T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ ANATOMİ ANABİLİM DALI ARTERIA VERTEBRALIS V2 PARÇASININ VE KOMŞULUĞUNDAKİ KEMİK

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ ANATOMİ ANABİLİM DALI ARTERIA VERTEBRALIS V2 PARÇASININ VE KOMŞULUĞUNDAKİ KEMİK"

Transkript

1 T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ ANATOMİ ANABİLİM DALI ARTERIA VERTEBRALIS V2 PARÇASININ VE KOMŞULUĞUNDAKİ KEMİK YAPILARIN 3 BOYUTLU BİLGİSAYARLI TOMOGRAFİ ANJİOGRAFİ GÖRÜNTÜLERİNDE MORFOMETRİK ÖLÇÜMLERİ İLE VARYASYONLARININ ARAŞTIRILMASI DOKTORA TEZİ Banu ALICIOĞLU Tez Danışmanı Prof.Dr. İ.Nadir GÜLEKON ANKARA Haziran 2013

2 T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ ANATOMİ ANABİLİM DALI ARTERIA VERTEBRALIS V2 PARÇASININ VE KOMŞULUĞUNDAKİ KEMİK YAPILARIN 3 BOYUTLU BİLGİSAYARLI TOMOGRAFİ ANJİOGRAFİ GÖRÜNTÜLERİNDE MORFOMETRİK ÖLÇÜMLERİ İLE VARYASYONLARININ ARAŞTIRILMASI DOKTORA TEZİ Banu ALICIOĞLU Tez Danışmanı Prof.Dr. İ.Nadir GÜLEKON ANKARA

3 İÇİNDEKİLER Kabul ve Onay İçindekiler Şekiller, Resimler, Grafikler Tablolar Kısaltmalar ı ıı ııı ıv v 1. GİRİŞ 1 2. GENEL BİLGİLER Arteria vertebralis Arteria vertebralis in anatomisi Bölümleri ve komşulukları Pars cervicalis in dalları Pars cranialis in dalları Arteria vertebralis in embriyolojisi Vertebra Vertebra ların genel özellikleri Vertebrae cervicales Yaşlanma Aterosklerozis Spondilozis Multidetektör bilgisayarlı tomografi Radyolojik Anatomi GEREÇ ve YÖNTEM Olgu grupları Bilgisayarlı tomografi anjiografi çekim tekniği Görüntü işleme Görüntülerin değerlendirilmesi Anatomik değerlendirme Metrik analiz İstatistiksel analiz BULGULAR Arteria vertebralis in varyasyonları Kantitatif analiz Olgu örnekleri TARTIŞMA SONUÇ ÖZET SUMMARY KAYNAKLAR EKLER 11. ÖZGEÇMİŞ ıı

4 Resim dizini: Sayfa Resim 1: Arteria subclavia ve dalları ile arteria vertebralis in seyrini gösteren diyagram. 4 Resim 2: Arteria vertebralis in ikinci parçasının foramen transversarium lar içerisindeki seyrinin ön-arka görünümü. 6 Resim 3: Arteria vertebralis in foramen transversarium içerisindeki aksiyel kesiti. 7 Resim 4: Articulatio uncovertebralis lerin önden görünümü. 13 Resim 5. A, B. 36 ve 88 yaşındaki olgunun normal konfigürasyonlu servikal vertebrada, processus uncinatus un morfolojisi. 16 Resim 6: 76 yaşındaki erkeğe ait columna vertebralis pars cervicalis te dejeneratif değişiklikler görülüyor. 17 Resim 7: 64 kanallı, dual source bilgisayarlı tomografi (GE Discovery CT 750 HD) çekim odası. 21 Resim 8: İş istasyonu 22 Resim 9: Aksiyel planda arteria vertebralis ve foramen transversarium alan ölçümleri. 23 Resim 10: Sagittal reformat kesitte, C2 düzeyindeki arteria vertebralis in foramen transversarium içerisinde ölçümü. 24 Resim 11: Koronal reformat görüntüde, arteria vertebralis in processus uncinatus tepe noktasına olan uzaklık ölçümü. 25 Resim 12: 3 B hacim reformat görüntü ile koronal düzlemde MİP (maximum intensity projection) reformat BTA görüntüsünde arteria vertebralis in anatomisi. 27 Resim 13: Arcus aortae çıkışlı arteria vertebralis sinistra. 28 ııı

5 Resim 14: Her iki tarafta C4 düzeyinden giriş yapan arteria vertebralis. 29 Resim 15: Aynı olgunun sağ lateralden 3B hacim rekonstrüksiyon görüntüsü. 30 Resim 16: 3B hacim rekonstrüksiyon görüntüsü. 31 Resim 17: Aynı olgunun koronal ve aksiyel planda görüntüleri. 32 Resim 18: Sağ tarafta dominant arteria vertebralis, sol tarafta hipoplazik arteria vertebralis görülmektedir. 44 Resim 19: Foramen transversarium içerisinde spiral oluşturan arteria vertebralis. 45 Resim 20: Koronal reformat görüntüde arteria vertebralis deki kalsifik aterom plakları. 45 Resim 21: Koronal reformat görüntü. Arteria vertebralis dextra nın orifisindeki yumuşak plak. 46 Resim 22: Aynı olgunun 3B volümetrik görüntüsünde kıvrımlı arteria vertebralis ler. 47 Resim 23: 96 yaşındaki kadın olguda geniş ve kıvrımlı arteria vertebralis dextra ile servikal vertebral kolondaki yoğun dejeneratif değişiklikler. 48 Resim 24: Aynı olgunun kemik ve diğer yumuşak dokuları çıkarılarak elde edilen 3 B anjiografi görüntüsü. 49 Resim 25: Belirgin servikal kifozlu olguda, kıvrımlı arteria vertebralis in seyri. 50 Resim 26: Her iki arteria vertebralis in articulatio zygapophysealis ve processus uncinatus lardaki osteofitlere bağlı sıkışması. 51 ııı

6 Resim 27: Koronal reformat görüntüde skolyozlu bir olguda, arteria vertebralis in osteofitler tarafından basısı. 52 Resim 28: Aksiyel kesitte arteria vertebralis sinistra nın yanında, yarım ay şeklinde vena vertebralis sinistra nın görünümü. 53 Resim 29: Koronal plandaki reformat görüntüde arteria vertebralis in ikinci parçasının (V2) vena vertebralis ile birlikte görünümü. 54 ııı

7 Şekil dizini: Şekil 1: Çalışma grubundaki olguların yaş gruplarının dağılımını gösteren kutu grafiği. 33 Şekil 2: C6 vertebra da sağ tarafta arteria vertebralis ile foramen transversarium un alanları arasındaki ilişkiyi gösteren grafik. 38 Şekil 3: C6 vertebra da sol tarafta arteria vertebralis ile foramen transversarium un alanları arasındaki ilişkiyi gösteren grafik. 39 Şekil 4: C5 vertebra da sağ tarafta arteria vertebralis ile foramen transversarium un alanları arasındaki ilişkiyi gösteren grafik. 39 Şekil 5: C5 vertebra da sol tarafta arteria vertebralis ile foramen transversarium un alanları arasındaki ilişkiyi gösteren grafik. 39 Şekil 6: C4 vertebra da sağ tarafta arteria vertebralis ile foramen transversarium un alanları arasındaki ilişkiyi gösteren grafik. 40 Şekil 7: C4 vertebra da sol tarafta arteria vertebralis ile foramen transversarium un alanları arasındaki ilişkiyi gösteren grafik. 40 Şekil 8: C3 vertebra da sağ tarafta arteria vertebralis ile foramen transversarium un alanları arasındaki ilişkiyi gösteren grafik. 40 Şekil 9: C3 vertebra da sol tarafta arteria vertebralis ile foramen transversarium un alanları arasındaki ilişkiyi gösteren grafik. 41 Şekil 10: C2 vertebra da sağ tarafta arteria vertebralis ile foramen transversarium un alanları arasındaki ilişkiyi gösteren grafik. 41 Şekil 11: C2 vertebra da sol tarafta arteria vertebralis ile foramen transversarium un alanları arasındaki ilişkiyi gösteren grafik. 41 Şekil 12: C1 vertebra da sağ tarafta arteria vertebralis ile foramen transversarium un alanları arasındaki ilişkiyi gösteren grafik. 42 Şekil 13: C1 vertebra da sol tarafta arteria vertebralis ile foramen transversarium un alanları arasındaki ilişkiyi gösteren grafik. 42 ııı

8 Tablolar Tablo 1: Olgu gruplarının demografik özellikleri. 34 Tablo 2: Olgu gruplarının karotis ve arteria vertebralis plağı, 35 arteria vertebralisin kıvrımlı olması, unkovertebral eklem dejenerasyonu, skolyoz ve kifoz varlığı bakımından dağılımı. Tablo 3: Arteria vertebralis, foramen transversarium ve 36 arteria vertebralis/foramen transversarium kapsama oranlarının her bir düzeyde, ortalama, minimum, maksimum ve standart sapma değerleri. Tablo 4: Gruplar arasında arteria vertebralis/foramen 37 transversarium kapsama oranı. Tablo 5 : Arteria vertebralis in her düzeyde processus uncinatus a 43 olan uzaklığı. ıv

9 Kısaltmalar Art: Articulatio AV: Arteria vertebralis AVD: Arteria vertebralis dextra AVS: Arteria vertebralis sinistra AV/FT KO: Arteria vertebralis/foramen transversarium kapsama oranı BTA: Bilgisayarlı tomografi anjiografi DSA: Dijital substraksiyon anjiografisi FT: Foramen transversarium FTD: Foramen transversarium dextra FTS: Foramen transversarium sinistra MDBT: Multidetektör bilgisayarlı tomografi MİP: Maximum intensity projection MRG: Manyetik rezonans görüntüleme PU: Processus uncinatus US: Ultrasonografi v

10 1. GĠRĠġ Arteria vertebralis, arteria subclavia dan çıktıktan sonra, genellikle C6 vertebranın foramen transversarium undan girerek (pars prevertebralis= V1 parçası) yukarı doğru yükselir ve axis in processus transversus u düzeyine ulaşır (pars transversaria= V2 parçası). Buradan başlayan 3. parça (pars atlantis= V3 parçası), atlas tan membrana atlantooccipitalis posterior a kadar yükselir ve son olarak pars intracranialis (V4 parçası) dura mater i penetre ederek karşı taraf a.vertebralis ile birleşmesine kadar devam eder. Arteria vertebralis in 2. parçasının seyri, servikal vertebralarla olan yakın komşuluğu nedeniyle önemlidir. Arteria vertebralis, beyininin arka bölümünü beslemesi nedeniyle patolojileri çok önemli komplikasyonlara neden olmaktadır. İlerleyen yaşla birlikte gerek primer vasküler ateroskleroz gelişimi, gerekse yakın komşuluk ilişkisinde olduğu servikal vertebralarda oluşan dejeneratif değişiklikler V2 yi sekonder olarak etkileyebilir. Unkovertebral eklemden çıkan osteofitler, arteria vertebralis e devamlı veya duruşa bağlı geçici bası ile nörolojik bulgulara yol açabilir. Bu çalışmada arteria vertebralis in varyasyonları; V2 parçasının, yakın komşuluk yaptığı servikal vertebralarla yaşa bağlı değişiklikleri üç boyutlu bilgisayarlı tomografi görüntülerinde araştırılmıştır. Arteria vertebralis in içinden geçtiği foramen transversarium lara göre 1

11 kapsama oranı ile processus uncinatus a mesafesi ölçülerek, klinik olarak ileri yaşlarda ortaya çıkan vertebrobaziler iskeminin anatomik predispozisyon oluşturma hipotezi araştırılmıştır. Bilgisayarlı tomografi anjiografi, arteria vertebralis ve columna vertebralis in bir arada ve yüksek duyarlılık ve güvenirlikle gösterilebilmesine olanak tanımasından dolayı diğer görüntüleme yöntemlerine üstündür. Çok kesitli bilgisayarlı tomografi, kemik yapıları mükemmel anatomik detay ile gösterebilir, görüntüler multiplanar ve 3 boyutlu rekonstrükte edilebilir. Anjiografi ile damarsal yapıların eş zamanlı görüntülenmesi sağlanmış olur; kadavra çalışmalarına göre çok daha fazla sayıda canlı bireyde anatomik ve metrik analiz yapılmasına olanak tanır. 2

12 2. GENEL BĠLGĠLER 2.1. Arteria vertebralis Arteria vertebralis in anatomisi: Arteria vertebralis (AV), arteria subclavia nın birinci kısmının üst-arka yüzünden çıkar. Yedinci vertebra dışında tüm servikal vertebraların foramen transversarium ları (FT) içinde yukarı doğru yükselir. (Resim 1,2). Atlas (C1) deki massa lateralis atlantis in arkasından mediale doğru kıvrılır ve foramen magnum dan cavitas cranii ye girer. Arteria vertebralis, 4., 5. ve 7. vertebraların foramen transversarium larından da foramen transversarium lara girebilir 1. Sulcus bulbopontinus da a. basilaris i oluşturmak üzere karşı tarafın a. vertebralis i ile birleşir. Altıncı servikal vertebradan (C6) üçüncü servikal vertebraya (C3) kadar AV in seyri vertikaldir. Daha sonra ikinci servikal vertebra (C2) ve üçüncü servikal vertebra (C3) arasında doğrultusu değişir. Diğer servikal vertebralardan farklı olarak axis in proc. transversus u daha uzundur, daha lateralde yer alır ve inferior a doğru oblik olarak yönelir. AV, C3 ün foramen transversarium unu terk ettikten sonra 5-6 mm daha vertikal seyreder ve axis in corpus u boyunca laterale açılanır 1. Bu yönelme sonucu, axis in processus transversus tabanının birkaç milimetre altında horizontal olarak seyreder ve atlas ın foramen transversarium una ilerler 2. 3

13 Resim 1: Arteria subclavia ve dalları ile a. vertebralis in seyrini gösteren diyagram (Netter, Ġnsan Anatomisi Atlası ndan alınmıģtır) 3. 4

