Ö z e t B ü l t e n Tarih : Sayı : 2017/60

Transkript

1 Ö z e t B ü l t e n Tarih : Sayı : 2017/60 Değerli Müşterimiz; E-Kurum, iş süreçlerini elektronik ortamda gerçekleştirmek üzere kurumsal dönüşümünü tamamlamış bir yapıdır. E-Haciz, Gelir İdaresinin bilgi teknolojisinin kullanımına yönelik geliştirdiği tahsilata yönelik projedir. Arzu edilmemekle beraber böyle bir durumla karşılaşıldığında yasal hakların bilinmesi ve hatalı işlemlerin düzeltilmesi amacıyla, bültenimizde E-Haciz uygulamasına yönelik aşağıdaki açıklamalara yer verilmiştir. Ayrıca mükellef, idare ve banka sistematiği içerisinde yaşanan sorunlar ve çözüm önerileri üzerinde durulmuştur. 1. E-Haciz Uygulaması E-Haciz, düzenlenen haciz bildirilerinin; -Gelir İdaresi Başkanlığınca alacaklı vergi daireleri adına banka genel müdürlüklerine elektronik ortamda tebliğ edilmesi, -Bankanın haciz bildirileri üzerine gerekli araştırmayı yaptıktan sonra likidite sıralamasını dikkate alarak, -Kayıtlarında yer alan her türlü hesaplara amme alacağı tutarı kadar, -Sadece tebliğ tarihi itibariyle mükelleflerin mevcut olan varlıkları üzerine, haciz tatbik edilmesi işlemidir. Gelir İdaresi Başkanlığı E-Haciz uygulamasına 2009 yılı sonu itibariyle başlamıştır. 2. E-Haciz Uygulamasının Hukuksal Boyutu E-Haciz, 6183 Sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun 79 uncu maddesince uygulanmaktadır. Zira anılan madde, üçüncü şahıslardaki menkul malların alacak ve hakların haczini düzenlemektedir. Tahsil dairelerince düzenlenen haciz bildirilerinin; alacaklı tahsil dairelerince ya da alacaklı amme idaresi vasıtasıyla, posta yerine elektronik ortamda tebliğ edilmesine ve bu tebligatlara elektronik ortamda cevap verilmesine imkan verilmiştir. Bu hükme istinaden Gelir İdaresi Başkanlığı ile banka genel müdürlükleri ve merkezi kayıt kuruluşu A.Ş ile anlaşmalar yapılmıştır. Bu çerçevede elektronik imza ya da şifre kullanmak suretiyle; 1

2 -Haciz bildirilerinin elektronik ortamda sadece bu kurumlara tebliğ edilmesi, -Elektronik ortamda cevaplarının alınması, -Birden fazla amme borçlusu için tebligat yapılması ve cevaplarının alınması, uygulamasına başlanmıştır. 3. Haciz Bildirilerinin Elektronik Ortamda Tebliği ve Bankalarca Yapılan E- Haciz İşlemleri Alacaklı vergi dairelerince düzenlenerek sistemden onay verilen ve vergi daireleri adına elektronik imza ile imzalanmış olan haciz bildirileri, Gelir İdaresi(merkezi bilgi işlem birimi) tarafından Banka-Bim e(bankaların merkezi bilgi işlem birimi) elektronik ortamda tebliğ edilmektedir. Haciz bildirileri, elektronik haciz sistemine dahil tüm bankalara aynı zaman aralığında gönderilmektedir. Haciz bildirisi Gelir İdaresi Başkanlığı ile Bankalar arasında yapılan protokol hükümleri çerçevesinde belirlenen kotadaki mükellef bilgisini içerecek şekilde tebliğ işlemleri gerçekleştirilmektedir. Elektronik ortamda tebliğ edilecek haciz bildirilerinde; -Mükellefin vergi dairesi kodu, -Haciz bildirisi tarihi ve numarası, -Borç tutarı, -Tüzel kişiler için vergi kimlik numarası ve unvanı, -Yabancı gerçek kişilerde vergi kimlik numarası ve adı, soyadı, -Türk vatandaşlarında T.C kimlik numarası ve adı, soyadı, bilgileri yer almaktadır. 4. Bankaların Bilgi Eşleştirme İşlemi ve E-Haciz Uygulama Süreci Gelir İdaresi tarafından protokol hükümleri çerçevesinde, elektronik ortamda Banka-Bim e(bankaların merkezi bilgi işlem birimi) gönderilen tebligatlar, gönderildiği andan 120 dakika sonraki tarih ve saatte tebliğ edilmiş sayılmaktadır. Bu andan itibaren bankanın 6183 sayılı Kanunun 79 uncu maddesine göre sorumluluğu başlamaktadır. Banka likidite sıralamasını dikkate alarak; -Nezdindeki her türlü hesaplara, 2

