JÜRİ VE ENSTİTÜ ONAY SAYFASI

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "JÜRİ VE ENSTİTÜ ONAY SAYFASI"

Transkript

1 1 JÜRİ VE ENSTİTÜ ONAY SAYFASI Tevhide AYDIN ın, Erzurum Çifte Minareli Medrese Taş Süsleme Örnekleri başlıklı tezi tarihinde, jürimiz tarafından Geleneksel Türk El Sanatları Anabilim Dalında Yüksek Lisans Tezi olarak kabul edilmiştir. Adı Soyadı İmza Üye (Tez Danışmanı): Üye : Üye : Üye :......

2 2 ÖNSÖZ Türk tezyini sanatlarının zengin motif karakterleri Selçuklu taş işçiliğinde de kendini gösterir. Diğer tezyini sanatlarda olduğu gibi taş işçiliği de döneminin zevk ve sanat anlayışını yansıtır. 13. yy Selçuklu mimari eserlerinde cephe ve portal tezyinatın odak noktası olup, diğer mimari elemanlarda yalın bırakılmamıştır. Anadolu da inşa edilmiş, Selçuklu medreselerinin en büyüğü ve görkemlilerinden olan Erzurum Çifte Minareli Medrese zengin taş süslemeleriyle dikkat çekicidir. Eserde simetri ve farklılık kaygısı vardır. Süslemeleri tamamlanamamış olmasına rağmen Selçuklu sanat anlayışını günümüze taşıyan zengin kompozisyonlara sahiptir. Geleneksel Türk süsleme sanatlarının her bir dalında teknik, malzeme, üslup farklılıkları görülmekle birlikte, desenlerdeki motifler aynı karakterleri taşır. Erzurum Çifte Minareli Medrese de ele aldığımız örneklerin Geleneksel Türk el sanatlarımıza motif zenginliği ve kompozisyon nitelikleriyle katkı sağlayacağı kanaatiyle hazırladığım bu çalışmamda, yardımlarını esirgemeyen değerli hocam, Doç. Dr. Vildan ÇETİNTAŞ a ve Medresede çalışma sırasında katkı ve imkan sunan Vakıflar ve Müzeler Genel Müdürlüğüne teşekkür ederim. Tevhide AYDIN

3 3 ÖZET Erzurum Çifte Minareli Medrese Taş Süsleme Örnekleri AYDIN, Tevhide Yüksek Lisans, El Sanatları Bilim Dalı Tez Danışmanı: Doç. Dr. Vildan ÇETİNTAŞ Mart 2008 Geleneksel Türk el sanatlarımız içinde önemli bir yer tutan taş işçiliği, zengin motif ve kompozisyon örnekleri ile mimari süslemelerde en çok kullanılan unsur olmuştur. Erzurum Çifte Minareli Medrese si taş süslemeleri Anadolu Selçuklu döneminin motif ve kompozisyon çeşitliliğini sergilemektedir. Hatuniye Medresesi olarak ta bilinen Medrese nin taş süslemeleri araştırma evrenini oluşturmuştur. Erzurum Çifte Minareli Medrese kümbetinin içindeki beş niş tezyinatı, beş sütun başlığı ile medrese içinde yer alan iki sütun kompozisyonu ve beş bordür süslemesi araştırma örneklemi olarak ele alınmıştır. Örneklem içinde yer alan süsleme elemanları çizim, fotoğraf ve ölçüm yolu ile belgelenmiş ve motif ve kompozisyon tabloları oluşturulmuştur. Verilerin değerlendirilmesi sonucu, Erzurum Çifte Minareli Medrese taş süslemelerinde ağırlıklı olarak bitkisel ve geometrik motiflerin kullanıldığı, bitkisel bezemelerde palmet ve rumi, lotüs, akantüs yapraklarının kullanıldığı anlaşılmıştır. Geometrik bezemede; geçmeler ile sekizgen, yıldız, çengel ve kare gibi elemanların yer aldığı belirlenmiştir. Örneklem olarak ele alınan On bir örnekte bitkisel motiflere beş örnekte geometrik motiflerle, bir örnekte bitkisel ve geometrik formların bir arada kullanıldığı anlaşılmıştır. Taş süslemede alçak ve yüksek kabartma teknikleri kullanılmış olup ele alınan örneklerden beş tanesi ters kabartma, altı tanesi alçak kabartma, altı tanesi yüksek kabartma tekniğinde yapıldığı görülmüştür. Eserde Taş ustalarının imzaları olmayıp bazı süslemelerin yarım kaldığı anlaşılmıştır. Erzurum Çifte Minareli Medrese mimari özellikleri ve taş işçiliği yönlerinden en çok Sivas Gök Medrese ile benzerlik gösterdiği ve İlhanlı etkileri de sezilen süslemelerin Anadolu Selçuklu Mimarisinin eşsiz örneklerinden değerli bir kültür mirası olduğu anlaşılmıştır.

4 4 ABSTRACT Samples of Stone Decorations from Erzurum s Madrasah with Double Minarets AYDIN, Tevhide Post-graduate, Department of Handicrafts Thesis Advisor : Associate Professor Vildan CETINTAS March 2008 SUMMARY Stone workmanship that has a significant place within our Traditional Turkish Handicrafts has been the most widely used element in architectural adornments with its rich motif and composition examples. Erzurum Double Minaret Madrasah presents the motif and composition variety of Anatolian Seljuk Period with its stone adornments. The stone adornments of the Madrasah also known as Hatuniye Madrasah has created the research environment. Erzurum Double Minaret Madrasah was searched as a sample with its five bay trappings, five column heads located inside its cupola and two column compositions and five border adornments located inside the Madrasah. The adornment elements included in the samples were documented by means of drawing, photographing and measuring and motif and composition tables were formed. As a result of the evaluation of the data, it has been seen that generally herbal and geometrical motifs were used in the Erzurum Double Minaret Madrasah s stone adornments and even some adornments with figures were included. It has been realized that stylized motifs such as palmate, rumi and lotus were preferred and acanthus leaves were used. It has been seen that agents such as octagon, star, hook and square were used in geometrical adornments. In the examination of the samples; herbal motifs were found to be used in eleven samples, geometrical motifs were found to be used in five samples and both herbal and geometrical motifs were found to be used together in one sample. Low and high relief techniques were used and it has been seen that while six samples had low relief, another two had high relief. The stone masters signatures were not put on the adornments and it has been realized that some adornments were left incomplete. It has been realized that Erzurum Double Minaret Madrasah is mostly similar to Sivas Gök Madrasah with regards to its architectural characteristics and stone workmanship and the adornments that reflect Ilkhanid effects are uniquely valuable cultural heritage left by the Anatolian Seljuk Architecture.

5 5

6 6 İÇİNDEKİLER JÜRİ VE ENSTİTÜ ONAY SAYFASI...1 ÖNSÖZ...2 ÖZET...3 ABSTRACT...4 I.BÖLÜM GİRİŞ Problem Araştırmanın Amacı Alt Problemler Araştırmanın Önemi Araştırmanın Sınırlılıkları Varsayımlar II.BÖLÜM YÖNTEM Araştırmanın Modeli Evren ve Örneklem Verilerin Toplanması Verilerin Analizi III. BÖLÜM BULGULAR VE YORUMLAR ERZURUM İLİNİN ÖZELLİKLERİ Erzurum ilinin Tarihi Gelişimi Erzurum ilinin Coğrafi Özellikleri Erzurum ilinin Kültürel Yapısı XII -XIII. Y.Y. SELÇUKLU DÖNEMİ MİMARİ ÖZELLİKLERİ Selçuklu Mimarisinde Malzeme ve Teknik Selçuklu Mimarisinde Süsleme Teknikleri XIII- XIV. Y.Y. ANADOLU MEDRESELERİ Medresenin Mahiyeti ERZURUM ÇİFTE MİNARELİ MEDRESESİNİN ÖZELLİKLERİ Erzurum Çifte Minareli Medrese sinin Yeri ve Tarihçesi Erzurum Çifte Minareli Medrese sinde Kullanılan Malzeme Erzurum Çifte Minareli Medrese sinin Mimari Özellikleri Erzurum Çifte Minareli Medrese sinin Süsleme Özellikleri... 41

7 Erzurum Çifte Minareli Medresesinin Bugünkü Durumu Erzurum Çifte Minareli Medresesi İle Aynı Dönemde Anadolu da Yapılmış Diğer Medreselerin Taş Süslemeleri İle Benzerlik ve Farklılıkları IV. BÖLÜM SONUÇ VE ÖNERİLER ERZURUM ÇİFTE MİNARELİ MEDRESE TAŞ SÜSLEME ÖRNEKLERİ TABLOLAR SONUÇ ÖNERİLER...93 KAYNAKÇA...95

8 8 RESİM LİSTESİ Resim No Sayfa Resim 1- Erzurum İlinin Genel Görünümü.17 Resim 2-Erzurum Yakutiye Medresesi Resim 3-Erzurum Üç Kümbetler Resim- 4- Erzurum Saat Kulesi Resim -5- Erzurum Çifte Minareli Medrese Resim 6- Erzurum Çifte Minareli Medrese Planı Resim -7- Erzurum Çifte Minareli Medrese Taç Kapı Bordürleri Resim -8- Erzurum Çifte Minareli Medresesi, Taç Kapı Ana Nişi Resim 9- Erzurum Çifte Minareli Medresesi, Minare Süslemesi Resim- 10- Erzurum Çifte Minareli Medrese Resim 11- Erzurum Çifte Minareli Medrese, Cephe Yan Yüzeyi Resim- 12- Erzurum Çifte Minareli Medrese, Doğu Eyvanındaki Yıldız Tonoz Resim 13- Erzurum Çifte Minareli Medrese, Batı Eyvanı Çapraz Tonoz Resim 14- Erzurum Çifte Minareli Medrese, Kümbet Saçak Süslemesi Resim 15- Erzurum Çifte Minareli Medresesi, Kümbet Giriş Kapı Süslemesi Resim 16- Erzurum Çifte Minareli Medresesi, Kümbetin Mescide Açılan Kapısı.. 39 Resim 17- Erzurum Çifte Minareli Medrese, Taç Kapısı Mukarnaslı Giriş Örtüsü. 41 Resim- 18- Erzurum Çifte Minareli Medresesi Süsleme Panosu Resim- 19- Erzurum Çifte Minareli Medresesi Tamamlanmamış Süsleme Panosu. 42 Resim 20-Erzurum Çifte Minareli Medrese Taç Kapı Bordür Örnekleri Resim 21- Erzurum Çifte Minareli Medresesi, Çini Süslemesi Resim 22- Erzurum Çifte Minareli Medresesi Giriş Eyvanı Resim 23- Erzurum Çifte Minareli Medresesi Batı Eyvanı Resim 24- Erzurum Çifte Minareli Medresesi Güney Eyvanı Süsleme Bordürleri.. 46 Resim 25- ErZurum Çifte Minareli Medresesinden Sütun Başlığı Örneği 47 Resim 26- Erzurum Çifte Minareli Medresesinden Kemer Süslemesi Resim 27- Erzurum Çifte Minareli Medresesi, (Kümbet) Resim 28- Erzurum Çifte Minareli Medresesinden Sütun Başlığı... 52

9 9 Resim 29- Erzurum Çifte Minareli Medresesinden 1 Nolu Sütun Başlığı Resim 30- Erzurum Çifte Minareli Medresesinden 2 Nolu Sütun Başlığı Resim 31- Erzurum Çifte Minareli Medresesinden 3 Nolu Sütun Başlığı... HATA! YER İŞARETİ TANIMLANMAMIŞ.59 Resim 32- Erzurum Çifte Minareli Medresesinden 4 Nolu Sütun Başlığı... HATA! YER İŞARETİ TANIMLANMAMIŞ.61 Resim 33-Erzurum Çifte Minareli Medresesinden 5 Nolu Sütun Başlığı Resim 34- Erzurum Çifte Minareli Medresesinden 1 Nolu Niş Resim 35- Erzurum Çifte Minareli Medresesinden 2 Nolu Niş Resim 36- Erzurum Çifte Minareli Medresesinden 3 Nolu Niş Resim 37- Erzurum Çifte Minareli Medresesinden 4 Nolu Niş Resim 38- Erzurum Çifte Minareli Medresesinden 5 Nolu NişHATA! YER İŞARETİ TANIMLANMAMIŞ. Resim 39-Erzurum Çifte Minareli Medresesinden 1 Nolu BordürHATA! YER İŞARETİ TANIMLANMAMIŞ.5 Resim 40-Erzurum Çifte Minareli Medresesinden 2 Nolu Bordür Resim 41- Erzurum Çifte Minareli Medresesinden 3 Nolu Bordür Resim 42- Erzurum Çifte Minareli Medresesinden 4 Nolu Bordür Resim 43- Erzurum Çifte Minareli Medresesinden 5 Nolu Bordür Resim 44- Erzurum Çifte Minareli Medresesinden 1 Nolu Sütun Resim 45- Erzurum Çifte Minareli Medresesinden 2 Nolu Sütun TABLOLAR LİSTESİ Tablo 1- Erzurum Çifte Minareli Medresesi ndeki Taş Süslemelerde Uygulanmış Olan Desenlerin Sınıflandırılması Tablo 2- Erzurum Çifte Minareli Medresesi ndeki Taş Süslemelerde Uygulanmış Olan Bitkisel Desenlerin Sınıflandırılması Tablo 3- Erzurum Çifte Minareli Medresesi ndeki Taş Süslemelerde Uygulanmış Olan Geometrik Desenlerin Sınıflandırılması... 89

10 10 Tablo 4- Motif Döküm Tablosu.90 Hata! Yer işareti tanımlanmamış. I. BÖLÜM 1.1. GİRİŞ 1071 yılında Malazgirt Zaferi ile Anadolu nun kapılarını açan ve bu tarihten sonra kurulan Anadolu Selçukluları, yeni bir Türk ve İslâm medeniyetinin temellerini atmaya, Anadolu yu yeniden imar etmeye başlamışlardır. Başta başkent Konya olmak üzere Anadolu şehirleri, cami, medrese, türbe, köşk, kervansaray, han, hamam gibi mimari eserlerle süslenmiştir. Çoğu Orta Asya dan gelen, geniş bir tecrübe ve olgunluğa sahip yetenekli Türk mimarları ve sanatkârları, yerli mimarî ve sanattan da yararlanarak Anadolu Selçuklu taş ve çini işçiliğinde çığır açmışlardır. Mimari yapılar Selçuklu taş ve çini işçiliğinin göz alıcı, dinlendirici üslûbu ile süslenmiştir. Selçuklularda günümüzdeki "fakültelere eş anlamda" eğitim yapan kültür, bilim ve sanat konularında elemanların yetiştirildiği yapılara medrese denir. İlk medreseler camilere ve mescitlere bağlı, onların yanında ya da içinde öğretime ayrılmış özel yerlerdir. Selçuklu sultanları kendi adlarına olduğu kadar eşlerinin adına da çoğu tıp alanında öğrenim veren medreseler inşa ettirmişlerdir. XIII. yüzyıldan itibaren görülen Anadolu Selçuklu Medreseleri, açık ya da kapalı avluludur. Açık avlulu medrese tipi ise en yaygın olanıdır. Bunlarda tek, çift, üç ve dört eyvanın yanı sıra iki katlı olanları da bulunmaktadır. Bunun yanı sıra avlu yerine, büyük bir kubbeyle örtülü merkezi bir mekânın bulunduğu medreseler de ikinci temel tipi oluşturmaktadır. Anadolu Selçuklu medreseleri içerisinde, Erzurum Çifte Minareli Medrese, mimari özellikleri ve taş süslemeleri ile ayrı bir yere sahiptir. Selçuklular dönemi, XIII. asrın sonlarına doğru yapılan, tezyinatı yarım kalan bu değerli mimari yapı, taş oyma ve kabartma tezyinatı, çini süslemeleri ile bir şaheserdir. Medresenin mimari özellikleri kısaca şöyle özetlenebilir. İki katlı, dört eyvanlı ve açık avlulu medreseler grubundan olan medrese, yaklaşık 35 x 46 m.

11 11 boyutlarındadır. Zemin katta 19, ikinci katta ise 18 oda bulunmaktadır. Avlu 26x10 m. ölçülerinde dört yönden revaklarla çevrili olup, girişin batısındaki kare mekânın vaktiyle mescit olarak kullanıldığı anlaşılmaktadır. Zemin katın revakları kalın sütunlar üzerine oturmaktadır. Sütunların çoğu silindirik, dördü sekizgen gövdeye sahiptir. Medrese içinde yer alan odalar beşik tonozlarla örtülüdür. Abidevi bir görünüşe sahip olan medrese önemli süslemelere sahiptir. Kümbet, revaklar, talebe odaları ve portal gibi kısımlarda sade ama çekici motiflerle bezenmiştir. Cephede, taç kapı formundan başka çeşme nişleri ile yarım yuvarlak iki payanda vardır. Taç kapının iki yanında yükselen çok dilimli silindirik minareler sırlı-sırsız tuğla, pabuç kısımları ise mozaik çinilerle süslenmiştir. Şerefelerden itibaren üst kısımları yıkılmıştır. Taç kapıyı kademeli kuşaklar halinde çeviren plastik hacimli bitki süslemeleri ile kalın silmeli panoların içindeki ejder, hayat ağacı, kartal motifleri cephenin en gösterişli bölümleridir. Erzurum Çifte Minareli Medrese nin bezemesinde kullanılan geometrik motifler, Selçuklu taş süslemesindeki örneklerdir. Bezemenin ağırlık unsuru bitkisel öğelerdir. Palmet ve rumi, motiflerin en çok kullanılanıdır ve bu iki motif birbirleri ile uyum içindedir. Ayrıca Taş süslemede az da olsa figürlü bezemelere de yer verilmiştir. Güney eyvanın dış duvarlarına bitişik inşa edilen iki katlı kümbetin gövdesi 12 köşelidir. Kümbetin üstü dıştan külah, içten kubbe ile örtülüdür. Saçağı, süsleme şeritler ve silmelerle bezenmiştir. Dört kollu bir düzenlemeye sahip, cenazelik kısmı çapraz tonozla örtülüdür. Kümbetin iç malzemesi mermerdir. Pek çok kitap ve makalede Anadolu Türk mimari süsleme ile ilgili değerlendirmelere yer verilmiştir. Bu çalışmada, Selçuklularda kullanılan malzeme ve desen konusunda faydalanılan eserler arasında S. Ögel in Anadolu Selçukluları nın Taş Tezyinatı (1966) isimli eseridir. Bir dönemin taş süslemesini ele alan bu eser zengin bir katalog ve sonrasında, geometrik kompozisyonlara yer vermiştir. S. Mülayim in, Anadolu Türk Mimarisinde Geometrik Süslemeler, (1982) adlı eserinde Selçuklu mimarisinde kullanılan malzemeler ve geometrik tezyinatın genel karekteri hakkında başvurduğum eserlerdendir. G.Öney, Anadolu Selçuklu Mimari Süslemesi ve El Sanatları, (1992) başlıklı eserinde, fotoğraflarla desteklediği Türk mimari süslemesinin genel özellikleri hakkındaki verileri bizi aydınlatmaktadır.

12 12 Mimari yapısı ve süslemeleriyle kitap ve tezlere konu olan, Erzurum Çifte Minareli Medrese hakkında faydalanılan eserler arasında, R.H.Ünal ın, Osmanlı Öncesi Anadolu-Türk Mimarisinde Taç Kapılar, (1982) adlı kitabında inceleme kapsamında ele aldığı eserler arasında yer alan Erzurum Çifte Minareli Medresesinin süsleme unsurları konusunda bize ışık tutmaktadır. Yine R.H.Ünal ın Çifte Minareli Medrese (1989) başlıklı eseri bu konuda yazılmış en kapsamlı eserlerdendir. Medresenin genel özelliklerinin anlatıldığı, fotoğraf ve çizimlerle detaylara inildiği bu kaynak, çalışmaya büyük katkı sağlamıştır. E.Ş.Zeren, Erzurum Çifte Minareli ve Yakutiye Medreselerinin Bazı Çağdaş ve Benzer Anadolu Yapılarının Ön Yüz Taç Kapı Süslemeleri İle Karşılaştırılması, (1996) isimli yayınlanmamış doktora tezi, Erzurum Çifte Minareli Medrese hakkında yapılan en son çalışmalardan biri olup, mimari ve süsleme unsurları hakkında başvurulan kaynaklar arasında yer almaktadır. Faydalanılan ancak burada isimlerini verilmeyen kaynaklar, kaynakça sayfasında belirtilmiştir Problem Erzurum Çifte Minareli Medrese Taş Süslemeleri Üzerine Bir Araştırma konulu bu tezde; yapının süsleme şemasını ortaya koymak, motif ve kompozisyonların bu önemli yapıdaki yerlerini ve özelliklerini belirleyerek, ölçüm, çizim ve fotoğraflarla belgelemek problem olarak ele alınmıştır Araştırmanın Amacı Bu araştırmanın amacı, Erzurum Çifte Minareli medresesinde uygulanmış ve Geleneksel Türk El Sanatlarının pek çok alanında da kullanılagelmiş olan motif ve kompozisyonları ele alarak, Selçuklu mirası bu sanat eserinin, dikkate değer güzellikteki ince zevk ve sanat anlayışını yansıtmak ve belgelemek daha sonra bu alanda yapılabilecek araştırmalara kaynak oluşturmaktır Alt Problemler Erzurum Çifte Minareli medresesinde uygulanmış olan taş süslemeleri üzerine yapılan bu tezde aşağıdaki sorulara cevap aranmıştır.