14 Bölümleri ve komşulukları: Arteria vertebralis geçtiği bölgelere göre 4 bölüme ayrılarak incelenir. 1. Pars prevertebralis (V1), 2. Pars transversaria (cervicalis) (V2), 3. Pars atlantica (V3), 4. Pars intracranialis (V4). Arteria vertebralis in birinci parçası olan pars prevertebralis m. longus colli ve m. scalenus anterior arasında, a.carotis communis ve v.vertebralis in arkasında olarak yükselir. Bu seyir sırasında a.thyroidea inferior ve solda ayrıca ductus thoracicus tarafından çaprazlanır. Arkasında yedinci servikal vertebra (vertebra prominens), spinal sinirlerin dalları bulunur. Pars transversaria (cervicalis), boynun alt kısmında ganglion cervicothoracicum (stellatum) dan gelen büyük bir dal ve v.vertebralis i oluşturan venöz pleksus ile beraber foramen transversarium lar boyunca yükselir. Servikal spinal sinirlerin (C2-C6) ön dallarının önünde, axis in proc. transversus una hemen hemen vertikal seyreder ve buradan, atlas ın foramen transversarium una doğru döner (Resim 2,3). Üçüncü parça olan pars atlantica, m. obliquus capitis superior un alt-iç tarafında devam eder, massa lateralis atlantis in arkasında geriye ve mediale kıvrılır. Birinci servikal spinal sinirin ramus ventralis i medialde kalır. Arcus posterior atlantis in üst yüzündeki sulcus arteriae vertebralis içinde arkaya doğru ilerler. N. suboccipitalis i çaprazlayarak, membrana atlanto-occipitalis posterior un alt kenarından canalis vertebralis e girer. Birinci servikal spinal sinirin r. dorsalis i, arter ile 5

15 arcus posterior atlantis arasındadır. Arteria vertebralis in bu parçası, trigonum suboccipitale içerisinde, m. semispinalis capitis ile örtülüdür. Pars intracranialis, dura ve arachnoidea mater i delerek n. hypoglossus un köklerinin önünde, medulla oblongata ya dayanarak yükselir, sulcus bulbupontinus da orta hatta, karşı taraftaki arteria vertebralis ile birleşerek a. basilaris i oluşturur 1,4-6. Resim 2: Arteria vertebralis in 2. parçasının foramen transversarium lar içerisindeki seyrinin ön-arka görünümü (Gilroy AM, Anatomi Atlas ından alınmıģtır) 7. 6

16 Resim 3: Arteria vertebralis in foramen transversarium içerisindeki aksiyel kesiti (Gilroy AM, Anatomi Atlas ından alınmıģtır) Pars cervicalis in dalları: Rami spinales (Spinal dallar): Bu küçük dallar, foramen intervertebrale lerden, canalis vertebralis içine girerler. Medulla spinalis ile zarlarını beslerler. Diğer spinal arterlerin inen ve çıkan dalları ile anastomoz yaparak, biri yukarıda, diğeri aşağıda olmak üzere iki tane lateral anastomotik zincir oluştururlar. Bu anastomozlar corpus vertebrae nın arka yüzleri üzerinde pediculus arcus vertebrae ile birleşme yerlerine yakın yerleşimlidir. Bu zincirden çıkan dallar periosteum ve corpus vertebrae yı beslerken, diğerleri orta hatta uzanarak, benzer dallarla bağlanırlar. Bu bağlantılardan çıkan küçük dallar, yukarıda ve 7

17 aşağıda benzerleri ile birleşerek corpus vertebrae nın arka yüzeyinde median anastomotik bir zincir oluşturur. Rami musculares (Musküler dallar): Arteria vertebralis, massa lateralis atlantis in çevresinde kıvrılırken rami musculares i verir. Musküler dallar, bu bölgenin derin yerleşimli kaslarını besler ve a. occipitalis, a. cervicalis ascendens, a. cervicalis profunda ile anastomoz yapar Pars intacranialis in dalları: Rami meningei (meningeal dallar): Bu dallardan bir veya iki tanesi foramen magnum yakınlarında fossa cerebellaris içinde kemik ve duramater arasında a. vertebralis den ayrılarak kemik, diploé ve falx cerebelli yi besler. Arteria spinalis posterior: Bu dal medulla oblongata civarında arteria vertebralis ten ayrılır. Aşağıya ve arkaya doğru seyrederek, medulla spinalis in arka kısmına ulaşır. Anterior ve posterior olarak iki dal halinde distale uzanır ve foramen intervertebrale lerden canalis vertebralis e girip, a. vertebralis, a. cervicalis ascendens, a. intercostalis posterior lar ile birinci a. lumbalis den küçük dallarla takviye edilerek alt spinal düzeylere kadar medulla spinalis in posterior kısımlarının arteryel dolaşımını sağlar. Arteria spinalis anterior: İki taraf arteria vertebralis lerin son kısmına yakın bölgede küçük bir dal şeklinde ayrılır, medulla oblongata nın önünde aşağıya inerler ve orta medullar düzeyde birleşip, tek bir gövde şeklinde medulla spinalis deki fissura mediana anterior da aşağıya doğru seyreder. Foramen intervertebrale lerden gelen a. spinalis post, a. cervicalis ascendens, a. intercostalis posterior lar ile birinci a. lumbalis den gelen küçük dallarla desteklenir. Medulla spinalis in alt seviyelerine, hatta filum terminale ye kadar iner. 8

18 Arteria inferior posterior cerebelli: En büyük daldır. Bazen bulunmayabilir. Yaklaşık olarak oliva nın alt ucu düzeyinden çıkar, arkaya doğru kıvrılarak n. glossopharyngeus ve n. vagus köklerinin arkasından pons un alt kenarına doğru yükselir. Burada kıvrılarak ventriculus quartus un inferolateral kenarı boyunca aşağı iner. Son olarak laterale doğru döner, medial ve lateral dallara ayrılır. Medial dalı hemispherium cerebelli ile vermis cerebelli arasında seyrederek bu yapıları besler. Lateral dal, alt serebellar yüzeyi lateral kenarına kadar besleyerek, a. inferior anterior cerebelli ve a. superior cerebelli ile anastomoz yapar. Gövdesi, medulla oblongata ve ventriculus quartus un plexus choroideus unu besler, ayrıca nucleus dentatus u beslemek üzere tonsilla cerebelli nin lateraline dal verir. Beslediği meduller alanlar; nuc. olivarius inferior un dorsali ve nucleus nervi hypoglossi nin lateralidir. Meduller arterler: A.vertebralis ve dallarından çıkarak medulla oblongata yı besleyen çok küçük damarlardır 1,4-6, Arteria vertebralis in embriyolojisi: Arteria vertebralis lerin servikal parçaları, gestasyonun 5.haftasında var olan yedi embriyonik servikal intersegmental arterin pleksiform anastomozları arasından gelişir. Bu pleksuslar, yukarıda longitudinal nöral arterlerle anastomoz oluştururlar. Altıncı haftadan itibaren sonradan a. subclavia yı oluşturmak için büyüyen 7. servikal segmental arter oluşurken, çoğu intersegmental arterler regrese olurlar. FT lar, gelişen AV lerin etrafında oluşurlar ve foramen in arka bölümü, nöral çıkıntıdan, ön bölümü vertebra gövdesiyle birleşen vestigial kostal elemandan ortaya çıkarak, foramen içinde AV i kuşatır. 9

19 Vertebro-baziler sistemin gelişimi, iki ayrı vasküler pleksusun füzyonu ile olur. Arcus aortae çıkışlı AV sinistra nın, sol 7. intersegmental arter yerine, sol 6. intersegmental arterin dorsal dalının AV nin ilk parçası olarak persiste etmesi sonucu ortaya çıktığı varsayılmıştır 9,10. AV ler sıklıkla asimetriktir. AV sinistra genellikle dominanttır ve arka beynin kan akımının büyük kısmını karşılar. Arteria vertebralis, histolojik olarak musküler tip arter grubundadır. Duvar yapısında bulunan düz kaslar kasıldığında damar lümeni daralır; gerektiğinde genişleyerek daha fazla kan akışını sağlarlar Vertebra anatomisi: Vertebraların genel özellikleri: Columna vertebralis, vertebra lar ve aralarındaki discus intervertebralis ler aracılığı ile vertebraların üst üste gelmesiyle oluşmuş, vücudun aksiyel iskeletinin bir parçasıdır. Vertebraların özellikleri bulundukları bölgeye göre değişse de bazı ortak anatomik yapılara sahiptir. Tipik bir vertebra corpus vertebrae ve arcus vertebrae dan oluşur. Vertebranın öndeki bölümüne corpus vertebrae denir. Vücut ağırlığını taşıyan bu bölüm columna vertebralis in sağlamlığını verir, toraks ve abdomendeki organların taşınması için destek sağlar. Bu fonksiyon için 4. torakal vertebradan (T4) distale doğru corpus vertebra kütlesinin arttığı gözlenir. Arcus vertebrae ların ön bölümüne pediculus arcus vertebrae, processus transversus lar ile processus spinosus arasında kalan arka bölümüne arcus vertebrae adı verilir. Corpus vertebrae ile arcus vertebrae arasında kalan deliğe foramen vertebrale 10

20 denir. Foramen vertebrale ler, vertebraların üst üste gelmesiyle canalis vertebralis i oluşturur. Bu kanalın içinden medulla spinalis ve zarları etrafındaki meningeal yapılar, yağ dokusu, spinal sinir kökleri ve damarlar geçer. Pediculus arcus vertebrae nın corpus vertebrae ile birleşim noktasının üst kenarında birer çentik bulunur. Incisura vertebralis superior ve incisura vertebralis inferior adı verilen bu çentikler vertebraların üst üste gelmesi ile foramen intervertebrale denilen deliği oluşturur. Medulla spinalis ten ayrılan spinal sinirler, bu delikten geçerek canalis vertebralis i terk eder 1,5. Tipik bir vertebranın arcus vertebra sında yedi tane çıkıntı bulunur: - Arcus vertebrae üzerinde, yukarıya ve aşağıya doğru uzanan ve komşuluğundaki vertebraların aynı çıkıntıları ile eklem yapan birer çift processus articularis superior ve processus articularis inferior adlı toplam 4 adet çıkıntı bulunur. Her bir çıkıntıda, eklem kıkırdağı ile kaplı bir facies articularis (faset) bulunur. - Pediculus arcus vertebrae ile lamina arcus vertebrae nin birleşim yerinden yanlara doğru 2 tane processus transversus adlı çıkıntılar uzanır. - İki taraf lamina arcus vertebrae nin arkaya uzanıp birleşmesiyle oluşan ve arkaya doğru uzanan çıkıntıya processus spinosus adı verilir - Arcus vertebrae den çıkan proc. spinosus ve iki proc. transversus, derin sırt kasları için bağlantı yeri ve vertebraların hareketi için de kaslara yardım eden bir kaldıraç kolu görevi yaparlar. Komşu iki vertebranın proc. articularis leri eklem yapar (art. zygapophysialis). Eklem yüzlerinin şekli, bölgeler arasında farklı olup, bazı yönlerde yapılmaması gereken hareketleri kısıtlayıcı ve hareketlerin yönünü belirleyici bir şekilde düzenlenmiştir. Processus articularis lerin sınırlı hareket edebilecek şekilde birbiriyle eklem yapması, hareketi kısıtlamasının yanısıra, 11

21 vertebraların öne doğru kaymasını da önler. Processus articularis lerdeki facies articularis lerin yönü, bulunduğu bölgede yapılması gereken harekete uygun bir doğrultudadır Vertebrae cervicales: Basis cranii ile torakal bölgedeki vertebralar arasında uzanan toplam 7 adet vertebradır. Servikal vertebral kolonda fizyolojik olarak öne doğru dışbükey bir eğim bulunur (servikal lordoz). Birinci (atlas), ikinci (axis) ve yedinci (vertebra prominens) servikal vertebraların yapıları diğerlerinden farklıdır ve bu nedenle atipik servikal vertebralar olarak bilinirler. Tipik olan diğer servikal vertebraların ortak özellikleri şunlardır: Processus transversus lar, corpus vertebrae den iki kök şeklinde başlar. Ön kök tuberculum anterius, arka kök ise tuberculum posterius adındaki tümsek yapılar ile sonlanır. Altıncı servikal vertebradaki tuberculum anterius a, önünden a. carotis communis nabzı alınabildiği için, tuberculum caroticum da denir. Tuberculum anterius ile tuberculum posterius arasında bulunan sulcus nervi spinalis adındaki oluktan servikal spinal sinirlerin ramus anterior u geçer. Servikal vertebraların processus transversus ları üzerinde foramen transversarium (FT) adlı delik yer alır. Bu deliklerden a., v. vertebralis ve etrafındaki simpatik pleksus geçer. Servikal vertebraların eklem çıkıntıları genellikle horizontal düzlemde bulunur 1,5. Corpus vertebrae nin üst yüzü konkav olup eyer şeklindedir. Üst yüzün lateral kenarlarından çıkan uzantılar processus uncinatus veya uncus corporis olarak adlandırılır. Processus uncinatus lar, 3-7. servikal vertebralarda bulunur 5. Bu çıkıntıları 1858 de Luschka, gelişmemiş kostal kemiğe benzemesi sebebiyle eminentia costaria olarak adlandırmış; 1893 de Trolard processus uncinatus adını vermiştir. Daha sonra Payne ve Spillane uncinate process adını vererek, bu uzantının boynun lateral fleksiyonunu kısıtlamada rolü olduğunu ifade etmiştir. Luschka, üstteki 12

22 vertebra gövdesinin alt kısmı ile proc. uncinatus arasında ufak bir boşluk bulmuş ve bunun sinovyal tabaka ile kaplı eklem boşluğu olduğunu bildirmiştir. Bundan dolayı eklem, Luschka eklemi (Art. uncovertebralis) olarak adlandırılır 12 (Resim 4). Resim 4: Articulatio uncovertebralis lerin önden görünümü (Gilroy AM, Anatomi Atlas ından alınmıģtır) YaĢlanma: Yaşlanma ile arterlerde ateroskleroz, eklemlerde dejeneratif değişikliklerin görülme sıklığı artar Aterosklerozis: Endotel hücresi, plazmadan çeşitli maddelerin geçişini sağlayan, arter duvarı ile kanın hücresel ve proteinöz yapıları arasında tek sıra halinde dizilmiş, düzgün, kesintisiz ve geçirgen bir bariyerdir. Normal endotel hücresi trombüs oluşumunu, lökosit bağlayıcı faktörlerin salınımını ve düşük yoğunluklu lipoproteinlerin oksidasyonunu engeller ve damar düz kas hücrelerinin düzenlenmesini sağlar. Bundan dolayı endotel fonksiyon bozukluğunun ateroskleroz gelişimi ile bağlantılı olduğu düşünülmektedir. 13