3 -Haciz bildirisindeki tutar kadar, -Sadece tebliğ tarihi itibariyle, -Mükellefin mevcut olan varlıkları, üzerine haciz tatbik eder. Müştereken açılmış olan hesaplarda haciz, borçlunun bu hesaptaki hissesine, hisse belli değil ise kişi sayısı esas alınarak bulunan hisseye isabet eden varlığa konulur. Banka tarafından haciz bildirileri üzerine hesaplar üzerinden gerekli araştırmalar yapılır. Hazırlanan cevaplar tebellüğ tarihi ve saati takip eden 24 saat içinde Gelir İdaresi Başkanlığına(merkezi bilgi işlem birimi) elektronik imzalı olarak gönderilir. Cevapta söz konusu haciz bildirisine istinaden; -Banka kodu, -Haciz bildirisi tarih ve numarası, -Mükellefin pozitif hesap bakiyesi, -Kimlik bilgileri, vs) -Hesaba ilişkin bilgiler(numarası, rehin hakkı, hacizler, mahkeme tedbirleri, temlik yer alır. Banka ayrıca mükellef varlıklarını, döviz bilgilerini ve yatırım hesaplarını da bildirmek zorundadır. Bankalar tarafından verilen tüm cevaplar, vergi dairesince değerlendirilmek üzere gönderilir. Mükellefin hacze konu varlıklarının ne miktarda paraya çevrilmesine veya hangi varlıkların üzerindeki haczin kaldırılacağına vergi dairesi aşağıdaki esaslara göre karar verir. -Karar tek bir bankanın cevabı üzerinden değil, mükellefin hacze konu varlığının bulunduğu elektronik haciz sistemine dahil tüm banka cevapları üzerinden verilir. -Karar verme yönteminde en likit varlık kriteri esas alınır. -Elektronik ortamda haciz işlemlerinin devamı sırasında vergi dairelerince haczin kaldırılmasına yönelik yazılı bildirimler gönderilmesi halinde, banka bu yazıların teyidini aldıktan sonra elektronik ortamda haczi kaldırılabilir. Haczin kaldırıldığına ilişkin gün içinde yapılan teyit işleminde; 3

4 -Gelir İdaresi Başkanlığının bankalara sunduğu web servisinden sorgulanmak suretiyle, -Gün içerisinde, yapılan protokolle belirlenen saatlerde gönderilecek elektronik haciz kaldırma bildirimleriyle, -İlgili vergi dairesi ile kurulacak irtibatla, gerçekleştirilmektedir. 5. E-Hacizde Mükelleflerce Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Önerileri E-Haciz uygulamalarının tarafları; -Alacaklı vergi dairesi, -Gelir İdaresi Başkanlığı merkezi bilgi işlem birimi, -Bankanın merkezi bilgi işlem birimi, -Banka şubesi, -Mükellef, gibi ilgililerdir. Hayatın doğal akışı içinde, herhangi bir kademede uygulamadan kaynaklanan bazı sorunların yaşanabileceği muhakkaktır. E-Haciz uygulamalarında yaşanan muhtemel sorunlar aşağıya çıkarılarak, çözüm önerileri konusunda bilgi sunulmuştur Mükellefe ödeme emrinin tebliği sonrası e-haciz uygulaması Bankada veya üçüncü şahıslar nezdinde bulunan mal, alacak ve haklara elektronik haciz bildirisi ile haciz tatbik edilebilmesi için; öncelikle borçlu mükellefler adına haciz varakasının düzenlenmiş, onaylanmış, bilgisayar kayıtlarına onay tarihine ait bilgi girişinin yapılmış olması gerekmektedir. İşlemler vergi dairesinde sırasıyla yapılır. Ödeme emrinin düzenlenerek tebliğin yapılmış olması, doğrudan e-haciz işlemini başlatmaz. Ödeme emrinin düzenlenmesiyle e-haciz işlemine geçilmesi mümkün değildir. Zaten vergi dairesi bilgi işlem sistemi buna izin vermemektedir. Bu durumda sadece düzenlenmiş ve sisteme girilmiş haciz varakaları üzerine üretilen bildirilerine e-haciz işlemi uygulanabilir. 5.2.Pos cihazlarına ilişkin açılan hesaplarda e-haciz uygulaması Bankacılık sisteminde, pos cihazı kullanan müşteri ile banka arasında yapılan sözleşmelere dayanan bankalar nezdindeki hesaplar banka ile müşteri arasında devamlılık arz etmektedir. Dolayısıyla bu hesaplar her zaman için banka nezdinde 4

