Tablo : 2013 Yılı Dünya Su Ürünleri Üretimi (Milyon ton)

Transkript

1 Tablo : 2013 Yılı Dünya Su Ürünleri Üretimi (Milyon ton) FAALİYET İÇSU DENİZ TOPLAM Avcılık Yetiştiricilik Toplam Kaynak: FAO, TheState of World FisheriesandAquaculture 2013 Yıllar itibariyle dünya su ürünleri üretimi irdelendiğinde, son 10 yılda gerek dünyada ve gerekse ülkemizde avcılık yolu ile elde edilen üretim miktarının azalmaya başladığı, buna karşın yetiştiriciliğin giderek arttığı görülmektedir. Yetiştiriciliğin toplam üretimdeki payı % 43, avcılığın toplam üretimdeki payı % 57 dir. Tablo : Dünya Su Ürünleri Üretiminin Kıtasal Dağılımı (Ton,2013) Kıta Adı Avcılık Yetiştiricilik TOPLAM Oran % Afrika ,8 A.B.D ,6 Asya ,3 Avrupa ,3 Okyanusya ,9 TOPLAM Kaynak:FAO,TÜİK Dünya su ürünleri üretimine, avcılık ve yetiştiricilik dahil kıtalar bazında bakıldığında Asya kıtasının tek başına üretimin % 66,3 nü sağladığı, %33,7 sinin ise diğer kıta ülkelerince elde edildiği görülmektedir. Avrupa kıtası üretimin ancak % 10 unu karşılamaktadır.

2 Grafik : Dünya Su Ürünleri Üretiminin Kıtasal Dağılımı(Ton,2013) Kayna Kaynak:FAO,TÜİK Tablo : 2013 Yılı Dünya ve 2014 Yılı Türkiye Su Ürünleri Üretimi ( ton) Faaliyet Dünya (2013) Miktar Avcılık 92.6 Milyon Ton Yetiştiricilik 70.2 Milyon Ton Toplam Milyon Ton Faaliyet Türkiye (2014) Miktar Avcılık Bin Ton Yetiştiricilik Bin Ton Toplam Bin Ton Kaynak:FAO,TÜİK Dünya su ürünleri yetiştiriciliği 1950 li yıllarda 1 milyon ton civarında iken, 2000 yılından sonra hılı bir ivme kazanmış, toplam dünya su ürünleri üretiminde payı giderek artmıştır. Yıllar itibariyle dünya su ürünleri üretimi irdelendiğinde; Son 10 yılda gerek dünyada ve gerekse ülkemizde avcılık yolu ile elde edilen üretim miktarının azalmaya başladığı, buna karşın yetiştiriciliğin giderek arttığı görülmektedir. Dünya toplam su ürünleri yetiştiriciliğinin % 69 unu iç sularda,% 31 ini ise denizlerde yapılmaktadır.

3 Tablo : Dünya Su Ürünleri Yetiştiricilik Üretim Değerinin Kıtasal Dağılımı (Ton,2012) Kıta Adı Yetiştiricilik Değer (Dolar=1.000) Afrika A.B.D Asya Avrupa Okyanusya TOPLAM Kaynak:FAO,TÜİK Tablo : Dünya Su Ürünleri Üretimi ( Yılları) Yıllar Avcılık(Ton) Oran % Yetiştiricilik(Ton) Oran % , , , , , , , , , , , , , , , ,95 Kaynak:FAO,TÜİK

4 DÜNYA SU ÜRÜNLERİ TÜKETİMİ Dünya üretiminin % 85 i doğrudan insan gıdası olarak değerlendirilmekte, % 15 i ise başta balık unu ve yağı elde etmede, farmakolojik amaçlı, yavru ve anaç gibi çoğaltım amaçlı, balık ve diğer hayvanlar için çiğ gıda olarak değerlendirilmektedir. Tablo : Dünya Su Ürünleri Tüketimi Tüketim Şekli 2010 (Ton) Oran % 2011 (Ton) Oran% Taze Soğutulmuş , Dondurulmuş Konserve Tütsülenmiş Doğrudan İnsan Gıdası Tüketimi DiğerAmaçlı Tüketim Genel Toplam Kaynak:FAO,TÜİK