23 Hasara uğramış endotel, vazoaktif maddeleri ortama salarak enflamasyon, trombosit birikimi ve vazokonstrüksiyona sebep olarak aterosklerozu başlatır. Makrofajların ölmesi ile hücre içi ve hücre dışında yağlar birikir ve damar duvarı düşük yoğunluklu lipoprotein ile adeta sıvanır. Bu evreye aterom evresi denir. Ateromda daha sonra inflamatuar hücreler birikir. Lipid dolu makrofajlar yanında T lenfositler, düz kas hücreleri ve fibroblastlar aterosklerotik olaya iştirak eder ve patolojik intimal kalınlaşma oluşur. Düz kas hücreleri çoğalır ve kollajen büyüme faktörlerini salgılar. Düz kas hücrelerindeki sayı artışı ile plak, önceki aşamalarından daha sağlam bir yapıya dönüşür, bu yapıya fibroaterom adı verilir. Bu aşamada kalsifikasyon olaya eklenebilir ya da plak santral kesimi oksijenden mahrum kalır ve nekroz gelişmeye başlar. Nekrotik bölümde ekstrasellüler lipid, kolesterol kristal esterleri ve bazen de kalsifikasyon bulunabilir 13. Aterosklerozda, orta ve büyük arterler etkilenir. Aterosklerotik plaklar karakteristik olarak kan akımı hız ve yönünün ani değiştiği dallanma noktalarında oluşur. Darlıklar akım türbülansına ve akım hızlarında artışa, bu da damar duvarında daha fazla yırtılma stresi ve plak oluşumuna sebep olur. Organdaki perfüzyonun azalması sonucu çeşitli klinik semptomlar ortaya çıkar. Aterosklerotik plağın fibröz kılıfının yırtılması veya plak içine kanama olması, plağın şekil ve boyutunda ani değişikliğe sebep olur. Bu da inme, miyokard infarktüsü gibi akut klinik semptomlara yol açar. Erken evrelerde hastalığın asemptomatik olmasından dolayı aterosklerozisin gerçek insidansı bilinmemektedir. Genellikle ileri yaşlarda insidans artar, erkeklerde daha sıktır. Kadınlardaki insidansı menapozdan 5 yıl sonra erkeklerinkine ulaşır. Risk faktörleri yüksek kan basıncı, diabet, azalmış glukoz toleransı, metabolik sendrom, dislipoproteinemi, obezite, tütün kullanımı, sedanter yaşam, stres ve ailesel koroner kalp hastalığıdır. Ayrıca yüksek serum homosistein, C- reaktif protein, serum lipoprotein A ve fibrinojen düzeyi de ateroskleroz insidansında artışa yol açar 13,14. 14

24 Semptomatik ve asemptomatik aterosklerozisin tanısında görüntüleme çok büyük öneme sahiptir. Günümüzde klinik olarak asemptomatik, fakat yüksek riskli potansiyele sahip kırılgan plakların saptanmasına yönelik görüntüleme çalışmalarına odaklanılmaktadır Spondilozis: Kemik yapısında yaşla meydana gelen değişiklikler, vertebra gövdesi yüksekliklerinde azalma ile sonuçlanır. Bu değişiklikler kadınlarda daha fazladır. Vertebral kolondaki kemik değişiklikler, intervertebral disklerde kollajen kaybı ile beraberdir ve spinal musküler mekaniğin azalmasına yol açar. Bu da vertebral kolon mobilitesinde azalmaya neden olur. Yaşa bağlı osteoporoz gelişmesi ile servikal lordoz artar. Diğer yandan, vertebra gövdelerinin ön ve dış yüzlerinde kompakt kemikten osteofitler gelişir. Bireysel varyasyonlar olsa bile, bu değişiklikler çoğunlukla 20 li yaşlardan itibaren başlar. Servikal vertebralardaki dejeneratif değişiklikler, gerçek spondylosis cervicalis ve spondylosis uncovertebralis olarak iki şekilde ortaya çıkar. Özellikle vertebral hareketin en fazla olduğu C5-C6 düzeyinde en sıktır ve kranyale doğru gittikçe azalır. Servikal bölgedeki spondylosis deformans temelde, ligamentum longitudinale anterius un zayıf olmasından dolayı ventral yönde osteofitlerin gelişmesi ile karakterizedir. Osteofitlerin konfigürasyonları değişkendir; asemptomatik olsalar da omurgada hareket kısıtlanmasına sebep olurlar. Dorsal yönde olan osteofitler daha küçük boyuttadır. Processus uncinatus osteofitleri spondylosis uncovertebralis in karakteristiğidir. C3-C7 (sık olarak C5-C6 ve C6-C7) arasında olur. Processus uncinatus lar, servikal omurganın üst bölümünde, daha yüksek ve dik yerleşmişlerdir. Alt servikal vertebralarda ise, foramen transversarium yanında daha yassı şekildedir. Yassı yapıda olan processus uncinatus, osteofitlerin gelişimi için uygundur. Osteofitozis tamamen geliştiğinde, processus uncinatus lar rafa benzer şekil alırlar. Processus uncinatus un laterale genişlemesi durumunda foramen 15

25 intervertebrale yi daraltarak nervus spinalis in sıkışmasına yol açar. Raf şeklindeki genişleme, processus uncinatus un aksi yönüne ilerlediğinde foramen transversarium a projekte olabilir. Processus uncinatus un ön tarafından gelişen osteofitler AV de medial yönden basıya neden olabilir. Processus uncinatus lardan gelişen osteofitler hareket kısıtlılığı ve boyun ağrısına yol açabilir 15 (Resim 5,6). Resim 5. A. 36 yaģındaki kadın olgunun normal konfigürasyonlu servikal vertebrasında, proc.uncinatus un tipik morfolojisi (oklar) izlenmekte. Processus uncinatus un lateral parçalarının FT nin medialinde, buna karģılık dorsal parçasının inc. vertebralis in anteromedialinde yer aldığı izlenmektedir. B) 88 yaģındaki erkek. Ağır dejeneratif değiģikliklerden etkilenmiģ servikal vertebra. PU (ok) dıģa doğru geniģleyerek inc. vertebralis i daraltmıģ. Processus articularis superior larda dejeneratif değiģiklikler görülmektedir (Prescher A. Anatomy and pathology of the aging spine. Eur J Radiol dan alınmıģtır)

26 Resim 6: 76 yaģındaki erkeğe ait, columna vertebralis in pars cervicalis i; C5-C6 arasında anulus fibrosus a ait izole heterotopik ossifikasyon (kalın ok). Her iki tarafta proc. uncinatus lardaki osteofitler (oklar) (Prescher A. Anatomy and pathology of the aging spine. Eur J Radiol den alınmıģtır) Multidetektör Bilgisayarlı Tomografi Multidetektör bilgisayarlı tomografi (MDBT) şu anda BT teknolojisinde ulaşılan son noktadır. Hastanın longitudinal aksı boyunca çok sayıdaki detektör dizileri ile donatılmış olması, X-ışınının kolimasyonunun genişletilebilmesi ve bunların sonucunda masa hızının artırılabilmesi avantajına sahiptir. X-ışın tüpü ve detektör hasta etrafında 360 birbirleri ile senkronize, devamlı ve volümetrik dönüş yaparlar. Gantri rotasyon süresi 0.5 s kadar kısadır. Bu nedenle hastadan kaynaklanan istemli veya istemsiz (kalp, bağırsak vb) hareket artefaktları minimuma indirgenmiş ve aynı zamanda geniş bir tarama hacminin taranma olanağı sağlanmıştır. Multidetektör BT, rekonstrüksiyon algoritmalarına son derece bağımlı çalışan sistemlerdir. Z-filtre rekonstrüksiyonu ile helikal dönüş sırasında longitudinal aks boyunca elde edilen verilerin tümü ana 17

27 bilgisayara gelmeden değerlendirilerek filtrelenir. Bu yöntem ile bir volüm içinden elde edilen verilerden istenilen incelikte rekonstrükte görüntü elde edilebilir. Oblik veya kavisli düzlemlerde de reformasyon yapılabilir. Tarama hızındaki artış ile birlikte geniş hacimlerin taranabilmesi, özellikle BT anjiografi incelemelerinde çığır açmıştır. BT anjiografi ile yalnızca intravenöz yolla kontrast madde verilerek, periferik, serebral ve visseral arteryel ve venöz yapıların incelenmesi mümkündür. İnce kesit alınabilmesine, isteğe bağlı görüntü planının değiştirilmesine, multiplanar reformasyona ve üç boyutlu görüntülerin optimal görüntü kalitesiyle elde edilmesine olanak tanır 16. Doppler ultrasona göre operatöre daha az bağımlıdır ve damarları boyluboyunca göstererek, stenoz veya oklüzyon varlığını, kollateralleri ve distal vasküler yataktaki azalmış kan akımını gösterir. Dijital substraksiyon anjiografisi (DSA) ile kıyaslandığında daha az invazivdir. Ek olarak, lüminal plak, trombus, inflamasyon ve periarteryel hastalığın görüntülenmesini sağlar. Manyetik rezonans anjiografiden daha hızlı görüntü elde edilir, damarların kıvrımlarından ve yavaş akımdan daha az etkilenir. Ayrıca BTA nın yüksek uzaysal çözünürlüğü sayesinde tedavi planlamasında kullanılabilecek anatomik kemik nirengi noktaları belirlenebilir. Bununla beraber böbrek fonksiyonları yavaşlamış yaşlı hastalar veya iyotlu kontrast madde allerjisi olanlarda kontrastlı BT yapılması mümkün değildir. Kalsifikasyon varlığı durumunda stenozun BT ile saptanabilmesinin duyarlılığı düşüktür. BT radyasyon maruziyetine sebep olur ama DSA ile kıyaslandığında daha düşüktür. Yaşlılarda radyasyon ekspojurunun stokastik etkilerinin klinik önemi azdır. Ancak daha uzun işlem zamanı gerektiren kıvrımlı arterlerin varlığı halinde, kateter anjiografinin ciltte eritem, epilasyon, yanık gibi deterministik etkileri ortaya çıkabilir 14. BTA konvansiyonel anjiografiye benzer düzeyde anatomik bilgi sağlayarak, arcus aortae nin dallanmasından terminal intrakranyal dallara kadar yüksek uzaysal 18

28 çözümleme ile görüntüleme olanağı sağlayarak birçok olguda konvansiyonel anjiografi gereksinimini ortadan kaldırır Radyolojik Anatomi Son yıllardaki görüntüleme tekniklerindeki teknolojik ilerleme ve bunların yaygın olarak kullanılması sayesinde anatomik varyasyonlar daha kolay ve güvenilir biçimde ortaya konulmuştur 18. Kadavra çalışmalarında olgu sunumu veya sınırlı sayıdaki olguları kapsayan çalışmalara karşın görüntüleme ile yapılan çalışmalarda yaşayan bireyler araştırılabilmekte ve çok daha geniş popülasyonlar taranabilmektedir. MDBT insan iskeletini üç boyutlu, mükemmel uzaysal çözümleme ile görüntüler. Radyografi, özellikle MDBT oldukça sınırlı sayıda olan taze kemik ölçümlerini, canlı bireylerde bile mümkün kılar. Dijital ortamda görüntü ve veriler kolayca arşivlenebilir, taşınabilir, farklı zamanlarda, farklı araştırıcılar tarafından tekrar incelenebilir. Etik, dini veya kültürel sebeplerden dolayı kadavra temin etmenin zor olduğu toplumlarda, anatomik araştırmalarının yapılmasını kolaylaştırır 19,20. Adli tıpta, postmortem görüntüleme uygulanmaktadır (sanal nekropsi). Hatta son yıllarda gelişmiş ülkelerdeki en sık ani ölüm nedeni olan kardiyovasküler hastalıklara bağlı doğal ölümlerde miyokard iskemisi ve koroner arter tıkanıklığını tespit etmede BTA kullanılmaya başlanmıştır 21. Günümüzde modern tıp eğitiminde de radyolojik görüntüler, konvansiyonel kadavra ve anatomi görüntülerine ek olarak kullanılmaktadır. Benzer şekilde, radyolojik görüntüleme tekniklerindeki teknolojik ilerlemeler, anatomik detayın daha fazla görülebilmesine, dolayısıyla radyologların daha fazla anatomi ve varyasyon bilgisine gereksinim duymasına sebep olmuştur. 19

29 3. GEREÇ VE YÖNTEM 3.1. Deney grupları: Çalışma, Yakın Doğu Üniversitesi Bilimsel Araştırmalar değerlendirme Etik Kurulu nun tarihli, 2011/8 numaralı toplantı, proje no:46 karar no:46 ile onay almıştır. Ekim 2011-Ocak 2013 tarihleri arasında radyoloji kliniğinde karotis-serebral bilgisayarlı tomografi anjiografi (BTA) tetkiki yapılmış olan hastaların görüntüleri retrospektif olarak incelendi. Bu hastalar, serebrovasküler hastalık, karotis darlığı veya anevrizma ön tanısı ile klinisyen tarafından karotis ve vertebral sistem BTA yapılması için kliniğimize başvurmuştur. İnceleme öncesi tüm olgularda serum üre ve kreatinin düzeyleri kontrol edildi ve serum kreatinin düzeyi >1.5 mg/dl olan olgulara işlem yapılmadı. Tüm olguların yaş ve cinsiyeti kaydedildi BT Anjiografi çekim tekniği: Tüm olgular, 64 kanallı, dual source bilgisayarlı tomografi (GE Discovery CT 750 HD) (Resim 7) ile tarandı. En az 6 saatlik açlık sonrası hastalar tetkike alındı. Venöz yolun daha kısa olması sebebi ile injeksiyon için sağ üst ekstremite tercih edildi G intravenöz kanül aracılığı ile ml 300mg/mL iyotlu kontrast madde (iohexol) otomatik injektör ile ml/s hız ile verildi ve injeksiyon sonrasında ml salin infüzyonu yapıldı. Aorta ascendes ten geçen kesit ile monitorize edilerek, aortaya ilk kontrast madde gelişi ile hastaya nefes tutturularak, 6 saniye gecikme zamanı ile kraniokaudal yönde tarama yapıldı. Görüntüleme alanı (field of view) 25 cm; 120 kvp ile otomatik tüp akım ayarları, pitch: 1; gantri rotasyon zamanı 0.4 s parametreleri ile arcus 20

30 aortae den, verteks düzlemine kadar volümetrik tarandı. Tarama yaklaşık 6-10 saniye içinde tamamlandı. Görüntüler standart algoritma ile 0.5 mm kesit kalınlığında, %0-50 overlap ile submilimetrik kesit kalınlığında rekonstrükte edildi. Resim 7: 64 kanallı, dual source bilgisayarlı tomografi (GE Discovery CT 750 HD) çekim odası Görüntü iģleme: Ham görüntüler, Advantage Workstation Volume Share 5 (GE Healthcare) iş istasyonuna (Resim 8) aktarıldıktan sonra görüntü analizi ve ölçümler, dijital ortamda yapıldı. Her 3 düzlemde maximum intensity projection (MİP), renk kodlamalı 3D volüm rendering ve eğimli reformat rekonstrüksiyon algoritmaları uygulandı Görüntülerin değerlendirilmesi: Mevcut patoloji ve varyasyonların belirlenmesi için iki radyoloğun ortak kararı dikkate alındı. Ölçümler aynı gözlemci tarafından yapıldı. 21

