düflünme gücünüzü art r n

Transkript

1

2 charles phillips KAPSAMLI için 50 bulmaca

3 ISBN Orijinal ad : How To Think 50 Puzzles for Lateral Thinking Eddison Sadd Editions, 2009 Optimist Yay nlar Telefon: Faks : e-posta: bilgi@optimistkitap.com Optimist yay n no. : 233 Konu : Yaflam Kültürü Çeviren : Baflak Gündüz Yay na haz rlayan : Mutlu Dinçer Bas m Düzelti Düzenleme Bask ve cilt : Mart 2011, stanbul : Ahmet Ant : Selim Talay : Tor Ofset San. Tic. Ltd. fiti. Had mköy Yolu Akçaburgaz Mahallesi 4. Bölge 9. Cadde 116. Sokak. No: 2 Esenyurt - STANBUL Tel:

4 Ç NDEK LER G R fi Nas l Kapsaml Düflünülür? 6 KOLAY bulmacalar Is nma 11 ORTA ZORLUKTA bulmacalar Antrenman 29 ZOR bulmacalar S k çal flma 49 MAÇ 67 CEVAPLAR 73 Karalama Sayfalar 91 Yazar Hakk nda 96

5 Kapsaml Nas l Düflünülür? G R fi Kimi zaman gözümüzün önündeki fleyi görmeyiz. Görmek istedi imiz ya da görmeye meyilli oldu umuz fleyi görürüz. Gördü ümüz fleyin, görülebilecek tek fley oldu una ikna oluruz. Ama belki de, fark nda olmadan yanl fl bir aç dan veya hatta yanl fl yönden bak yoruzdur. Bir soruna bakman n ço unlukla birden fazla yolu vard r. Bir problemi ele alman n en üretken veya yarat c yolu kolayl kla gözden kaçabilir. Çözümsüz görünen bir sorunla karfl laflt m zda ilerleyebilmek için genellikle yeni bir oda a ya da yaklafl ma ihtiyaç duyar z. Kapsaml, dünyaya bak fl aç m z de ifltirmek, beklenmedik çözümler bulmak ve farkl yönlerden k için kullan lan çeflitli stratejiler bütünüdür. Önemli noktalardan biri alg lamay anlamakt r; bir fleyleri neden ve nas l belli bir flekilde görüyoruz, neden baz fleyleri gözden kaç r yoruz ve perspektifimizi nas l de ifltirebiliriz. Nas l kapsaml ya da farkl aç lardan bakabiliriz? KURALLARI B R KENARA ATIN Kapsaml (lateral) kavram 1967 de ngiliz psikolog ve yazar Edward de Bono taraf ndan gelifltirildi. Kendisi yi satranç oynamaya benzetir. Satranc belli tafllarla (at, vezir, fil vs) ve belli kurallara göre oynars n z. Ayn flekilde, genellikle varsay lan konseptler içinde ve aflina oldu umuz bir do rultuda düflünürüz, t pk satrançtaki tafllar ve kurallar gibi. Edward de Bono, bu konseptleri ve kurallar bir kenara b rakmaya ve yenilerini bulmaya, yani oyunu farkl tafllar ve kurallarla oynamaya haz r olmam z gerekti ini söylüyor. Kendimize tek seçene in bu kurallar olup olmad n sorabiliriz. Do ru soruyu sorup sormad m z düflünebiliriz. Kendimize, bu problem, gerçekten de bir sorun mu diye sorabiliriz. 6 Bu yaklafl m uygulaman n çok zor olmas gerekmez. Fazla çaba sarf etmek kapsaml de baflar y garantilemez. Asl nda, fazla zorlad m zda sabit bir fleklinin içine s k fl p kalabili-

