ KAZANIMI (Ayrıştırıp Kullanılabilir Hammadde Elde Etmek) b TEKRAR KULLANIM (Ayırma/Temizleme Sonrası tekrar kullanmak) a Miktarını EN AZ a indirmek Kaynakta ATIK oluşturmamak

8 Çevre Koruma bağlamında, ATIKLARIN: oluşmasını ÖNLEMEK, miktarını EN AZA İNDİRMEK, TEKRAR KULLANMAK, GERİ KAZANMAK öncelikli uygulamalardır e d ANCAK; Atık Yönetim Uygulamalarında Mevcut En İyi Teknikler (a, b, c) kullanılsa dahi: 1 a b c DÜZENLİ DEPOLAMA (Gömme) ENERJİ GERİ KAZANIM (Yakma) yöntemleriyle UZAKLAŞTIRILMASI GEREKEN (d, e) Atıklar ortaya çıkmaktadır... Bu atıklarn miktarı da OLDUKÇA FAZLADIR ve bunlar için özel tesisler gerekir..

9 İDARİ (Mevzuat) YÖNETİM AÇISINDAN ATIK Sınıfları ve Bertaraf Yöntemleri

10 AB ülkelerinde Yönetilen Tehlikeli Atık Miktarları Veri Yılı EU-IPPC BAT İnsinerasyon Referans Dokümanı, Tablo 1.2 Kişi Toplam Başına Düzenli Tehlikeli Depolama Yakma Geri Düzenli Yakma Teh. Kazanım Depolama Atık Atık Kg (+) 1000 ton % Geri kazanım Yakma Tesis sayısı Yakma Kapasitesi 1000t/y Almanya , % 9% ,230 Fransa ,000 (800) (11%) 11% ,000 Hollanda , % 10% İngiltere , % 10% Belçika , % 7% Finlandiya % 18% Danimarka % 37% İspanya ,000 (1400) 30 - (70%) 2% İrlanda % 13% - 11(*) 30 İtalya ,400 (800) (100) - (24%) 3% Avusturya % İsveç % Ara Toplam 88 30,980 8,050 2,850 27% 9% 82 3,310 Yunanistan Portekiz Lüksemburg EU-15 Toplam 85 31, ,310 (*) İrlanda daki yakma tesisleri işletmelere ait bireysel ünitelerdir, ticari insineratör yoktur. (+) Dünya Bankası nüfus verileri ile hesaplanmıştır. Almanya ve Fransa da üretilen tehlikeli atık miktarları yılda 7-9 milyon ton, Nüfusu milyon arasında olan, İngiltere, İspanya ve İtalya gibi AB ülkelerinde yılda 2-3 milyon ton tehlikeli atık üretildiği anlaşılmaktadır.

11 Atık Bertaraf tesislerinin yetersizliği Aşikardır...

12 TÜRKİYE de NE KADAR SANAYİ ATIĞI ÜRETİLMEKTEDİR? (TÜİK veri ortalaması) Üretilen Geri Kazanılan Bertaraf Belediye Çöplüğüne Yakm a Tarım da Kullanım Diğerleri İm alat Sanayi Atıkları M iktar (1000 ton) M iktar (1000 ton) 17,300 8,300 9,000 1, ,390 Tehlikeli Atık 1, Atıksu Çamurları 2, , ,815 Tehlikeli Atık ve Arıtma Çamuru TOPLAM 3, , ,515 Bu verilere (ki, eski dönemlere aittir) bakıldığında: AB ülkeleri düzeyinde (OLDUKÇA BÜYÜK MİKTARLARDA) Atık Üretilmektedir, ve Bu atıkların gidebileceği kapasitede ATIK BERTARAF TESİSİMİZ YOKTUR!!! Eğer, SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA (ÇEVRE) istiyorsak: Lisanslı Atık Bertaraf Tesislerinin ACİLEN kurulması gerekir... ve Bu tesisleri kuracak/işletecek TEKNOLOJİLER Mevcuttur...