13 13 1-Erzurum Çifte Minareli Medresesi nde uygulanmış olan taş süslemelerin belli bir süsleme programı ve kompozisyon şeması var mıdır? 2-Erzurum Çifte Minareli Medresesi nde uygulanmış olan taş süslemelerde hangi malzeme kullanılmıştır? 3-Erzurum Çifte Minareli Medresesi nde uygulanmış olan taş süslemelerde hangi bezeme öğelerine yer verilmiştir? 4-Erzurum Çifte Minareli Medresesi nde uygulanmış olan taş süslemelerde hangi motiflere yer verilmiştir? 5-Erzurum Çifte Minareli medresesinde uygulanmış olan taş süslemelerdeki motiflerin kaynakları hangi kültürlere dayanmaktadır? 6-Erzurum Çifte Minareli Medresesi nde uygulanmış olan taş süslemelerde teknik özellikler nelerdir? 7-Erzurum Çifte Minareli Medresesi nde uygulanmış olan taş süslemelerin günümüzdeki durumu nasıldır? 8-Erzurum Çifte Minareli Medresesi nde uygulanmış olan taş süslemelerde yeterince korunabilmekte midir? 9-Erzurum Çifte Minareli Medresesi nde uygulanmış olan taş süslemelerin Anadolu da Selçuklu Dönemi içinde yapılmış diğer mimari yapıların taş süslemeleri ile benzerlik ve farklılıkları nelerdir? Araştırmanın Önemi Dört eyvanlı, açık avlulu medreselerin Anadolu'daki en büyük örneği olan Çifte Minareli Medrese taç kapısı güneyde ana eyvanla bitişen kümbetle değişik düzenlemeye sahiptir. En ince noktalara kadar zengin bir süsleme yapılan medresede bitkisel ve geometrik motif ve kompozisyonlar dikkate şayandır. Erzurum Çifte Minareli Medrese önemli bir Selçuklu yapısı olması nedeniyle birçok yayında tarihsel ve mimari yönü ile incelenmiş, Medresenin cephesindeki zengin taş işçiliği araştırmacıların ilgisini çekmiş olmakla birlikte medresenin taş süslemeleri; sadece fotoğraflarla sınırlı kalmış, medresenin içi ve kümbet kısmındaki desen ve kompozisyonlar gölgede kalmıştır. Geleneksel el sanatlarımız açısından önemli bir yapı olan bu medresenin süslenmesinde kullanılan kompozisyon özellikleri ve bezeme öğeleri kapsamlı bir araştırmaya konu olmamıştır.

14 14 Bu tezde, arka planda kalmış olan bu süslemeleri kompozisyon özellikleri, bezeme öğeleri ve seçilen motiflerin kaynak ve uygulama yöntemleri açısından incelenip; ölçü, çizim, fotoğraf almak suretiyle belgelenmek istenmiştir. Çalışma, daha önce böyle bir araştırma yapılmamış olması nedeniyle önemlidir Araştırmanın Sınırlılıkları Medresenin portelindeki zengin taş işçiliği, içindeki kompozisyonları gölgede bıraktığından araştırmada özellikle iç süslemelere yer verilmiştir. Araştırma Medrese kümbetinin içindeki birbirinden farklı beş niş tezyinatı ve beş sütun başlığı süslemeleri ile medrese içinde yer alan iki sütun kompozisyonu ve beş bordürle sınırlandırılmıştır. Medresenin portal kısmındaki süslemeler dâhil edilmemiştir. Ancak konu bütünlüğü açısından genel olarak kompozisyon ve motif özellikleri verilmiştir Varsayımlar Erzurum Çifte Minareli Medrese Taş süslemeleri bitkisel motif ağırlıklıdır. Erzurum Çifte Minareli Medrese sindeki süslemeler, aynı dönemde yapılmış Sivas Gök Medrese ve Sivas Çifte Minareli medresesi ile benzer özellikler gösterir.

15 15 BÖLÜM II 2.1. YÖNTEM Araştırmanın Modeli Araştırmada betimsel yöntem uygulanmıştır Evren ve Örneklem Erzurum Çifte Minareli Medrese taş süslemeleri araştırma evreni olarak alınmıştır. Örneklem olarak, medrese kümbetindeki 5 niş tezyinatı, 5 sütun başlığı ile medresenin avlu kısmındaki 2 sütun tezyinatı ve 5 bordürle sınırlandırılmıştır Verilerin Toplanması Ankara ve Erzurum il kütüphanelerinde literatür taraması yapılmıştır. Medresedeki desen ve kompozisyonların fotoğrafları çekilmiştir Medrese içindeki örneklemi oluşturan materyalin ölçüleri alınmıştır, Taş üzerindeki kabartma veya oymalar önce parşömen kâğıdına aktarılmıştır. Parşömenlenen desen eskize geçirilmiştir. Desenler ölçeklendirilerek teze eklenmiştir Verilerin Analizi Uygulamalı olarak elde edilmiş veriler atölye ortamında eskize geçirilmiştir. Daha sonra da tezin içinde yer alacak şekilde ölçekle küçültülmüştür. Tüm toplanan veriler tez içinde her bir örnek için ayrı (fotoğraf, çizim, ölçü ) gözlem formuna işlenerek belgeleme yoluna gidilmiştir. Erzurum Çifte Minareli Medresesi ndeki taş süslemelerde uygulanmış olan kompozisyon ve kullanılan motifler sınıflandırılarak tablolar oluşturulmuştur. Taş süslemelerin yapımında kullanılan teknikler belirlenerek bunlar la ilgili doküman değerlendirilmiştir.

16 16 Erzurum Çifte Minareli Medresesi ndeki taş süslemelerde kullanılan süsleme programı ve şeması ortaya çıkarılmıştır Literatür taraması sonucu elde edilen bilgilere göre kullanılan bezeme öğeleri ve motiflerin kaynakları, ikonografik anlamları da değerlendirilmiştir. Son olarak Erzurum Çifte Minareli Medresesi nde uygulanmış olan taş süslemelerin Anadolu da Selçuklu Dönemi içinde yapılmış diğer mimari yapıların taş süslemeleri ile örtüşen ve ayrılan yönleri karşılaştırılarak elde edilen sonuçlar değerlendirilmiştir.

17 17 BÖLÜM III 3.1. ERZURUM İLİNİN ÖZELLİKLERİ Erzurum ilinin Tarihi Gelişimi Erzurum ve çevresi özellikle son Kalkolitik ve Eski Tunç çağından itibaren yoğun iskâna ve siyasi olaylara tanık olmuştur. Bunun sebebi en eski çağlardan beri önemli ticari ve askeri yolların kavşak noktasında yer alması, zengin akarsu ağını bünyesinde bulundurması ve doğal savunma zeminine sahip olmasıdır. Çevredeki sert iklim şartlarına rağmen, dağ silsileleri ve akarsu boylarındaki verimli ovalar tarıma ve bilhassa hayvancılığa uygun bir ortam oluşturmuştur. ( M.Ö. I. Binin başlarında bölgede Hurri ler görülür. M.Ö yılları arasında kent ve çevresinin Urartu devleti sınırları içerisinde kalmıştır. Urartu devletini yıkan Kimmer-İskit ve Medlerin bölgede ne kadar hakim oldukları bilinmiyor. Erzurum daha sonra Pers, Yunan, Roma, Bizans dönemlerini yaşamıştır. Kent, V. Yüzyıldan X. yüzyılın sonuna kadar Bizans, Arap-İranlılar arasında birkaç kez el değiştirmiştir. Eski kaynaklarda Karaz olarak adlandırılan Erzurum,1048 yılında Türkler tarafından ele geçirilmiş, Erzenliler buraya sığınmıştır. Bundan sonra Erzen-i Rum Erzurum olarak adlandırılmıştır. (KARPUZ, 1976, S.3) 1071 Malazgirt zaferiyle Selçuklulara kapısını açan şehir, Moğollar, İlhanlılar ve Safaviler, gibi çok çeşitli kavimler ve milletler tarafından idare edilmiştir yılında şehir ve çevresini fetheden Osmanlılar döneminde üç Rus işgali gören Erzurum, 12 Mart 1918 de Türk ordusu tarafından ezeli düşmandan kurtarılmıştır. 23 Temmuz 1919 dada Erzurum Kongresi ile Türkiye Cumhuriyetinin temelleri burada atılmıştır Erzurum ilinin Coğrafi Özellikleri

18 18 Topraklarının % 70 i Doğu Anadolu, % 30 u Doğu Karadeniz Bölgesinde yer alan Erzurum ilinin arazi büyüklüğü, yaklaşık km², rakımı ise 1853 m.dir. Yerleşme alanı yer yer 2000 metreye kadar yükselen bir ova üzerinde bulunur. Şehir, kuzeyde Dumlu, güneyde Palandöken dağları ile çevrilmiştir.(resim 1) İl arazisinin büyük çoğunluğunda, karasal iklim özellikleri egemendir. Kışlar uzun ve sert, yazlar kısa ve sıcak geçer. İl arazisinin % 60 ı steplerle kaplıdır. Bu doğal bitki örtüsü, yer yer keven topluluklarıyla verimsiz hale gelse de, geniş alanlarda mera hayvancılığına uygun verimli, çayırlıklara dönüşür. Resim 1- Erzurum İlinin Genel Görünümü ( Erzurum ilinin Kültürel Yapısı Erzurum, kuyumculuğu, el sanatları ve Oltu taşı işlemeciliği ile ünlüdür. Yarı değerli taş olan Oltu Taşı (kehribar) Erzurum'a özgüdür. Altın ve gümüş ile birlikte Oltu Taşından kadınlar için bilezik, gerdanlık, broş, küpe, saç tokası ve tarağı yapılırken, erkekler için tespih, ağızlık, yüzük, vb. eşya imal edilmektedir. Bu ürünlerin satıldığı yer Rüstem Paşa Bedesteni'dir. Taşhan olarak da adlandırılan bu eser Kanuni Sultan Süleyman'ın sadrazamı Rüstem Paşa tarafında yaptırılmıştır.

19 19 Osmanlı mimarisinin özelliklerini taşıyan iki katlı bina halen çarşı olarak kullanılmaktadır. Çok sayıda tarihi ve mimari eserleriyle turistlerin de dikkatini çeken Erzurum, Palandöken kayak merkezinin varlığı sebebiyle önemli bir kış sporları merkezi haline gelmiştir. Şehirdeki en önemli eğitim kuruluşu 1957 yılında kurulan Atatürk Üniversitesidir. ( Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ans.1995, s. 335) Şehri taçlandıran Tarihi eserler şunlardır; Kale Mescidi, Tepsi Minare, Ulu Camii, Çifte Minareli Medrese, Yakutiye Medresesi (Resim 2), Ahmediye Medresesi, Üç Kümbetler (Resim 3), Çoban Dede Köprüsü, Lala Paşa Camii, Rüstem Paşa Bedesteni, Saat Kulesi (Resim 4) Resim 2-Erzurum Yakutiye Medresesi (

20 20 Resim 3-Erzurum Üç Kümbetler ( Resim- 4- Erzurum Saat Kulesi (

21 XII -XIII. Y.Y. SELÇUKLU DÖNEMİ MİMARİ ÖZELLİKLERİ Selçuklu Mimarisinde Malzeme ve Teknik Selçuklu Mimarisinde Kullanılan Taşlar Anadolu da büyük bir yapı faaliyeti gösteren Selçuklular taşı, özellikle dini ve sivil yapılarında inşa ve süsleme malzemesi olarak kullanmaları tesadüf değildir. Taş; kalıcı, sağlam ve dayanıklı bir malzeme olması nedeniyle yapıların vazgeçilmez elemanı olmuştur. Selçuklular taşı gerek dini gerekse sivil mimaride ana malzeme olarak kullanmışlardır. Taş, yapı cephelerinde, portallerde, mihrap, kemer, eyvan, profiller, tonozlar, sütün, sütün başlıkları, silmeler vb. yapı unsurlarında hem malzeme olarak, hem de süsleme unsuru olarak görülmektedir. XIII. yüzyılın ilk yarısında yapılan erken örnekler daha yassı kabartma, tekstil karakterinde bezeme ile dikkat çekerken, yüzyılın ikinci yarısında dekor daha dolgun, taşıntılı ve barok bir karakter kazanır. (ÖNEY, 1992, s.9-13) Selçuklular taş işçiliğinde süsleme öğesi olarak; özellikle geometrik desenleri, bitkisel desenleri, yazı ve figürleri kullanmışlardır. Taş süslemelerle yapılan geometrik kompozisyonlarda şerit sisteminin oyulması ve gölge-ışık etkilerinin verilmesi daha hacimli görüntüler meydana getirmiştir. Yapılarda görülen taş süsleme teknikleri arasında grafitto denilen çizgisel süsleme, alçak (yüzeysel) kabartma, yüksek kabartma görülmektedir. Bunların dışında üç boyutlu, heykel çalışmaları da taş süslemeler arasında yer alır. (ZEREN, 2000, s.34) Mermer taşın bir çeşidi olup pahalı olması, zor elde edilip, işlenmesinden dolayı fazla kullanılmamıştır. Anadolu anıtsal yapılarında taç kapı, sütun, pencere, kemer, niş vb. yapı elemanlarında mermer süslemelere de rastlanır Selçuklu Mimarisinde Kullanılan Tuğlalar Dünya tarihinin ilk yapı malzemesi tuğla olup, kil ile suyun karıştırılıp fırınlanmasıyla elde edilir. Tuğlanın firuze, patlıcan moru, lacivert sırlarla kaplanıp

22 22 fırınlanmasıyla elde edilen sırlı tuğlalar, yapıların başlıca süsleme unsuru olarak kullanılmıştır. Anadolu da tuğla iki şekilde kullanılır. Birincisi yapısal niteliğin ağır bastığı tuğla örgülerdir, ikincisi kesme tuğla kaplamalardır. Kaplama ile özellikle geometrik örgüler gerçekleştirilir. Bu tür bezemeler için özel tuğlalar hazırlanır.(öney, 1992,s.69) Dini ve sivil mimaride, yapı elemanlarında süsleme unsuru olarak kullanılan, tuğla ve sırlı tuğla minarelerde, cephe yüzeyleri, kemer, bordür, pano ve mezar anıtları gibi yerlerde kullanılmıştır. Anadolu mimarisinde dış yüzeylerin taş kaplamasına karşılık, iç yüzeyler, özellikle kubbeye geçiş unsurlarında, kubbede ve minare gövdelerinde tuğla ile yapılan geometrik tezyinatlar yer tutar. Tuğla tezyinatı taş ya da çini malzemeyle karıştırılarak Anadolu da yüzyıllarca kullanılmıştır. (MÜLAYİM, 1982,s. 57) Selçuklu Mimarisinde Kullanılan Çiniler Bir tür killi topraktan yapılıp fırında pişirilen, yüzeyi sırlanmış ve çeşitli renk ve desenlerle bezenmiş seramik parçasına çini denir. Uygurların, Karahanlıların, Gaznelilerin, Harzemşahların ve özellikle İran'da Büyük Selçukluların mimarisinde çini az da olsa kullanılmıştır. Selçuklu döneminde çini süslemenin merkezi Konya olmuştur. İlk örneklerde tuğla ve sırlı tuğla kullanılmıştır. Ama kısa bir süre içinde kesme mozaik çininin bütün yüzeyleri kaplaması ile çinide üstün bir düzeye varılmıştır. Çini bezeme cami, mescit, medrese, türbe ve saray yapılarında önemli bir dekor unsuru olmuştur. Yapı içlerinde sırlı tuğla, düz çini, çini mozaik gibi çeşitli tekniklerde işlenmiş çini malzemeyi bir arada görmek mümkündür. Selçuklu devri çinileri sarımsı kül rengindedir. Geometrik şekillerde hazırlanıp, kaplamada değişik şekil ve renklerde orijinal kompozisyonlar oluşturulur. Düz çiniler genelde lahitlerde ve duvarların alt bölümlerinde, kabartmalı çiniler kitabeler ve yazılarda kullanılmıştır. XII. y.y.da, iki defa fırınlanarak sıraltı ve sır üstüne yedi rengin tespit edildiği minai tekniğinde çiniler de yapılmış fakat daha sonra bunların yerini perdah tekniğinde yapılan çiniler almıştır. ( ASLANAPA, 1973,s.318)

23 23 Çini mozaik, yapı içinde kullanılan, çok zor ve zengin görünüşlü bir çini tekniğidir. Çini mozaikle kubbe içi, kubbeye geçiş, kemer, niş, duvar kaplamaları ve mihraplar süslenmiştir. (ÖNEY, 1992,s.87) Bu teknik firuze, mor, yeşil, lacivert renkte sırlanmış çinilerden örneğe göre kesilmiş parçaların, alçı zemin üzerinde bir araya getirilmesiyle oluşturulmuştur. Anadolu saraylarındaki çini süslemeler de çeşitli duruşlarda insan, av hayvanları, kuşlar, çift başlı kartal, ejder gibi figürler kullanılmıştır. Saraylardaki dünyaya bağlı, zengin figürlü, neşeli ve ferah çini süslemelere karşılık dini yapılarda ciddi bir çini mozaik üslubu hakim olmuştur. (ASLANAPA, 1973 s.318) Dini yapılarda geometrik kompozisyonların yanında, rumi, palmet gibi bitkisel motifli kıvrık dallara yer verilmiştir. Ayrıca, iri kufî ve sülüs yazılarla yapılan süsleme de önemli bir yer tutar. Selçuklu devri çini mozaik mihrapları Anadolu nun İslam mimarisine getirdiği büyük yenilik olarak dikkati çeker Selçuklu Mimarisinde Kullanılan Ahşaplar Ahşap malzemenin hammaddesi daha çok ardıç, meşe, abanoz, ceviz, şimşir, ıhlamur, elma, armut, sedir ve gül gibi ağaçlardır. Yerine göre kerpiç ve tuğla ile birliktede kullanılmıştır. Selçuklular ahşabı mimaride yapı malzemesi olarak kullandıkları gibi; minber, kürsü, rahle, Kur an mahfazası, çekmece, sanduka ve sanat değeri yüksek eserler meydana getirmişlerdir. (ZEREN, 2000, s.32) Dini mimari dışında, sivil mimaride, tavanlar, odalardaki dolap kapakları ve raflı nişler ahşapla süslenmiş, kalem işi nakışlarla tezyin edilmiştir. Selçuklular ahşap çalışmalarında daha çok oyma (kabartma), şebekeli oyma ve boyama tekniklerini uygulamışlardır. Geniş ölçüde kullanılan oyma tekniğinde motifler ağaç yüzeyi kalemle oyularak kabartma halinde meydana çıkarılmıştır. Ağaç ustası neccar ın kaleminin çok derine inmesi halinde derin oyma, meyilli çalışması halinde de eğri kesim diye isimlendirilen tarzlar doğmuştur.(mülayim, 1982, s. 57) Selçuklular ahşabı değişik şekillerde işlemekle kalmamış, başka sanatlarında ahşabın içinde gelişmesini sağlamıştır. Bunlar içinde sedef, kalem işi, kakma, hüsn-ü hat ve figüratif yüzey resimleri vardır.