6 riz. Bunun yerine, bu beceriyi ve bilgiyi uygulamaya ihtiyac m z vard r. Sakin olmam z önemlidir. Endiflesiz bir yaklafl m baflarmam za daha çok yard mc olur. Dikkatli olmal ve merak m z n peflinden gitmeliyiz. Beyin üzerine yap lan araflt rmalar, ilgimizi çeken bir fleyle meflgul oldu umuzda ve e lendi imizde daha iyi düflündü ümüzü gösteriyor. G R fi BU NEYE BENZ YOR? Kapsaml yi ö renirken en iyi strateji kendinizi zihinsel olarak yeniden konumland rman zd r. Varsay mlar sorgulay n. Bir kapsaml sorusuyla karfl laflt n zda flu sorular üzerine düflünün: Bu neye benziyor? Ona baflka bir aç dan bakabilir miyim? Sözel bir bulmacaysa, yan lt c olabilecek kelimeler var m? Baflka ne anlama geliyor olabilirler? Soru belli bir senaryo ile aç klan yorsa, çok basit bir fley karmafl k bir flekilde aç klan yor olabilir mi? Verimli bir baflka yaklafl m da Ya e er? sorusunu sormakt r. Peflin hükümlerinizi bir kenara koyun ve flöyle deyin: Böyle oldu una eminim, ama ya emin olmasayd m, o zaman ne görür ya da ne düflünürdüm? Kendinize flunlar sorun: Bu iki unsuru birlefltirirsem ne olur? Bu aflamay atlay p devam edebilir miyim? Buna tamamen farkl bir aç dan yaklaflabilir miyim? DE fimeye HAZIR OLUN Beyninizde nöron ad verilen yüz milyar hücre oldu unu ve her birinin di er binlerce ya da on binlerce nöronla ba lant kurabildi ini biliyor musunuz? Her saniye, beyniniz milyonlarca yeni ba lant kuruyor. Hepimiz de iflmek ve ö renmek için büyük bir kapasiteye sahibiz ve hiçbirimiz tek bir zihinsel yaklafl m içine s k fl p kalmamal y z. Kendinizi, düz çizgilerle kten hofllanan mant kl bir insan olarak görüyorsan z, sizin için haz rlad m z bulmacalarla kapsaml k için kendinizi e itebilirsiniz. 7

7 G R fi BU K TAPTAK BULMACALAR üç seviyede toplanm flt r ve her biri için zaman s n rlamas vard r. Verilen süreler, üzerinizde hafif bir bask oluflturur. Bir ifli belli bir zamanda bitirmek gibi hedeflerimiz oldu- unda genelde daha iyi düflünürüz. Ancak bulmacay bitirmeniz ideal süreden daha uzun sürüyorsa endiflelenmeyin. Özellikle kafa kar flt r c bir problemle karfl laflt ysan z kendinize istedi iniz kadar süre tan y n. Önemli olan, aç klad m z flekilde yi denemenizdir. Baz bulmacalar n kitab n ilerleyen sayfalar nda yer alan farkl versiyonlar size pratik kazand racakt r. Zaman Gerektiren ifadesinin yer ald bulmacalar çözerken daha fazla süreye ihtiyac n z olacak. Bunun nedeni daha zor olmalar de il, çözmek için daha fazla ifllem yapman z gerekmesidir. Yard ma ihtiyac n z olabilece ini düflündü ümüz yerlerde ipuçlar verdik. Kitab n arkas nda da notlar n z ve karalamalar n z için Karalama Sayfalar bulunuyor. Ayr ca kitab n sonunda Maç bafll alt nda verilen hikâye, yeni kazand n z kapsaml becerinizi s k ve sa lam bir antrenmandan geçirmeniz amac yla haz rland. Önerilen dakikal k süre içinde sorunu tekrar tekrar de erlendirme, durumu farkl yönlerden ele alma ve sayfadaki bofl alana notlar yazma f rsat bulacaks n z. Kapsaml becerinizi gelifltirdikçe etkilerini okulunuzda, iflinizde ve hayat n z n di er alanlar nda da hemen hissetmeye bafllayacaks n z. Durumlar daha net görebilecek, uyum sa lama konusunda h zl ve yarat c olacaks n z. Sayfay çevirin ve kapsaml ye ad m ad m yaklafl n! 8 BULMACA SEV YES KOLAY = ISINMA ORTA = ANTRENMAN ZOR = SIKI ÇALIfiMA ZAMAN GEREKT REN MAÇ SÜRE 1 2 DAK KA 3 4 DAK KA 5 6 DAK KA 6+ DAK KA DAK KA

8 KAPSAMLI için 50 bulmaca Kapsaml k için Kurallar bir kenara b rakmay Bir noktaya tak l p çok fazla meyi Kendinize zaman tan may ve zihninizi özgürlefltirmeyi Unutmay n 9

