ICS TÜRK STANDARDI TS 1222/Aralık Patates

Transkript

1 Patates 1 Kapsam Bu standard, patatesin tarifini, sınıflandırma ve özelliklerini, numune alma ve muayeneleri ile piyasaya arz edilişini kapsar. Tohumluk olduğu belge ile belirtilmiş patatesler ile TS 1223 teki turfanda patatesleri kapsamaz. 2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar Bu standardda diğer standard ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır. Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste halinde verilmiştir. * işaretli olanlar bu standardın basıldığı tarihte ingilizce metin olarak yayımlanmış olan Türk Standardlarıdır. TS No Türkçe Adı İngilizce Adı TS 1223 Turfanda patates Early potatoes TS 2999 Patates depolama kılavuzu Ware potatoes - Guide to storage TS 3870 ISO 5525 Patates Açıkta (yığın halinde) depolama Potatoes Storage in the open (in clamps) TS ISO 874 Yaş meyve ve Sebzeler - Numune alma Fresh fruits and vegetables-sampling 3 Tarifler 3.1 Patates Solanum tuberosum L. türüne giren kültür bitkilerinin yumruları (Şekil 1). Şekil 1 Patates (Solanum tuberosum L.) 3.2 Yeşil kısım Patates yumrusu yüzeyinde görülen ve yumruların tarlada gelişirken çeşitli sebeplerle toprak yüzeyine çıkmaları veya hasattan sonra uzunca süre tarlada bırakılıp güneşe maruz kalmaları sonucu kabuğun hemen altındaki dokularda klorofil ile beraber solanin maddesinin de oluşmasından ileri gelen, yeterince olgunlaşmamış patateslerde daha çok görülen ve yumruların depolama safhalarında da değişmeyen bir özürlü kısım. 1

2 Not - Yeşil rengin derinlere nüfuz etmesi halinde dokular sert, derimsi yapıda, acı tatta ve alkoloid oranının % 2 nin üzerine çıkması durumunda ise insan sağlığı için zararlı olur. 3.3 Yabancı madde Patatesin üzerinde veya aralarında bulunan kendinden başka her türlü gözle görülebilir maddeler ile patatesin kopmuş sürgünleri. 4 Sınıflandırma ve özellikler 4.1 Sınıflandırma Patatesler; fizyolojik ve morfolojik farklılıklarına göre çeşitlere, iriliklerine göre boylara ayrılır Çeşitler Mevzuatına göre tescil edilen patatesler, fizyolojik ve morfolojik farklılıklarına göre çeşitlere ayrılır Boylar Patatesler yumru büyüklüklerine göre; - Orta, - Büyük, - Çok büyük olmak üzere üç boya ayrılır. 4.2 Özellikler Genel özellikler Patatesler; - Bütün, - Sağlam, - Temiz, - Sık dokulu, - Kabuğu düzgün ve iyi oluşmuş, - Filizlenmemiş (3 mm yi geçmeyen filizler özür sayılmaz) olmalıdır. Patateslerde; - Yabancı tat ve/veya koku, - Anormal dış nem (ıslaklık), - Görünüşlerini veya ticari değerlerini bozacak derecede çatlaklar, kesikler, kemirici izleri ve berelenmeler (malın görünüşlerini veya ticari değerlerini bozacak oranda olmamak şartıyla derinlikleri 5 mm yi geçmeyen çatlaklar, kesikler, kemirilme ve berelenmeler ile et kısmına erişmeyen kabuk çatlakları ve kapanmış yara izleri özür sayılmaz), - Yumru sathının 1/8 ini aşan ve kabuğun normal soyulması ile kaybolmayan yeşil kısım, - Aşırı şekil bozuklukları, - Et kısmında 5 mm den daha derinlere nüfuz eden gri mavi veya siyah kabuk altı lekeleri (5 mm den daha az olan lekeler ürünün görünüşünü veya ticari değerlerini bozmamak kaydıyla özür sayılmaz), - Pas lekeleri, et kısmındaki oyuklar ve diğer iç kusurlar, - Et kısmına nüfuz etmiş çeşitli patates yumru uyuzu (Actinomyces sabies) ve (Spongspora subterranea) veya etli kısma nüfuz etmemiş olmakla beraber yumru sathının toplam 1/4 ünden fazlasını kaplamış olan Actinomyces sabies belirtileri, - Don zararı olmamalıdır Çeşit özellikleri Patates çeşitleri ilgili mevzuatla belirlenen kendisine has özelliklerin belirtildiği çeşit özellik belgesinde belirtilen hususlara uygun olmalıdır Boy özellikleri Patateslerin boy özellikleri aşağıda belirtilenlere uygun olmalıdır. 2