5 DÜNYADA SU ÜRÜNLERİ TİCARETİ Dünya su ürünleri ticaretine gelince en büyük ithalatçı ülkenin başında Amerika Birleşik Devletleri ve Japonya olduğu görülmektedir. Amerika Birleşik Devletleri ve Japonya yaklaşık 18 milyar dolarlık ithalat yapmaktadır. Bunu 8 milyar dolarlık ithalatı ile Çin Cumhuriyeti ve İspanya takip etmektedir. İhracatçı ülkelere baktığımızda Çin in 17 milyar, Norveç 10 milyar ve Tayland ın 8 milyar dolarlık ihracat gerçekleştirdiği görülmektedir Tablo : Dünya Su Ürünleri İthalatçı 10 Ülke ( Yetiştiricilik ve Avcılık) Ülke Adı 2010 (1.000 Dolar) 2011 (1.000 Dolar) Amerika Birleşik Devletleri Japonya Çin İspanya Fransa İtalya Almanya İngiltere Kore İsviçre Türkiye Dünya su ürünleri ticaretinde gelince en büyük ihracatçı ülke Çin 2011 yılı itibarıyle 17 milyar ve Norveç ise ikinci sırada 10 milyar dolar olduğu görülmektedir. Bunu 8 milyar dolarlık ihracat ile Tayland ve Vietnam takip etmektedir. Bu ülkelerin 2010 ve 2011 yılları arasında yapılan ihracat miktarları çok farklılık arz etmemektedir.

6 Tablo : Dünya Su Ürünleri İhracatçı 10 Ülke ( Yetiştiricilik ve Avcılık) Ülke Adı 2010 (1.000 Dolar) 2011 (1.000 Dolar) Değişim % Çin Norveç Tayland Vietnam Amerika Birleşik Devletleri Şili Danimarka Kanada İspanya Hollanda Türkiye Kaynak:FAO,TÜİK TÜRKİYE DE SU ÜRÜNLERİ ÜRETİMİ Türkiye, üç tarafı denizlerle çevrili bir ülke olarak, gölleri, barajları, akarsuları ve kaynak suları ile su ürünleri potansiyeli bakımından oldukça şanslı bir ülkedir. Yaklaşık 26 milyon hektar su alanının 24,6 milyon hektarını deniz, 1,2 milyon hektarını iç sular oluşturmaktadır. Sulama ve enerji amacıyla yapılan baraj göllerinin ve göletlerin sayısı her geçen gün artmaktadır. Ülkemiz su ürünleri kaynakları orman alanlarından fazla ve tarımsal alanlara hemen hemen eşittir. Tablo 14: Türkiye de Su Ürünleri Üretimi Üretim Alanları Adedi Alanı (Ha) Uzunluğu (Km) Tabii Göl Baraj Gölü Gölet Nehir ve ırmak Denizler Toplam Kaynak: DSİ