13 ATIK BERTARAFI Geri Kazanım sonrasında kalan ve BERTARAF EDİLMESİ GEREKEN Atıklar için MEVCUT UYGULAMALAR: c d e 2 DÜZENLİ DEPOLAMA (Gömme) 1 ENERJİ GERİ KAZANIMI (Yakma) Atıktan Enerji Üretmek Gömmeye gidecek Atık Miktarını AZALTMAK b a

14 AVRUPA ÜLKELERİNDE ATIK YÖNETİM UYGULAMALARI Eurostat News Release : 48/ March 2012 YAKMA Görece yüksek Gelir Düzeyli ülkelerde ATIKların YAKILMASI (Düzenli Depolamaya kıyasla) önceliklidir... + ENERJİ ÜRETİMİ

15 Tehlikeli Atıkların Bertarafı Yüksek Sıcaklıkta İşleme Teknolojileri ve ÇIKTILARI

16 Tipik Bir Atık Yakma ve Enerji Geri Kazanım Tesisi Üniteleri ve Tesis GİRDİ/ÇIKTIları Elektrik Buhar Artılmış Baca gazı ATIK YAKMA ENERJİ ÜRETİMİ Yanma Sonrası Haznesi ATIK (Katı, Sıvı, Gaz) DÖNER FIRIN Bunker Atık Besleme Kül Cüruf Toplama KAZAN Gazı Suya Doyurma Kül, Curuf Baca gazı Külü Agrega Metal G.K. Uygun Değil ise: DÜZENLİ DEPOLAMA

17 AtıkYakma/Enerji Geri Kazanım Tesislerine Avrupa Ülkelerinden 3 Örnek: ISSÉANE (PARIS Fransa) - Evsel Atık INDAVER (ANTWERP - Belçika) Endüstriyel Atık MVB ve AVG + Termik Santral (HAMBURG - Almanya) - Evsel, Endüstriyel Atık +TS

18 ISSÉANE Atık İşleme, Malzeme Geri Kazanım ve Yakma/Enerji Geri Kazanım Tesisi PARİS (Fransa) 2007 Başında devreye alınan tesiste: ton/yıl Atık Kabulü ton/yıl malzeme Geri Kazanımı, 30 ton/saat Atık Yakma: 52 MW lık türbinle Elektrik Üretimi kişi için Merkezi Isıtma (Orsay Müzesi dahil) Eyfel Kulesine 6,5 km uzaklıktaki Tesis: Hava Kalitesi açısından SORUNSUZ Çalışmakta Taban Kül ve Cürufları - İnşaat/dolgu malzemesi Hurda Metalleri - Geri kazanıma Bacagazı Külleri - Düzenli Depolama Tesisine 6,5 km Eyfel Kulesine 6,5 km Eyfel Kulesi

19 INDAVER Endüstriyel Atık Yakma ve Enerji Geri Kazanım Tesisi ANTWERP (Belçika) 4,5 km 1,3 km 10 km

20 INDAVER Endüstriyel Atık Yakma ve Enerji Geri Kazanım Tesisi ANTWERP (Belçika) 2008 yılında yenilenen bu entegre tesiste: 2 döner fırın ile 3,3 MW lık türbinle Elektrik Üretimi yapılmakta ve yılda ortalama 400,000 ton atık işlenmektedir... Fiziko-Kimyasal İşlem Üniteleri Solvent Geri Kazanım Ünitesi Yakma ve Enerji Geri Kazanım Ünitesi Düzenli Depolama Ünitesi Atıksu Arıtma