24 Selçuklu Mimarisinde Kullanılan Stükolar Stüko, alçı ve mermer tozunun hamur haline getirildikten sonra, tahta kalıplara basılmasıyla elde edilen bir duvar süsleme tekniği olup Anadolu ya Türkler tarafından getirilmiştir. (MÜLAYİM, 1982, s. 59) Taş malzemenin değerlendirildiği Anadolu Selçuklu mimarisinde, alçı özellikle saray dekorunda kullanılır. Bu alçıların figürlü oluşu dikkati çeker. XII. y.y. ortalarında yapı yüzeylerinde iri rozetlerin ortaları stuko süslemelerle bezenirken, altı köşeli yıldız, eş kenar dörtgenler, düzgün altıgenlerin birbirine geçmesiyle oluşan dairevi süslemeler de stuko tekniğinde işlenmekteydi. (ÖNEY, 1992, s.85) Selçuklu Mimarisinde Süsleme Teknikleri Geometrik Süslemeler Geometrik süslemeler grift çizgilerin hesaplı dizilişleri şeklinde olup, devamlı denge ve oran kaygısı içinde meydana getirilirler. Tarihin hemen her döneminde kullanılmış olan geometrik süslemeler, İslam sanatında Emevi, Abbasi, Karahanlı, Gazneli ve Büyük Selçuklu dönemlerinde geliştirilmiştir. Geometrik desenler anlam olarak evrenin sonsuzluğunu simgelemektedirler. Genellikle sınırları katı çerçevelerle belirlenemeyen yerlerde uygulanarak başlangıç ve bitiş noktası göstermezler. XIII. yy geometrik kompozisyonları gerek taş, gerekse çini malzemede binaları öylesine sarmıştır ki, sadece bu kompozisyonlara bakarak bile, dönemin eserlerini tanımak mümkündür. Şematik olarak geometrik motifler; Geçmeler ve kapalı ve açık geometrik sistemler diye gruplandırılır. Geçmeler: Geçme, hasır örgüsü gibi bir alttan, bir üstten birbirini kat eden şeritler olup dünyanın en eski tezyini motiflerindendir. (ÖGEL, 1966, s.83) Geçmeler noktaların sistemli bir biçimde birleşmesiyle oluşan bordürlerdir. Geçmeleri diğer örneklerden ayıran en belirgin özellik, geçmelerde eğri hatlara, dairesel kıvrımlara daha çok rastlanması ve devamlılıktır.

25 25 Geçme, eski adıyla zencerek, Türk süsleme sanatının hemen her kolunda ve her devirde görülür. En estetik şekillerini Selçuklu Türkleri, mimari dekorlarında ve el yazması kitap süslemelerinde kullanmışlardır. (AKAR, 1978, s.18) Kapalı ve Açık Geometrik Sistemler: Yıldızlar, çokgenler ve kendi bünyesinden kırılmalarla çıkıp, tekrar aynı şekle dönerek bağlanan tüm şekiller kapalı sistemlerdir. Geometrik motiflerin sistemli bir biçimde düzenlenmesiyle çeşitli ağlar oluşturur, bunlar kapalı geometrik sistemlerdir. Kapalı geometrik şekiller, merkez etrafında gruplaşır, birbirine girerek, devamlı kesişerek, yeni yeni şekillerin doğmasına sebep olurlar. Açık sistemlerde, akıp giden ve birbirini veya kesik kapalı şekilleri kateden kırık dalgalı hatlar sık görülür. Veya bu hissi veren kesişen yarım motiflerdir. Açık geometrik sistemlerde çizgiler veya bağlantılar sonsuza değin uzanır. Açık geometrik sistemlerde gruplaşma prensibi yoktur. Dolayısıyla bu örneklerin denge noktalarını göz önünde değil, tezyini saha dışında olması, muayyen bir karışıklık ve dengesizlik intibaı verir. (ÖGEL, 1966, s.85) Anadolu Selçukluları açık sistemlere çok rağbet göstermemiş, kompozisyon içinde ikinci derecede yer vermişlerdir Bitkisel Süslemeler Anadolu Selçukluları mimari süslemesinde, özellikle XIII. yüzyılın ikinci yarısında görülen köklü değişimin kendini hissettirdiği alan bitkisel süsleme şeritleridir. Erken devirde ince, basit şeritler halinde görülen bitkisel süsleme, XIII. yy ikinci yarısından itibaren karmaşıklaşma eğilimi göstermektedir. Geç devir bitkisel süslemelerinde gölge ışık etkisinin arttığı, alışılmadık yerlerde iri palmet ve rumilerin yüksek kabartma şeklinde işlendiği görülür. (ÜNAL, 1982, s.94) Bitkisel süslemelerde kullanılan motifleri şöyle sıralayabiliriz; asma yaprakları, rumi, palmet, palmiye dalları, kenger, lotüs ve stilize edilmiş çiçek ve yaprak çeşitleri.

26 26 Palmet: Palmiye ağacının yaprağı anlamına gelen palmet Ön Asya kökenli olup, zafer alameti olarak açıklanmaktadır.(kutluay KÜÇÜK,1994) Genel görünümüyle laleyi anımsatan palmet motifi Selçuklu bitkisel süslemesinin ana elemanlarındandır. Basit bir palmette göbekte iki lopçuk, ortada küçük bir yaprak ve yanlardan aşağıya doğru uzanan uçları kıvrık iki büyük yaprak mevcuttur. Palmetin bezemede en çok rastlanan bu forma sahip şekli dışında, yelpaze gibi dilimlenip, tam açılmış olanı ile en alt yaprağı aşağıya doğru uzamış serbest şekilli palmet motiflerinin de süslemede kullanıldığı görülür. Palmet motifi Selçuklu döneminde bazen yalnız, bazen rumi ve lotus motifleri ile beraber çeşitli kompozisyonlar içinde başta mimari süsleme olmak üzere birçok sanat kollarında uygulanmıştır. Rumi: Lügat manası Anadolu olan rumi, kökeni Orta Asya olup, Selçuklu Türkleri tarafından onbirinci yüzyıldan itibaren süslemeye aktarılmış ve muhtelif hayvan formlarının stilize edilmiş şekilleridir. Rumi, uzunca ve kıvrık bir tepe yaprağıyla, daha kısa ve aşağı kıvrık bir yan yaprağa ve genellikle alt kısımda bir lobcuğa sahiptir. Hayvanların kanat, bacak ve bedenlerinin stilize edilmiş şeklidir. Form açısından estetik bir yapıya sahip olan Rumi, desenlerin temelini oluşturmasının yanı sıra kompozisyonun devamını sağlayan bir motif olarak da karşımıza çıkmaktadır. Rumiler daha çok serbest şekilli ve dilimlere ayrılmış olarak karşımıza çıkmakla birlikte, formu tombulca bir virgüle ya da yay biçiminde kıvrılmış bir damlaya da benzetilebilir. Rumiler de çeşitlilik ve gelişim gösterir. Rumi motifleri kompozisyonlarda kullanılmış oldukları yerlerin özelliklerine göre çeşitli isimler alırlar. Sarılma rumi, üç iplik rumi, ayırma rumi, sencide rumi, hurda rumi, ortabağ rumi gibi. Lotus: Lotus çiçeği, Türkçede nilüfer çiçeği şeklinde ifade edilmektedir. Lotus maneviyatı simgeler. Anadolu Selçuklu süslemelerinde palmetlerle birlikte kullanılan bir bitkisel unsurdur. Kullanılış alanları dar olup, sadece palmetlerle birlikte fisto şeritlerinde kullanılmışlardır.

27 27 Düşey bir sap üzerine oturan lotüslerin, simetrik olarak düzenlenmiş, uçları yukarı kıvrık iki yan kol ve bu iki kol arasında bir yaprak bulunur. Palmetlerle aralarındaki en belirgin fark, alt kısımlarında loblara sahip olmayışları, yan yapraklarının, palmetin aksine, daima yukarıya doğru kıvrık olmaları ve uzunca bir sapın üzerine oturmalarıdır. (ÜNAL, 1982, s.96) Akantüs: Anadolu Selçuklularında sütun başlıklarında kullanılan akantüs diğer adıyla kenger yaprakları, Antik süsleme sanatına özgü bitkisel unsurlardır. (ÖGEL, 1966, s.89) Yaban enginarı yaprağı biçiminde bir bezeme öğesi olarak birçok farklı şekillerde karşımıza çıkan akantus bezemede güçlü stilizasyona uğramış olmasına karşın böyle bir bitkiyle doğada karşılaşmak mümkündür. Yaprakları dikenli olması nedeniyle binaları kötülüklerden ve uğursuzluklardan koruduğu sanılır. Hayat Ağacı Motifi: Hayat ağacı insanlık tarihinin çeşitli dönemlerinde en fazla kullanılan simgesel temadır. Çeşitli toplumların mitolojilerinde sözü geçen ağaç, kimi zaman yaşamı kimi zamanda evreni betimlemek için kullanılır. Ağaç, yeraltında ki kökleriyle ölümü, yer üstündeki gövde, dal ve yapraklarıyla da yaşamı tasvir etmektedir. Orta Asya inançlarına göre hayat ağacı, dünyanın merkezini temsil eder. Şaman gökyüzüne ve yeraltına yaptığı seyahatlerde yapraklarını merdiven olarak kullanır. Bir inanca göre şaman doğmadan önce hayat ağacının dallarında kuş olarak bulunur. Süslemelerde tek başına kullanılabildiği gibi aslan, ejder, kartal veya insan gibi koruyucu unsurlarla birlikte kullanılabilir. Türk-İslam süsleme sanatlarında hurma ve benzeri ağaçlara bu ad verilirken, cenneti sembolize eden resimlerde ya da süslemede simetri ekseni olarak çokça görülür. Cennetin ortasındaki hayat ağacı, aslan veya ejderha tarafından korunmaktadır. (ÖZKAN, 2007) Birleşik Bitkisel Formlar: Ayrı karakterdeki bitkisel motiflerin tek bir şekilde toplanmasıyla oluşan formlardır.

28 Figürlü Süslemeler Hayvan Figürleri: Heraldik mahiyetindeki tasvirler bu gruba girmektedir. Selçuklu sultanlarının arması olan çift başlı kartal, kral yapılarının bekçisi hüviyeti ile aslan figürü gibi. Heraldik hayvan figürleri daima tezyini olarak telakki edildiği binada hakim yerlerde değil, tezyinat içinde göze çarpar. (ÖGEL, 1966, s.89) Aslan: Daima kuvvet ve kudret sembolü olarak görülmüştür. Bu nedenle sarayları, tahtı, şehri, kaleyi kötülükten, düşmandan koruyan bir unsur olarak kullanılmıştır. Aslan aynı zamanda güneş ve aydınlık sembolüdür. Aslan başı şeklinde verilen konsollar ve çörtenler Selçuklu sanatında boldur. Ejder: Eski Orta Asya inançlarına göre gök kubbenin idaresi, ahengi bir ejder çiftine bağlıdır. Yıldızların senelik dönüşümü bu çift ayarlar. Kalelerde hanlarda, darüşşifalarda ve mezar taşlarında rastlanan ejder çiftti bu durumda kullanıldığı, yerine göre hareket, ahenk, düzen veya evren, gökyüzü sembolü olabilir. Yerine göre karanlık ve kötülükle savaşı sembolize edebilir. Ejderlerin gövdesindeki düğümler Güneş ve Ay tutulmalarında gezegenlerin belirli durumlarını sembolize eden astronomik işaretlerdir. Özellikle darüşşifa gibi yapılarda da iyiliğin şifanın sembolize edildiği söylenebilir. Aynı zamanda bulutumsu görünümlerle ay sembollerini yutarken, bereket, bolluk sembolüdür. Ejder motifi yukarıdakilerin aksine negatif prensiplerle (karanlık, yeraltı, düşman, kötülük vs.) de izahı mümkün olabilir. Kartal: Orta Asya Türklerinin dini İnançlarına göre kutsal bir kuştur. Eski Türklerde yeminler kartal üzerine yapılırdı. Çift veya tek başlı çizilen kartallar saltanatın sembolüdür.(özkan, 2007)Ariflik, bilgelik, aydınlık, güç, nazarlık, tılsım gibi bir takım sembolleri de temsil eden çift başlı kartal Selçuklu örneklerinde hayat ağacı ile birlikte kullanılmıştır. Tek ve çift başlı kartallar kale, saray gibi sivil mimaride ve medrese, türbe gibi dini eserlerde, bol olarak ta mezar taşlarında yer alır. Çift başlı kartallarda detaylarda bazı ayrıntılar dışında başta sivri kulaklar, kıvrık gaga, iri kanat, kuyruk

29 29 ve pençeler görülür. Gövdeleri şişmandır, kuyrukla gövde arasında çok zaman bir hilal motifi yerleştirilmiştir. (ÖNEY, 1972, s.50) Boğa: Zengin Anadolu figür sanatında boğa kabartmaları geniş yer tutar. Boğa tek başına değil, boğa- insan, boğa- aslan, boğa- kartal, boğa ejder, boğagergedan ikilisi veya burç, takvim hayvanı olarak canlandırılması tipik bir özelliktir. (ÖNEY, 1972, s.35) Bunların dışında balık, geyik, kuş ve yırtıcı hayvan figürleri Selçuklu taş süslemelerinde kullanılmış diğer tasvirlerdir. İnsan Figürleri: Anadolu Selçuklu mimarisinde sultanı, saray ileri gelenini ve hatta sarayla ilgili kadın figürünü, kaftan giymiş ve bağdaş kurarak oturur vaziyette görürüz. (ÖNEY, 1972, s.35) Bağdaş kurarak oturan insan figürü balık, akrep, yengeç gibi sembollerle birliktede görülebilir. İnsan figürü Anadolu da ender olarak büst veya rozet şeklinde canlandırılarak ay ve güneşi sembolize eder. Ayrıca sarayla ilgili av sahneleri de yine Selçuklu süsleme sanatlarında konu edilmiştir Yazı Anadolu Selçuklularında kufi ve neshi yazı yan yana gelişmiştir. Kitabeler neshi olup, gayet sağlam akıcılığı olan bu karakterdeki yazı, taşa derinlik verilmeyip, yuvarlak profilli olmak üzere oyulmuştur. XIII. yüzyıla kadar kitabelerde kullanılan yazı,1250 den itibaren portallerde önemli bir yer tutar. (ÖGEL, 1972, s.89) 3.3. XIII- XIV. Y.Y. ANADOLU MEDRESELERİ Medresenin Mahiyeti Medrese kelimesi ilk olarak IX. yüzyılda kullanılmaya başlanmış, bir kurum olarak ise Türklerin İslamiyeti kabulünden sonra ortaya çıkmıştır. (BALTACI, 1976, s.25) Medrese ders verilen bina veya yüksek okul olarak tanımlanabilir. Medreselerde din dersleri yanında tıp, İslam hukuku, matematik gibi dersler verilmiş ve derslerin tatbiki için şifahaneleri ve rasathane gibi çeşitli kurumları da içinde barındırmıştır.

30 30 Hepsini bir medresede bulmanın mümkün olmamasına rağmen, gelişmiş bir medrese bünyesinde birçoğuna rastlayabileceğimiz mimari elemanlar şunlardır: Avlu, eyvan, dershane, mescit, müderris mekânı, türbe, kubbe ve çatı, aşhane, talebe odaları, havuz, çeşme, minare, depo veya kiler.(sönmez, 1992,s.11) Anadolu- Türk sanatının ilk evresinde medreseler, açık ve kapalı avlulu olmak üzere iki tip halinde gelişmiştir. (SÖZEN, 1970, s.11) Açık Avlulu Medreseler Dış yüzeyinde herhangi bir düzeni olmayan, iç mekanı dörtgen bir avlu etrafında eyvanlarla zenginleştirilmiş, içe dönük medrese tipidir. Anadolu da inşa edilen medreselerin çoğunun açık avlulu olarak inşa edilmesinin sebebi, hem iklimle bağlantılı hem de medrese büyüklüğünün kubbe gibi bazı unsurlarla sınırlandırılamamasındandır. Osmanlı dönemine kadar geçen zaman diliminde inşa edilen medreselerin çoğu açık avluludur. (ASLANAPA, 1963,s.34) Kapalı Avlulu Medreseler Kapalı avlulu medreselerde avlunun bir kubbe ile örtülmesi avlu boyutlarını sınırlandırmaktadır. Kapalı avlulu medrese; Danişmentli tip, erken Selçuklu ve geç Selçuklu tipi olarak üç alt grupta ele alınabilir. Anadolu da 12 adet kapalı avlulu medrese bulunur. Anadolu Selçuklu kapalı avlulu (kubbeli) medreselerinde cephede anıtsal kapı, kapı girişinden sonra yanlarda öğrenci odaları, eyvanlar, orta kısımda ise, üstü yüksek bir kubbe ile örtülü kapalı kısım bulunmaktadır. (KURAN, 1969, s.44) 3.4.ERZURUM ÇİFTE MİNARELİ MEDRESESİNİN ÖZELLİKLERİ Erzurum Çifte Minareli Medrese sinin Yeri ve Tarihçesi Erzurum Ulu Camii'nin doğusunda, Tebriz Kapısı Çarşısında yer alan medresenin diğer adı Hatuniye medresesidir. (Resim 5)

31 31 Resim -5- Erzurum Çifte Minareli Medrese Medresenin batısında ve aynı zamanda paralelinde Ulu Camii, doğusunda Osmanlıların son dönem eserlerinden olan Narmanlı Camii, kuzeyinde kale ve sur duvarları, takriben m. ilerde Üç Kümbetlerle çevrilidir. (KONYALI, 1960, s.338) Uzun zaman medrese, 1253 yılına ve Alaaddin Keykubad ın kızı Huand Hatuna mal edilmiştir. Bunun için yapının bir diğer adı Hatuniye Medresesidir. Ancak bunu ispatlayacak bir kanıta rastlanmamıştır. Çifte Minareli Medrese nin bugüne kadar inşa tarihini, kurucusunu veya mimarını belirten herhangi bir kitabesi bulunamamıştır. ( KARAMAĞARALI,1971, s.209) Mimarisi ve süslemeleri bakımından değerlendirildiğinde tamamlanamadığı anlaşılan bu yapının medrese olarak kullanılıp kullanılmadığı da tam olarak bilinmemektedir. Çifte Minareli Medrese nin güneyinde yer alan türbenin tarihçesi de medrese gibi tartışmalara neden olmaktadır. Bazı araştırmacılar güney eyvan yan duvarlarına bakarak, arkadaki türbe kısmıyla bu alanın daha önce var olduğunu, Saltuklular

32 32 devrine mal edilen bu yapının sonradan medreseye katıldığını ileri sürmüşlerdir. (KARAMAĞARALI,1971, s.240) Bu konuda en yeni varsayım H. Karamağaralı nındır. Karamağaralı, Kümbetin üslup özelliklerinden hareketle kümbetle medreseyi aynı tarihlere getirmekte, muhtemelen bir Saltuklu dönemi yapısından artakalan bugünkü güney eyvanın bir ucuna medresenin, diğer ucuna da kümbetin eklendiği sonucuna varmaktadır. Mimari tarzı, süslemeleri, çinileri ve taç kapıda yer alan çift başlı ve kulaklı kuş figürü bu yapının bir İlhanlı eseri olduğunu gösterir. (ÜNAL,1989, s.14) Erzurum Çifte Minareli Medrese sinde Kullanılan Malzeme Odaların iç duvarları hariç bütün yapı çeşitli boyda kesme taşlarla yapılmıştır. Güney eyvanın yan duvarlarında kullanılan taşlar, yapı genelinde kullanılandan farklıdır. Özellikle Saltukluların yapılarında kullandıkları sivişli taşı olarak bilinen taş bu eyvanda kullanılmıştır. Minareler tuğla ile inşa edilmiş olup, firuze renkli çinilerle bezenmiştir. Kümbetin konik çatısı kahverengi kırmızı görünümlü kanber taşı olarak bilinen taş plakalarla kaplanmıştır. ( ÜNAL,1989.s.14) Kümbetin iç malzemesi mermerdir. Süslemeleri Medrese nin aksine oymadır ve bitkisel öğelerden oluşmaktadır Erzurum Çifte Minareli Medrese sinin Mimari Özellikleri Anadolu da Osmanlı öncesi dönemde inşa edilmiş medreselerin en büyüklerinden biri olan Erzurum Çifte Minareli Medrese oldukça özenli bir işçiliğe sahiptir. Medrese, dört eyvanlı, etrafı revaklarla çevrili, açık avlulu iki katlı bir plana sahiptir. (ÜNAL,1989, s.52) Yaklaşık olarak 35 x 48 m. boyutlarında dikdörtgen bir saha üzerine oturtulan medresenin, 30,50m.x12,20 m. ölçülerindeki düzgün bir dörtgene oturan avlusu gibi, dış duvarlarında düzgün bir dörtgene oturması sağlanmış, ancak medresenin sura bitişik inşa edilmesinden dolayı bina hafifçe güneye doğru genişletilerek çarpıtılmıştır. Bunda bina ekseninin tam kıble yönüne tutulma arzusu görülmektedir. (ÜNAL,1989, s.52)

33 33 Resim 6- Erzurum Çifte Minareli Medrese Planı (ÜNAL,1989, s.52) Çifte Minareli Medrese Anadolu daki ilk çifte minareli portale sahiptir. İki yanında yükselen minarelerin kaideleri iki yan kanat halinde portale ilave edilmiştir. Taç kapı ile iki minare kürsüsü cephede kareye yakın bir çıkıntı oluşturur. (Resim 7) Taç kapı ana nişi mukarnaslı bir kavsara ile örülmüş olup, burada 14 mukarnas sırasına yer verilmiştir. (Resim 8) Kuşatma kemeri, gövdesi palmetlerle süslü, köşe sütünceleri üzerine oturtulmuştur. Mukarnaslı kavsaranın hemen altında kitabe kuşağı olduğu sanılan boş bir şerit, ana nişin iç yüzünü dolanır. Ana nişin yan yüzleri üzerinde görülen mihrabiyelerin nişleri dilimlidir. Buradaki sütünce ve başlıklar bitkisel formlarla, niş yüzeyi ve çerçeve şeridi ise geometrik örneklerle bezenmiştir.