7 Türkiye'de 1970'1i yıllarda sazan ve alabalık ile başlayan su ürünleri yetiştiriciliği, 1980'li yılların ortalarından itibaren Ege ve Akdeniz'de çipura,levrek balıklarının denizde ağ kafeslerde üretimi ile büyük bir gelişme göstermiştir. Üretime kazandırılması amacıyla baraj göllerinde ise su ürünleri üretim faaliyetlerini yeniden düzenlemek üzere Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü ile yapılan protokol doğrultusunda yetiştiricilik faaliyetleri uygulamaya konulmuştur. Bu protokolle su ürünleri üretimi amacıyla tahsis edilen göl su yüzey alanı oranı % 3 e çıkarılmış ve baraj göllerinden yetiştiricilik yapmak üzere önemli bir kazanım elde edilmiştir. Ayrıca, göletlerde ekstansif ve yarı-entansif üretim sistemi ile yetiştiricilik yapılmasına imkan tanınarak sektörün gelişimi için yeni bir açılım sağlanmıştır. Tablo16: Su Ürünleri Yetiştiricilik İşletmelerinin Mevcut Durumu (2014) İşletme Tipi Sayı Kapasite(ton/yıl) İç su ürünleri Deniz ürünleri TOPLAM Bütün dünyada olduğu gibi ülkemizde de avcılık yolu ile elde edilen su ürünleri üretimi düşerken, yetiştiricilikten sağlanan su ürünleri üretimi giderek artmaktadır yılları arasındaki ülkemiz toplam su ürünleri üretimi ve bu üretimde su ürünleri yetiştiriciliğinin payı grafikte verilmiştir. Grafik :Türkiye de Toplam Su Ürünleri Üretimi ( )

8 Tablo : 2013 Yılı A B ve Türkiye Su Ürünleri Üretimi ( ton) Ülkeler Yetiştiricilik Üretimi(Ton) Avcılık Üretimi(Ton) Toplam Üretim (Ton) İspanya İngiltere Danimarka Fransa Hollanda İtalya Almanya Yunanistan Ara Toplam Diğer Ülkeler (20) Genel TÜRKİYE Grafik : 2013 Yılı A B ve Türkiye Su Ürünleri Üretimi ( ton) 8,000,000 6,000,000 4,000,000 2,000,000 0 Yetiştiricilik Üretimi(Ton) Avcılık Üretimi(Ton) Toplam Üretim (Ton)

9 Grafik : Bölgelere Göre Su Ürünleri Yetiştiricilik Üretim Miktarı ve Payı (2014) İç Anadolu % Akdeniz % Güneydoğu Anadolu % Doğu Anadolu % Karadeniz % Marmara % Ege % Kaynak: TÜİK 2014 yılında iller bazında su ürünleri yetiştiricilik üretiminde ilk sırayı 87 bin ton (% 36,8) ile Muğla almakta, bunu 42 bin ton (% 18,0) ile İzmir takip etmektedir. Tablo : Avrupa Birliği-Türkiye Balıkçı Gemisi Sayıları Avrupa Birliği Ülkeleri Türkiye Kaynak: EuroStat Not: Filosu olmayan diğer üye ülkeler; Avusturya, Lüksemburg, Çek Cumhuriyeti, Macaristan, Slovakya Tablo : Avrupa Birliği-Türkiye 12 Metre ve Üzeri Balıkçı Gemisi Sayıları Avrupa Birliği Ülkeleri Türkiye Kaynak:TÜİK Avrupa Birliği ülkelerindeki balıkçı gemisi sayısı bakımında Yunanistan adet ile 1. sırada, İtalya adet ile 2. sırada, İspanya ise adet ile 3. sırada yer almaktadır. Türkiye ise adet ile Yunanistan dan sonra 2. sırada yer almaktadır.12 m ve üzerinde ise 1.sırada İtalya, 2.sırada İspanya, 3.sırada ise Fransa Bulunmaktadır. Türkiye, AB ülkeleri içinde 3. sırada bulunmaktadır.

10 Tablo : Bölgelere Göre Balıkçı Barınakları Bölge Balıkçı Barınağı Barınma Yeri Çekek Yeri Toplam Karadeniz Marmara Ege Akdeniz Göller Bölgesi TOPLAM TÜRKİYEDE SU ÜRÜNLERİ TİCARETİ Ülkemizin en önemli ihraç gıda maddeleri arasında yer su ürünlerinin daha fazla değer kaybetmemesi için, Bakanlığın, üniversitelerin, özel sektörlerin, su ürünleri sanayicileri ve diğer paydaşların bir araya gelerek su ürünleri ihracatının dış piyasada hak ettiği yerinin koruması ve 2023 yılı hedefine ulaşılması için yeni tedbirler geliştirmelidirler. Ülkemizde su ürünleri ihracatında geldiği noktada ve teknolojik gelişmelerde ulaşılan düzeye rağmen sektörde var olan yapısal sorunlar devam etmektedir. Tablo : Su Ürünleri Üretim miktarı ve Değeri (Ton, ) Yıllar Avcılık Miktarı Değer (1.000) Yetiştiricilik Miktarı Değer (1.000) Tablo :Su Ürünleri Yetiştiriciliğin Üretim miktarı ve Değeri ( ) Yıllar İç Su(TON) Değer(TL,000) Deniz(TON) Değer(TL,000)