31 Resim 8: ĠĢ istasyonu Anatomik değerlendirme: Servikal vertebral kolon aksını etkileyen eğriliklerin (skolyoz ve kifoz) varlığı, sagittal ve koronal reformat görüntülerden belirlendi. Unkovertebral eklemdeki dejenerasyon varlığı, eklemdeki spurlar ve/veya disk aralığında daralma, eklem yüzlerindeki subkortikal skleroz ve mikrokistlerin varlığının gösterilmesi ile belirlendi. Ham kesitler ve rekonstrüksiyon görüntülerde arcus aortae den major vasküler dalların (truncus brachiocephalicus, a.carotis communis sinistra ve a. subclavia sinistra) çıkışları belirlendikten sonra her iki a.vertebralis in a. subclavia dan çıkışı tespit edildi. AV lerin seyri takip edilerek hangi düzeyde foramen transversarium a girdiği kaydedilerek anatomisi belirlendi. AV-vertebrae cervicales lerin komşuluk ilişkisine bakıldı; AV i etkileyebilecek olası kemik varyasyonları (C7 processus transversus elongasyonu, costa cervicalis vs.) belirlendi. AV lerin varyasyonları ve çıkış anormalileri gibi doğumsal anomalilerine ek olarak, plak, darlık varlığı, kıvrımlı olması ve anormal AV boyut ve seyrine 22

32 yönelik bulgular da not edildi. AV deki ve bifurcatio carotidis deki aterom varlığı kaydedildi Metrik analiz: C1-C6 arasında, aksiyel düzlemde her iki tarafta FT içerisinde AV görüntülendi. Columna vertebralis in eğri olduğu olgularda, koronal kesitlerden aksiyel plana tam paralel geçecek rekonstrükte aksiyel kesitler elde olunarak her iki AV simetrik olarak aynı kesitte görüntülendi ve mümkün olabilecek en doğru ölçüm için görüntü büyütüldü. AV ve FT ölçümleri için görüntüler uygun pencere ayarına getirildi. AV ve FT nin çevresi elektronik kaliperler kullanılarak elle çizildi ve alanları mm 2 cinsinden otomatik olarak belirlendi (Resim 9). Her bir düzeyde AV/FT kapsama oranları hesaplandı. AV deki ciddi darlık varlığı durumunda ölçüm yapılmadı. AV nin FT içinde spiral yaptığı durumlar kaydedildi ve bu düzeylerde sadece FT alanı ölçüldü. C2 vertebra düzeyinde, AV, FT nin aksiyel düzlemdeki oryantasyonu farklı olduğundan alan ölçümleri sagittal reformat görüntülerden yapıldı (Resim 10). Resim 9: Aksiyel planda AV ve FT alan ölçümleri. Aynı kesitte, AV yumuģak doku penceresinde, FT kemik pencerede görüntülendi. 23

33 Resim 10: Sagittal reformat kesitte, C2 düzeyindeki AV nin FT içerisinde ölçümü. Daha sonra koronal reformat görüntülerden, C3-C7 arasında her iki tarafta processus uncinatus un en lateral kısmı ile AV nin en medial kısmı arasındaki en kısa mesafe elektronik ortamda mm cinsinden ölçüldü (Resim 11). 24

34 Resim 11: Koronal reformat görüntüde, AV nin PU tepe noktasına olan uzaklık ölçümü Ġstatistiksel analiz: İstatistiksel analiz, Windows için uyarlanmış SPSS (17.0.0; SPSS Inc., Chicago, Ill, USA) yazılımı kullanarak yapıldı. Demografik analiz yapıldıktan sonra, her bir düzeyde AV ve içinden geçtiği FT alanı, AV/FT KO ortalama, standart sapma, minimum ve maksimum değerleri bulundu. Gruplar arasındaki farklılıklar tek-yönlü varyans analizi (Kruskal Wallis test) ile AV ile FT arasındaki korelasyon ilişkisi Pearson korelasyon (parametrik) test ile araştırıldı. p<0.05 istatistiksel olarak anlamlı kabul edildi. 25

35 4. BULGULAR Kırksekiz (%43.6) kadın, 62 (%56.4) erkek, toplam 110 olgunun karotis-vertebral BTA görüntüleri retrospektif olarak incelendi. Resim 12 de AV nin parçalarının radyolojik anatomisi gösterilmiştir Arteria vertebralis in varyasyonları: Dört olguda (%3.6) arcus aortae çıkışlı AV sinistra (Resim 13); 4 olguda (%3.6) AV sinistra nın C5 vertebradan girişi, 2 olguda (%1.8) AV nin C5 den girişi; 1 olguda bilateral AV nin C4 den girişi; (Resim 14,15) izlendi. AV nin C6 dan girişi 102 olguda (%92) saptandı. Sadece 1 olguda sağ C7 de foramen transversarium saptandı. Bir olguda da AV dextra C2 düzeyinden vertebral kanala girerek, foramen magnum a kanal içinde uzanmaktaydı; C1 sağ FT u vardı, ancak boştu (Resim 16,17). Bir olguda C7 nin processus transversus u elonge, 1 olguda C7 sağ aksesuar kosta; 1 olguda da C7 de bilateral rudimenter kot varyasyonu vardı. Yirmi beş olguda (%26) AV dextra; 49 olguda (%49) AV sinistra dominant idi; 24 olguda (%25) ko-dominansi mevcuttu. Hipoplazik AV, (alan<4mm² olarak kabul edildi); 3 olguda tespit edildi. 26

36 Resim 12: Üç boyutlu hacim reformat görüntü (A) ile koronal düzlemde MĠP (maximum intensity projection) reformat BTA görüntüsünde (B) a. vertebralis in V1, V2, V3 ve V4 parçalarını gösterilmiģtir. Kırmızı oklar hipoplazik a. vertebralis dextra yı; mavi oklar dominant a. vertebralis sinistra yı göstermektedir. 27

37 Resim 13: Arteria vertebralis sinistra (kırmızı oklar) doğrudan arcus aortae dan çıkmaktadır. Arteria vertebralis dextra nın a.subclavia dextra dan çıktığı izleniyor (yeģil oklar) 28

38 Resim 14: Her iki tarafta a.vertebralis C4 düzeyinden foramen transversarium lara giriģ yapmaktadır (oklar). Arteria verebralis sinistra hipoplaziktir. 29

39 Resim 15: Aynı olgunun AV sinin V2 ve V3 parçası ile columna vertebralis yanındaki seyrinin sağ lateralden 3B hacim rekonstrüksiyon görüntüsü 30

40 Resim 16: 3B hacim rekonstrüksiyon görüntüsü. AV dextra nın C2 nin FT dan çıktıktan sonra, C1-C2 arasından canalis vertebralis e girmektedir (siyah ok). AV sinistra ise C1 FT sinden çıktıktan sonra foramen magnum dan kranyuma girmektedir (mavi ok). * arcus posterior atlantis. 31

41 Resim 17: A. Aynı olgunun koronal planda MIP reformat görüntüsünde, AV dextra nın C2-3 arasından canalis vertebralis e giriģi görülüyor. B. Articulatio atlantoaxialis den geçen aksiyel kesit görüntüsü. C1 de sağ tarafta FT nin boģ olduğu görülmektedir. AV dextra foramen vertebrale içindedir. AV sinistra nın V3 parçası olağan seyretmektedir. 32

42 4.2. Kantitatif analiz: Dört olgu AV dextra da, 8 olgu AV sinistra da ve 4 olgu her iki AV de darlık veya tıkanıklık nedeniyle; 2 olgu ise AV dextra daki diseksiyon sebebi ile metrik analize dahil edilmedi. Anlamlı darlığa yol açmayan orifis plakları (7 olguda AV sinistra; 8 olguda AV dextra ve 6 olguda bilateral AV) metrik analize dahil edildi. C4-6 vertebralardaki FT yokluğu ve varyasyonları durumunda, dişlerdeki metalik materyallerin oluşturduğu artefaktlara bağlı görüntünün sağlıklı izlenememesi durumlarında, AV ve FT alanları ölçülmedi. AV nin FT içinde spiral yaptığı durumlarda ise yalnızca FT alanı ölçüldü. Yaş ortalaması 64.3 ± 15.6 yaş (minimum: 20, maksimum: 96) toplam 94 olgu incelendi. Olgular yaşa göre < 45 yaş (Grup A) ; yaş (Grup B) ve >65 yaş (Grup C) olarak 3 gruba ayrıldı (Şekil 1). Grupların cinsiyet ve yaş bakımından dağılımı tablo 1 de sunulmuştur. ġekil 1: ÇalıĢma grubundaki olguların yaģ gruplarının dağılımını gösteren kutu grafiği. 33

43 Tablo 1: Grupların demografik özellikleri. (Ort: Ortalama; SS: Standart sapma; min: minimum; maks: maksimum; med: median) Gruplar Cinsiyet kadın erkek Toplam n % n % n % YaĢ ort ± SS min-maks med <45 yaģ ± (Grup A) yaģ ± (Grup B) >65 yaģ ± (Grup C) Toplam ± Her bir yaş grubunda, karotis ve AV deki aterom plağı, AV nin kıvrımlı olması, unkovertebral eklemde dejenerasyon, skolyoz ve kifoz varlığının dağılımı tablo 2 de gösterilmiştir. Arteria vertebralis ve FT alanları ile AV/FT KO nun her bir düzeyde ortalama, minimum, maksimum değerleri ile standart sapması tablo 3 de verilmiştir. 34

44 Tablo 2: Olgu gruplarının karotis ve AV plağı, AV nin kıvrımlı olması, unkovertebral eklem dejenerasyonu, skolyoz ve kifoz varlığı bakımından dağılımı. Grup A Grup B Grup C p* N=15 N=30 N=49 yok var yok var yok var Karotis plağı sayı 13/15 2/15 15/30 15/30 3/49 46/49 0.0* % AV plağı Sayı 15/15 0/15 29/30 1/30 25/49 24/49 % * AV nin kıvrımlı olması UV eklem dejenerasyonu Sayı 14/15 1/15 23/30 7/30 13/49 36/49 % Sayı 14/15 1/15 6/30 24/30 2/49 47/49 % * 0.0* Skolyoz Sayı 14/15 1/15 22/30 8/30 28/49 21/49 % Kifoz Sayı 12/15 3/15 22/30 8/30 33/49 16/49 % *Pearson Chi-Square test P<0.05 istatistiksel olarak anlamlı 35

45 Tablo 3: Arteria vertebralis, FT ve AV/FT kapsama oranlarının her bir düzeyde, ortalama, minimum, maksimum ve standart sapma değerleri Sayı (n) Ortalama Minimum Maksimum Standart sapma C6 C5 C4 C3 C2 C1 sağ sol sağ sol sağ sol sağ sol sağ sol sağ sol AV (mm 2 ) FT (mm 2 ) KO AV (mm 2 ) FT (mm 2 ) KO AV (mm 2 ) FT (mm 2 ) KO AV (mm 2 ) FT (mm 2 ) KO AV (mm 2 ) FT (mm 2 ) KO AV (mm 2 ) FT (mm 2 ) KO AV (mm 2 ) FT (mm 2 ) KO AV (mm 2 ) FT (mm 2 ) KO AV (mm 2 ) FT (mm 2 ) KO AV (mm 2 ) FT (mm 2 ) KO AV (mm 2 ) FT (mm 2 ) KO AV (mm 2 ) FT (mm 2 ) KO

46 Olguların 15 inde AV nin, FT içerisinde spiral yapmasından dolayı, AV alanları ölçülemedi. Bu nedenle, bu olgularda AV/FT KO belirlenemedi. C6 foramen transversarium alanı, grup C de istatistiksel olarak anlamlı bulundu (p=0.047). Diğer FT alanlarında yaş grupları arasında anlamlı farklılık saptanmadı (p>0.05) (Tablo 4). Yaş grupları arasında AV alanı bakımından anlamlı istatistiksel fark saptanmadı (p>0.05). Tablo 4: Gruplar arasında AV/FT kapsama oranı Kapsama oranı Grup A Grup B Grup C C6 C5 C4 C3 C2 C1 sağ 0.40 (n=15) 0.45 (n=29) 0.47 (n=45) sol 0.42 (n=14) 0.42 (n=28) 0.46 (n=45) sağ 0.39 (n=15) 0.45 (n=29) 0.5 (n=49) sol 0.47 (n=15) 0.45 (n=30) 0.47 (n=47) sağ 0.49 (n=15) 0.50 (n=30) 0.46 (n=49) sol 0.46 (n=15) 0.50 (n=30) (n=46) sağ 0.44 (n=15) 0.45 (n=30) 0.50 (n=49) sol 0.42 (n=15) 0.52 (n=30) 0.46 (n=49) sağ 0.40 (n=15) 0.42 (n=28) 0.46 (n=43) sol 0.45 (n=15) 0.40 (n=26) 0.44 (n=44) sağ 0.36 (n=15) 0.36 (n=29) 0.34 (n=47) sol 0.34 (n=15) 0.34 (n=28) 0.35 (n=49) 37

47 C6-FTD Kruskal Wallis testi kullanılarak yapılan AV/FT kapsama oranı karşılaştırmasında, gruplar arasında anlamlı istatistiksel fark saptanmadı (p>0.05). Foramen transversarium içinde spiral yapan 15 olgunun (5 kadın, 10 erkek) yaş ortalaması 70.6 ± 9.3 yaş (median 74; minimum 60, maksimum 96) idi. Bunların 6 sı C6 düzeyinde; 4 ü C5; 3 ü C4; 10 u C2 de, 1 tanesi C1 de saptandı. C3 de spiral yapan AV saptanmadı. Spiral yapan AV düzeyindeki FT ortalaması: ± 23 mm² bulundu. Arteria vertebralis alanı ile içinden geçtiği foramen transversarium alanı arasındaki korelasyon, Pearson korelasyon analizi ile değerlendirildi ve her iki tarafta tüm düzeylerde pozitif lineer korelasyon saptandı (Şekil 2-13). Korelasyon katsayısı en düşük C1 sağ tarafta orta dereceli (r=0.35) iken, diğer düzeylerde yüksek dereceli olarak (r=0.5) bulundu. Arteria vertebralis in alanı arttıkça, foramen transversarium alanı da artmaktadır. 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 C6-AVD ġekil 2: C6 vertebra da sağ tarafta AV ile FT nin alanları arasındaki iliģkiyi gösteren grafik (r=0.657, p=0.0). 38