34 34 Resim -7- Erzurum Çifte Minareli Medrese Taç kapı Bordürleri Resim -8- Erzurum Çifte Minareli Medresesi, Taç kapı ana nişi

35 35 Tuğla minarelerin silindirik gövdeleri dikine yivlidir ve sırlı tuğlalar tezyini bir şekilde örülmüştür. Her iki minarede şerefe hizasından yıkıktır. Kalan birkaç mukarnas dişine bakılırsa, şerefe altlarının mukarnaslı olduğu tahmin edilmektedir. Şerefenin altında, çinileri tamamiyle dökülmüş bir süsleme kuşağı yer alır.(resim 9) Resim 9- Erzurum Çifte Minareli Medresesi, Minare Süslemesi Doğudaki minare gövdesi üzerinde sarmal yivler batıdakinde ise baklava şekilli süslemeler görülmektedir. Bu süslemeler, sırsız tuğlalar arasına yerleştirilmiş firuze renkli tuğlalarla elde edilmiştir. (Resim 10) Medresenin kuzeyinde yer alan taç kapıdan, cephe köşelerine doğru gidildikçe, farklı mimari unsurlar göze çarpar. Cephe köşelerinin yaklaşık 2m. iç kısmına yerleştirilen payandalar süslemesizdir. Medrese cephesindeki simetri kaygısı, diğer mimari unsurlarda da görülür. Cephede, batı kesimde yer alan mescit penceresi ile doğu kesimde yer alan çeşmenin yerleştirilmesinde simetri esas alınmıştır. Cephede yoğun ve şaşalı bir görüntü sergileyen taç kapı çıkıntısı, son derece yalın bırakılan cephe yan yüzeyleriyle dengelenmiştir. ( ZEREN, 2000, s.48) (Resim 11)

36 36 Resim- 10- Erzurum Çifte Minareli Medrese Resim 11- Erzurum Çifte Minareli Medrese, Cephe Yan Yüzeyi

37 37 Çifte Minareli Medrese iki katlı olup, üstü açık bir avlu etrafına odalar sıralanmıştır. Medresenin batı kanadında boyutları hemen hemen aynı yedi hücre vardır. Yaklaşık 2.75 x 4.25 boyutlarındaki hücrelerin üstü beşik tonozla örtülüdür. Kapı alınlıklarında açılan birer küçük pencere ile hücreler ışık almaktadır. Medresenin doğu kanadında kuzey- güney yönünde dışa doğru bir genişleme görülür. Doğu kanadında sekiz hücre bulunmaktadır, batı kanadındaki hücreler gibi bu hücrelerde, kapı alınlıklarındaki pencerelerden ışığı görmektedir. Medresenin güneydoğu köşesinde yer alan hücrenin boyutları diğerlerinden daha fazla olup (4.60 m.), bu hücrenin tonozu iki kat yüksekliğindedir. Bu hücrelerin aydınlatılması üst kat revakına açılan bir pencereden sağlanmaktadır. Zemin kattaki hücrelerin kapıları, gülbezeklerle, mukarnaslarla, silmeler ve geometrik şeritlerle, her biri farklı farklı olmak üzere bezenmiştir. Avluda yer alan doğu ve batı eyvanları, iki katada hakim şekilde yükseltilmiş olup, doğu eyvanı yıldız tonozla(resim 12), batı eyvanı çapraz tonozla(resim 13) örtülmüştür. Bu eyvanların başlangıç kemerleri birer gömme sütunce üzerine oturtulmuştur. Başlangıç kemerlerinin avluya bakan yüzleri de dört adet süsleme bordürü ile bezenmiştir. Resim- 12- Erzurum Çifte Minareli Medrese, Doğu Eyvanındaki Yıldız Tonoz

38 38 Resim 13- Erzurum Çifte Minareli Medrese, Batı Eyvanı Çapraz Tonoz Kuzey cephede yer alan giriş eyvanı da mimari kuruluş olarak yan eyvanlara benzer, ayrıca sade bir görünüme sahiptir. Güneydeki eyvandan ayakta kalan, yan duvarları ile iki revak payesidir. Ana eyvan önündeki payelerde beşer süsleme şeridi vardır. Bunlardan bir kısmı kemerin kavisini izlemekte, bir kısmı da kemerin etrafında çerçeve oluşturmaktadır. Üst katın planı da, zemin katın tekrarı gibidir. Hücreler ayrı merdivenlerden çıkılan dört bloğa ayrılmıştır. Her blok bağımsız bir bütünlük içindedir. Bu kat revaklarını ayakta tutan sütunlar, zemin katın revak sütunlarının üstüne isabet eder. Revak tonozları çok daha basit görünümlüdür. Güney eyvanın dip duvarına bitişik yerde bulunan kümbet; gövdesinin dış yüzeyi, her biri diğerinden kaval silmelerle ayrılmış oniki köşeden oluşmuştur. Köşeler arasında kalan panoların alt kısımlarında yer alan büyük pencereler, içte ve dışta mukarnaslı kavsaralara sahiptir. Kavsaralar sivri bir sağır kemerle dıştan kuşatılmıştır. Bu sağır kemerlerin ayakları, birer gömme sütunceye oturmaktadır.(ünal, 1989, s.13)

39 39 Kümbetin konik külahı, kiremit renkli kanber taşı ile kaplıdır ve bu koniğin yüzeyi koniğin tepesinde birleşen oniki üçgen panoya bölünmüştür. Kümbetin saçağında, silmelerle çevrili süsleme bordürleri vardır. (Resim 14) Resim 14- Erzurum Çifte Minareli Medrese, Kümbet Saçak Süslemesi Medrese avlusundan kümbete giriş, günümüze ulaşmayan ancak eski izleri görülen bir kapının dikdörtgen çerçeveli boşluğundan sağlanmaktadır. (Resim 15) Kümbetin mescit katına çıkılan merdiven avluya açılır. (Resim 16) Resim 15- Erzurum Çifte Minareli Medresesi, Kümbet Giriş Kapı Süslemesi

40 40 Kümbetin içinde ve alt kesimde yer alan bütün pencere ve nişler, sivri kemerler ile kuşatılmış birer mukarnaslı kavsaraya sahiptir. Bu kavsara kuşatma kemerleri köşe sütunceleri üzerine oturmaktadır. (ZEREN, 2000, s.52) Kümbet gövdesi içte de oniki köşeli olup yarım küre şekilli bir kubbe ile örtülüdür. Onikigen iç yüzeyin her bir yüzü üzerinde, dönüşümlü olarak bir niş veya bir pencere bulunmaktadır. Pencere ve nişlerin arasındaki alanlar süsleme şeritleri ile bezenmiştir. Merdiven sahanlığının altında mumyalık yer almaktadır. Kümbetin mumyalığı yarı yüksekliğine kadar toprağa gömülüdür. Mumyalığın giriş holü sivri kemerli bir tonozla örtülü olup haça benzeyen bir planı vardır. Orta kısmı manastır tonozu ile örtülüdür. Bu tonozun her kenarına, sivri kemerli tonozlarla örtülü derince bir nişe yer verilmiştir.(ünal, 1989, s.13) Resim 16- Erzurum Çifte Minareli Medresesi, Kümbetin Mescide Açılan Kapısı

41 Erzurum Çifte Minareli Medrese sinin Süsleme Özellikleri Çifte Minareli Medresede kullanılan süslemeler geometrik ve bitkisel olmak üzere iki grupta incelenebilir. Geometrik süslemeler daha çok avludaki sütun gövdelerinde, eyvanların cephelerinde, öğrenci odalarının kapı silmelerinde görülür. Bitkisel bezeme ise taç kapıda, avlu sütunlarını birbirine bağlayan kemerlerde ve kümbetin iç yüzünde karşımıza çıkar. (KARPUZ, 1976, s.7) Taç kapı, eyvanlar ve kümbette hayli yoğun ama bir o kadarda dikkatle dağıtılmış süsleme unsurları görülür. Boş yüzeyler, kümbetin dış yüzeyindeki gibi sağır kemerlerle ve cephede olduğu gibi yarım silindir payandalarla doldurulmuştur. Süslemelerde değişiklik ve simetri kaygısı vardır. Çifte minareli Medrese süslemelerini; cephe, avlu ve kümbet, başlıkları altında inceleyebiliriz Erzurum Çifte Minareli Medrese sinin Cephe Süslemeleri Cephede süsleme taç kapıda yoğunlaşmıştır.(resim 7, s.34 ).Taç kapının dikdörtgen çerçevesi beş süsleme şeridi ile doldurulmuştur. Ana niş ve ana niş içindeki iki karşılıklı mihrabiyenin üstü mukarnaslı bir kavsara ile örtülmüştür.(resim 17)Her mihrabiyenin başlıklı ikişer sütuncesi vardır. Giriş aralığını örten basık kemerin ayakları hizasında birer gülbezek yerleştirilmiştir.

42 42 Resim 17- Erzurum Çifte Minareli Medrese, Taç Kapısı Mukarnaslı Giriş Örtüsü Medrese portalinin iki yanında palmiyeye benzer hayat ağacı ve tepesinde çift başlı kartal, altında ağaç gövdesine hilal motifi ile birleşen çift ejder yer alır. (Resim 18) Dallar arasında kuş ve meyve motifleri dikkat çeker. Portalin sol tarafındaki eş kabartma tamamlanmamıştır. (Resim 19) Resim- 18- Erzurum Çifte Minareli Medresesi Süsleme Panosu

43 43 Resim- 19- Erzurum Çifte Minareli Medresesi Tamamlanmamış Süsleme Panosu Bir bütün olarak bu pano incelendiğinde, eski Türklerin İslamiyeti kabullerinden sonra, inançlarında devam eden sembolleri yansıtması bakımından ilginçtir. Kompozisyondaki hayat ağacının çıkış noktasındaki hilal motifi yeryüzünü, hayat ağacı, gökyüzünün direğini temsil eder. Selçuklu arması özelliğindeki çift başlı kartal, baş kısmı kıvrık gagalı, yuvarlak patlak gözlü, küçük sivri kulaklı olarak heraldik duruşta tasvir edilmiştir. Taç kapı minare kürsülerinde yer alan figürlü panolardan sonra, taç kapının dikdörtgen çerçevesinde yer alan beş süsleme bordürü görülmektedir. (Resim 20) Çerçevedeki ilk şerit üst üste bindirilmiş iki eş kıvrımdal şeridinden ibaret olup, palmet ve rumi motiflerinden meydana gelmiştir. İkinci şerit fisto şeklinde yine palmet ve rumi motifleriyle oluşturulmuştur. Bitkisel örnekli üçüncü şerit bir dizi palmet ve ruminin zig zag oluşturacak şekilde birleşmesinden oluşmuştur. Taçkapıdaki bitkisel örnekli son şeritte ana hatları ile ilk şeridi hatırlatmaktadır. Taç kapı ana nişi içinde yer alan mihrabiye yüzeylerindeki geometrik süslemeler, düz yüzeyli kaytanların oluşturduğu oniki kollu yıldızlardan meydana getirilmiştir. Her yıldız örneğinin etrafında altışar adet düzgün altıgen görülmektedir.( ZEREN, 2000, s.59)

44 44 Resim 20-Erzurum Çifte Minareli Medrese Taç Kapı Bordür Örnekleri Taç kapı yan kanatları üzerinde yükselen minare kürsülerinin doğu ve batı yüzlerinde, sırlı ve sırsız tuğla ile meydana getirilmiş birer pano yer almaktadır. Doğudaki panoda geometrik örnekli bir şerit ile çerçevelenmiş sağır bir kemer görülmektedir. Kemerin içi yıldız motifleri ile bezenmiştir. Minare kürsülerinin kuzey yüzlerinde de tuğla hamuru ve mozaik çinilerle meydana getirilmiş birer pano mevcut olup, her iki panonun ortası da yer alan Arapça Allah kelimesi açık biçimde okunmaktadır. Allah kelimesini çerçeveleyen sekiz sivri kollu yıldızın etrafında gelişen karmaşık örgü tamamen dekoratif amaçlıdır. (ÜNAL, 1989, s.47) (Resim 21)

45 45 Resim 21- Erzurum Çifte Minareli Medresesi, Çini Süslemesi Taçkapı kanatlarının iki yanına yerleştirilmiş kürsüler üzerine yükselen tuğla minarelerin gövdeleri yivli olup, çini bezemelerle süslenmiştir. Minarelerden doğudakinin gövdesi üzerinde sarmal yivler, batıdaki minarede ise baklava şekilli süslemeler görülmektedir. Bu süslemeler, sırsız tuğlalar arasına yerleştirilmiş firuze renkli tuğlalarla yapılmıştır Erzurum Çifte Minareli Medrese sinin İç mekân süslemeleri Bu süslemeler alt kattaki eyvanlarda, avluda, sütunlarda, hücre kapılarında ve kümbette toplanmıştır. Giriş eyvanı, sade, yalın bir yapıdadır. (Resim 22) Doğu cephesinde yer alan ve iki kat boyunca yükselen doğu eyvanı, yıldız tonozla örtülmüştür. (Resim 13) Köşe sütuncelerini çevreleyen şerit eğri eksenler boyunca sıralanan sekizgenlerden oluşturulmuştur. Doğu eyvanın üç duvarını çevreleyen şeridin örnekleri geometrik olmakla birlikte, arada bir rumi ve palmetlerede yer verilmiştir. Doğu eyvanının kuzey güney duvarlarında rumi ve palmetlerin dönüşümlü olarak kullanıldığı iki gülbezek yerleştirilmiştir.

46 46 Resim 22- Erzurum Çifte Minareli Medresesi Giriş Eyvanı Batı eyvanı, doğu eyvanının tam karşısında ve yine iki kat üzerine yükseltilmiş olup (Resim 23), üstü çapraz tonozla örtülmüştür. (Resim 12) Batı eyvanının başlangıç kemerleri birer gömme sütunce üzerine oturtulmuş ve bu sütunceleri çevreleyen bir şerit, rumi ve palmetlerden oluşmuş kıvrım dallarla süslenmiştir. Eyvanın duvarlarında dikdörtgen nişlerin üst kısmında, silme ve şeritlerle süslü bir sağır pencere bulunur. Bu eyvanında kuzey güney duvarlarında bitkisel desenli birer gülbezek yerleştirilmiştir. Medresenin dördüncü ve en büyük ana eyvanı güneydekidir. (Resim 24) Ana eyvanın önünde büyük bir revak kemeri yeralır. Eyvanın önündeki payelerin avluya bakan yüzlerinde beş adet süsleme bordürü görülmektedir. Bu süsleme bordürlerinin bir kısmı kemer kavisini izlerken, bir kısmı da kemeri kuşatan dikdörtgen bir çerçeve oluşturup, gömme sütunceler üstünde yer alırlar. Buradaki süsleme bordürleri ilerde detaylı olarak işlenmiştir.

47 47 Resim 23- Erzurum Çifte Minareli Medresesi Batı Eyvanı Ana eyvan sütunce başlıklarının süslemeleri iki katlı olup, alt kattaki süsleme palmet-lotüs dizesinden oluşan bir fisto gibi, üst kat palmet-kenger dizesi fistosundan oluşmaktadır. (Resim 25) Bu başlıklardan alt kat konik bir biçimdeyken, üst kat prizmatik biçimlidir. Resim 24- Erzurum Çifte Minareli Medresesi Güney Eyvanı Süsleme Bordürleri

48 48 Resim 25- Erzurum Çifte Minareli Medresesinden Sütun Başlığı Örneği Avluda karşılıklı ondört bağımsız sütun vardır. Zemin katı revağına dayanmış ikide yarım sütün yer alır. Bu sutunların gövdeleri yalın bırakılmış, bazılarıda yarım işlenmiştir. Sütunlardan dördü sekizgen gövdeli olup, sütun başlıklarının bazıları palmet ve rumilerle süslenmiş, bir kısmıda yalın bırakılmıştır. İki katlı avluda görülen, zemin ve üst kat sütunlarının üstünde yer alan kemer süslemeleri palmet ve lotüs motiflerinden oluşmuş fisto ile bezenmiştir. (Resim 26) Medresenin zemin katındaki hücre kapıları, gülbezekler, silmeler, geometrik şeritler ve mukarnaslarla süslenmiştir. Kapıların hiç biri süsleme ve form bakımından bir diğerine benzemez.

49 49 Resim 26- Erzurum Çifte Minareli Medresesinden Kemer Süslemesi Erzurum Çifte Minareli Medrese sinin Kümbet Süslemeleri Kümbetin saçak altını geometrik programlı beş süsleme şeridi çerçeveler. (Resim 14) Yukardan aşağı ilk süsleme bordürü mukarnaslı, ikinci süsleme iki kaytan silme örgüsünden oluşur, üçüncü süsleme karma örnekli bir şerit olup, zincir geçme görünümündedir. Aşırı üsluplaştırılmış rumi ve palmetler, kavisler çizen kaytanlarla birbirlerine bağlanmıştır. Dördüncü bordür silmeli kaytanlardan oluşmuş basit bir düzenleme, beşinci bordür ise zigzag yivlerle bezeli bir silmeden ibarettir. ( ZEREN, 2000, s.66) (Resim 27) Kümbetin içi onikigen prizmanın her bir yüzü üzerinde dönüşümlü olarak bir niş veya bir pencere ile donatılmıştır. Kümbet içinde düz ve içerlek olarak yükselen nişlerin aralarında birbirinden farklı altı süsleme tezyinatı göze çarpar.

50 50 Resim 27- Erzurum Çifte Minareli Medresesi, (Kümbet) Köşe sütunce başlıkları konik şeklinde olup, süslemelerinde palmet, lotüs ve rumi motiflerine yer verilmiştir. Kümbet içinde örtüye geçişte pencere ve niş çerçevelerinin son bulduğu yarım küre şekilli kubbenin başladığı hizada, bitkisel ağırlıklı ince bir süsleme şeridi uygulanmıştır. Kümbet içindeki süslemelerin bir kısmı tamamlanmış, bir kısmı yarım bırakılmıştır Erzurum Çifte Minareli Süslemesinde Kullanılan Motifler Çifte Minareli Medrese deki bitkisel süslemelerde en fazla rumi ve palmetler kullanılmıştır. Bu unsurlar aynı dönemde Selçuklu mimari süsleme özellikleri taşır. Pek çok çeşidi olan bu motiflerin hemen hepsinin yüzeyleri kavisli yivlerle bezenmiştir, çoğunun alt bölümlerinde sarmal yivler görülür.