5 alacak doğmasına(muhtemel alacak) müsait alacaklardır. Bu hesaplara ileriye yönelik olmak üzere haciz konulması mümkün değildir.(1 Nolu tahsilat genel tebliği) Bu çerçevede mükellef ile banka arasında yapılan sözleşmeler gereğince, mükelleflere verilen pos cihazlarına ilişkin hesaplar üzerine elektronik haciz sistemi ile haciz konulmamaktadır.(gib-banka protokol md:9/9) 5.3. Kiralık kasalarda yer alan varlıklarda e-haciz Mükelleflerin kiralık kasalardaki varlıklarının fiilen haczi gerektiğinden, bu varlıklar elektronik haciz sistemi ile haczedilememektedir Geleceğe yönelik olarak banka hesaplarına uygulanan işlemler Borçlu bir şahsın, bankalarda alacak ve hakkının bulunmamasına rağmen ileride tahakkuk edecek alacağından istifade etmek üzere, geleceğe yönelik olarak bankalara haciz ve ihtiyati haciz tebliği muhtemel bir alacak niteliği taşımamaktadır. Bankanın bu hacizleri sürekli izlemesi veya banka tarafından yapılan tüm işlemlerde bir süreye bağlı kalmaksızın borçlu adına mal, hak ve alacak doğup doğmadığının takip edilmesi, bankalara yüklenebilecek bir külfet olarak görülmektedir. Bu nedenle, bankalara yapılan haciz ve ihtiyati haciz tebliğlerinin sadece tebliğ tarihi itibariyle amme borçlularının mevcut olan varlıklarını kapsaması ve bu kişilerin ileride doğabilecek alacakları için haciz ve ihtiyati haciz tebliğinde bulunulmaması gerekir. (1Nolu tahsilat genel tebliği) Mevcut uygulamalara bakıldığında bu konuda maalesef mükelleflerin bankalarca yapılan işlemlerden kaynaklanan sorunlar yaşadığı gözlenmektedir. Gelir İdaresi Başkanlığının, bankaların genel müdürlükleriyle yaptığı tip protokolde haciz bildirisinde bildirilen amme alacağı tutarı kadar sadece tebliğ tarihi itibariyle mükelleflerin mevcut olan varlıkları üzerine haciz tatbik edileceği hüküm altına alınmıştır.(türkiye Bankalar Birliğine verilen tarih ve sayılı özelge ile Banka Protokol md:5) 5.5. Sosyal Güvenlik Kurumu emeklilerinin banka hesaplarına uygulanan e- haciz işlemleri 1 Ekim 2008 tarihinden önce devlet memuru olarak atananlara 5434 sayılı Kanun hükümlerine göre bağlanmış veya bağlanacak olan emekli aylıklarına, haciz tatbik edilmesi mümkündür.(5510 S.K 4/c Emekli Sandığı) Ancak 5510 sayılı Kanuna göre 4/a(SSK) ve 4/b(Bağ-Kur) mensuplarına ise e- haczin tatbik edilmesi mümkün değildir. Bu itibarla haciz tatbik edilen hesapların emekli maaşı hesabı olduğunun tespit edilmesi durumunda; 5

6 -Öncelikle alınan emekli maaşının 506, 1479, 5434 veya 5510 sayılı Kanunlardan hangisi kapsamında bağlandığının belirlenmesi, -Mükellefin hesabında o ay ki emekli maaşından daha yüksek bir tutarın bulunması halinde o ay ki maaş tutarını aşan kısmın mevduat olarak kabul edilerek haczedilmesi, -Maaşın 5434 sayılı Kanuna göre bağlanmış olması durumunda bu maaş tutarına ayrıca e-haciz tatbik edilmesi, mümkündür. Ayrıca gib.gov.tr/internetvd./kullanıcı girişi/mükellef işlemleri bölümünden, E- Haciz bilgilerini sorgulama imkanı bulunmaktadır. Saygılarımızla, Hasan Zeki Süzen (YMM) Ekrem Kayı (YMM) 6