48 C5-FTS C5-FTD C6-FTS 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 0,0 5,0 10,0 15,0 20,0 25,0 C6-AVS ġekil 3: C6 vertebra da sol tarafta AV ile FT nin alanları arasındaki iliģkiyi gösteren grafik (r=0.669, p=0.0). 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 C5-AVD ġekil 4: C5 vertebra da sağ tarafta AV ile FT nin alanları arasındaki iliģkiyi gösteren grafik (r=0.736, p=0.0) 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 0,0 5,0 10,0 15,0 20,0 25,0 30,0 C5-AVS ġekil 5: C5 vertebra da sol tarafta AV ile FT nin alanları arasındaki iliģkiyi gösteren grafik (r= 0.708, p=0.0). 39

49 C3-FTD C4-FTS C4-FTD 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 0,0 5,0 10,0 15,0 20,0 25,0 30,0 C4-AVD ġekil 6: C4 vertebra da sağ tarafta AV ile FT nin alanları arasındaki iliģkiyi gösteren grafik (r= 0.672, p=0.0). 50,0 45,0 40,0 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 0,0 5,0 10,0 15,0 20,0 25,0 30,0 C4-AVS ġekil 7: C4 vertebra da sol tarafta AV ile FT nin alanları arasındaki iliģkiyi gösteren grafik (r=0.734, p= 0.0). 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 0,0 5,0 10,0 15,0 20,0 25,0 30,0 35,0 C3-AVD ġekil 8: C3 vertebra da sağ tarafta AV ile FT nin alanları arasındaki iliģkiyi gösteren grafik (r=0.72, p=0.0). 40

50 C2-FTS C2-FTD C3-FTS 50,0 45,0 40,0 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 0,0 5,0 10,0 15,0 20,0 25,0 C3-AVS ġekil 9: C3 vertebra da sol tarafta AV ile FT nin alanları arasındaki iliģkiyi gösteren grafik (r= 0.77, p=0.0). 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 0,0 5,0 10,0 15,0 20,0 25,0 30,0 35,0 C2-AVD ġekil 10: C2 vertebra da sağ tarafta AV ile FT nin alanları arasındaki iliģkiyi gösteren grafik (r= 0.667, p=0.0). 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 0,0 5,0 10,0 15,0 20,0 25,0 C2-AVS ġekil 11: C2 vertebra da sol tarafta AV ile FT nin alanları arasındaki iliģkiyi gösteren grafik ( r= 0.673, p=0.08). 41

51 C1-FTS C1-FTD 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 0,0 5,0 10,0 15,0 20,0 25,0 30,0 35,0 C1-AVD ġekil 12: C1 vertebra da sağ tarafta AV ile FT nin alanları arasındaki iliģkiyi gösteren grafik (r=0.35, p=0.01). 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 0,0 5,0 10,0 15,0 20,0 25,0 C1-AVS ġekil 13: C1 vertebra da sol tarafta AV ile FT nin alanları arasındaki iliģkiyi gösteren grafik (r=0.526, p=0.0). 42

52 Yaş gruplarında AV nin her bir düzeydeki PU ya olan mesafesi Kruskal Wallis testi ile değerlendirilmiş ve sonuçlar tablo 5 de gösterilmiştir. C7, C6, C5 ve C4 sol tarafta AV-PU mesafesi grup C de anlamlı olarak düşüktür (p<0.01). Tablo 5 : Arteria vertebralis in her düzeyde processus uncinatus a olan uzaklığı C3 C4 C5 C6 C7 sağ (mm) sol (mm) sağ (mm) sol (mm) sağ (mm) sol (mm) sağ (mm) sol (mm) sağ (mm) sol (mm) Grup A (n=15) Grup B (n=30) Grup C (n=49)

53 4.3. Olgu örnekleri: Resim 18: Dominant AV dextra (kalın ok), geniģ FT içerisinde izleniyor. Sol tarafta hipoplazik AV (ince ok), küçük FT içerisinde izleniyor. 44

54 Resim 19: Aksiyel düzlem. Sol tarafta FT içerisinde spiral oluģturan AV (ok), sol FT geniģlemiģtir. Sağ AV ve FT normal olarak izlenmektedir. Resim 20: Koronal reformat görüntüde AV deki kalsifik aterom plakları. 45

55 Resim 21: Koronal reformat görüntü. AV dextra nın orifisindeki yumuģak plak (ok). 46

56 Resim 22: Aynı olgunun 3D volümetrik görüntüsünde kıvrımlı AV ler izleniyor (oklar). 47

57 Resim yaģındaki kadın olguda geniģ ve kıvrımlı a.vertebralis dextra (oklar) ile servikal vertebral kolondaki yoğun dejeneratif değiģiklikler görülüyor. Arteria carotis communis ler ve interna larda da kıvrımlı seyir mevcut. 48

58 Resim 24. Aynı olgunun kemik ve diğer yumuģak dokuları çıkarılarak elde olunan 3 boyutlu anjiografi görüntüsü. Arteria carotis communis ve interna dextra ile a.vertebralis dextra daki (içi dolu oklar) dolikoektazi izlenmekte. Arteria vertebralis sinistra tıkalıdır. Sağ antekübital venden yapılan kontrast madde enjeksiyonuna bağlı v.axillaris dextra ve v.subclavia dextra (*) opasifiye olmuģtur. 49

59 Resim 25: Belirgin servikal kifozlu olguda, kıvrımlı AV nin seyri (oklar). 50

60 Resim 26: Aksiyel kesit. Her iki AV nin art. zygapophysialis ve processus uncinatus lardaki osteofitlere bağlı sıkıģması. 51

61 Resim 27: Koronal reformat görüntüde skolyozlu bir olguda, AV nin osteofitler tarafından basısı (ok). 52

62 Resim 28: Aksiyel kesitte kontrast maddenin hem arteryel hem de venöz fazda iken görüntü alındığı olguda, AV sinistra nın (kalın ok) yanında, yarım ay Ģeklinde v. vertebralis sinistra nın (küçük oklar) görünümü. Aksiyel kesitte bilateral a. carotis communis ler (asteriks) ve v. jugularis interna lar (VJI) da seçilmektedir. 53

63 Resim 29: Koronal plandaki reformat görüntüde AV V2 parçasının v. vertebralis ile birlikte görünümü. 54

Columna vertebralis (omurga); vücudun arka ve orta kısmında yer alır, kemikten ve kıkırdaktan oluşur ve içinde omuriliği barındırır.

Columna vertebralis (omurga); vücudun arka ve orta kısmında yer alır, kemikten ve kıkırdaktan oluşur ve içinde omuriliği barındırır. Columna vertebralis (omurga); vücudun arka ve orta kısmında yer alır, kemikten ve kıkırdaktan oluşur ve içinde omuriliği barındırır. İskeletin önemli bir bölümüdür ve temel eksenidir. Sırt boyunca uzanır

Detaylı

Toraks; gövde nin boyun ile abdomen arasında yer alan parçasıdır. Toraks oniki çift kaburga, sternum, kıkırdak kaburgalar ve oniki torakal omur dan

Toraks; gövde nin boyun ile abdomen arasında yer alan parçasıdır. Toraks oniki çift kaburga, sternum, kıkırdak kaburgalar ve oniki torakal omur dan Toraks; gövde nin boyun ile abdomen arasında yer alan parçasıdır. Toraks oniki çift kaburga, sternum, kıkırdak kaburgalar ve oniki torakal omur dan oluşur. Bu kemik ve kıkırdak yapılar toraks kafesini

Detaylı

Truncus (arteria) pulmonalis

Truncus (arteria) pulmonalis Truncus (arteria) pulmonalis; sağ ventrikülden başlar, arter olarak ifade edilmesine karşın venöz kan taşır. Sağ ventriküldeki kanı akciğerlere taşır. Kalple ilgili damarların en önde olanıdır. Arcus aortae

Detaylı

Toraks; gövde nin boyun ile abdomen arasında yer alan parçasıdır. Toraks oniki çift kaburga, sternum, kıkırdak kaburgalar ve oniki torakal omur dan

Toraks; gövde nin boyun ile abdomen arasında yer alan parçasıdır. Toraks oniki çift kaburga, sternum, kıkırdak kaburgalar ve oniki torakal omur dan Toraks; gövde nin boyun ile abdomen arasında yer alan parçasıdır. Toraks oniki çift kaburga, sternum, kıkırdak kaburgalar ve oniki torakal omur dan oluşur. Bu kemik ve kıkırdak yapılar toraks kafesini

Detaylı

Truncus (arteria) pulmonalis

Truncus (arteria) pulmonalis 1 Truncus (arteria) pulmonalis Truncus pulmonalis; sağ ventrikülden başlar, arter olarak ifade edilmesine karşın venöz kan taşır. Sağ ventriküldeki kanı akciğerlere taşır. Arcus aortae altında sağ (a.pulmonalis

Detaylı

KİNEZYOLOJİ ÖĞR.GÖR. CİHAN CİCİK

KİNEZYOLOJİ ÖĞR.GÖR. CİHAN CİCİK KİNEZYOLOJİ ÖĞR.GÖR. CİHAN CİCİK 1 COLUMNA VERTEBRALİS 2 COLUMNA VERTEBRALİS 1) Columna vertebralis pelvis üzerine merkezi olarak oturmuş bir sütuna benzer ve destek vazifesi görerek vücudun dik durmasını

Detaylı

Dr. Ayşin ÇETİNER KALE

Dr. Ayşin ÇETİNER KALE Dr. Ayşin ÇETİNER KALE Spatium intercostale Birbirine komşu kostalar arasında bulunan boşluk İnterkostal kaslar tarafından doldurulur. Spatium intercostale V. a. ve n. intercostalis ler kostanın alt kenarı

Detaylı

BOYUN KÖKÜ THORACOCERVİCAL BÖLGE. Prof. Dr. S. Ayda DEMİRANT

BOYUN KÖKÜ THORACOCERVİCAL BÖLGE. Prof. Dr. S. Ayda DEMİRANT BOYUN KÖKÜ THORACOCERVİCAL BÖLGE Prof. Dr. S. Ayda DEMİRANT Boyun kökü apertura thoracis superior ve hemen üzerinde yer alan bölgedir. Apertura thoracis superior, önde manubrium sterni, yanlarda 1.costalar

Detaylı

Boyun Kasları Klinik Anatomisi Dr. Nurullah YÜCEL Doç. Dr. Muzaffer ŞEKER

Boyun Kasları Klinik Anatomisi Dr. Nurullah YÜCEL Doç. Dr. Muzaffer ŞEKER Boyun Kasları Klinik Anatomisi Dr. Nurullah YÜCEL Doç. Dr. Muzaffer ŞEKER 1999 Selçuk Üniversitesi Tıp Fakültesi Anatomi Anabilim Dalı Üst sınır; BOYUN oksipital kemiğin protuberentia occipitalis i temporal

Detaylı

VÜCUT EKSENLERİ ve HAREKET SİSTEMİ

VÜCUT EKSENLERİ ve HAREKET SİSTEMİ VÜCUT EKSENLERİ ve HAREKET SİSTEMİ 1 Bu ana eksenler şunlardır: Sagittal eksen, Vertical eksen, Transvers eksen. 2 Sagittal Eksen Anatomik durumda bulunan bir vücut düşünüldüğünde, önden arkaya doğru uzanan

Detaylı

Omuz kemeri kemikleri Clavicula (köprücük kemiği)

Omuz kemeri kemikleri Clavicula (köprücük kemiği) Üst ekstremite kemikleri omuz hizasında kürek kemiği ve köprücük kemiğinden oluşan omuz kemeri kemikleri ile başlar. Diğer üst ekstremite kemikleri, humerus (pazu kemiği, kol kemiği), antebrachium (radius

Detaylı

cularis sinistra, valva mitralis) sistol sırasında kapatır. Ostium aortae; aorta nın sol ventrikülden çıktığı yerde bulunan açıklıktır.

cularis sinistra, valva mitralis) sistol sırasında kapatır. Ostium aortae; aorta nın sol ventrikülden çıktığı yerde bulunan açıklıktır. Kalp; toraks (göğüs) boşluğunda orta mediastinumda, akciğerler arasında lokalize, çizgili kas yapısında ancak istemsiz olarak çalışan bir organdır. Genel olarak kişinin yumruğu kadardır. Kalbin 1/3 ü orta

Detaylı

RADYOLOJİ RADYODİAGNOSTİK ANABİLİM DALI-DÜTF- DİYARBAKIR

RADYOLOJİ RADYODİAGNOSTİK ANABİLİM DALI-DÜTF- DİYARBAKIR NÖRORADYOLOJİ NÖRORADYOLOJİDE GÖRÜNTÜLEME YÖNTEMLERİ ve GİRİŞİMSEL RADYOLOJİ RADYODİAGNOSTİK ANABİLİM DALI-DÜTF- DİYARBAKIR Dr. Faysal EKİCİ İNCELEME YÖNTEMLERİ DİREKT GRAFİLER BİLGİSAYARLI TOMOGRAFİ MANYETİK

Detaylı

Anatomik Pozisyon

Anatomik Pozisyon Anatomik Pozisyon Ayakta dik duran, baş dik, yüz karşıya dönük, kollar iki yanda sarkık, avuç içleri karşıya dönük ve ayakların topuklardan bitişik olduğu pozisyona denir. 10.04.2018 65 Anatomik Düzlemler

Detaylı

PULMONES (AKCİĞERLER) DOÇ.DR.M.CUDİ TUNCER D.Ü.Tıp Fakültesi Anatomi ABD

PULMONES (AKCİĞERLER) DOÇ.DR.M.CUDİ TUNCER D.Ü.Tıp Fakültesi Anatomi ABD PULMONES (AKCİĞERLER) DOÇ.DR.M.CUDİ TUNCER D.Ü.Tıp Fakültesi Anatomi ABD Pulmones *Apex pulmonis *Basis pulmonis *Margo anterior *Margo inferior *Facies mediastinalis *Facies costalis *Facies interlobaris

Detaylı

ANATOMİK TERMİNOLOJİLERLE İLGİLİ TEMEL BİLGİLER VE HATIRLATMALAR. YRD. DOÇ.DR. Kadri KULUALP YRD. DOÇ. DR. Önder AYTEKİN

ANATOMİK TERMİNOLOJİLERLE İLGİLİ TEMEL BİLGİLER VE HATIRLATMALAR. YRD. DOÇ.DR. Kadri KULUALP YRD. DOÇ. DR. Önder AYTEKİN ANATOMİK TERMİNOLOJİLERLE İLGİLİ TEMEL BİLGİLER VE HATIRLATMALAR YRD. DOÇ.DR. Kadri KULUALP YRD. DOÇ. DR. Önder AYTEKİN Kemiklerle İlgili Terimler Apex: Tepe Basis: Taban Canalis: Kanal Canaliculus:

Detaylı

Toraks / Toraks Boşluğunda Bulunan Damarlar

Toraks / Toraks Boşluğunda Bulunan Damarlar Cenk Kılıç Toraks boşluğunda bulunan damarlar: Prekaval venler (vena cava kranialisler): Ratta diğer memelilerden farklı olarak sağ ve sol olarak 2 adet prekaval ven bulunur (Şekil 55). Bu venler v.subclavia

Detaylı

Toraks Duvarının Damarları ve Sinirleri

Toraks Duvarının Damarları ve Sinirleri Toraks Duvarının Damarları ve Sinirleri A.thoracica interna: Bu arter clavicula dan umbilicus a kadar toraks ve karın ön duvarını besler (Şekil 4,5,34). Ratta Toraks Anatomisi Cenk Kılıç Şekil 34. Sternum

Detaylı

Kalbin Kendi Damarları ve Kan kaynakları; Koroner Damarlar

Kalbin Kendi Damarları ve Kan kaynakları; Koroner Damarlar Kalbin Kendi Damarları ve Kan kaynakları; Koroner Damarlar Kalp kası beyinden sonra en fazla kana gereksinim duyan organdır. Kalp kendini besleyen kanı aortadan ayrılan arterlerden alır. Bu arterlere koroner

Detaylı

TORAKS DUVARI ANATOMİSİ (Kemik yapılar ve yumuşak dokular) Dr. Recep Savaş Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Radyoloji AD, İzmir

TORAKS DUVARI ANATOMİSİ (Kemik yapılar ve yumuşak dokular) Dr. Recep Savaş Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Radyoloji AD, İzmir TORAKS DUVARI ANATOMİSİ (Kemik yapılar ve yumuşak dokular) Dr. Recep Savaş Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Radyoloji AD, İzmir Özet: Göğüs duvarı anatomisi Kesitsel anatomi Varyasyonel görünümler Toraks

Detaylı

COLUMNA VERTEBRALIS (OMURGA)

COLUMNA VERTEBRALIS (OMURGA) SKELETON AXIALE Columna vertebralis (omurga), ossa thoracis (göğüs kafesi kemikleri) ve ossa cranii (kafa kemikleri) tarafından oluşturulan orta hat üzerinde yer alan iskelet bölümüdür. COLUMNA VERTEBRALIS

Detaylı

TORAKOLOMBER VERTEBRA KIRIKLARI. Prof.Dr.Nafiz BİLSEL VERTEBRA KIRIKLARI 1

TORAKOLOMBER VERTEBRA KIRIKLARI. Prof.Dr.Nafiz BİLSEL VERTEBRA KIRIKLARI 1 TORAKOLOMBER VERTEBRA KIRIKLARI Prof.Dr.Nafiz BİLSEL VERTEBRA KIRIKLARI 1 Vertebral Kolon 33 omur 23 intervertebral disk 31 çift periferik sinir VERTEBRA KIRIKLARI 3 OMURGANIN EĞRİLİKLERİ Servikal bölgede

Detaylı

Yaşlanmaya Bağlı Oluşan Kas ve İskelet Sistemi Patofizyolojileri. Sena Aydın 0341110011

Yaşlanmaya Bağlı Oluşan Kas ve İskelet Sistemi Patofizyolojileri. Sena Aydın 0341110011 Yaşlanmaya Bağlı Oluşan Kas ve İskelet Sistemi Patofizyolojileri Sena Aydın 0341110011 PATOFİZYOLOJİ Fizyoloji, hücre ve organların normal işleyişini incelerken patoloji ise bunların normalden sapmasını

Detaylı

Dr. Ayşin Çetiner Kale

Dr. Ayşin Çetiner Kale Dr. Ayşin Çetiner Kale N. Accessorius (XI) ÖVE lifler (brankiyal motor) içeren n. accessorius, radix cranialis ve radix spinalis olmak üzere iki kısımdan oluşur. Radix cranialis, nucleus ambiguus'un kaudal

Detaylı

Apertura thoracis superior (göğüs girişi) Apertura thoracis inferior (göğüs çıkışı) Toraks duvarını oluşturan tabakalar

Apertura thoracis superior (göğüs girişi) Apertura thoracis inferior (göğüs çıkışı) Toraks duvarını oluşturan tabakalar solunum sistemi 1 TORAKS (GÖĞÜS) DUVARI Toraks (göğüs) Apertura thoracis superior (göğüs girişi) Apertura thoracis inferior (göğüs çıkışı) Toraks duvarını oluşturan tabakalar Toraks duvarı kasları 2 SOLUNUM

Detaylı

30.10.2013 BOYUN AĞRILARI

30.10.2013 BOYUN AĞRILARI BOYUN AĞRILARI BOYUN ANOTOMISI 7 vertebra, 5 intervertebral disk, 12 luschka eklemi, 14 faset eklem, Çok sayıda kas ve tendondan oluşur. BOYNUN FONKSIYONU Başı desteklemek Başın tüm hareket

Detaylı

BAŞ VE BOYUN DAMARLARI

BAŞ VE BOYUN DAMARLARI BAŞ VE BOYUN DAMARLARI DR. A. MURAT ÖZER ŞUBAT 2019 BAŞ VE BOYUN ARTERLERİ A. Carotis externa Boyun, yüz ve saçlı derideki yapıların arteriel beslenmesini sağlar. Ayrıca dil ve maxilla yı da kanlandırır.

Detaylı

Servikal. Torakal. Lumbal. Sakrum

Servikal. Torakal. Lumbal. Sakrum GÖVDE VE HAREKETLERİ Gövde 1. Omurga 2. Göğüs kafesi REK132&SBR178 ANATOMİ VE KİNEZİYOLOJİ Gövdenin Fonksiyonları 1. Baş, boyun ve gövde hareketlerine izin verir 2. Dik durmamızı sağlar 3. Önemli organları

Detaylı

RENOVASKÜLER HİPERTANSİYON ŞÜPHESİ OLAN HASTALARDA KLİNİK İPUÇLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ DR. NİHAN TÖRER TEKKARIŞMAZ

RENOVASKÜLER HİPERTANSİYON ŞÜPHESİ OLAN HASTALARDA KLİNİK İPUÇLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ DR. NİHAN TÖRER TEKKARIŞMAZ RENOVASKÜLER HİPERTANSİYON ŞÜPHESİ OLAN HASTALARDA KLİNİK İPUÇLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ DR. NİHAN TÖRER TEKKARIŞMAZ 20.05.2010 Giriş I Renovasküler hipertansiyon (RVH), renal arter(ler) darlığının neden

Detaylı

Toraks BT Angiografi Pulmoner emboli tanısı

Toraks BT Angiografi Pulmoner emboli tanısı Toraks BT Angiografi Pulmoner emboli tanısı 64 yaşında erkek hasta 10 yıldır KOAH tanılı ve diyabet hastası 25 gün önce göğüs ve sırt ağrısı, nefes darlığı PaO2: 68.2; PaCO2:36 ; O2 satürasyonu: 94,4 FM;

Detaylı

Omurga-Omurilik Cerrahisi

Omurga-Omurilik Cerrahisi Omurga-Omurilik Cerrahisi BR.HLİ.017 Omurga cerrahisi, omurilik ve sinir kökleri ile bu hassas sinir dokusunu saran/koruyan omurga üzerinde yapılan ameliyatları ve çeşitli girişimleri içerir. Omurga ve

Detaylı

Doppler Ultrasonografi ESKİŞEHİR OSMANGAZİ ÜNİVERSİTESİ

Doppler Ultrasonografi ESKİŞEHİR OSMANGAZİ ÜNİVERSİTESİ Doppler Ultrasonografi PROF. DR. NEVZAT UZUNER ESKİŞEHİR OSMANGAZİ ÜNİVERSİTESİ Ekstrakraniyal Doppler Ultrasonografi Endikasyonları GİA veya inme geçiren hastalar Boyunda üfürüm duyulan hastalar Subklaviyan

Detaylı

Medulla SpinalisÆin Arterleri

Medulla SpinalisÆin Arterleri Santral Sinir Sisteminin Damarlar Prof. Dr. M³rvet Tuncel Medulla SpinalisÆin Arterleri ò A. vertebralis û A. spinalis anterior û A. spinalis posterior ò Rr. radiculares ò A. vertebralis Rr. radiculares

Detaylı

Skolyoz. Prof. Dr. Önder Aydıngöz

Skolyoz. Prof. Dr. Önder Aydıngöz Skolyoz Prof. Dr. Önder Aydıngöz Skolyoz Tanım Omurganın lateral eğriliğine skolyoz adı verilir. Ayakta çekilen grafilerde bu eğriliğin 10 o nin üzerinde olması skolyoz olarak kabul edilir. Bu derecenin

Detaylı

Anatomi Terminolojisi ve Temel Bilgiler

Anatomi Terminolojisi ve Temel Bilgiler Anatomi Terminolojisi ve Temel Bilgiler Öğr.Gör.Dr. Nurullah YÜCEL Sağlık Bilimleri Fakültesi İş Sağlığı ve Güvenliği Bölümü Temel Anatomi ve Fizyoloji Dersi SBF 122 Anatomi Terminolojisi ve Temel Bilgiler

Detaylı

FTR 231 Fonksiyonel Nöroanatomi. Medulla Spinalis. yrd. doç. dr. emin ulaş erdem

FTR 231 Fonksiyonel Nöroanatomi. Medulla Spinalis. yrd. doç. dr. emin ulaş erdem FTR 231 Fonksiyonel Nöroanatomi Medulla Spinalis yrd. doç. dr. emin ulaş erdem Medulla spinalis (omurilik) kabaca silindir şeklindedir. Yukaruda foramen magnum dan başlar ve medulla obolgata ile devam

Detaylı

Dr. Murat DAŞ Çanakkale Onsekiz Mart Ünivetsitesi Acil Tıp AD.

Dr. Murat DAŞ Çanakkale Onsekiz Mart Ünivetsitesi Acil Tıp AD. Dr. Murat DAŞ Çanakkale Onsekiz Mart Ünivetsitesi Acil Tıp AD. Giriş-Amaç Travma 40 yaş altındaki populasyonda ölüm sebepleri arasında üst sıralardadır. Genel vücut travması olan hastalarda, kranial yaralanma

Detaylı

SPOR BiYOMEKANiĞiNiN BiYOLOJiK TEMELLERi

SPOR BiYOMEKANiĞiNiN BiYOLOJiK TEMELLERi SPOR BiYOMEKANiĞiNiN BiYOLOJiK TEMELLERi Anatomik referans duruşu; * ayaklar birbirinden biraz uzak, * kollar vücudun yanında serbestçe uzanmış, * avuç içlerinin öne baktığı,duruştur. Bu duruş, doğal dik

Detaylı

Spondilolistezis. Prof. Dr. Önder Aydıngöz

Spondilolistezis. Prof. Dr. Önder Aydıngöz Spondilolistezis Prof. Dr. Önder Aydıngöz Spondilolistezis Bir vertebra cisminin alttaki üzerinde öne doğru yer değiştirmesidir. Spondilolizis Pars interartikülaristeki lizise verilen isimdir. Spondilolistezis

Detaylı

VÜCUDUN TEMEL PARÇALARI. 1) Baş-boyun 2)Gövde 3)Ekstremiteler (Kollar ve bacaklar)

VÜCUDUN TEMEL PARÇALARI. 1) Baş-boyun 2)Gövde 3)Ekstremiteler (Kollar ve bacaklar) VÜCUDUN TEMEL PARÇALARI 1) Baş-boyun 2)Gövde 3)Ekstremiteler (Kollar ve bacaklar) 1)BAŞ a)yüz b)kranium (Kafatası) 2) GÖVDE a)toraks (Göğüs kafesi) b)karın 3) EKSTREMİTELER a)üst ekstremiteler b)alt ekstremiteler

Detaylı

Aksillanın Görüntülenmesi ve Biyopsi Teknikleri. Prof. Dr. Meltem Gülsün Akpınar Hacettepe Üniversitesi Radyoloji Anabilim Dalı

Aksillanın Görüntülenmesi ve Biyopsi Teknikleri. Prof. Dr. Meltem Gülsün Akpınar Hacettepe Üniversitesi Radyoloji Anabilim Dalı Aksillanın Görüntülenmesi ve Biyopsi Teknikleri Prof. Dr. Meltem Gülsün Akpınar Hacettepe Üniversitesi Radyoloji Anabilim Dalı Meme kanserli hastalarda ana prognostik faktörler: Primer tümörün büyüklüğü

Detaylı

Pulmoner Tromboembolizm. Dr. Meltem Gülsün Akpınar Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Radyoloji Ana Bilim Dalı, Ankara

Pulmoner Tromboembolizm. Dr. Meltem Gülsün Akpınar Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Radyoloji Ana Bilim Dalı, Ankara Pulmoner Tromboembolizm Dr. Meltem Gülsün Akpınar Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Radyoloji Ana Bilim Dalı, Ankara Pulmoner Tromboembolizm Venöz Tromboembolizm = DVT + PTE Derin Ven Trombozu (genellikle

Detaylı

KAROTİD VE SEREBRAL BT ANJİOGRAFİ

KAROTİD VE SEREBRAL BT ANJİOGRAFİ KAROTİD VE SEREBRAL BT ANJİOGRAFİ Dr. Osman KIZILKILIÇ İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Radyoloji AD-Nöroradyoloji BD ÇKBT ÇKBT Uzaysal rezolüsyon Temporal rezolüsyon Hedefler Nörovasküler

Detaylı

Kinesiyoloji ve Bilimsel Altyapısı. Prof.Dr. Mustafa KARAHAN

Kinesiyoloji ve Bilimsel Altyapısı. Prof.Dr. Mustafa KARAHAN Kinesiyoloji ve Bilimsel Altyapısı Prof.Dr. Mustafa KARAHAN Kinesiyoloji Kinesiyoloji insan hareketiyle ilgili mekanik ve anatomik ilkelerin incelenmesidir. Kinesiyoloji anatomi, fizyoloji ve biyomekanik

Detaylı

Çok Kesitli Bilgisayarlı Tomografik Koroner Anjiyografi Sonrası Uzun Dönem Kalıcı Böbrek Hasarı Sıklığı ve Sağkalım ile İlişkisi

Çok Kesitli Bilgisayarlı Tomografik Koroner Anjiyografi Sonrası Uzun Dönem Kalıcı Böbrek Hasarı Sıklığı ve Sağkalım ile İlişkisi Çok Kesitli Bilgisayarlı Tomografik Koroner Anjiyografi Sonrası Uzun Dönem Kalıcı Böbrek Hasarı Sıklığı ve Sağkalım ile İlişkisi Hamza Sunman 1, Mustafa Arıcı 2, Hikmet Yorgun 3, Uğur Canpolat 3, Metin

Detaylı

Düzen Sağlık Grubu Polikliniği Çok Kesitli Bilgisayarlı Tomografi

Düzen Sağlık Grubu Polikliniği Çok Kesitli Bilgisayarlı Tomografi Düzen Sağlık Grubu Polikliniği Çok Kesitli Bilgisayarlı Tomografi Polikliniğimiz DÜZEN SAĞLIK GRUBU kuruluşudur. Bilgisayarlı Tomografi (BT), iç organların, kemiklerin, yumuşak doku ve damarların ayrıntılı

Detaylı

ANATOMİ. 1) Makroskopik Anatomi. 2) Mikroskobik Anatomi

ANATOMİ. 1) Makroskopik Anatomi. 2) Mikroskobik Anatomi ANATOMİYE GİRİŞ ANATOMİYE GİRİŞ Anatominin Tanımı: İnsan vücudunun normal şekil ve yapısını, vücudu oluşturan yapı ve organların birbirleri ile olan ilişkilerini ve bu yapıların çalışma şeklini inceleyen

Detaylı

Doppler Ultrasonografi: Karotis ve Vertebral Arterler. Dr.S.Süreyya Özbek EÜTF Radyoloji

Doppler Ultrasonografi: Karotis ve Vertebral Arterler. Dr.S.Süreyya Özbek EÜTF Radyoloji Doppler Ultrasonografi: Karotis ve Vertebral Arterler Dr.S.Süreyya Özbek EÜTF Radyoloji Öğrenim Hedefleri Serebrovasküler Hastalık Karotis ve Verteral Arter Doppler USG Teknik Patolojilerde tanı Stenoz

Detaylı

Kalp ve Pericardium un Anatomisi

Kalp ve Pericardium un Anatomisi Kalp ve Pericardium un Anatomisi Journal of Clinical and Analytical Medicine Göğüs Cerrahisi Göğüs Cerrahisi Cenk Kılıç Şekil 1. Göğüs boşluğunda kalbin yerleşimi Kalp Mediastinum medium tadır (Şekil 1).