51 51 Medresede uygulanmış rumiler, genellikle yivli bir kaytanla palmetlere bağlanmıştır. Alt uçlarının uzantıları ya başka bir rumiye ya da bir palmete uzanır. Palmetlerin orta bölümleri genellikle, çaprazlama olarak sağ ve soldaki palmetlere veya rumilere uzanan iki kaytanın kesişmesinden oluşmuştur. Bazı palmetlerin orta bölümlerinin iki tarafına tali palmetler yerleştirilmiştir. Geometrik örneklerin tümü, Selçuklu taş süslemesinde görülen benzerler gibi, sade veya yivli düz kaytanlarla oluşturulmuştur. Bu kaytanlar kavisli veya kırık çizgiler halinde devam eder. Yıldızlar, düzenli ve düzensiz sekizgenler, dalgalı eğriler, zigzag, menderes ve örgü Medresede kullanılmış geometrik bezeme biçimlerindendir. Medresede geometrik ve bitkisel formların bir arada kullanıldığı süsleme şeritleride görülür. Bu tip örnekler bir geometrik dalın üstüne, bir bitkisel dal konularak veya iki cinsin özelliklerinin aynı dal üstünde sıralanmasıyla oluşturulmuştur. Medrese portalinin iki yanında palmiyeye benzer hayat ağacı ve tepesinde çift başlı kartal, altında ağaç gövdesine hilal motifi ile birleşen çift ejder yer alır. (Resim 18) Bir bütün olarak bu pano incelendiğinde, eski Türklerin İslamiyeti kabullerinden sonra, inançlarında devam eden sembolleri yansıtması bakımından ilginçtir. Kompozisyondaki hayat ağacının çıkış noktasındaki hilal motifi yeryüzünü, hayat ağacı, gökyüzünün direğini temsil eder. Selçuklu arması özelliğindeki çift başlı kartal, baş kısmı kıvrık gagalı, yuvarlak patlak gözlü, küçük sivri kulaklı olarak heraldik duruşta tasvir edilmiştir. (ÖNEY, 1972, s.45) Erzurum Çifte Minareli Medresesinin Bugünkü Durumu Medrese çok harap bir vaziyetteyken IV. Murat ( ) tarafından bakım yaptırılarak, tophane olarak, daha sonraları kışla olarak kullanılmıştır yılları arasında Erzurum Müzesi olarak kullanılan Medrese, günümüzde çay bahçesi ve sergi salonu olarak kullanılmaktadır. Medrese, 2002 de Kültür ve Turizm Bakanlığına, 2006 da Vakıflar Genel Müdürlüğü nün sorumluluğuna verilmiştir. Restorasyon çalışmaları kapsamında

52 52 yapılan ilk incelemelerin ardından yapının sağlam olduğu, ancak yenileme istediği belirlenmiştir. ( Erzurum Çifte Minareli Medresesi İle Aynı Dönemde Anadolu da Yapılmış Diğer Medreselerin Taş Süslemeleri İle Benzerlik ve Farklılıkları 1- Erzurum Çifte Minareli Medresesi, çeşme, niş, pencere gibi unsurların cephe kompozisyona katıldığı, şu medreselerle benzeşir; Gök Medrese-Tokat, Çifte Minareli Medrese Sivas, Gök Medrese- Amasya. 2- Ortada yivli, iki, sırlı tuğla ve çinili minarenin yücelttiği, dışa taşıntılı taç kapı ve yanlarda tam köşelere rastlamayan, biraz içerde, yarım yuvarlak ve konik çatılı kuleler, mescide aydınlık sağlayan bir pencere ve diğer taraftaki çeşmeyle cephe kompozisyonu belirir. Bu özelliğiyle Sivas ın Çifte Minareli Medresesi ve Gök Medresesi ile aynı paralellik göstermektedir XIII. yy da Anadolu da inşa edilmiş dört adet taç kapı da, taç kapı kanatlarının iki yanına eklenmiş payandalar üzerine eklenmiş ikişer minare görülmektedir. Bu Medreseler, Çifte Minareli Medrese-Sivas, Larende Camisi-Konya, Gök Medrese- Sivas, Çifte Minareli Medrese- Erzurum. (ÜNAL, 1982, s,17) 4- Erzurum Çifte Minareli Medrese gibi Sivas Gök medrese ve Sivas Çifte Minareli Medreselerinin de minareleri tuğladandır. 5- Erzurum Çifte Minareli medrese taç kapısının gövdeleri yivli minareleri, Gök Medresenin minarelerine çok benzemektedir. 6- Süsleme yönünden Erzurum Çifte Minareli Medreseye en yakın yapı yine Sivas daki Gök Medresedir. Her iki yapıda da süslemeler ve süsleme unsurlarının dağılışı benzerlik gösterir. 7- Erzurum Çifte Minareli Medresesinin minare kürsüleri üzerinde yer alan, figürlü süslemelere sahip panolara, Gök Medresede de rastlanır. Gök Medresede kürsülerin yukarısındaki çini panoların hemen hemen tamamı dökülmüş olmasına rağmen Çifte Minareli Medresedekiler sağlam durumdadır. (ÜNAL,1982, s.55) (Resim 9) 1 BAYBURTLU, Z. a.g.e.s.98

53 53 8- Erzurum Çifte Minareli Medreses türbesi, konik çatısının üstünde üst üste sıralar halinde sathi kemerler yapılmıştır.(resim 15) Bu motife Ahlât türbesinde de rastlanır. (ÖĞEL,1966, s.51) 9- Bitkisel örneklerle süslü silindirik sütuncuklara sahip oniki taç kapıdan biride Erzurum, Çifte Minareli Medresededir. 10-Alt kademeleri konik, üst kademeleri ise yıldız bezeli profilli prizmatik başlıklar, her iki kademede de çeşitli şekil ve boyda palmet örnekleriyle bezenmişlerdir. Bahsi geçen özellik; Erzurum Çifte Minareli Medrese, (Resim- 28) İnce Minareli Medrese-Konya, Gök Medrese-Sivas, Köşk Medrese-Kayseri, Nefise Hatun Medresesi- Karaman, ortak süsleme özelliğidir. Resim 28- Erzurum Çifte Minareli Medresesinden Sütun Başlığı Örneği 11-Palmet motifinin yan uçlarından yeni bir unsurun çıkması çok ender görülmesine rağmen Erzurum Çifte Minareli Medrese avlu revakları sütun başlıklarından birinde, palmetin yan uçlarından rumilerin çıktığı görülür. (Resim 25) 12- Çifte Minareli Medrese taç kapı kanatlarının ikişer yüzünde ve Yakutiye Medresesi taç kapı çıkıntısının yan yüzlerindeki figürlü süsleme panoları gibi birkaç

54 54 örnek hariç, Anadolu Selçuklularında figürler daima genel süsleme içinde erimiş, onunla kaynaşmış durumdadır. ( ÜNAL, 1982, s,67) 13- Hayat ağacının altında ejder çiftine yer verilmesi sadece Erzurum Çifte Minareli Medresede kullanılmış özel bir tasarımdır. (Resim 18) 14- Erzurum Çifte Minareli Medresesi minare kaidelerinin altında devam eden, yan kanatlarda yer alan kabartmalar Anadolu Selçuklu sanatında tektir. (ÖĞEL,1966, s.132) 15- Selçuklu mimarisinde taç kapıların yan yüzleri süslenmediği halde bu Medresede bir istisna olarak buralarında süslendiği görülmektedir.(.) Selçuklu taç kapılarının çoğunda bulunan kabara şeklindeki süs unsurları bu medresede yoktur. (Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ans. 1995, s.311) (Resim 7)

55 55 IV. BÖLÜM 4.1. ERZURUM ÇİFTE MİNARELİ MEDRESE TAŞ SÜSLEME ÖRNEKLERİ Örnek No: 1 Resim No: 29 Çizim No:1 Taş Süslemenin Cinsi: Sütun Başlığı Yeri: Erzurum Çifte Minareli Medresesi Kümbeti içerisi Malzemesi: Taş Taş Süslemenin Bu günkü Durumu: Sağlam, yer yer hafif kırılmalar görülmektedir. Boyutları: Yükseklik: 23,5 cm Üst Genişlik: 40,5 cm Alt Genişlik: 22 cm Derinlik: 2 cm Tekniği: Alçak kabartma tekniği Süslemede Kullanılan Motifler: Rumi, palmet ve lotus

56 56 Kompozisyon Özellikleri: Alt tarafı dar yukarıda genişleyen kesik koni biçimindeki sütun başlığı, stilize motiflerin alt üst geçmelerle birbirine bağlanması yolu ile oluşturulmuştur. Yan yana iki ayrı daldan ilki, simetrik olarak yerleştirilen rumiler ve rumilerin uçlarındaki palmet motifinden meydana gelmiştir. İkinci dal ise palmet ve lotüs motifleri ile bezenmiştir.

57 Çizim No:1- Erzurum Çifte Minareli Medresesinden 1 Nolu Sütun Başlığı Örneği (Ölçek: % 81 oranında küçültülmüştür) 57

58 Örnek No: 2 Resim No: 30 Çizim No:2 Taş Süslemenin Cinsi: Sütun Başlığı Yeri: Erzurum Çifte Minareli Medresesi Kümbeti içerisi Malzemesi: Taş Taş Süslemenin Bu günkü Durumu: Sağlam, hafif kırılmalar görülmektedir. Boyutları: Yükseklik: 22 cm Üst Genişlik: 36 cm Alt Genişlik: 23cm Derinlik: 2 cm Tekniği: Alçak kabartma tekniği Süslemede Kullanılan Motifler: Rumi, palmet ve lotus Kompozisyon Özellikleri: : Kesik koni formundaki sütun başlığı palmet ve rumilerle bezenmiştir. Lotuslar ve palmetler fisto düzeninde sıralanmıştır. Lotusların kolları iki rumi ile son bulmaktadır.

59 Çizim- No:2- Erzurum Çifte Minareli Medresesinden 2 Nolu Sütun Başlığı Örneği (Ölçek: %89 oranında küçültülmüştür) 59

60 Örnek No: 3 Fotoğraf No: 2 Resim No:31 Taş Süslemenin Cinsi: Sütun Başlığı Yeri: Erzurum Çifte Minareli Medresesi Kümbeti içerisi Malzemesi: Taş Taş Süslemenin Bugünkü Durumu: Sağlam, yer yer hafif kırılmalar görülmektedir. Boyutları: Yükseklik: 25 cm Üst Genişlik: 36 cm Alt Genişlik: 24 cm Derinlik: 2 cm Tekniği: Alçak kabartma tekniği Süslemede Kullanılan Motifler: Rumi, palmet ve lotus Kompozisyon Özellikleri: Kesik koni biçimindeki başlık sitilize desenlerle bezenmiştir. Birbirini kesen iki dal şeklindeki kompozisyondaki ilk dala yerleştirilen rumilerin uçlarında lotüsler yer almaktadır. İkinci dalı dolduran palmetlerin uçlarında da küçük rumiler bulunmaktadır.

61 Çizim No:3- Erzurum Çifte Minareli Medresesinden 3 Nolu Sütun Başlığı (Ölçek: % 76 oranında küçültülmüştür) 61

62 Örnek No: 4 Resim No:32 Çizim No:4 Taş Süslemenin Cinsi: Sütun Başlığı Yeri: Erzurum Çifte Minareli Medresesi Kümbeti içerisi Malzemesi: Taş Taş Süslemenin Bugünkü Durumu: Sağlam, ancak kırılmalar görülmektedir. Boyutları: Yükseklik: 22,5 cm Üst Genişlik: 34 cm Alt Genişlik: 22 cm Derinlik: 2 cm Tekniği: Alçak kabartma tekniği Süslemede Kullanılan Motifler: Palmet ve lotus Kompozisyon Özellikleri: Kesik koni formundaki sütun başlığında birbiri içine geçen dallar lotüs ve palmetlerle fisto şeklinde bezenmiştir.

63 63 Çizim No:4- Erzurum Çifte Minareli Medresesinden 4 Nolu Sütun Başlığı Örneği (Ölçek:% 82 oranında küçültülmüştür)

64 Örnek No: 5 Resim No:33 Çizim No:5 Taş Süslemenin Cinsi: Sütun Başlığı Yeri: Erzurum Çifte Minareli Medresesi Kümbeti içerisi Malzemesi: Taş Taş Süslemenin Bugünkü Durumu: Sağlam, yer yer hafif kırılmalar görülmektedir. Boyutları: Yükseklik: 23 cm Üst Genişlik: 35,5 cm Alt Genişlik: 21 cm Derinlik: 2 cm Tekniği: Alçak kabartma tekniği Süslemede Kullanılan Motifler: Palmet ve akantüs Kompozisyon Özellikleri: Kümbet içindeki sütun başlıkları konik bir yapıya sahiptir ancak bu başlık prizmatiktir. Palmet ve akantüs yapraklarından oluşturulmuştur.

65 65 Çizim No:5-Erzurum Çifte Minareli Medresesinden 5 Nolu Sütun Başlığı Örneği (Ölçek:%80 oranında küçültülmüştür)

66 Örnek No: 6 Resim No:34 Çizim No:6 Taş Süslemenin Cinsi: Niş Örneği Yeri: Erzurum Çifte Minareli Medresesi Kümbeti içerisi Malzemesi: Mermer Taş Süslemenin Bugünkü Durumu: Sağlam, yer yer dökülmeler görülmektedir. Boyutları: Yükseklik: 50cm Genişlik: 17cm Derinlik: 2 cm Tekniği: Oyma Tekniği Süslemede Kullanılan Motifler: Palmet, rumi, sekizgen Kompozisyon Özellikleri: : Üst üste konan iki örneğin bileşimi olan desende ilk örnek kırık hatlı kaytanların meydana getirdiği sekizgenlerden ibarettir. Sekizgenlerin her köşesinin ortasında küçük bir şişkinlik vardır. İkinci örnek ise, zig zaglar çizen bir zinciri anımsatan palmet ve rumilerden oluşturulmuştur.

67 67 Çizim No:6- Erzurum Çifte Minareli Medresesinden 1 Nolu Niş Örneği (Ölçek:%100 oranda küçültülmüştür )

68 Örnek No: 7 Resim No:35 Çizim No:7 Taş Süslemenin Cinsi: Niş Örneği Yeri: Erzurum Çifte Minareli Medresesi Kümbeti içerisi Malzemesi: Mermer Taş Süslemenin Bugünkü Durumu: Sağlam, yer yer hafif kırılmalar görülmektedir. Boyutları: Yükseklik: 45 cm Genişlik: 19 cm Derinlik: 2 cm Tekniği: Oyma tekniği Süslemede Kullanılan Motifler: Rumi, palmet Kompozisyon Özellikleri: İki eş örneğin üst üste bindirilmesinden oluşan desende ana örnek, üç bölümlü bir palmetten çıkan iki ruminin, bir üst palmete ulaşmasıyla meydana gelmektedir. Üst kısımda, iki ruminin birleştikleri nokta bir halka ile belirlenmiştir. Rumilerin sırtları ve sapları küçük bombeler ve çıkıntılarla zenginleştirilmiştir.

69 Çizim No:7- Erzurum Çifte Minareli Medresesinden 2 Nolu Niş Örneği (Ölçek:%74 oranında küçültülmüştür) 69

70 Örnek No: 8 Resim No:36 Çizim No:8 Taş Süslemenin Cinsi: Niş Örneği Yeri: Erzurum Çifte Minareli Medresesi Kümbeti içerisi Malzemesi: Mermer Taş Süslemenin Bu günkü Durumu: Sağlam, hafif kırılmalar görülmektedir. Boyutları: Yükseklik: 50 cm Genişlik: 18 cm Derinlik: 2 cm Tekniği: Oyma Tekniği Süslemede Kullanılan Motifler: Rumi Kompozisyon Özellikleri: Rumilerden oluşmuş kıvrım dalın simetrisi alınmış ve ortada tam yanlarda yarım şemse şekli verilmiştir. Şemsenin başlangıç ve bitiş noktaları küçük birer halka ile belirlenmiştir. Rumilerin sırtları ve sapları küçük çıkıntılarla zenginleştirilmiştir. İki ruminin birleştiği nokta düğüm şeklinde süslenmiştir.

71 Çizim No:8- Erzurum Çifte Minareli Medresesinden 3 Nolu Niş Örneği (Ölçek:%84 oranında küçültülmüştür) 71

72 Örnek No: 9 Resim No:37 Çizim No:9 Taş Süslemenin Cinsi: Niş Örneği Yeri: Erzurum Çifte Minareli Medresesi Kümbeti içerisi Malzemesi: Mermer Taş Süslemenin Bu günkü Durumu: Sağlam Boyutları: Yükseklik: 38 cm Genişlik: 19 cm Derinlik: 2 cm Tekniği: Oyma Tekniği Süslemede Kullanılan Motifler: Rumi, palmet Kompozisyon Özellikleri: Palmetten çıkan iki ruminin bir üst palmette buluşmasıyla oluşan desende rumi uçlarının altta kalan uçları küçük rumilerle uzatılmıştır. Rumilerin çıkış noktaları minik birer halka ile verilmiş, sap ve sırtlarına ufak bombeler yerleştirilmiştir. Aynı desen kaydırılarak üst üste gelecek biçimde yerleştirilerek, desenin devamlılığı sağlanmıştır.

73 73 Çizim no:9- Erzurum Çifte Minareli Medresesinden 4 Nolu Niş Örneği (Ölçek:% 90 oranında küçültülmüştür)

74 Örnek No: 10 Resim No:38 Çizim No:10 Taş Süslemenin Cinsi: Niş Örneği Yeri: Erzurum Çifte Minareli Medresesi Kümbeti içerisi Malzemesi: Mermer Taş Süslemenin Bu günkü Durumu: Sağlam Boyutları: Yükseklik: 34 cm Genişlik: 18 cm Derinlik: 2 cm Tekniği: Oyma Tekniği Süslemede Kullanılan Motifler: Rumi, palmet Kompozisyon Özellikleri: Desenin bittiği ve başladığı noktayı küçük bir halka oluşturur. Kıvrık dal üzerine zarif Rumiler yerleştirilmiştir. Kıvrık dal ortada tam, yanlarda yarım palmet motifi ile sonlanır. Dalın üzeri minik bombelerle bezenmiştir. Rumilerin kesiştikleri noktalara ise ufak halkalar konulmuştur. Desen simetrik olup, aynı desen üst üste getirilerek süreklilik kazanmıştır.

75 Çizim No:10- Erzurum Çifte Minareli Medresesinden 5 Nolu Niş Örneği (Ölçek:%93 oranında küçültülmüştür) 75

76 Örnek No: 11 Resim No:39 Çizim No:11 Taş Süslemenin Cinsi: Bordür Örneği Yeri: Erzurum Çifte Minareli Medresesi güney eyvanı Malzemesi: Taş Taş Süslemenin Bugünkü Durumu: Sağlam, yer yer hafif kırılmalar var. Boyutları: Yükseklik: 44 cm Genişlik: 32 cm Derinlik: 1,5 cm Tekniği: Alçak kabartma tekniği Süslemede Kullanılan Motifler: Yıldız Kompozisyon Özellikleri: Güney eyvanı önündeki payelerin kuzey cephesinde yer alan beş şeritten biri olan bu bordür, diğerlerinden farklı olarak geometrik desenlidir. Birbiriyle bağlantılı çizgiler yan yana dizilmiş yıldız görünümü vermektedir.

77 Çizim No:11- Erzurum Çifte Minareli Medresesinden 1 nolu bordür örneği (Ölçek:% 30 küçültülmüştür) 77

78 Örnek No: 12 Resim No:40 Çizim No:12 Taş Süslemenin Cinsi: Bordür Örneği Yeri: Erzurum Çifte Minareli Medresesi güney eyvanı Malzemesi: Taş Taş Süslemenin Bugünkü Durumu: Sağlam, yer yer hafif kırılmalar görülmektedir. Boyutları: Yükseklik: 44 cm Genişlik: 16 cm Derinlik: 1,5 cm Tekniği: Yüksek kabartma tekniği Süslemede Kullanılan Motifler: Palmet, lotüs Kompozisyon Özellikleri: Bu bordür bir palmet-lotüs fistosudur. Yanındaki bordürlerden, tıpkı diğerleri gibi basit ince silmelerle ayrılmıştır.

79 79 Çizim No:12- Erzurum Çifte Minareli Medresesinden 2 nolu Bordür Örneği (Ölçek:%90 küçültülmüştür)

80 Örnek No: 13 Resim No:41 Çizim No:13 Taş Süslemenin Cinsi: Bordür Örneği Yeri: Erzurum Çifte Minareli Medresesi güney eyvanı Malzemesi: Taş Taş Süslemenin Bugünkü Durumu: Sağlam, yer yer hafif kırılmalar görülmektedir. Boyutları: Yükseklik: 44 cm Genişlik: 21 cm Derinlik: 1,5 cm Tekniği: Yüksek kabartma tekniği Süslemede Kullanılan Motifler: Palmet, rumi Kompozisyon Özellikleri: Alt kolları küçük birer palmet taşıyan rumilerden oluşan kıvrım dal şerididir.