21 Termik Santral MVB ve AVG Atık Yakma ve Enerji Geri Kazanım Tesisleri (Termik Santral-Evsel, Biomas, Endüstriyel Atık Yakma Tesisleri) HAMBURG (Almanya) Evsel Atık Yakma Tesisi: t/y atık kabulü Termik Santral Kömür ve D. Gaz Belediyeye Buhar Enerjisi 3MW elektrik (kendisine) MVB 1&2 Ünite Evsel Atık Biomas-Atık Odun Yakma Tesisi: t/y atık kabulü 20 MWe Elektrik üretimi 3MW elektrik (kendisine) AVG Tehlikeli Atık MVB 3. Ünite Biomas AVG Tehlikeli Atık AVG Tehlikeli Atık Yakma Tesisi: t/y atık kabulü 2 Döner fırın ünitesi Belediyeye Buhar Enerjisi sağlıyor. Termik Santral Kömür ve D. Gaz Bu dört tesis TOPLAM ton atık işlemekte, Elektrik Buhar (sanayi kullanımı ve evsel ısıtma için) üretmekte; Yakma Atıkları Düzenli Depolamaya gitmektedir..

22 Termik Santral MVB ve AVG Atık Yakma ve Enerji Geri Kazanım Tesisleri (Termik Santral-Evsel, Biomas, Endüstriyel Atık Yakma Tesisleri) HAMBURG (Almanya) Meskun Alan AVG Endüstriyel Atık Yakma Tesisi Termik Santral Kömür ve D. Gaz 600 m. Evsel Atık ve Biomas (odun)

23 SPITTELAU Atık Yakma Tesisi VİYANA (Avusturya) 1971 de atıktan bölgesel ısıtma enerjisi üretimi için kurulan ve 1989 da Modernizasyonu yapılan, Viyana için şehir ısıtmasına yönelik buhar ve Elektrik Üretim amaçlı çalışmakta olan ve Dış mekan tasarımı Mimar Friedensreich Hundertwasser tarafından yapılan bu Tesis, 1996 yılında UN-Habitat İYİ UYGULAMALAR listesine alınmıştır.

24 ve AtıkYakma/Enerji Geri Kazanım Tesislerine Türkiye den Bir Örnek: İZAYDAŞ (İzmit)

25 AtıkYakma/Enerji Geri Kazanım Tesislerine Türkiye den Bir Örnek: İZAYDAŞ (İzmit) İZMİT Şehir Merkezi 6 Km 2 Km

26 İZAYDAŞ Klinik ve Tehlikeli Atık Yakma ve Enerji Üretim Tesisi İZMİT (Türkiye)

27 İZAYDAŞ Klinik ve Tehlikeli Atık Yakma ve Enerji Üretim Tesisi İZMİT (Türkiye) TESİS: ISO 9001:2008 Kalite Yönetim Sistemi, ISO 14001:2004 Çevre Yönetim Sistemi, OHSAS 18001:2007 İşçi Sağl. ve Güv. Y.S. ISO/IEC Laboratuvar Kalite Y.S. belgelerine sahiptir yılları arasında yakma tesisine toplam: ton tehlikeli atık kabul edilmiş, tonu yakılarak bertaraf edilmiş, kwh elektrik üretilmiş ve kwh ı TEİAŞ a satılmıştır.

28 KONTROLSUZ YANMA Sadece duman DEĞİL Kimyasal kirlilik de OLUŞTURUR...

29 ATIKLARIN KONTROLSUZ YANMASI 21 Nisan Fırtına Ankara nın Polatlı Belediye çöplüğünde yangın çıkardı: Çöp ayrıştıran 5 kişi zehirlendi 02 Ekim Antalya, Kumluca da belediyeye ait sera atıklarının toplandığı çöplükte çıkan yangının, ormanlık alana sıçramaması için ekipler yoğun çaba sarfetti. aid,1037.html#galeri 13 Nisan Bilecik'te Hamidiye Köyü yolundaki Çöplük yangınına belediye ve Mühimmat Depo Komutanlığına bağlı itfaiye ekipleri müdahale ediyor. ÇÖPLÜK YANGINLARI Çöplerdeki yanabilir (enerji içeren) atıkların Kontrolsuz yanma olayıdır... ve Yararlanılabilir Enerji KAYBIdır... Hava kirlenmesi açısından: Sadece duman DEĞİL Kimyasal kirlilik de OLUŞTURUR...