11 Grafik : Su Ürünleri Yetiştiriciliğin Üretim miktarı ve Değeri ( ) Tablo: Türkiye nin en çok Su Ürünleri İthalatı Yaptığı 10 Ülke (2014) Ülke Adı Miktar (ton) Değer (TL) Değer( Dolar) Norveç İzlanda Fas İspanya Gine Çin Hindistan Vietnam Libya Fransa

12 Grafik : Türkiye nin en çok Su Ürünleri İthalatı Yaptığı 10 Ülke (2014) 200,000, ,000,000 0 Miktar (ton) Değer (TL) Değer( Dolar) Tablo :Türkiye nin En Çok Su Ürünleri İhracatı Yaptığı 10 Ülke (2014) Ülke Adı Miktar (ton) Değer (TL) Değer( Dolar) Hollanda Almanya İtalya Japonya Rusya Fed İngiltere İspanya Lübnan Libya Fransa Grafik : Türkiye nin En Çok Su Ürünleri İhracatı Yaptığı 10 Ülke (2014) 500,000,000 0 Miktar (ton) Değer (TL) Değer( Dolar)

13 Grafik 14:Yıllara Göre Su Ürünleri İhracat ve İthalatı Miktar(Bin ton) Değer (Milyon Dolar) 2014 Yılında; İhracat; 116 bin ton, 676 milyon dolar İthalat; 78 bin ton, 198 milyon dolar TÜRKİYE İÇİN SU ÜRÜNLERİNİN EKONOMİK ÖNEMİ Tablo :Türkiye nin Tarımsal Sabit Fiyatlarla Ekonomik Göstergeleri YILLAR (Milyar (Milyon TL) Büyüme (%) (Milyon TL) Büyüme (%) Dolar) , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,9 Kaynak:BSGM

14 Tarım sektörü; küresel krizlere ve yaşanan şiddetli kuraklıklara rağmen son 10 yılda önemli gelişmeler kaydedilerek; dünyada 11. sıradan 7. sıraya, Avrupa'da ise 4. sıradan 1. sıraya yükselmiştir. TÜRKİYEDE SU ÜRÜNLERİ ÜRETİMİNDE İSTİHDAM DURUMU Tablo: Türkiye de Nüfus, İstihdam ve Tarımsal İstihdam(Bin Kişi) Nüfus , İşsizlik Oranı (%) Tarım Dışı İşsizlik Oranı (%) Toplam İşgücü Toplam İstihdam Tarım Kişi Payı % 10,8 13, ,1 9,5 12, ,5 9,0 11, ,3 9,2 11, ,5 10,0 12, ,4 13,1 16, ,1 11,1 13, ,3 9,1 11, ,3 8,4 10, ,1 9,0 10, ,2 9,9 12, ,1 Kaynak: TÜİK

15 Tablo : Su Ürünleri Sektöründe İstihdam Durumu( ) YILLAR Avcılık Yetiştiricilik İşleme ve Değerlendirme TOPLAM Tablo : Deniz Balıkçılığında İstihdam Durumu ( ) Doğu Karadeniz Bölgesi Batı Karadeniz Bölgesi Marmara Bölgesi Ege Bölgesi Akdeniz Bölgesi TOPLAM Tablo 44: Deniz Balıkçılığında Yaş Guruplarına Göre İstihdam Durumu Yaş Altı Yaş Arası Yaş Üstü TOPLAM Deniz ürünleri üretiminde; İlk sırayı yüzde 51'lik oran ile Doğu Karadeniz alırken, bu bölgeyi yüzde 21.7 ile Batı Karadeniz, yüzde 12 ile Marmara, yüzde 9,4 ile Ege ve yüzde 5.9 ile Akdeniz bölgesi izlemiştir Yılında; Yetiştiricilik üretiminin % 52,7 si iç sularda, % 47,3 ü denizlerde gerçekleşmiştir.