81 Çizim No:13- Erzurum Çifte Minareli Medresesinden 3 nolu bordür örneği (Ölçek: Birebir çizim yapılmıştır.) 81

82 Örnek No: 14 Resim No:42 Çizim No:14 Taş Süslemenin Cinsi: Bordür Örneği Yeri: Erzurum Çifte Minareli Medresesi güney eyvanı Malzemesi: Taş Taş Süslemenin Bugünkü Durumu: Çok yıpranmış Boyutları: Yükseklik: 44 cm Genişlik: 29 cm Derinlik: 1,5 cm/ 2,5 cm Tekniği: Yüksek kabartma tekniği Süslemede Kullanılan Motifler: Palmet, lotüs, rumi Kompozisyon Özelliği: Bu bordür bir biri üstüne bindirilmiş iki fistodan ibarettir. İlk fisto uçlarında palmetler taşıyan lotuslardan, ikincisi ise uçlarında rumiler taşıyan bir sıra palmetten oluşmaktadır.

83 83 Çizim No:14- Erzurum Çifte Minareli Medresesinden 4 nolu Bordür Örneği (Ölçek:%92 oranında küçültülmüştür)

84 Örnek No: 15 Resim No:43 Çizim No:15 Taş Süslemenin Cinsi: Bordür Örneği Yeri: Erzurum Çifte Minareli Medresesi güney eyvanı Malzemesi: Taş Taş Süslemenin Bugünkü Durumu: Sağlam, yer yer hafif kırılmalar var. Boyutları: Yükseklik: 61 cm Genişlik: 16 cm Derinlik: 1,5 cm Tekniği: Yüksek kabartma tekniği Süslemede Kullanılan Motifler: Sekizgen Kompozisyon Özellikleri: Doğu eyvanının köşe sütuncelerini çerçeveleyen bu şerit, eğri eksenler boyunca sıralanmış düzensiz sekizgenlerin örülmesinden oluşturulmuştur.

85 Çizim No:15-Erzurum Çifte Minareli Medresesinden 5 nolu bordür örneği (Ölçek:%90 oranında küçültülmüştür) 85

86 Örnek No: 16 Resim No:44 Çizim No:16 Taş Süslemenin Cinsi: Sütun Örneği Yeri: Erzurum Çifte Minareli Medresesi eyvanı Malzemesi: Taş Taş Süslemenin Bugünkü Durumu: Sağlam, çok hafif kırılmalar görülmektedir. Boyutları: Yükseklik: 2,28 cm Genişlik: 33 x 8 cm Derinlik: 2/1 cm Tekniği: Kabartma tekniği Süslemede Kullanılan Motifler: Kaytan geçmeli çengel Kompozisyon Özellikleri: Alt kat batı revakında yer alan bu sütunda, 3 cm genişliğinde ve üçer üçer gruplandırılmış çengel şekilli kaytanlarla örgü formunu vermiştir. Sekiz köşeli sütunun süslemesi tamamlanmıştır.

87 Çizim No:16- Erzurum Çifte Minareli Medresesinden 1 nolu sütun örneği (Ölçek:%95 oranında küçültülmüştür) 87

88 Örnek No: 17 Resim No:45 Çizim No:17 Taş Süslemenin Cinsi: Sütun Örneği Yeri: Erzurum Çifte Minareli Medresesi eyvanı Malzemesi: Taş Taş Süslemenin Bugünkü Durumu: Sağlam, yer yer hafif kırılmalar görülmektedir. Boyutları: Yükseklik: 2,44 Genişlik: 32x 8 cm Derinlik: 2/1 cm Tekniği: Kabartma tekniği Süslemede Kullanılan Motifler: Kaytan geçmeli kare Kompozisyon Özelliği: Alt kat batı revakında yer alan sütun süslemesi kaydırılmış eksenler boyunca yerleştirilmiş kaytanlardan meydana gelmiştir. Kaytanların kesişmesinden oluşan karelerin her kenarında, içe veya dışa dönük küçük çıkıntılar vardır. Bu sütunun süslemesi yarım bırakılmıştır.

Samples of Stone Decorations from Erzurum s Madrasah with Double Minarets

Samples of Stone Decorations from Erzurum s Madrasah with Double Minarets KMÜ Sosyal ve Ekonomi k Araştırmalar Dergi si 14 (23): 101-107, 2012 ISSN: 1309-9132, www.kmu.edu.tr Erzurum Çifte Minareli Medrese Taş Süsleme Örnekleri* Tevhide AYDIN Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi,

Detaylı

SULTAN IZZETTIN KEYKAVUS TÜRBESİ, 1217, SİVAS

SULTAN IZZETTIN KEYKAVUS TÜRBESİ, 1217, SİVAS SELÇUKLU MİMARİSİ Selçuklular Orta Asya dan Anadolu ve Ön Asya ya yolculuklarında Afganistan, İran, Irak, Suriye topraklarındaki kültürlerden ve mimari yapılardan etkilenmiş, İslam dinini kabul ederek

Detaylı

ADANA SEYHAN - ULU CAMİ MEDRESESİ ULU CAMİ MEDRESESİ

ADANA SEYHAN - ULU CAMİ MEDRESESİ ULU CAMİ MEDRESESİ ULU CAMİ MEDRESESİ Ulu Cami Medresesi, kuzey-batı köşesine sokulmuş olan Küçük Mescit ve onun bitişiğindeki muhdes bir yapı sebebiyle düzgün bir plân şeması ve âbidevi bir görünüş arz etmez. Bununla beraber

Detaylı

ANKARA ÜNİVERSİTESİ ZİRAAT FAKÜLTESİ PEYZAJ MİMARLIĞI BÖLÜMÜ. Konu:14.YÜZYIL BEYLİKLER DÖNEMİ MİMARİSİ

ANKARA ÜNİVERSİTESİ ZİRAAT FAKÜLTESİ PEYZAJ MİMARLIĞI BÖLÜMÜ. Konu:14.YÜZYIL BEYLİKLER DÖNEMİ MİMARİSİ ANKARA ÜNİVERSİTESİ ZİRAAT FAKÜLTESİ PEYZAJ MİMARLIĞI BÖLÜMÜ Konu:14.YÜZYIL BEYLİKLER DÖNEMİ MİMARİSİ İran üzerinden geçerek Batı Anadolu'ya yerleşen Türk boyların dan bir bölümü 13. yüzyıl sonlarında

Detaylı

görülen sanat görülmektedir? dallarını belirtiniz.

görülen sanat görülmektedir? dallarını belirtiniz. Karahanlılar Dönemine ait Kalyan Minaresi (Buhara) Selçuklular Döneminden kalma bir seramik tabak Selçuklulara ait "Varka ve Gülşah adlı minyatür Türkiye Selçuklu halısı, XIII. yüzyıl İlk dönemlere Türk

Detaylı

ANKARA ÜNİVERSİTESİ ZİRAAT FAKÜLTESİ. Selçuklu Dönemi Yapıları ile Bahçe ve Peyzaj Sanatı

ANKARA ÜNİVERSİTESİ ZİRAAT FAKÜLTESİ. Selçuklu Dönemi Yapıları ile Bahçe ve Peyzaj Sanatı ANKARA ÜNİVERSİTESİ ZİRAAT FAKÜLTESİ Selçuklu Dönemi Yapıları ile Bahçe ve Peyzaj Sanatı Selçuklu Dönemi (1071-1308) Oğuzların devamı olan XI. yüzyılın yarısında kurulan, merkezi Konya olan Selçuklular

Detaylı

Üç Şerefeli Camii. Ahmet Usal - Edirne Vergi Dairesi Başkanlığı

Üç Şerefeli Camii. Ahmet Usal - Edirne Vergi Dairesi Başkanlığı Üç Şerefeli Camii Ahmet Usal - Edirne Vergi Dairesi Başkanlığı Aralık 25, 2006 2 İçindekiler 0.1 Üç Şerefeli Cami......................... 4 0.1.1 Osmanlı Mimarisinde Çığır Açan İlklerin Buluştuğu Cami............................

Detaylı

Muhammet ARSLAN KARS KÜMBET CAMİİ (ONİKİ HAVARİLER KİLİSESİ)

Muhammet ARSLAN KARS KÜMBET CAMİİ (ONİKİ HAVARİLER KİLİSESİ) Muhammet ARSLAN KARS KÜMBET CAMİİ (ONİKİ HAVARİLER KİLİSESİ) Oniki Havariler Kilisesi olarak da bilinen Kümbet Camii, Kars Kalesi nin güneye bakan yamacında bulunmaktadır. Üzerinde yapım tarihini veren

Detaylı

Ahşap İşçiliğinin 700 Yıllık Şaheseri: Eşrefoğlu Camii [Beyşehir/KONYA]

Ahşap İşçiliğinin 700 Yıllık Şaheseri: Eşrefoğlu Camii [Beyşehir/KONYA] Orta Asya'daki ağaç direkli ahşap camilerin Anadolu'daki örnekleri Selçuklu'nun ahşap ustalıkları ile 13.yy dan günümüze ulaşmıştır. Ayakta kalan örnekleri Afyon ve Sivrihisar Ulu Camileri, Ankara Arslanhane

Detaylı

- 61 - Muhteşem Pullu

- 61 - Muhteşem Pullu Asaf Bey Çıkmazı Kabaltısı Sancak Mahallesindedir. Örtüsü sivri tonozludur. Sivri kemerle güneye ve ahşap-beton sundurmalı sivri kemerle kuzeye açılır. Üzerinde kesme ve moloz taşlardan yapılmış bir ev

Detaylı

ANKARA ÜNİVERSİTESİ ZİRAAT FAKÜLTESİ PEYZAJ MİMARLIĞI BÖLÜMÜ ANADOLU SELÇUKLU DÖNEMİ BAHÇELERİ

ANKARA ÜNİVERSİTESİ ZİRAAT FAKÜLTESİ PEYZAJ MİMARLIĞI BÖLÜMÜ ANADOLU SELÇUKLU DÖNEMİ BAHÇELERİ ANKARA ÜNİVERSİTESİ ZİRAAT FAKÜLTESİ PEYZAJ MİMARLIĞI BÖLÜMÜ ANADOLU SELÇUKLU DÖNEMİ BAHÇELERİ ANADOLU SELÇUKLU CAMİİLERİ Konya Alâeddin Camii - 1155-1219 Niğde Alâeddin Camii 1223 Malatya Ulu Camii 1224

Detaylı

KİTAP TANITIMI / BOOK REVIEW. Şakir Çakmak, Erken Dönem Osmanlı Mimarisinde Taçkapılar (I ), Ankara 200 ı.

KİTAP TANITIMI / BOOK REVIEW. Şakir Çakmak, Erken Dönem Osmanlı Mimarisinde Taçkapılar (I ), Ankara 200 ı. KİTAP TANITIMI / BOOK REVIEW Şakir Çakmak, Erken Dönem Osmanlı Mimarisinde Taçkapılar (I 300-1500), Ankara 200 ı. Savaş YILDIRIM. Son yıllardaki Anadolu Türk Mimarisine yönelik araştırmalara bakıldığında

Detaylı

ERKEN OSMANLI SANATI. (Başlangıcından Fatih Dönemi Sonuna Kadar) Yıldız Demiriz

ERKEN OSMANLI SANATI. (Başlangıcından Fatih Dönemi Sonuna Kadar) Yıldız Demiriz ERKEN OSMANLI SANATI (Başlangıcından Fatih Dönemi Sonuna Kadar) Yıldız Demiriz Osmanlı mimarisinin erken döneminden günümüze gelen yapıların çoğu dini mimariye bağlıdır. Dönem üsluplarını ve plan gelişmesini

Detaylı

ULU CAMİ BATTALGAZİ - MALATYA

ULU CAMİ BATTALGAZİ - MALATYA ULU CAMİ BATTALGAZİ - MALATYA Ulu Cami / Malatya - Battalgazi YAPIM TARİHİ: İlk yapı muhtemelen I. Alaaddin Keykubat döneminde (1224 civarı ) yapılmıştır. Daha sonraları

Detaylı

ANADOLU SELÇUKLU MİMARİSİ

ANADOLU SELÇUKLU MİMARİSİ ANADOLU SELÇUKLU MİMARİSİ İlk bölümde Orta Asya mimarisinin bazı unsurlarının Anadolu yu etkilediğinden söz etmiştik. Bu etkileşim İran üzerinden Erzurum-Sivas hattından Anadolu nun batısına doğru yayılır.

Detaylı

Erzurum Çifte Minareli Medrese nin Çinileri ve Özellikleri

Erzurum Çifte Minareli Medrese nin Çinileri ve Özellikleri Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 2013 17 (2): 59-76 Erzurum Çifte Minareli Medrese nin Çinileri ve Özellikleri Nevin Ayduslu (*) Öz: Erzurum Çifte Minareli Medrese tamamlanamadığı

Detaylı

KRONOLOJİK İSLAM MİMARİSİ 3 FATIMİLER-GAZNELİLER

KRONOLOJİK İSLAM MİMARİSİ 3 FATIMİLER-GAZNELİLER KRONOLOJİK İSLAM MİMARİSİ 3 FATIMİLER-GAZNELİLER Fatımiler Hz. Muhammed in kızı Fatma nın soyundan geldiklerine inanılan dini bir hanedanlıktır.tarihsel olarak Fatımiler İspanya Emevileri ile Bağdat taki

Detaylı

Vakıflar Genel Müdürlüğü Vakıf Medeniyeti 2011 Takvimi

Vakıflar Genel Müdürlüğü Vakıf Medeniyeti 2011 Takvimi Vakıflar Genel Müdürlüğü Vakıf Medeniyeti Takvimi Minber: Yükseklik manasına gelmektedir. İlk defa Hz. Peygamber in ayakta yorulmaması ve dayanması için Mescid i Saadet te hurma ağacından bir direk konmuş

Detaylı

Ankara da SELÇUKLU MİRASI. Arslanhane Camii. (Ahi Şerafeddin) 58 YEDİKITA

Ankara da SELÇUKLU MİRASI. Arslanhane Camii. (Ahi Şerafeddin) 58 YEDİKITA Ankara da SELÇUKLU MİRASI Arslanhane Camii (Ahi Şerafeddin) 58 YEDİKITA Çizim: Yük. Mim. Mehmet Emin Yılmaz 11. yüzyıldan başlayarak Anadolu ya yerleşmeye başlayan Türkler, doğuda Ermeni ve Gürcü yapıları,

Detaylı

ANADOLU DA TEK ÖRNEK: RÖLYEF TUĞLALI ÇİNİ MOZAİK (ERZURUM ÇİFTE MİNARELİ MEDRESE)

ANADOLU DA TEK ÖRNEK: RÖLYEF TUĞLALI ÇİNİ MOZAİK (ERZURUM ÇİFTE MİNARELİ MEDRESE) EKEV AKADEMİ DERGİSİ Yıl: 15 Sayı: 49 (Güz 2011) 141 ANADOLU DA TEK ÖRNEK: RÖLYEF TUĞLALI ÇİNİ MOZAİK Nevin AYDUSLU (*) Özet Hatuniye Medresesi, daha çok Çifte Minareli Medrese olarak tanınan, Anadolu

Detaylı

Zeitschrift für die Welt der Türken Journal of World of Turks ORTA ÇAĞ TAŞ İŞÇİLİĞİNDE PALMET MOTİFİ: KAYSERİ ÖRNEĞİ

Zeitschrift für die Welt der Türken Journal of World of Turks ORTA ÇAĞ TAŞ İŞÇİLİĞİNDE PALMET MOTİFİ: KAYSERİ ÖRNEĞİ ZfWT Zeitschrift für die Welt der Türken Journal of World of Turks ORTA ÇAĞ TAŞ İŞÇİLİĞİNDE PALMET MOTİFİ: KAYSERİ ÖRNEĞİ THE PALMETTE MOTIF IN MEDIEVAL STONE ORNAMENTATION: KAYSERİ REFERENCE Lokman TAY

Detaylı

Haçlı Seferlerinin hızının azaldığı 13. yüzyılın ilk yarısı Anadolu Selçukluları için bir yayılma ve yerleşme dönemi olmuşken, İlhanlı vesayeti

Haçlı Seferlerinin hızının azaldığı 13. yüzyılın ilk yarısı Anadolu Selçukluları için bir yayılma ve yerleşme dönemi olmuşken, İlhanlı vesayeti Selçuklular, 1100 KAPALI MEDRESELER Haçlı Seferlerinin hızının azaldığı 13. yüzyılın ilk yarısı Anadolu Selçukluları için bir yayılma ve yerleşme dönemi olmuşken, İlhanlı vesayeti altında geçen ikinci

Detaylı

ÖNSÖZ... İÇİNDEKİLER... RESİMLER LİSTESİ... ÇİZİMLER HİSTESİ... Birinci Bölüm TANIMLAR VE TÜRK ÇİNİ SANATININ TARİHİ GELİŞİMİ

ÖNSÖZ... İÇİNDEKİLER... RESİMLER LİSTESİ... ÇİZİMLER HİSTESİ... Birinci Bölüm TANIMLAR VE TÜRK ÇİNİ SANATININ TARİHİ GELİŞİMİ İçindekiler 1 İçindekiler ÖNSÖZ... İÇİNDEKİLER... RESİMLER LİSTESİ... ÇİZİMLER HİSTESİ... Birinci Bölüm TANIMLAR VE TÜRK ÇİNİ SANATININ TARİHİ GELİŞİMİ 1.1. Seramiğin Tanımı... 1.2. Çininin Tanımı... 1.3.

Detaylı

CAMÝÝ VE MESCÝTLER. Nevþehirli Damat Ýbrahim Paþa Camisi (Kurþunlu Cami) (Merkez)

CAMÝÝ VE MESCÝTLER. Nevþehirli Damat Ýbrahim Paþa Camisi (Kurþunlu Cami) (Merkez) CAMÝÝ VE MESCÝTLER Ekleyen kapadokya Pazartesi, 12 Mayýs 2008 Son Güncelleme Pazar, 24 Aðustos 2008 Nevþehirli Damat Ýbrahim Paþa Camisi (Kurþunlu Cami) (Merkez) Nevþehir il merkezinde bulunan Damat Ýbrahim

Detaylı

PERVARİ İLÇESİ. Siirt deki Kültür Varlıkları

PERVARİ İLÇESİ. Siirt deki Kültür Varlıkları PERVARİ İLÇESİ Siirt deki Kültür Varlıkları 185 3.6. PERVARİ İLÇESİ 3.6.1. PALAMUT KÖYÜ UMURLU MEZRASI HANI Han Umurlu Mezrasının hemen dışındadır. Yapı üzerinde kim tarafından ve ne zaman yaptırıldığını

Detaylı

3. AHMET ÇEŞMESİ (İSTANBUL - SULTANAHMET MEYDANI)

3. AHMET ÇEŞMESİ (İSTANBUL - SULTANAHMET MEYDANI) 3. AHMET ÇEŞMESİ (İSTANBUL - SULTANAHMET MEYDANI) İstanbul da Bâb-ı Hümâyun ile Ayasofya arasında XVIII. yüzyıla ait büyük meydan çeşmesi ve sebil. Osmanlı dönemi Türk sanatının çeşme mimarisinde meydana

Detaylı

BİR SELÇUKLU ÇİNİ TEKNİĞİ; SIR KAZIMA. Nevin AYDUSLU. Yrd.Doç.Dr., Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi. Seramik Bölümü

BİR SELÇUKLU ÇİNİ TEKNİĞİ; SIR KAZIMA. Nevin AYDUSLU. Yrd.Doç.Dr., Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi. Seramik Bölümü BİR SELÇUKLU ÇİNİ TEKNİĞİ; SIR KAZIMA Nevin AYDUSLU Yrd.Doç.Dr., Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Seramik Bölümü nayduslu@atauni.edu.tr Öz Sır kazıma tekniği, Selçuklu çini tekniklerinden

Detaylı

KRONOLOJİK İSLAM MİMARİSİ 2 SASANİLER-İSPANYA EMEVİLERİ-TULUNOĞULLARI

KRONOLOJİK İSLAM MİMARİSİ 2 SASANİLER-İSPANYA EMEVİLERİ-TULUNOĞULLARI KRONOLOJİK İSLAM MİMARİSİ 2 SASANİLER-İSPANYA EMEVİLERİ-TULUNOĞULLARI SASANİLER (226-651) Sasaniler daha sonra Emevi ve Abbasi Devletlerinin hüküm sürdüğü bölgenin doğudaki (çoğunlukla Irak) bölümüne hükmetmiştir.