9 KAPSAMLI DÜfiÜNME için KOLAY bulmacalar lk bölümdeki bulmacalar kapsaml beceriniz için s nma egzersizleri niteli indedir. Yeni bak fl aç lar bulma prati i kazand rmak üzere haz rlanm fllard r. Sorulara farkl gözlerle bakmaya çal fl n. Bir ad m geri çekilin ve ne gördü ünüzü veya ne okudu unuzu sorgulay n. Kendinizi flafl rt n. Sabit, belirlenmifl, rutin alg lama ve kal plar n n d fl na ç kmak için bazen bak fl aç m z tamamen de ifltirmeye gerek duyar z. 11

10 1 2 dakika SIRAYA D ZME BULMACA 1 ISINMA ki eski dost olan Murphy ve Vishal, gittikleri her yerde kendilerine çözecek bir bulmaca bulmadan edemiyor. Bir gün barda otururken Vishal, Murphy den önlerinde duran üç dolu üç bofl, toplam alt barda n diziliflini de ifltirmesini istedi ve ona flöyle dedi: Sadece bir barda a dokunarak, bardaklar n bir dolu bir bofl fleklinde dizilmesini sa layabilir misin? Bulmaca konusunda Vishal n karfl s ndaki itibar n korumas için Murphy e yard m edebilir misiniz? A B C D E F PUCU Kapsaml düflünün. Elinizde olanlarla bafllamak yerine, ulaflmaya çal flt n z sonucu gözünüzde canland r n ve buradan geriye do ru gidin. 12

11 ÜÇ PARÇA 1 2 dakika Bak fl aç n z yenileyin. Afla daki soyut formu sadece iki düz çizgi kullanarak, birbiriyle ayn olan üç flekle bölebilir misiniz? BULMACA 2 ISINMA PUCU Bu bulmacay çözmek için sadece flekli nas l üçe bölece inizi de il, bu üç fleklin birbiriyle ayn olmas için onlar nas l çevirece inizi de görebilmeniz gerekiyor. 13

12 1 2 dakika AKILLI KARE BULMACA 3 ISINMA Dört kibrit çöpü bir çarp oluflturacak flekilde yerlefltirildi (çarp n n kollar n n hepsi ayn uzunlukta). Sadece bir kibrit çöpünü hareket ettirerek bir kare yapabilir misiniz? PUCU Kareler pek çok boyutta olabilir. 14

13 DÖRT YILDIZ 1 2 dakika Farkl parçalar aras ndaki ba lant lar zihninizde canland rma ve bir flablon oluflturma becerinizi s nayan bir baflka bulmaca daha. Sol taraftaki y ld z oluflturmak için hangi dört parçan n (ikisi siyah, ikisi beyaz) birlefltirilmesi gerekir? Parçalar kendi etraf nda döndürebilirsiniz ancak ters çeviremezsiniz. A B C BULMACA 4 ISINMA D E F G H I J PUCU D fl çizgileri birbiriyle eflleflen parçalar bulmaya çal fl n. 15

14 1 2 dakika PARK YER SORUNU BULMACA 5 ISINMA Hamilton ailesinin çocuklar ehliyet s nav n geçti ancak onlar n bu baflar s evde park yeriyle ilgili bir soruna yol açt. Ailenin sahip oldu u her araba evin d fl ndaki park yerlerine koyuldu unda bir araba d flar da kal yor. Ancak bunlar az benzin yerine elektrikle çal flan yeni arabalardan. Çok küçük olduklar ndan, e er becerikliyseniz iki arabay bir park yerine s d rabiliyorsunuz. Bugün, tüm aile arabalar n evin d fl ndaki alana park etti ve hâlâ bir park yeri bofl duruyor. Bu nas l olabilir? Hamilton ailesinin kaç arabas var? Ve evin d fl nda kaç park yeri bulunuyor? PUCU Araçlar park yerlerine s d rmak için aile sorunu çift tarafl bir yaklafl mla çözdü. 16

15 IfiIK AÇIK MI? 1 2 dakika Yeni tafl nd n z evin alt kat nda üç lamba dü mesi oldu unu gördünüz. Bunlardan biri garajdaki fl yak yor, di er ikisi ise hiçbir yeri ayd nlatm yor. Bulundu unuz yerden garaj n fl n n yan p yanmad n göremiyorsunuz. Garaja sadece bir defa gitme hakk n z oldu unu düflünürseniz, üç lamba dü mesinden hangisinin do ru dü me oldu unu nas l bulabilirsiniz? BULMACA 6 ISINMA A B C PUCU Bu küçük sorunu düflünerek üretti iniz zihinsel enerji, kapsaml becerinizin gerçekten s nmas n sa l yor. Bunu bir düflünün... 17