16 TARSİM- SU ÜRÜNLERİ SİGORTASI tarihinde Bakanlar Kurulunca alınan karara göre; Denizlerde ve iç sularda yetiştirilen su ürünlerine, Çiftçi Kayıt sistemine entegre edilmiş Su Ürünleri Kayıt Sistemine kayıtlı mevcut bilgiler ve yapılacak risk incelemesi dikkate alınarak, ölüm riski teminatı; su ürünleri sigortası genel şartları, teknik şartları, tarife ve talimatları kapsamında Tarım Sigortaları Havuzu tarafından verilir. Sigorta Kapsamı ve Sigortalanan Tehlikeler Sigortaya kabul edilen su ürünleri tesislerinde; Genel şartlarda yazılı istisnalar dışında kalan her türlü hastalık, Yetiştiricinin kontrolü dışındaki kirlenme ve zehirlenmeler, Her türlü doğal afet, Kazalar, Predatörler, Alg patlaması sebebiyle su ürünleri stokunda meydana gelen ölümler ve fiziksel kayıplar sigorta kapsamındadır. Primlerin Ödenmesi Su Ürünleri Sigortasında, poliçede yazılı primin %50'si Devlet tarafından karşılanır. Yetiştirme planında beyan edilen aylık ortalama stok değeri üzerinden hesaplanan depo-geçici- prim tutarının Sigortalı tarafından ödenecek kısmının %25'i peşin alınır, kalan prim tutarı da en fazla 5 taksitle tahsil edilir. Poliçe bitiminde; yetiştirme süresi boyunca gerçekleşmiş olan aylık ortalama stok değerleri esas alınarak yapılan prim hesabına göre gerekli prim ayarlaması yapılır. Hasar İhbarları Su ürünleri Sigortasında hasar ihbarı en geç 24 saat içinde TARSİM'e yapılır. İşleyiş ve Hasar Organizasyonu Su ürünleri yetiştiricisi, su ürünlerini sigortalatmak için TARSİM'e üye sigorta şirketlerinden birinin acentesine başvurur. Acente, TARSİM tarafından yaptırılan risk inceleme işleminden sonra poliçeyi düzenler. Grafik 21: Devlet Destekli Tarım Sigortaları Branşlara Göre Dağılımı ( ) Hayvan Hayat % 29 Su Ürünleri Kümes % % 0,5 0,2 Sera % 4 Bitkisel Ürün % 66