Detaylı

Cumhuriyet Dönemi nde ;

Cumhuriyet Dönemi nde ; O Orta Asya Türklerinin bahçe düzenlemeleri hakkındaki bilgilerimiz oldukça kısıtlıdır. Bunun en büyük nedeni belki de Türklerin mekan olusturmada toprak, kerpic gibi cabuk dağılan malzeme kullanmalarının

Detaylı

T.C. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ SÜREKLİ EĞİTİM UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ KLASİK TÜRK BEZEME SANATLARI ATÖLYESİ

T.C. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ SÜREKLİ EĞİTİM UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ KLASİK TÜRK BEZEME SANATLARI ATÖLYESİ TEZHİP I. SINIF GÜZ DÖNEMİ 12 Ekim 2015 Açılış Toplantısı ve Tezhip Sanatı Hakkında Bilgi; (motifler, hatailer, yapraklar) 19 Ekim 2015 Hatai çizimleri, kurşun kalem çalışması 26 Ekim 2015 Yaprak çizimleri,

Detaylı

TEZHİP I. SINIF GÜZ DÖNEMİ 09.10.2017 Açılış Toplantısı ve Tezhip Sanatı Hakkında Bilgi; (motifler, hatailer, yapraklar) 16.10.2017 Hatai çizimleri, kurşun kalem çalışması 23.10.2017 Yaprak çizimleri,

Detaylı

T.C. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ SÜREKLİ EĞİTİM UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ KLASİK TÜRK BEZEME SANATLARI ATÖLYESİ

T.C. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ SÜREKLİ EĞİTİM UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ KLASİK TÜRK BEZEME SANATLARI ATÖLYESİ TEZHİP I. SINIF GÜZ DÖNEMİ 10.10.2016 Açılış Toplantısı ve Tezhip Sanatı Hakkında Bilgi; (motifler, hatailer, yapraklar) 17.10.2016 Hatai çizimleri, kurşun kalem çalışması 24.10.2016 Yaprak çizimleri,

Detaylı

SELÇUKLU MİMARİSİ BAHAR YARIYILI YRD.DOÇ.DR. BANU ÇELEBİOĞLU

SELÇUKLU MİMARİSİ BAHAR YARIYILI YRD.DOÇ.DR. BANU ÇELEBİOĞLU SELÇUKLU MİMARİSİ 2017-18 BAHAR YARIYILI YRD.DOÇ.DR. BANU ÇELEBİOĞLU SELÇUKLU MİMARİSİ - Türklerin ilk tarihi belgelerini Göktürk İmparatorluğu (VI-VII. yy) ile bıraktıklarını görüyoruz. Türk unvanını

Detaylı

Çinileri. Topkapı Sarayı. Harem Dairesi

Çinileri. Topkapı Sarayı. Harem Dairesi Topkapı Sarayı Harem Dairesi Çinileri Topkapı Sarayının inşaatına 1465 yılında Fatih Sultan Mehmet tarafından başlanmış ve 1478 yılında tamamlanmıştır. Saray 18. yüzyıl dek pek çok onarımlar ve ek yapılara

Detaylı

T.C. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ SÜREKLİ EĞİTİM UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ KLASİK TÜRK BEZEME SANATLARI ATÖLYESİ

T.C. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ SÜREKLİ EĞİTİM UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ KLASİK TÜRK BEZEME SANATLARI ATÖLYESİ TEZHİP I. SINIF (A) GÜZ DÖNEMİ 13 Ekim 2014 9.30-12.30 13.30-16.00 Açılış Toplantısı ve Tezhip Sanatı Hakkında Bilgi; (motifler, hatailer, yapraklar) 20 Ekim 2014 9.30-12.30 13.30-16.00 Hatai çizimleri,

Detaylı

TEZHİP I. SINIF GÜZ DÖNEMİ 15.10.2018 Açılış Toplantısı ve Tezhip Sanatı Hakkında Bilgi; (motifler, hatailer, yapraklar) 22.10.2018 Hatai çizimleri, kurşun kalem çalışması 05.11.2018 Yaprak çizimleri,

Detaylı

ĐSTANBUL KÜLLĐYELERĐ (FATĐH / SULTAN SELĐM / ŞEHZADE MEHMET) TEKNĐK GEZĐSĐ RAPORU

ĐSTANBUL KÜLLĐYELERĐ (FATĐH / SULTAN SELĐM / ŞEHZADE MEHMET) TEKNĐK GEZĐSĐ RAPORU ĐSTANBUL KÜLLĐYELERĐ (FATĐH / SULTAN SELĐM / ŞEHZADE MEHMET) TEKNĐK GEZĐSĐ RAPORU Fakültemiz lisans programında açılan MĐM 376 Anadolu Uygarlıkları Teknik Seçmeli Dersi kapsamında yapılması planlanan Đstanbul

Detaylı

İSTANBUL DA, XIX. YÜZYIL OSMANLI MİMARLIĞINDA GÖRÜLEN AMPİR ÜSLUPTAKİ MADENİ ŞEBEKELER

İSTANBUL DA, XIX. YÜZYIL OSMANLI MİMARLIĞINDA GÖRÜLEN AMPİR ÜSLUPTAKİ MADENİ ŞEBEKELER Sanat Tarihi Dergisi Sayı/Number:XIII/1 Nisan/April2004, 169-180 İSTANBUL DA, XIX. YÜZYIL OSMANLI MİMARLIĞINDA GÖRÜLEN AMPİR ÜSLUPTAKİ MADENİ ŞEBEKELER Kadriye Figen VARDAR Osmanlı Devleti XVIII. yüzyıldan

Detaylı

Evlerin sokağa açılan kapıları düz atkılı ya da kemerli dikdörtgendir. Tek kanatlıdır ve ahşap ya da demirdendir.

Evlerin sokağa açılan kapıları düz atkılı ya da kemerli dikdörtgendir. Tek kanatlıdır ve ahşap ya da demirdendir. Konutlarda genellikle beyaz kesme taş, yer yer de bağdadi tekniğinde ahşap kullanılmıştır. Yerli dile 'Sacak' (Köşk) denen çıkmalar ahşap ya da taş konsollara oturan ahşap hatıllarla desteklenir. Orhan

Detaylı

GÖRSEL SANATLAR. Mehmet KURTBOĞAN

GÖRSEL SANATLAR. Mehmet KURTBOĞAN GÖRSEL SANATLAR Mehmet KURTBOĞAN TÜRK SÜSLEME SANATLARI??? NELERDİR? Türk süsleme sanatları a) Tezhip b) Hat c) Ebru ç) Çini d) Minyatür e) Cam bezeme (Vitray) f) Bakırcılık g) Cilt sanatı h)halı sanatı

Detaylı

KRONOLOJİK İSLAM MİMARİSİ

KRONOLOJİK İSLAM MİMARİSİ KRONOLOJİK İSLAM MİMARİSİ 1 632-1258 HALİFELER DÖNEMİ (632-661) Hz. Ebubekir, Hz. Ömer, Hz. Osman ve Hz. Ali, her biri İslam ın yayılması için çalışmıştır. Hz. Muhammed in 632 deki vefatından sonra Arap

Detaylı

Kurşunlu Camii. Kayseri deki Sinan. Kurşunlu Camii, klasik dönem Osmanlı mimarisinin Kayseri deki özgün eserlerinden biridir. 16.

Kurşunlu Camii. Kayseri deki Sinan. Kurşunlu Camii, klasik dönem Osmanlı mimarisinin Kayseri deki özgün eserlerinden biridir. 16. Kayseri deki Sinan Kurşunlu Camii Kurşunlu Camii, klasik dönem Osmanlı mimarisinin Kayseri deki özgün eserlerinden biridir. 16. yüzyıl mimari karakterini taşıyan tek kubbeli, tek minareli, son cemaat mahalli

Detaylı

Ülkeye özgü el sanatları teknikleri ve malzemeleri vaka çalışmaları

Ülkeye özgü el sanatları teknikleri ve malzemeleri vaka çalışmaları Ülkeye özgü el sanatları teknikleri ve malzemeleri vaka çalışmaları ARCHE - Mesleki Eğitimde Yapısal Kültürel Değerler Project No. LLP-LdV-TOI-2010-DE-147 327 Bu çalışma sadece yazarın görüşlerini yansıtır

Detaylı

Ramazanoğlu Medresesi: 1540 yılında yapılmış klasik Osmanlı medresesidir.

Ramazanoğlu Medresesi: 1540 yılında yapılmış klasik Osmanlı medresesidir. Atatürk Müzesi Müze binası, eski Adana nın merkezi olan tarihi Tepebağ da, 19. yüzyılda yapılmış geleneksel Adana evlerindendir. İki katlı, cumbalı, kırma çatılı, kâgir bir yapıdır. Bu özellikleri nedeniyle

Detaylı

12. Hafta : Klasik Dönem Osmanlı Sanatı. Klasik Dönem Osmanlı Sanatı. Yıldız Demiriz

12. Hafta : Klasik Dönem Osmanlı Sanatı. Klasik Dönem Osmanlı Sanatı. Yıldız Demiriz 12. Hafta : Klasik Dönem Osmanlı Sanatı Klasik Dönem Osmanlı Sanatı Yıldız Demiriz İkinci Bayezid döneminden 16. yüzyılın sonuna kadar olan süre, Osmanlı mimarisinin Klasik Dönemi olarak adlandırılır.

Detaylı

ZEMİN KAT: 1. NORMAL KAT: 2. NORMAL KAT: ÇATI KATI: ÇATI ARASI KATI: 230 ADA 22 PARSEL :

ZEMİN KAT: 1. NORMAL KAT: 2. NORMAL KAT: ÇATI KATI: ÇATI ARASI KATI: 230 ADA 22 PARSEL : AHMET AFİF PAŞA YALISI 1 230 ADA 21 PARSEL EK-1 Ahmet Afif Paşa Yalısı, Boğaziçi İstinye Koyu nun yakınında, Köybaşı Caddesine 25 m, Boğaz a 40 m cepheli 2.248,28 m² yüzölçümlü arsa üzerinde 1910 yılında

Detaylı

T.C. ŞIRNAK VALİLİĞİ 1990 ULUDERE

T.C. ŞIRNAK VALİLİĞİ 1990 ULUDERE T.C. ŞIRNAK VALİLİĞİ 1990 ULUDERE Mir (Cencekir) Kalesi:...9 Geramon Kilisesi...40 Halmun (Elamun) Kilisesi...4 Beyaz Köprü...46 Köprü...47 AVRUPA KONSEYİ DOĞAL VE KÜLTÜREL VARLIKLARI KORUMA ENVANTERİ

Detaylı

ARTUKLU DÖNEMİ ESERLERİ Anadolu da ilk köprüleri yaptılar.

ARTUKLU DÖNEMİ ESERLERİ Anadolu da ilk köprüleri yaptılar. ARTUKLU DÖNEMİ ESERLERİ Anadolu da ilk köprüleri yaptılar. ( 1102 1409 ) Diyarbakır, Harput, Mardin Diyarbakır Artuklu Sarayı İlk Artuklu Medresesi İlgazi tarafundan Halep te yaptırıldı. Silvan (Meyyafarkin)

Detaylı

PRT 403 Geç Asur-Geç Babil Arkeolojisi

PRT 403 Geç Asur-Geç Babil Arkeolojisi PRT 403 Geç Asur-Geç Babil Arkeolojisi 12. Babil Arkeolojisine giriş. Nabupolazar ve Nabukadnezar Dönemi Babil, İştar Kapısı Babil Kenti Kentin Geç Babil Dönemi plan şeması, 1.8 km. uzunluğunda şehrin

Detaylı

KANUNİ SULTAN SÜLEYMAN TÜRBESİ

KANUNİ SULTAN SÜLEYMAN TÜRBESİ KANUNİ SULTAN SÜLEYMAN TÜRBESİ İstanbul, Süleymaniye de, Süleymaniye Külliyesi içinde, güney yönünde, caminin mihrap duvarı arkasındaki hazire alanı içinde yer alan Kanunî Sultan Süleyman Türbesi, Mimar

Detaylı

"MİMARİ ÖZELLİKLERİ VE SÜSLEMELERİ AÇISINDAN ADANADAKİ ESKİ CAMİLER VE GÜNÜMÜZDEKİ DURUMLARI"

MİMARİ ÖZELLİKLERİ VE SÜSLEMELERİ AÇISINDAN ADANADAKİ ESKİ CAMİLER VE GÜNÜMÜZDEKİ DURUMLARI "MİMARİ ÖZELLİKLERİ VE SÜSLEMELERİ AÇISINDAN ADANADAKİ ESKİ CAMİLER VE GÜNÜMÜZDEKİ DURUMLARI" Öğr.Gör. Atanur Meriç İlk çağlardan beri bir konaklama yeri olan Adana, aynı zamanda önemli bir güzergahın,

Detaylı

2» Sergi. SELÇUKLU SANATI9ndaıı. örnekler. YAPI ve KREDİ BANKASI. MALAZGİRT ZAFERİ'nin. yıldönümünde. Kültür ve Sanat Hizmetlerinden : 900.

2» Sergi. SELÇUKLU SANATI9ndaıı. örnekler. YAPI ve KREDİ BANKASI. MALAZGİRT ZAFERİ'nin. yıldönümünde. Kültür ve Sanat Hizmetlerinden : 900. YAPI ve KREDİ BANKASI Kültür ve Sanat Hizmetlerinden : 2» Sergi MALAZGİRT ZAFERİ'nin 900. yıldönümünde SELÇUKLU SANATI9ndaıı örnekler 26 Ağustos Perşembe 2 Ekim Cumartesi 1971 26 Ağustos 1071 Malazgirt

Detaylı

TİLLO İLÇESİ. Siirt deki Kültür Varlıkları

TİLLO İLÇESİ. Siirt deki Kültür Varlıkları TİLLO İLÇESİ Siirt deki Kültür Varlıkları 43 3.2. TİLLO İLÇESİ 3.2.1. İBRAHİM HAKKI (İSMAİL FAKİRULLAH) TÜRBESİ Tillo merkezde İsmail Fakirullah mezarlığının içerisindedir. Üzerinde kim tarafından ve ne

Detaylı

TÜRKİYE PEYZAJI (FAKÜLTE)

TÜRKİYE PEYZAJI (FAKÜLTE) TÜRKİYE PEYZAJI (FAKÜLTE) YRD.DOÇ.DR.IŞIL KAYMAZ, 2017, ANKARA ANKARA ÜNİVERSİTESİ ZİRAAT FAKÜLTESİ BU SUNUMU KAYNAK GÖSTERMEDEN KULLANMAYINIZ YA DA ÇOĞALTMAYINIZ! Türk Bahçesi Günümüze kadar gelen bazı

Detaylı

SELANİK AYASOFYA CAMİSİ

SELANİK AYASOFYA CAMİSİ SELANİK AYASOFYA CAMİSİ BAKİ SARI SAKAL SELANİK AYASOFYA CAMİSİ Aya Sofya (Azize Sofya) tapınağı Selanik in merkezinde, Ayasofya ve Ermou sokaklarının kesiştiği noktadadır. Kutsal İsa ya, Tanrının gerçek

Detaylı

Genel Hatlarıyla Hindistan daki Türk Sanatı

Genel Hatlarıyla Hindistan daki Türk Sanatı Fen Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü Genel Hatlarıyla Hindistan daki Türk Sanatı Kemal Esmek, 019 2014, MANİSA Hindistan a gelen Türkler, Hint mimarisine ilgi göstermeseler de, eski tapınakların

Detaylı

Kitap Tanıtımı, Eleştiri ve Çeviri Dergisi Journal of Book Notices, Reviews and Translations

Kitap Tanıtımı, Eleştiri ve Çeviri Dergisi Journal of Book Notices, Reviews and Translations www.libridergi.org Kitap Tanıtımı, Eleştiri ve Çeviri Dergisi Journal of Book Notices, Reviews and Translations Volume II (2016) S. KILIÇ, Antalya da Tek Kubbeli Cami ve Mescitler (Osmanlı Dönemi). Antalya

Detaylı

T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI MEGEP (MESLEKİ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ) SERAMİK VE CAM TEKNOLOJİSİ RUMİ MOTİFLERİ -1

T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI MEGEP (MESLEKİ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ) SERAMİK VE CAM TEKNOLOJİSİ RUMİ MOTİFLERİ -1 T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI MEGEP (MESLEKİ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ) SERAMİK VE CAM TEKNOLOJİSİ RUMİ MOTİFLERİ -1 ANKARA 2008 Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen

Detaylı

SAHİP ATA KÜLLİYESİ RÖLÖVE ÖRNEĞİ

SAHİP ATA KÜLLİYESİ RÖLÖVE ÖRNEĞİ SAHİP ATA KÜLLİYESİ RÖLÖVE ÖRNEĞİ Murat Yakar 1, Osman Orhan 1*, Ali Ulvi 2, Abdurahman Yasin Yiğit 1, Mehmet Mesut Yüzer 1 1 Selçuk Üniversitesi,Mühendislik Fakültesi, Harita Mühendisliği Bölümü, 42060,

Detaylı

Yrd. Doç. Dr. Şahabettin OZTURK' - Yrd. Doç. Dr. Mehmet TOP** HAKKÂRİ MEYDAN MEDRESESİ

Yrd. Doç. Dr. Şahabettin OZTURK' - Yrd. Doç. Dr. Mehmet TOP** HAKKÂRİ MEYDAN MEDRESESİ Yrd. Doç. Dr. Şahabettin OZTURK' - Yrd. Doç. Dr. Mehmet TOP** HAKKÂRİ MEYDAN MEDRESESİ Hakkâri ili Türkiye'nin güneydoğusunda yer alan oldukça engebeli bir coğrafi yapıya sahip yerleşim alanlarından biridir.

Detaylı

Gulnara KANBEROVA 1 Serap BULAT 2 İSHAK PAŞA İLE ŞEKİ HAN SARAYI MİMARLIK DESEN ve FORMLARININ GEOMETRİK KURULUŞLARI

Gulnara KANBEROVA 1 Serap BULAT 2 İSHAK PAŞA İLE ŞEKİ HAN SARAYI MİMARLIK DESEN ve FORMLARININ GEOMETRİK KURULUŞLARI Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 3, Sayı: 9, Mart 2015, s. 48-56 Gulnara KANBEROVA 1 Serap BULAT 2 İSHAK PAŞA İLE ŞEKİ HAN SARAYI MİMARLIK DESEN ve FORMLARININ GEOMETRİK KURULUŞLARI Özet Sultanlar,

Detaylı

Abd-i Kethüda (Cücük) Camisi

Abd-i Kethüda (Cücük) Camisi Eski Mağara Camisi'ne Yeni Mağara Camisi'nin batı duvarının yanından gidilerek ulaşılmaktadır. Tamamen terk edilmiş olan yapının içinin ve cephesi her geçen gün daha fazla tahrip olduğu görülmektedir.