Detaylı

MANYETİK REZONANS TEMEL PRENSİPLERİ

MANYETİK REZONANS TEMEL PRENSİPLERİ MANYETİK REZONANS TEMEL PRENSİPLERİ Dr. Ragıp Özkan Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Radyoloji ABD REZONANS Sinyal intensitesini belirleyen faktörler Proton yoğunluğu TR T1 TE T2

Detaylı

Total Kalça Protezi. Prof. Dr. Önder Yazıcıoğlu İstanbul Tıp Fakültesi Ortopedi ve Travmatoloji Anabilim Dalı

Total Kalça Protezi. Prof. Dr. Önder Yazıcıoğlu İstanbul Tıp Fakültesi Ortopedi ve Travmatoloji Anabilim Dalı Total Kalça Protezi Prof. Dr. Önder Yazıcıoğlu İstanbul Tıp Fakültesi Ortopedi ve Travmatoloji Anabilim Dalı Koksartroz Primer Önceden geçirildiği bilinen bir hastalık yok Genelde yaşlanmaya bağlı Eklemde

Detaylı

Anatomi Ders Notları

Anatomi Ders Notları REGİONES CORPORİS ( VÜCUT BÖLGELERİ) İ OLUŞTURAN OLUŞUMLAR Regiones capitis Regiones colli Regiones pectoris Regiones abdominis Regiones dorsi Regiones membri thoracici Regiones membri pelvini REGİONES

Detaylı

AKSİYAL İSKELET SİSTEMİ (STERNUM, COSTAE VE CRANİUM) Yrd. Doç. Dr. Kadri KULUALP Yrd. Doç. Dr. Önder AYTEKİN

AKSİYAL İSKELET SİSTEMİ (STERNUM, COSTAE VE CRANİUM) Yrd. Doç. Dr. Kadri KULUALP Yrd. Doç. Dr. Önder AYTEKİN AKSİYAL İSKELET SİSTEMİ (STERNUM, COSTAE VE CRANİUM) Yrd. Doç. Dr. Kadri KULUALP Yrd. Doç. Dr. Önder AYTEKİN COSTAE (Kaburgalar) İlk 7 costa, sternum ile costal kıkırdaklar sayesinde eklemleşirken, 8,9

Detaylı

SON DÖNEM BÖBREK YETMEZLİKLİ HASTALARDA VASKÜLER SERTLİK İLE VASKÜLER HİSTOMORFOMETRİK BULGULARIN KORELASYONU

SON DÖNEM BÖBREK YETMEZLİKLİ HASTALARDA VASKÜLER SERTLİK İLE VASKÜLER HİSTOMORFOMETRİK BULGULARIN KORELASYONU SON DÖNEM BÖBREK YETMEZLİKLİ HASTALARDA VASKÜLER SERTLİK İLE VASKÜLER HİSTOMORFOMETRİK BULGULARIN KORELASYONU Müge Özcan 1, Kenan Keven 1, Şule Şengül 1, Arzu Ensari 2, Selçuk Hazinedaroğlu 3, Acar Tüzüner

Detaylı

AORT ANEVRİZMASI YAKIN DOĞU ÜNİVERSİTESİ SHMYO İLK VE ACİL YARDIM BÖLÜMÜ YRD DOÇ DR SEMRA ASLAY 2015

AORT ANEVRİZMASI YAKIN DOĞU ÜNİVERSİTESİ SHMYO İLK VE ACİL YARDIM BÖLÜMÜ YRD DOÇ DR SEMRA ASLAY 2015 AORT ANEVRİZMASI YAKIN DOĞU ÜNİVERSİTESİ SHMYO İLK VE ACİL YARDIM BÖLÜMÜ YRD DOÇ DR SEMRA ASLAY 2015 Ani ölümün önemli bir nedenidir Sıklığı yaşla birlikte artar 50 yaş altında nadir rastlanır E>K Aile

Detaylı

AKUT PULMONER EMBOLİDE RADYOLOJİK ÖNEMLİ MESAJLAR

AKUT PULMONER EMBOLİDE RADYOLOJİK ÖNEMLİ MESAJLAR Pulmoner Vasküler Hastalıklar AKUT PULMONER EMBOLİDE RADYOLOJİK ÖNEMLİ MESAJLAR Dr. Recep SAVAŞ Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Radyoloji AD, İzmir AKCİĞER HASTALIKLARI VE YOĞUN BAKIM GÜNLERİ TANI VE TEDAVİDE

Detaylı

KEM K OLU UMU ki çe it kemik olu umu vardır. 1)Ba dokusu aracılı ıyla süngerimsi kemik olu umu 2)Kıkırdak doku aracılı ıyla sıkı kemik olu umu

KEM K OLU UMU ki çe it kemik olu umu vardır. 1)Ba dokusu aracılı ıyla süngerimsi kemik olu umu 2)Kıkırdak doku aracılı ıyla sıkı kemik olu umu Embriyonik evrede kıkırdak kökenlidir. Daha sonra kemiklesir. Ergin evrede bazı vücut kısımlarında kıkırdak olarak kalır (burun ucu, kulak kepçesi, soluk borusu) skelet sistemi kemikler, eklemler, ligamentler

Detaylı

Anatomi Eğitmeni Anatomi doçentlik sınavı sorusu seviyesinde...

Anatomi Eğitmeni Anatomi doçentlik sınavı sorusu seviyesinde... Değerli Meslektaşlarım, Sınavda açıkçası farklı tarzda anatomi soruları sorulmuş. Anatomi zaten ağır bir bilim dalıdır. Ancak, sanki Eski sorulardan sormayalım bunu hemen bilirler tarzı bir yaklaşımla

Detaylı

MANYETİK REZONANS GÖRÜNTÜLEME YÖNTEMİ İLE CRANIOCERVICAL BİLEŞKENİN MORFOMETRİK DEĞERLENDİRİLMESİ

MANYETİK REZONANS GÖRÜNTÜLEME YÖNTEMİ İLE CRANIOCERVICAL BİLEŞKENİN MORFOMETRİK DEĞERLENDİRİLMESİ MANYETİK REZONANS GÖRÜNTÜLEME YÖNTEMİ İLE CRANIOCERVICAL BİLEŞKENİN MORFOMETRİK DEĞERLENDİRİLMESİ Mukadder SUNAR Tıp Anatomi Anabilim Dalı Tez Danışmanı Doç. Dr. Samet KAPAKİN Doktora Tezi-2013 T.C. ATATÜRK

Detaylı

Dünya Sağlık Örgütü tarafından tanımlanan HASTALIK MODELİ

Dünya Sağlık Örgütü tarafından tanımlanan HASTALIK MODELİ Dünya Sağlık Örgütü tarafından tanımlanan HASTALIK MODELİ 1. Semptom ve Bulguların toplanması, 2. Olası Tanının belirlenmesi, 3. Yardımcı tanı yöntemleri ile tanının doğrulanması, 4. Bilimsel olarak ispatlanmış

Detaylı

KİNEZYOLOJİ ÖĞR.GÖR. CİHAN CİCİK

KİNEZYOLOJİ ÖĞR.GÖR. CİHAN CİCİK KİNEZYOLOJİ ÖĞR.GÖR. CİHAN CİCİK 1 2 Lokomotor sistemi oluşturan yapılar içinde en fazla stres altında kalan kıkırdaktır. Eklem kıkırdağı; 1) Kan damarlarından, 2) Lenf kanallarından, 3) Sinirlerden yoksundur.

Detaylı

Uzm. Dr. Haldun Akoğlu

Uzm. Dr. Haldun Akoğlu Uzm. Dr. Haldun Akoğlu Genel Bilgiler Çoğu intrakranyal lezyon kolayca ayırt edilebilen BT bulguları ortaya koyar. Temel bir yaklaşım olarak BT yorumlama simetriye odaklı olarak sol ve sağ yarıların karşılaştırılmasına

Detaylı

DOZ ve BT DE DOZ KAVRAMI BT NİN BÖLÜMLERİ YENİLİKLER DOZ HESAPLAMA DOZ DÜŞÜRME

DOZ ve BT DE DOZ KAVRAMI BT NİN BÖLÜMLERİ YENİLİKLER DOZ HESAPLAMA DOZ DÜŞÜRME DR. GÖKÇE KAAN ATAÇ DOZ ve BT DE DOZ KAVRAMI BT NİN BÖLÜMLERİ YENİLİKLER DOZ HESAPLAMA DOZ DÜŞÜRME Her radyoloji çalışanının sorumluluğu, Faydaları ve riskleri anlamak, Faydayı en yükseğe çıkarmak Zararı

Detaylı

FTR 207 Kinezyoloji I. Eklemlerin Temel Yapısı ve Fonksiyonu. yrd.doç.dr. emin ulaş erdem

FTR 207 Kinezyoloji I. Eklemlerin Temel Yapısı ve Fonksiyonu. yrd.doç.dr. emin ulaş erdem FTR 207 Kinezyoloji I Eklemlerin Temel Yapısı ve Fonksiyonu yrd.doç.dr. emin ulaş erdem GİRİŞ İki ya da daha fazla kemiğin pivot noktasına ya da kavşağına eklem denir. Vücudun hareketi kemiklerin bireysel

Detaylı

SUBAKSİYEL SERVİKAL SPONDİLEKTOMİ CERRAHİSİNDE ANATOMİK YAPILARIN TESPİTİ VE ÇEVRE YAPILARLA OLAN İLİŞKİSİ

SUBAKSİYEL SERVİKAL SPONDİLEKTOMİ CERRAHİSİNDE ANATOMİK YAPILARIN TESPİTİ VE ÇEVRE YAPILARLA OLAN İLİŞKİSİ TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANKARA ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ SUBAKSİYEL SERVİKAL SPONDİLEKTOMİ CERRAHİSİNDE ANATOMİK YAPILARIN TESPİTİ VE ÇEVRE YAPILARLA OLAN İLİŞKİSİ Serkan ŞİMŞEK ANATOMİ ANABİLİM

Detaylı

BAŞ BOYUN KANSERLERİNDE ADAPTİF RADYOTERAPİ. Medikal Fizik Uzmanı Yonca YAHŞİ

BAŞ BOYUN KANSERLERİNDE ADAPTİF RADYOTERAPİ. Medikal Fizik Uzmanı Yonca YAHŞİ BAŞ BOYUN KANSERLERİNDE ADAPTİF RADYOTERAPİ Medikal Fizik Uzmanı Yonca YAHŞİ GİRİŞ Baş boyun tümörleri için radyoterapi alan hastanın anatomisi tedavi süresince anlamlı olarak değişir. Tümörün büyümesi

Detaylı

Koroner Anjiyografi Darlık Derecesinin Değerlendirilmesi

Koroner Anjiyografi Darlık Derecesinin Değerlendirilmesi Koroner Anjiyografi Darlık Derecesinin Değerlendirilmesi Prof. Dr. Bülent Mutlu Marmara Üniversitesi, Kardiyoloji AbD İstanbul İstanbul Girişimsel Kardiyoloji Kursu, 2011 Koroner Değerlendirme Anatomik

Detaylı

Prof. Dr. Binali MAVİTAŞ Dicle Üniverstiesi Tıp Fakültesi Kalp ve Damar Cerrahisi A.D.