17 SOSYAL SÜRDÜRÜLEBİLİRLİLİK Kültür Balıkçılığı sektörü kırsal kalkınmaya katkı sağlayan sektörlerin başında gelmektedir. Balık çiftliklerinin ve bu çiftliklerden elde edilen ürünleri işleyen, paketleyen tesislerin kırsal alanlarda kurulması istihdam anlamında önemli bir rol oynamaktadır. İşgücü temininde önemli bir sorun bulunmamaktadır. Özellikle su ürünleri fakültelerinin varlığı, vasıflı personelin sektöre kazandırılması konusunda fırsat yaratmaktadır. Ancak iş güvenliği, sosyal güvenlik hakları, vergilendirme v.b konulardaki yükümlülüklerin ağırlığı sınırlayıcı olabilmektedir. Su ürünleri yetiştiriciliği yapılan alanların kamu tarafından kısıtlanması, buna bağlı olarak gelecekteki özel sektör yatırımlarının daralması istihdamı şüphesiz büyük ölçüde etkileyecek, özellikle su ürünleri eğitim ve öğrenim kurumu mezunları için risk oluşturacaktır. Sektör üretilen balıkları işleyerek, katma değer kazandırarak, iç ve dış pazara sunduğu takdirde, bu husus gerek istihdam imkanlarının yaratılması, gerekse yöresel sosyal refahın artması için bir kapasite oluşturacaktır. Bu nedenle balık işleme ve değerlendirme tesislerinin kurulması teşvik edilmeli ve özendirici tedbirler uygulanmalıdır. Bu husus katma değer kazandırılan ürünlerin getirilerinde bir artış sağlayacağı için sektörün sürdürülebilir gelişiminde de yarar sağlayacaktır. KAMUOYUNUN YAKLAŞIMI VE BİLİNÇLENME Bütün dünyada olduğu gibi ülkemizde de kültür balıkçılığı faaliyetleri zaman zaman kamu oyunun tepkisini çekmekte, bilinçsiz ve önyargılı yaklaşımlarla balık çiftlikleri sularımızı kirlettikleri gerekçesi ile istenmemektedir. Doğal kaynakların paylaşımındaki rekabet, bilimsel olmayan çevreci tavırlar, çıkar çatışmaları tepkiyi daha da artırmakta, medya kuruluşları da bu tepkileri sık sık gündeme taşımaktadır. Sektörün ve bu sektördeki bilimsel kuruluşların kamuoyunu yeterince aydınlatamaması, bu alandaki çabaların yeterli olmaması halinde olumsuz yaklaşımların gelecekte de sürebileceği bir gerçektir. Bu nedenle sürdürülebilir bir üretim için; İletişim stratejisinin oluşturulması, Hedef kitlelerin belirlenmesi, İletişim argümanlarının devreye sokulması, Bilgilendirme ve tanıtım programlarının uygulanması,

18 Su ürünlerinin beslenme ve sağlık açısından öneminin vurgulanması, Çevre ve balık çiftlikleri arasındaki ilişkinin bilimsel verilerle ortaya konulması, Sektörün ekonomik-sosyal anlamdaki yararlarının tüm paydaşların katılımı ile kamu oyuna duyurulabilmesi Şeffaflığın ve katılımcılığın sağlanması, Örgütlenmenin etkin hale getirilmesi, sivil toplum kuruluşları ile dayanışmanın ve iletişimin güçlendirilmesi, İlk akla gelen hususlardır. Bu konuda sektörün büyük çabası gerekmekle birlikte, bu çalışmaların ilgili Bakanlıklar ve bilimsel kuruluşlarca mali ve teknik anlamda da desteklenmesi gerekmektedir. AVRUPA BİRLİĞİ İLE UYUM Avrupa Birliği Su ürünleri yetiştiriciliği mevzuatı ile ülkemiz mevzuatları açısından bir uyumsuzluk söz konusu değildir sayılı Su Ürünleri Kanununda su ürünleri yetiştiriciliğine ilişkin hükümlerin bulunması ve buna bağlı olarak Su Ürünleri Yetiştiriciliği Yönetmeliğinin yürürlükte olması yasal dayanaklar açısından AB ile uyumu sağlamaktadır. Özellikle üretim aşamasında verilen izinler ve işletmelerin disipline edilmesi, kalite ve sağlık konusunda alınan tedbirler AB mevzuatlarına uyumludur. Ancak sektöre verilen destekler, fiyat mekanizmalarının oluşumu, pazarlama ve örgütlenme konularında AB ile doğrudan uyum sağlanmadığı da bir gerçektir. Yetiştiricilik, AB Ortak Balıkçılık Politikası içersinde önemli rol oynamaktadır. Av baskısının azaltılması ve balık arzında sürekliliğin sağlanması için su ürünleri yetiştiriciliği teşvik edilmektedir. Deniz balıkları, kabuklu ve yumuşakca yetiştiriciliği ve tatlı su balıkçılığı bu kapsamda değerlendirilmekte ve desteklenmektedir.