Detaylı

Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 2, Sayı: 2/1, Haziran 2014, s

Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 2, Sayı: 2/1, Haziran 2014, s Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 2, Sayı: 2/1, Haziran 2014, s. 121-132 Oktay HATİPOĞLU 1 USTA ŞAGİRD (ULU) KÜMBETİ TAŞ SÜSLEMELERİ Özet Türkiye nin doğusunda, Bitlis iline bağlı bir ilçe olan

Detaylı

ALİ PASA KÜTÜPHAIIESİ

ALİ PASA KÜTÜPHAIIESİ Şehit Ali Paşa Kütüphanesinde (giriş, sol taraf) üst nişlerden biri. - One of the upper niches (entrance, left side) in the Şehit Ali Pasha Library. ALİ PASA KÜTÜPHAIIESİ İstanbul'un fethinden sonra dini

Detaylı

13. YÜZYIL ANODOLU TAÇKAPILARI NDA BULUNAN KUŞATMA KEMERLERİ TEZYİNATI HAKKINDA BİR DEĞERLENDİRME

13. YÜZYIL ANODOLU TAÇKAPILARI NDA BULUNAN KUŞATMA KEMERLERİ TEZYİNATI HAKKINDA BİR DEĞERLENDİRME 13. YÜZYIL ANODOLU TAÇKAPILARI NDA BULUNAN KUŞATMA KEMERLERİ TEZYİNATI HAKKINDA BİR DEĞERLENDİRME Çiğdem ÖNKOL ERTUNÇ 1 ÖZ Anadolu Selçuklu medeniyeti çok sayıdaki mimari yapısı ve bezeme unsurları ile

Detaylı

CAMİ MİMARİSİ EMEVİLER EMEVİLER DEVRİ EMEVİLER DEVRİ EMEVİLER DEVRİ ENDÜLÜS EMEVİ DEVLETİ OSMANLI MİMARLIĞI

CAMİ MİMARİSİ EMEVİLER EMEVİLER DEVRİ EMEVİLER DEVRİ EMEVİLER DEVRİ ENDÜLÜS EMEVİ DEVLETİ OSMANLI MİMARLIĞI CAMİ MİMARİSİ EMEVİLER 661-750 Y. Doç. Dr. UZAY YERGÜN EMEVİLER DEVRİ EMEVİLER DEVRİ TUNUS KAYRAVAN 670-726 (F: A.Ç., 2006) ŞAM EMEVİYE, 706-714 EMEVİLER DEVRİ ENDÜLÜS EMEVİ DEVLETİ 756-1031 KUDÜS MESCİD-ÜL

Detaylı

ANTİK ÇAĞDA ANADOLU ANATOLIA AT ANTIQUITY KONU 3 FRİGLER 1

ANTİK ÇAĞDA ANADOLU ANATOLIA AT ANTIQUITY KONU 3 FRİGLER 1 ANTİK ÇAĞDA ANADOLU ANATOLIA AT ANTIQUITY KONU 3 FRİGLER 1 Frigler Frigler Troya VII-a nın tahribinden (M.Ö. 1190) hemen sonra Anadolu ya Balkanlar üzerinden gelen Hint Avupa kökenli kavimlerden biridir.

Detaylı

Önce ıznik, sonra Konya yı başkent yapan Anadolu Selçuklularının ikinci derecede merkezleri Kayseri ve Sivas ile çevreleri olmuştur.

Önce ıznik, sonra Konya yı başkent yapan Anadolu Selçuklularının ikinci derecede merkezleri Kayseri ve Sivas ile çevreleri olmuştur. ANADOLU DA SELÇUKLU ÇAĞI MİMARLIĞI Ara Altun 1071 Malazgirt Savaşından sonra tümüyle Türklere açılan Anadolu da, 13. yüzyılın sonuna kadar süren bir dönemin sanatına verilen genel isim, Selçuklu Çağı Sanatı

Detaylı

Zeitschrift für die Welt der Türken Journal of World of Turks ÜSLUPSAL ÖZELLİKLERİ TEMELİNDE TOKAT GÖK MEDRESE YE YENİDEN BAKIŞ

Zeitschrift für die Welt der Türken Journal of World of Turks ÜSLUPSAL ÖZELLİKLERİ TEMELİNDE TOKAT GÖK MEDRESE YE YENİDEN BAKIŞ ZfWT Vol. 7, No. 2 (2015) Zeitschrift für die Welt der Türken Journal of World of Turks ÜSLUPSAL ÖZELLİKLERİ TEMELİNDE TOKAT GÖK MEDRESE YE YENİDEN BAKIŞ A NEW POINT OF VIEW TOWARD TOKAT GÖK MEDRESE WITH

Detaylı

BAYKAN İLÇESİ. Siirt deki Kültür Varlıkları

BAYKAN İLÇESİ. Siirt deki Kültür Varlıkları BAYKAN İLÇESİ Siirt deki Kültür Varlıkları 75 3.3. BAYKAN İLÇESİ 3.3.1. VEYSEL KARANÎ TÜRBESİ Baykan ilçesine bağlı Ziyâret beldesindeki Veysel Karanî Câmii ve Türbesi nin ne zaman ve kimler tarafında

Detaylı

6. ÜNİTE: Türklerde Sanat A. İLK TÜRK DEVLETLERİNDE SANAT

6. ÜNİTE: Türklerde Sanat A. İLK TÜRK DEVLETLERİNDE SANAT 6. ÜNİTE: Türklerde Sanat A. İLK TÜRK DEVLETLERİNDE SANAT Bozkırlının nazarında sabit olan şeyin faydası yoktur. O, her an harekete hazır olmalı, kolayca yer değiş-tirebilmelidir. Bu yüzden eski Türkler

Detaylı

EDİRNE DEKÎ ESKÎ ESER ONARIM ÇALIŞMALARI

EDİRNE DEKÎ ESKÎ ESER ONARIM ÇALIŞMALARI EDİRNE DEKÎ ESKÎ ESER ONARIM ÇALIŞMALARI N.Cansen KIUÇÇOTE Rest.Uzm.Y.Mimar ayın Konuklar, Vakıflar Genel Müdürlüğü, Eski Eser Onarım çalışmaları içerisinde Edime İlinde oldukça kapsamlı restorasyonlara

Detaylı

Ahlat Arkeoloji Kazı. Çini Örnekleri ve EL SANATLARI KATALOĞU

Ahlat Arkeoloji Kazı. Çini Örnekleri ve EL SANATLARI KATALOĞU Ahlat Arkeoloji Kazı Çini Örnekleri ve EL SANATLARI KATALOĞU Ahlat Arkeoloji Kazı Çini Örnekleri AHLAT ARKEOLOJİ KAZI ÇİNİ ÖRNEKLERİ AHLAT ARKEOLOJİ KAZI ÇİNİ ÖRNEKLERİ AHLAT ARKEOLOJİ KAZI ÇİNİ ÖRNEKLERİ

Detaylı

COĞRAFİ YAPISI VE İKLİMİ:

COĞRAFİ YAPISI VE İKLİMİ: TARİHİ : Batı Toroslar ın zirvesinde 1288 yılında kurulan Akseki İlçesi nin tarihi, Roma İmparatorluğu dönemlerine kadar uzanmaktadır. O devirlerde Marla ( Marulya) gibi isimlerle adlandırılan İlçe, 1872

Detaylı

Adres: Atatürk Mah. 75.Yıl Kültür Merkezi ERZİNCAN Tlf: 0446 214 80 21 ERZİNCAN KEMALİYE OCAK KÖYÜ ÖZEL MÜZESİ

Adres: Atatürk Mah. 75.Yıl Kültür Merkezi ERZİNCAN Tlf: 0446 214 80 21 ERZİNCAN KEMALİYE OCAK KÖYÜ ÖZEL MÜZESİ ERZİNCAN MÜZESİ 75.Yıl Kültür Merkezi kompleksi içerisinde Müze bölümleri de yer almaktadır. Açık hava müzesi, teşhir salonu, depolar ve idari odaların fiziki inşaatı tamamlanmış olup, hizmete hazır durumdadır.

Detaylı

İZMİR, TİRE, YAVUKLUOĞLU (YOĞURTLUOĞLU) KÜLLİYESİ

İZMİR, TİRE, YAVUKLUOĞLU (YOĞURTLUOĞLU) KÜLLİYESİ İZMİR, TİRE, YAVUKLUOĞLU (YOĞURTLUOĞLU) KÜLLİYESİ Nadir TOPKARAOGLU-A.Yakup KESlCl TjTjİİj ülliye, Tire llçesi'nin batı ucunda, Turan Mahallesi, Beyler Deresi mevkiinde yeralmaktadır.^- ^ i Külliye; cami,

Detaylı

2419 ADA 45 PARSEL MİMARİ PROJE RAPORLARI

2419 ADA 45 PARSEL MİMARİ PROJE RAPORLARI UNESCO DÜNYA MİRASI ALANI İÇERİSİNDE YER ALAN ZEYREK BÖLGESİNDE 2419 ( 13,34,35,42,45,50,51,52,58,59,68 PARSELLER) NO'LU ADADA SİVİL MİMARLIK ÖRNEĞİ YAPILARIN RÖLÖVE, RESTİTÜSYON, RESTORASYON PROJELERİ

Detaylı

ERUH İLÇESİ. Siirt deki Kültür Varlıkları

ERUH İLÇESİ. Siirt deki Kültür Varlıkları ERUH İLÇESİ Siirt deki Kültür Varlıkları 115 3.4. ERUH İLÇESİ 3.4.1. EMİR NASREDDİN KÜLLİYESİ Eruh a bağlı Kavaközü Köyü nde, vadi içindedir. Külliyeyi oluşturan yapıların hiç birisinin üzerinde kim tarafından

Detaylı

MİLAS FİRUZ BEY CAMİİ SÜSLEMELERİ THE ORNAMENTS OF MİLAS FİRUZ BEY MOSQUE Emine KAYHAN Sema ETİKAN **

MİLAS FİRUZ BEY CAMİİ SÜSLEMELERİ THE ORNAMENTS OF MİLAS FİRUZ BEY MOSQUE Emine KAYHAN Sema ETİKAN ** Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi The Journal of International Social Research Cilt: 10 Sayı: 49 Volume: 10 Issue: 49 Nisan 2017 April 2017 www.sosyalarastirmalar.com Issn: 1307-9581 MİLAS FİRUZ

Detaylı

TÜRK MİMARLIK TARİHİ

TÜRK MİMARLIK TARİHİ düzen ve anlam düzen ve anlam Bartolomeu Velho,1568 düzen ve anlam düzen ve anlam düzen ve anlam düzen ve anlam düzen ve anlam düzen ve anlam ideal olanı bulmak ideal olanı bulmak Bu dünya benim tasarımımdır.

Detaylı

BAYBURT ULU CAMİİ MİNARESİNİN ÇİNİ ÖZELLİKLERİ*

BAYBURT ULU CAMİİ MİNARESİNİN ÇİNİ ÖZELLİKLERİ* BAYBURT ULU CAMİİ MİNARESİNİN ÇİNİ ÖZELLİKLERİ* Nevin AYDUSLU** ÖZET Bayburt Ulu Camii nin asıl kitabesi günümüze ulaşamamış olmakla birlikte, üzerinde yedi tane kitabe bulunmaktadır. 1970 yılında yapının

Detaylı

BEÇİN KALESİ KAZISI KALE ÇEŞMESİ SONUÇ RAPORU

BEÇİN KALESİ KAZISI KALE ÇEŞMESİ SONUÇ RAPORU BEÇİN KALESİ KAZISI KALE ÇEŞMESİ SONUÇ RAPORU Prof. Dr. Kadir PEKTAŞ* Muğla İli, Milas İlçesi, Beçin Kalesi nde 20.05.2013 tarihinde başlatılan kazı çalışmaları 24.12.2013 tarihinde tamamlanmıştır. Kazı

Detaylı

ÜNİTE İSLAM SANAT TARİHİ İÇİNDEKİLER HEDEFLER ERKEN OSMANLI DÖNEMİ MİMARİSİ

ÜNİTE İSLAM SANAT TARİHİ İÇİNDEKİLER HEDEFLER ERKEN OSMANLI DÖNEMİ MİMARİSİ HEDEFLER İÇİNDEKİLER ERKEN OSMANLI DÖNEMİ MİMARİSİ Camiler Medreseler Türbeler Hanlar, Kervansaraylar ve Bedestenler Hamamlar Saraylar İSLAM SANAT TARİHİ Bu üniteyi çalıştıktan sonra Erken Osmanlı Dönemi

Detaylı

MAĞARALARI VE YERLEŞİM ALANI

MAĞARALARI VE YERLEŞİM ALANI TÜRKİYE DOĞAL VE KÜLTÜREL VARLIKLARI ENVANTERİ ENV. NO. 58.01.0.02 ÇİMENYENİCE KÖYÜ, KÖROĞLU TEPELERİ, I39-a4 MAĞARALARI VE YERLEŞİM ALANI İL SİVAS İLÇE HAFİK MAH.-KÖY VE MEVKİİ Çimenyenice Köyü GENEL

Detaylı

ŞEYHÜLİSLÂMLIKTAKİ BİNALARIN MİMARÎ ÖZELLİKLERİ

ŞEYHÜLİSLÂMLIKTAKİ BİNALARIN MİMARÎ ÖZELLİKLERİ 34 ŞEYHÜLİSLÂMLIKTAKİ BİNALARIN MİMARÎ ÖZELLİKLERİ Şer iyye Sicilleri Arşivi XIX. yüzyılda inşa edilmiştir. Altındaki Bizans yapısının temellerine göre planı şekillenmiştir. İki katlı binanın ilk katında

Detaylı

KONYA DAKİ XIII. YY MİNARELİ MAHALLE MESCİTLERİ 1 THIRTEENTH-CENTURY COMMUNITY MASJIDS WITH MINARETS IN KONYA

KONYA DAKİ XIII. YY MİNARELİ MAHALLE MESCİTLERİ 1 THIRTEENTH-CENTURY COMMUNITY MASJIDS WITH MINARETS IN KONYA Economicsand Administration, TourismandTourism Management, History, Culture, Religion, Psychology, Sociology, FineArts, Engineering, Architecture, Language, Literature, EducationalSciences, Pedagogy&OtherDisciplines

Detaylı

Tarihi ve bugünü ile. Her an Harran

Tarihi ve bugünü ile. Her an Harran Tarihi ve bugünü ile Her an Harran Güneydoğu haritası (Urfa, Harran) İbrahim Ur dan Kenan Ülkesine giderken Harran dan geçti mi? Yakup Harran da Yakup un kuyusunun fotoğrafı Yakup un kuyusu (?) Ay Tanrısı

Detaylı

Edirne Camileri - Eski Cami. Ahmet Usal - Edirne Vergi Dairesi Başkanlığı

Edirne Camileri - Eski Cami. Ahmet Usal - Edirne Vergi Dairesi Başkanlığı Edirne Camileri - Eski Cami Ahmet Usal - Edirne Vergi Dairesi Başkanlığı Aralık 25, 2006 2 İçindekiler 0.1 Eski Cami (Cami-i Atik - Ulu Cami).............. 4 0.1.1 Eski Cami ve Hacı Bayram Veli Söylencesi.......

Detaylı

ESERİN ADI : BÜYÜK BÜRÜNGÜZ ALAÜDDEVLE CAMİSİ

ESERİN ADI : BÜYÜK BÜRÜNGÜZ ALAÜDDEVLE CAMİSİ ESERİN ADI : BÜYÜK BÜRÜNGÜZ ALAÜDDEVLE CAMİSİ İnceleme Tarihi : Temmuz 2006 Yeri : Kayseri ili, Bünyan ilçesi, Büyük Bürüngüz Kasabasında, Mırık Mahallesinde bulunmaktadır. Bugünkü durumu : Sağlam ve ibadete

Detaylı

GEÇ DÖNEM OSMANLI MıMARİSİ. Yıldız Demiriz

GEÇ DÖNEM OSMANLI MıMARİSİ. Yıldız Demiriz GEÇ DÖNEM OSMANLI MıMARİSİ Yıldız Demiriz Mimar Sinan ın ölümü ile Osmanlı mimarisinde Klasik Dönem diye adlandırılan çağ kapanmış, ama bu büyük ustanın etkileri uzun süre devam etmiştir. Bu etki, özellikle

Detaylı

SELANİK ALACA İMARET CAMİSİ

SELANİK ALACA İMARET CAMİSİ SELANİK ALACA İMARET CAMİSİ BAKİ SARISAKAL SELANİK ALACA İMARET CAMİSİ (İSHAK PAŞA CAMİSİ) Selanik Alaca İmaret Camisi Alaca İmaret Camisi Selanik şehir merkezinin kuzey bölümünde bulunmaktadır. Aziz Dimitris

Detaylı

Kayseri Namazgah, genel görünüş. Kayseri Taşınmaz Kültür Varlıkları Envanteri

Kayseri Namazgah, genel görünüş. Kayseri Taşınmaz Kültür Varlıkları Envanteri Kayseri Namazgah, genel görünüş. Kayseri Taşınmaz Kültür Varlıkları Envanteri 311 ESERİN ADI : TAVLUSUN NAMAZGAH İnceleme Tarihi : Temmuz 2006 Yeri : Kayseri ili, Tavlusun köyünde bulunmaktadır. Bugünkü

Detaylı

KOCAELİ GEBZE - ÇOBAN MUSTAFA PAŞA KÜLLİYESİ

KOCAELİ GEBZE - ÇOBAN MUSTAFA PAŞA KÜLLİYESİ Kocaeli Gebze ilçesinde bulunan Çoban Mustafa Paşa Külliyesi, Kanuni Sultan Süleyman döneminde yapılmış en büyük külliyelerden birisidir. Yapı topluluğu cami, medrese, imaret, kütüphane, dergah, kervansaray,

Detaylı

Zeitschrift für die Welt der Türken Journal of World of Turks AKÇAKOCA EVLERİNDE SÜSLEME THE ORNAMENTATION IN THE AKÇAKOCA HOUSE

Zeitschrift für die Welt der Türken Journal of World of Turks AKÇAKOCA EVLERİNDE SÜSLEME THE ORNAMENTATION IN THE AKÇAKOCA HOUSE ZfWT Vol. 6, No. 2 (2014) Zeitschrift für die Welt der Türken Journal of World of Turks AKÇAKOCA EVLERİNDE SÜSLEME THE ORNAMENTATION IN THE AKÇAKOCA HOUSE Funda NALDAN Özet: Bu çalışmada, Akçakoca evlerindeki

Detaylı

BİRECİK ULU CAMİİ NİN MİMARİ OLARAK İNCELENMESİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ *

BİRECİK ULU CAMİİ NİN MİMARİ OLARAK İNCELENMESİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ * 189 BİRECİK ULU CAMİİ NİN MİMARİ OLARAK İNCELENMESİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ * Yrd. Doç. Dr. Mustafa GÜLER ** Öz Birecik Ulu Camii, Urfa ilinin Birecik ilçesinde bulunmaktadır. Özgün durumunda (sahil yolu

Detaylı

Ortaköy'ün simgesi Büyük Mecidiye Camii

Ortaköy'ün simgesi Büyük Mecidiye Camii On5yirmi5.com Ortaköy'ün simgesi Büyük Mecidiye Camii Bazı camilerimiz vardır ki, bulundukları yere şeref verirler. Ortaköy deki bu cami bulunduğu yerden cazibe ve füsun alır. Yayın Tarihi : 1 Ağustos

Detaylı

MİMAR SİNAN'IN KÜÇÜK AMA

MİMAR SİNAN'IN KÜÇÜK AMA : MİMAR SİNAN'IN KÜÇÜK AMA I j : Şemsi Paşa Camii Boğ az'a karşı Üsküdar iskelesinin solunda kurulmuştur. Cami medrese ile birlikte arsanın düzeni olmayan durumuna uyularak sınırlı boyutlar içinde, büyük

Detaylı

Roma ve Bizans Dönemi Tarihi Eserleri. Ahmet Usal - Edirne Vergi Dairesi Başkanlığı

Roma ve Bizans Dönemi Tarihi Eserleri. Ahmet Usal - Edirne Vergi Dairesi Başkanlığı Roma ve Bizans Dönemi Tarihi Eserleri Ahmet Usal - Edirne Vergi Dairesi Başkanlığı Aralık 25, 2006 2 İçindekiler 0.1 Antik Yerleşimler......................... 4 0.2 Roma - Bizans Dönemi Kalıntıları...............

Detaylı

T.C. ŞIRNAK VALİLİĞİ 1990 SİLOPİ

T.C. ŞIRNAK VALİLİĞİ 1990 SİLOPİ T.C. ŞIRNAK VALİLİĞİ 990 SİLOPİ Yeşiltepe Höyüğü... Nuh Nebi Camii ve Medresesi... Şerif Camii...6 Görümlü Camii...7 Mart Şumuni Kilisesi...9 Dedeler Köyü Kilisesi...0 Han Kalıntısı... Tellioğlu Kasrı...

Detaylı

Yard. Doç. Dr. Kasım İNCE. Çaykara/Trabzon

Yard. Doç. Dr. Kasım İNCE. Çaykara/Trabzon 2- Yard. Doç. Dr. Kasım İNCE Kabataş Köyü Merkez Camii/ Çaykara/Trabzon KABATAŞ KÖYÜ MERKEZ CAMİİ/CAYKARA-TRABZON Kabataş Köyü, Çaykara'nın kuzeydoğusunda ve buraya 7 km. mesafededir. Arazinin hafredilmesiyle

Detaylı