3 - Küçük boy :18 mm - 35 mm(hariç), - Orta boy : 35 mm - 80 mm (hariç), - Büyük boy : 80 mm ve daha yukarı olanlar. Boyutta homojenlik zorunlu değildir. Ancak 5 kg lık bir pakette en büyük yumru ile en küçük yumru arasındaki fark 30 mm den daha fazla olmamalıdır. Not 1 - Yumruların ortalama uzunluğu, ortalama genişliğinin en az iki katı olan uzun patateslerde bu boy sınırlaması uygulanmaz. 4.3 Boyut ve toleranslar Özellik toleransları Genel özelliklere uymayan patateslere kütlece toplam % 6 oranına kadar tolerans tanınır. Bununla beraber bu tolerans içerisinde kuru çürüklük (Fusarium spp.) ve yaş çürüklük gösteren yumrular kütlece % 1 i, yabancı madde ise kütlece % 2 yi geçmemelidir. Yumrular; - Patates kanseri (Synchytrium endobioticum), - Bakteri halkalı çürüklüğü (Clavibacter sepedonicus), - Kahverengi çürüklük (Pseudomonas solanacearum), - Yumuşak çürüklük (Erwinia spp.), - Patates çürüklük nematodu (Ditylenchus destructor), - Soğan sak nematodu (Ditylenchus dipsaci), - Patates kist nematodu (Globodera rostochiensis, Globodera pallida) içermemelidir Çeşit toleransları Ambalaj üzerinde yazılı olanlardan başka çeşitlerden bulunabilecek patatesler kütlece % 3 ü geçmemelidir Boy toleransları Ambalaj üzerinde belirtilen boydan daha küçük ve daha büyük yumrular toplam kütlenin % 3 ünü geçmemelidir. 4.4 Özellik ve muayene madde numaraları Patateslerin özellikleri ve bunların muayenesi ile ilgili madde numaraları Çizelge 1 de verilmiştir. Çizelge 1 Özellik ve muayene madde numaraları Özellikler Özellik madde no Muayene madde no Genel özellikler Çeşit özellikleri Boy özellikleri Ambalajlama İşaretleme Numune alma ve muayeneler 5.1 Numune alma Numune partiden alınır. Çeşidi, boyu ve üretim yeri, ambalajları aynı olan ve bir seferde muayeneye sunulan patatesler bir parti sayılır. Partilerde numune alma işlemi TS ISO 874 e gore yapılır. 5.2 Muayeneler Ambalajın muayenesi Ambalaj ve ambalaj malzemesinin muayenesi gözle ve elle incelenerek yapılır. Ambalajların içinde hiç bir yabancı madde bulunmamalıdır. Sonuçların Madde 6.1, ve Madde 6.2 e uygun olup olmadığına bakılır. 3