30 Istanbul Bakırköy deki Yangın 23 Nisan Nisan Alevli Yangın 8 saatte söndürüldü; hala tütüyor!!!! (25 Nisan 2012) Kontrolsuz Yanma - Hava Kirliliği nedenidir...

31 ATIKLARIN KONTROLSUZ YAKILMASI Dünyada (özellikle gelişmiş ülkeler dışında) GERİ KAZANIMa yönelik ÇOK YANLIŞ YAKMA UYGULAMALARI vardır... Bu tür uygulamalar, Hava kirlenmesi açısından: Sadece duman DEĞİL Kimyasal kirlilik de oluşturmaktadır...

32 ATIKLARIN YAKILMASI İnsinerasyon KAVRAMI ʺATIKLARIN YAKILMASI- İnsinerasyonʺ, son 30 yıl içinde, topluma anlatılması, toplum tarafından anlaşılması (kabul edilmesi) EN ZOR olan ATIK Yönetim Uygulamalarından biridir li yıllara kadar ʺATIK YAKMA Tesisi- İnsineratörʺ denildiğinde akla, arka bahçede yapılan çöp yakmanın biraz daha düzenlisi (herhangi bir enerji kazanımı ve de baca gazı arıtması olmayan) ʺÇöp Yakma Fırınlarıʺ gelmekteydi li yıllarda ise, enerji üretimi ve kirlilik önlenmesi teknolojilerinin gelişmesi ile, gelişmiş ülkelerde yakma tesislerine yönelik bakış açıları değişmiş ve ʺATIK YAKMA Tesisi- İnsineratörʺler ATIK BERTARAF YÖNTEMİ olarak öncelikle ele alınmaktadır. Günümüzde, ʺATIK YAKMAʺ AB Komisyonu nun yanısıra, Alman YEŞİLLER Parlamento Grubunun dahi Atık Yönetim Politikası içinde yeralmaktadır.

33 ALMAN YEŞİLLER PARTİSİNİN SÜRDÜRÜLEBİLİR ATIK POLİTİKASI (2010) Dr. Michael Weltzin, Scientific Assistant in the Parliamentary Group Saving resources and protecting the climate waste policy concept of Alliance 90 / The Greens in Germany ESWET Workshop, Brussels, October 11th, orkshop/eswet_workshop_weltzin_ pdf 1980 li yıllarda, YEŞİLLER yetersiz emisyon standardları (özellikle Diyoksin) nedeniyle Atık Yakma ya kesinlikle karşı idiler lı yıllarda, Yeşiller in Çevre Koruma Konusundaki Kararlılık ve Çabaları başarılı oldu ve TEMİZ YAKMA TEKNOLOJİLERİ geliştirildi lı yıllarda, Global Isınma nın önemli bir sorun olduğu konusundaki duyarlılık artmıştır. Bu bağlamda, atık ve çöp depolama sahalarından çıkan Metan Gazı nın önemli bir sorun olduğu anlaşılmıştır. Bugünlerde ise: "Düşük Emisyonlu Atık Yakma" Atık Yönetim Uygulamalarında: Sorunlar Düzenli Depolama dan Havaya kaydırılmadıkça, Yan ürün olarak "ISI" ve "ELEKTRİK" üretidiği sürece, Yakma tesisi kapasiteleri bölgesel olarak geregekenden fazla olmadıkça, (Atık Azaltma ve Geri Kazanım önceliği ile) YEŞİLLER tarafından kabul edilmektedir

34 ATIK YAKMA TESİSLERİ - YERSEÇİMİ ʺATIK YAKMA Tesisi- İnsineratörʺ için YERSEÇİMİ sözkonusu olduğunda, herkesin aklına ʺGözden ırak olsunʺ gelmektedir; ancak, bu tür tesisler, meskun yerlerden veya sanayi kuruluşlarından uzakta kurulduğunda, ENherkesin aklına ʺBuhar Enerjisiʺnden YARARLANILAMAZ... Son yıllarda, AB Komisyonu, bu tür tesislerin BUHAR ENERJİSİ nden de yararlanılabilecek şekilde kurulması konusunu teşvik etmektedir...