4 5.2.2 Patateslerin muayenesi Patateslerin muayenesi, gözle ve elle incelenerek, koklanarak, tadılarak, kesilerek, kabuğu soyularak ve patates sektöründe özel olarak hazırlanmış üzerinde kare biçiminde boylama deliklerinin bulunduğu ölçülendirme cetvellerinden geçirilerek muayene edilir. Patatesler; cetvel üzerindeki milimetrik kare biçimli deliklerden patatesin geçebileceği en dar çapa göre ölçülendirilir. Bu çap değeri esas alınarak Madde e göre boy grubu belirlenir. 5.3 Değerlendirme Muayene sonuçlarının her biri standarda uygunsa parti standarda uygun sayılır. 5.4 Muayene raporu Muayene raporunda en az aşağıdaki bilgiler bulunmalıdır; - Firmanın adı ve adresi, - Muayenenin yapıldığı yerin adı, - Muayeneyi yapanın ve/veya raporu imzalayan yetkililerin adları, görev ve meslekleri, - Numunenin alındığı tarih ile muayene tarihi, - Numunenin tanıtılması, - Muayenelerde uygulanan standardların numaraları, - Sonuçların gösterilmesi, - Muayene ve sonuçlarını değiştirebilecek faktörlerin mahsurlarını gidermek üzere alınan tedbirler, - Uygulanan muayene metotlarında belirtilmeyen veya mecburi görülmeyen, fakat muayenede yer almış olan işlemler, - Numunenin standarda uygun olup olmadığı, - Rapora ait seri numarası ve tarih, her sayfanın numarası ve toplam sayfa sayısı. 6 Piyasaya arz Patatesler, ambalajlı olarak piyasaya arz edilir. 6.1 Ambalaj Ambalajlar; taşıma, muhafaza ve piyasaya arz süresince patatesleri iyi bir durumda tutacak ve sağlığa zarar vermeyecek şekilde temiz, sağlam, kokusuz uygun malzemeden yapılmış file, jüt çuval, torba, kasa, kutu, tabla ve benzeri şekillerde olmalıdır. Ambalajların üzerine yazılacak yazılarda kullanılacak mürekkep ve boya ile etiketlerin yapıştırılmasında kullanılan zamk, insan sağlığına zararlı olmamalı ve yazılı taraf ürün ile temas etmemelidir. 6.2 İşaretleme Patates ambalajları üzerine aşağıdaki bilgiler okunaklı olarak, silinmeyecek ve bozulmayacak şekilde yazılır, basılır veya bir etikete yazılıp yapıştırılır. - Firmanın ticari unvanı ve adresi veya kısa adı ve adresi veya tescilli markası, - Bu standardın işaret ve numarası (TS 1222), - Ürünün adı (Patates), - Çeşidi, - Boyu (mm), - Net kütlesi (kg). - Parti numarası - Üretim yeri (isteğe bağlı) Gerektiğinde bu bilgiler Türkçe nin yanı sıra yabancı dilde de yazılabilir. 6.3 Taşıma ve muhafaza - Patatesler ve bunların içinde bulundukları ambalajlar, işleme yerlerinde, depolarda ve taşıtlarda, kötü koku yayan veya bunları kirletecek olan maddelerle bir arada bulundurulmamalıdır. - Patatesler ve bunların içinde bulundukları ambalajlar, yağış ve yakıcı güneş altında, dondurucu soğuklarda bırakılmamalı ve bu şartlarda yükletilip boşaltılmamalı, yaş ve rutubetli olmayan, havadar, serin yerlerde tutulmalıdır. - Patates ambalajlarının yükleme ve boşaltma işlemlerinde palet veya konveyör kullanılması tavsiye edilir. Patates çuvallarının yükleme ve boşaltılmaları esnasında kanca kullanılmamalıdır. Yükleme ve boşaltma sırasında azami dikkat sarf edilerek patateslerin ezilip berelenmeleri önlenmelidir. Patateslerin depolanmasında TS 2999 ve açıkta depolama (yığın halinde) için ise TS 3870 ISO 5525'te belirtilen depolama kurallarına uyulmalıdır. 4

5 7 Çeşitli hükümler Üretici, bu standarda uygun olarak yetiştirdiği veya topladığını beyan ettiği patatesler için, istendiğinde standarda uygunluk beyannamesi vermeye veya göstermeye mecburdur. Bu beyannamede satış konusu patateslerin; - Madde 4 deki özelliklerde olduğunun, - Madde 5 deki muayenelerin yapılmış ve uygun sonuç alınmış bulunduğunun belirtilmesi gerekir. 5