35 TEHLİKELİ ATIKLAR (toplum bireyleri tarafından kolayca unutulabilen) bir SORUNdur; ANCAK,..

36 Dr. Caner ZANBAK 1971 yılında İTÜ Maden Fakültesi nden Yüksek Mühendis olarak mezun olan Dr. Zanbak, doktorasını A.B.D. University of Illinois de tamamlamıştır de İTÜ de başladığı akademik kariyerini 1981 yılından itibaren A.B.D. de Kent State University, Ohio; South Dakota School of Mines, Rapid City (Doç. Dr.) ve part-time olarak Civil Engineering Department, Illinois Institute of Technology, Chicago da (Prof. Dr.) 1994 yılına kadar sürdürmüştür. Dr. Zanbak yılları arasında A.B.D. de atık bertaraf için yer seçimi, tehlikeli atıkların yönetimi ve tehlikeli atıklarla kirlenmiş sahaların temizlenmesi projeleri üzerinde hem Amerikan Çevre Koruma Teşkilatı (US EPA) ve hem de sanayi kuruluşlarına danışmanlık hizmetleri veren Woodward-Clyde Consultants Şirketinde partner olarak çalışmıştır. Dr. Zanbak, Devlet Planlama Teşkilatı nca koordine edilen Ulusal Çevre Eylem Planı nın Tehlikeli Atıkların Yönetimi kısmını hazırlamış olup TÜSİAD için hazırlanmış olan Dış Ticarette Çevre Koruma Kaynaklı Tarife Dışı Engeller ve Türk Sanayii için Eylem Planı raporun koordinatörlüğünü yapmıştır. Johannesburg da sunulmak üzere Çevre Bakanlığı için Sanayi ve Sürdürülebilir Kalkınma raporunun hazırlanmasında aktif görev almıştır sürecinde Çevre Bakanlığının Atık Komisyonu üyeliğini yapmış olan Dr. Zanbak, halen Türkiye Kimya Sanayicileri Derneği tarafından yürütülen, İnsan Sağlığı, Çevre Koruma ve Teknik Emniyet konularında uygulanan, Responsible Care - Üçlü Sorumluluk programının koordinatörlüğünü yapmakta ve çeşitli üniversitelerde ve meslek kuruluşlarında çevre duyarlılığı ve atık yönetimi konularında ders ve konferanslar vermektedir. Halen, Dr. Zanbak : Türkiye Kimya Sanayicileri Derneği, Çevre Danışmanı İstanbul Sanayi Odası Çevre İhtisas Kurulu, Başkan Vekili Türkiye Madenciler Derneği, Çevre Koordinatörü TÜSİAD Çevre Çalışma Grubu üyesi Mühendislik Dekanları Konseyi Mühendislik Değerlendirme Kurulu (MÜDEK) Değerlendiricisi İTÜ Maden Fakültesi ABET Akreditasyon Danışma Kurulu Üyesi TÜBİTAK-MAM Danışma Kurulu Üyesi Türkiye Katı Atık Milli Konitesi Genel Sekreteri, Balkan Çevre Derneği (Balkan Environmental Association - B.EN.A.) Başkan Vekilidir. Adres : czanbak@tnn.net Türkiye Kimya Sanayicileri Derneği Değirmen Sokak No:19/9, Duranbey Apt. Kozyatağı İstanbul