Prof. Dr. Binali MAVİTAŞ Dicle Üniverstiesi Tıp Fakültesi Kalp ve Damar Cerrahisi A.D. Prof. Dr. Binali MAVİTAŞ Dicle Üniverstiesi Tıp Fakültesi Kalp ve Damar Cerrahisi A.D. Endotel zedelenmesi ATEROSKLEROZ Monositlerin intimaya göçü Lipid yüklü makrofajlar Sitokinler İntimaya kas h. göçü

Detaylı

Dr Talip Asil Bezmialem Vakıf Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroloji Anabilim Dalı

Dr Talip Asil Bezmialem Vakıf Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroloji Anabilim Dalı Dr Talip Asil Bezmialem Vakıf Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroloji Anabilim Dalı Karotis Arter Hastalığı İskemik İnmelerin yaklaşık %20-25 inde karotis arter darlığı Populasyonda yaklaşık %2-8 oranında

Detaylı

Dr. A. YÜKSEL BARUT 1

Dr. A. YÜKSEL BARUT 1 1 1 Santral Sinir sistemi (SSS): Beyin (Encephalon) ve Omurilik (Medulla Spinalis), 2 Periferik Sinir Sistemi (PSS) : Beyin sapı ve omurilikten çıkan bütün sinirler, 3 Otonom sinir sistemi (OSS) : Hem

Detaylı

OSSA MEMBRİ İNFERİORİS ALT EKSTREMİTE KEMİKLERİ

OSSA MEMBRİ İNFERİORİS ALT EKSTREMİTE KEMİKLERİ OSSA MEMBRİ İNFERİORİS ALT EKSTREMİTE KEMİKLERİ Alt ekstremitelere, alt taraf veya alt yanlar da denir. Alt taraflar, pelvisin (leğen) her iki yanına tutunmuş sağ ve sol olmak üzere simetrik iki sütun

Detaylı

KAFA TRAVMALI HASTALARDA GÖRÜNTÜLEMENİN TANI, TEDAVİ VE PROGNOZA KATKISI. Dr. Fatma Özlen İ.Ü.Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Beyin ve Sinir Cerrahisi AD

KAFA TRAVMALI HASTALARDA GÖRÜNTÜLEMENİN TANI, TEDAVİ VE PROGNOZA KATKISI. Dr. Fatma Özlen İ.Ü.Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Beyin ve Sinir Cerrahisi AD KAFA TRAVMALI HASTALARDA GÖRÜNTÜLEMENİN TANI, TEDAVİ VE PROGNOZA KATKISI Dr. Fatma Özlen İ.Ü.Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Beyin ve Sinir Cerrahisi AD KAFA TRAVMASI VE RADYOLOJİ Hangi hastalara görüntüleme

Detaylı

GELİŞİMSEL KALÇA DİSPLAZİSİ PROGNOZU VE GÖRÜNTÜLEME. Dr. Öznur Leman Boyunağa Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Pediatrik Radyoloji Bilim Dalı

GELİŞİMSEL KALÇA DİSPLAZİSİ PROGNOZU VE GÖRÜNTÜLEME. Dr. Öznur Leman Boyunağa Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Pediatrik Radyoloji Bilim Dalı GELİŞİMSEL KALÇA DİSPLAZİSİ PROGNOZU VE GÖRÜNTÜLEME Dr. Öznur Leman Boyunağa Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Pediatrik Radyoloji Bilim Dalı Doğal seyir & Prognoz Tedavi edilmezse uzun dönemde ekstremite

Detaylı

T.C. MĠLLÎ EĞĠTĠM BAKANLIĞI RADYOLOJĠ KESĠTSEL RADYOLOJĠK ANATOMĠ 720S00057

T.C. MĠLLÎ EĞĠTĠM BAKANLIĞI RADYOLOJĠ KESĠTSEL RADYOLOJĠK ANATOMĠ 720S00057 T.C. MĠLLÎ EĞĠTĠM BAKANLIĞI RADYOLOJĠ KESĠTSEL RADYOLOJĠK ANATOMĠ 720S00057 Ankara, 2011 Bu modül, mesleki ve teknik eğitim okul/kurumlarında uygulanan Çerçeve Öğretim Programlarında yer alan yeterlikleri

Detaylı

Hemodiyaliz Hastalarında Salusin Alfa ve Beta Düzeylerinin Ateroskleroz ile İlişkisi

Hemodiyaliz Hastalarında Salusin Alfa ve Beta Düzeylerinin Ateroskleroz ile İlişkisi Hemodiyaliz Hastalarında Salusin Alfa ve Beta Düzeylerinin Ateroskleroz ile İlişkisi Savaş SİPAHİ 1, Ahmed Bilal GENÇ 2, Seyyid Bilal AÇIKGÖZ 3, Mehmet YILDIRIM 4, Selçuk YAYLACI 4, Yakup Ersel AKSOY 5,

Detaylı

AKCĠĞER GRAFĠSĠNĠN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ UZM.DR.UMUT PAYZA KATİP ÇELEBİ ÜNV. ATATÜRK EAH ACİL TIP ANABİLİM DALI

AKCĠĞER GRAFĠSĠNĠN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ UZM.DR.UMUT PAYZA KATİP ÇELEBİ ÜNV. ATATÜRK EAH ACİL TIP ANABİLİM DALI AKCĠĞER GRAFĠSĠNĠN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ UZM.DR.UMUT PAYZA KATİP ÇELEBİ ÜNV. ATATÜRK EAH ACİL TIP ANABİLİM DALI ÖĞRENME HEDEFLERI PA AC grafisi çekim tekniği Teknik değerlendirme Radyolojik anatomi Radyolojik

Detaylı

SİNDİRİM SİSTEMİ 8. HAFTA. Yrd. Doç. Dr. Kadri KULUALP Yrd. Doç. Dr. Önder AYTEKİN

SİNDİRİM SİSTEMİ 8. HAFTA. Yrd. Doç. Dr. Kadri KULUALP Yrd. Doç. Dr. Önder AYTEKİN SİNDİRİM SİSTEMİ 8. HAFTA Yrd. Doç. Dr. Kadri KULUALP Yrd. Doç. Dr. Önder AYTEKİN SİNDİRİM SİSTEMİNİN İŞLEYİŞİ Canlı organizmaların hayatlarını devam ettirebilmeleri için enerji almaları gerekmektedir.

Detaylı

Periferik Arter Hastalıklarına Yaklaşım. Dr. Murat İKİZLER Eskişehir, 201 3

Periferik Arter Hastalıklarına Yaklaşım. Dr. Murat İKİZLER Eskişehir, 201 3 Periferik Arter Hastalıklarına Yaklaşım Dr. Murat İKİZLER Eskişehir, 201 3 Periferik arter hastalıkları uygarlık tarihinin ilk medeniyetlerinde bile dikkat çeken bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır.

Detaylı

Boyun Ağrıları. Uzm. Fzt. Kağan YÜCEL - Ufuk Üni. SHMYO Öğrt. Grv.

Boyun Ağrıları. Uzm. Fzt. Kağan YÜCEL - Ufuk Üni. SHMYO Öğrt. Grv. Boyun Ağrıları Uzm. Fzt. Kağan YÜCEL - Ufuk Üni. SHMYO Öğrt. Grv. Epidemiyoloji Kronik ağrı sıralamasında, bel ağrılarından sonra ikinci sırayı oluşturur. Genel populasyonda her 3 kişiden biri hayatlarının

Detaylı

Ali Haydar Baykan 1, Hakan Sezgin Sayıner 2. Adıyaman Üniversitesi Tıp Fakültesi Eğitim ve Araştırma Hastanesi Radyoloji Ana Bilim Dalı, Adıyaman

Ali Haydar Baykan 1, Hakan Sezgin Sayıner 2. Adıyaman Üniversitesi Tıp Fakültesi Eğitim ve Araştırma Hastanesi Radyoloji Ana Bilim Dalı, Adıyaman Ali Haydar Baykan 1, Hakan Sezgin Sayıner 2 1 Adıyaman Üniversitesi Tıp Fakültesi Eğitim ve Araştırma Hastanesi Radyoloji Ana Bilim Dalı, Adıyaman 2 Adıyaman Üniversitesi Tıp Fakültesi Eğitim ve Araştırma

Detaylı

Solunum yolları Solunum yolları

Solunum yolları Solunum yolları Solunum yolları Üst solunum yolları; nasus (burun), pars nasalis pharyngis (burun yutağı) ve larynx (gırtlak) şeklinde, Alt solunum yolları; trachea (soluk borusu), bronşlar (büyük hava yolları), akciğerler

Detaylı

Dr. Ayşin Çetiner Kale

Dr. Ayşin Çetiner Kale Dr. Ayşin Çetiner Kale Merkezi Sinir Sistemi Encephalon Medulla spinalis PERİFERİK SİNİR SİSTEMİ Spinal sinirler (31 çift) Kraniyal sinirler (12 çift) Toplam 43 çift periferik sinir Nöron Sinir sisteminin

Detaylı

KİNEZYOLOJİ ÖĞR.GÖR. CİHAN CİCİK

KİNEZYOLOJİ ÖĞR.GÖR. CİHAN CİCİK KİNEZYOLOJİ ÖĞR.GÖR. CİHAN CİCİK 1 EKLEM 2 EKLEM Vücudumuza stresle en çok karşı karşıya kalan yapılardan biri eklemdir. Kas fonksiyonundan kaynaklanan gerilim ve gravitasyonel reaksiyonlardan kaynaklanan

Detaylı

18/11/2015. PA (posteroanterior) AKCİĞER. Önerilen pozisyonlar. Toraks grafileri Çekim teknikleri ve Radyografik Anatomi

18/11/2015. PA (posteroanterior) AKCİĞER. Önerilen pozisyonlar. Toraks grafileri Çekim teknikleri ve Radyografik Anatomi Toraks grafileri Çekim teknikleri ve Radyografik Anatomi Prof.Dr. Murat Kocaoğlu Yakın Doğu Üniversitesi Tıp Fakültesi Radyoloji Anabilim Dalı Önerilen pozisyonlar Temel: Postero-anterior (PA) erekt (ayakta)

Detaylı

Kronik Total Oklüzyon Tanım ve Patofizyoloji. Prof.Dr.Deniz Kumbasar Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Kardiyoloji Anabilim Dalı

Kronik Total Oklüzyon Tanım ve Patofizyoloji. Prof.Dr.Deniz Kumbasar Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Kardiyoloji Anabilim Dalı Kronik Total Oklüzyon Tanım ve Patofizyoloji Prof.Dr.Deniz Kumbasar Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Kardiyoloji Anabilim Dalı Kronik Total Oklüzyon (KTO) Tanım: Nativ koroner arter(ler)de 3 aydan daha

Detaylı

Tıbbi Görüntüleme Teknikleri Programı Ders İçeriği

Tıbbi Görüntüleme Teknikleri Programı Ders İçeriği Tıbbi Görüntüleme Teknikleri Programı Ders İçeriği DERSİN ADI DERSİN KATEGORİSİ SÜRE TIBBİ GÖRÜNTÜLEME I TIBBİ HİZMETLER TEKNİKLER 1. DÖNEM (1. SINIF GÜZ ) ZORUNLU DERS MESLEK DERSİ SEÇMELİ DERS Tıbbi

Detaylı

ÇOCUK YOĞUN BAKIMDA ULTRASONOGRAFİ EŞLİĞİNDE SANTRAL KATETER UYGULAMALARI

ÇOCUK YOĞUN BAKIMDA ULTRASONOGRAFİ EŞLİĞİNDE SANTRAL KATETER UYGULAMALARI ÇOCUK YOĞUN BAKIMDA ULTRASONOGRAFİ EŞLİĞİNDE SANTRAL KATETER UYGULAMALARI Uzm. Dr. Orkun TOLUNAY Adana Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Kliniği Çocuk Yoğun Bakım Ünitesi

Detaylı

Toraks Anatomisi. Hazırlayan : Dr. Necati Çıtak

Toraks Anatomisi. Hazırlayan : Dr. Necati Çıtak Toraks Anatomisi Hazırlayan : Dr. Necati Çıtak Linea İnterspinalise özgün nirengi noktaları Th4 korpusunun alt kenarı hizasından 2.kostanın sternuma bağlandığı yerden (Louis açısı) Mediastinumu, superius

Detaylı

TEMEL İLK YARDIM VE ACİL MÜDAHALE

TEMEL İLK YARDIM VE ACİL MÜDAHALE 1 TEMEL İLK YARDIM VE ACİL MÜDAHALE GİRİŞ : Bir yaralı, hasta ya da kazazedeye ilk yardım yapabilmek ya da herhangi bir yardımda bulunabilmek için, öncelikle gerekenlerin doğru yapılabilmesi için, insan

Detaylı

İSKEMİK BARSAĞIN RADYOLOJİK OLARAK DEĞERLENDİRİLMESİ. Dr. Ercan Kocakoç Bezmialem Vakıf Üniversitesi İstanbul

İSKEMİK BARSAĞIN RADYOLOJİK OLARAK DEĞERLENDİRİLMESİ. Dr. Ercan Kocakoç Bezmialem Vakıf Üniversitesi İstanbul İSKEMİK BARSAĞIN RADYOLOJİK OLARAK DEĞERLENDİRİLMESİ Dr. Ercan Kocakoç Bezmialem Vakıf Üniversitesi İstanbul Öğrenim hedefleri Mezenterik vasküler olay şüphesi ile gelen hastayı değerlendirmede kullanılan

Detaylı

Asendan AORT ANEVRİZMASI

Asendan AORT ANEVRİZMASI Asendan AORT ANEVRİZMASI Aort anevrizması, aortanın normal çapından geniş bir çapa ulaşarak genişlemesidir. Aorta nın bütün bölümlerinde anevrizma gelişebilir. Genişlemiş olan bölümün patlayarak hayatı

Detaylı

DERİN ENSE, SIRT, BACAK ARKA YÜZÜ, AYAK TABANI Doç.Dr.Vatan KAVAK

DERİN ENSE, SIRT, BACAK ARKA YÜZÜ, AYAK TABANI Doç.Dr.Vatan KAVAK DERİN ENSE, SIRT, BACAK ARKA YÜZÜ, AYAK TABANI Doç.Dr.Vatan KAVAK Sırt Kasları İki grup altında incelenirler. 1).Yassı sırt kasları 2).Omurgada bulunan omurların processus spinosus u ile Processus transversus

Detaylı

Sunum planı. Kranyal ve spinal vasküler hastalıklarda radyocerrahi. Radyasyonun damarlar üzerindeki etkileri. Radyasyonun damarlar üzerindeki etkileri

Sunum planı. Kranyal ve spinal vasküler hastalıklarda radyocerrahi. Radyasyonun damarlar üzerindeki etkileri. Radyasyonun damarlar üzerindeki etkileri Kranyal ve spinal vasküler hastalıklarda radyocerrahi Dr. Ömer Uzel Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Radyasyon Onkolojisi Anabilim Dalı Sunum planı Radyasyonun damarlar üzerindeki etkisi Radyocerrahi İntrakranyal

Detaylı

F.Ü. SHMYO Tıbbi Görüntüleme Teknikleri Radyolojik İnceleme

F.Ü. SHMYO Tıbbi Görüntüleme Teknikleri Radyolojik İnceleme F.Ü. SHMYO Tıbbi Görüntüleme Teknikleri Radyolojik İnceleme Selami SERHATLIOĞLU 2011 Pozisyon Hastanın duruşu ve Kasetin nasıl yerleştirileceği Santralizasyon Tüpün açısı ve Yönlendirileceği merkez noktası

Detaylı

Epitel hücreleri glikokaliks denen glikoprotein örtüsü ile çevrilidir. Epitel hücrelerinin birbirine yapışmasını sağlar. Epitel hücrelerinin üzerine

Epitel hücreleri glikokaliks denen glikoprotein örtüsü ile çevrilidir. Epitel hücrelerinin birbirine yapışmasını sağlar. Epitel hücrelerinin üzerine EPİTEL DOKU EPİTEL DOKU Birbirine bitişik hücrelerden yapılmıştır. Hücreler arası madde çok azdır. Ektoderm, mezoderm ve endoderm olmak üzere her üç embriyon yaprağından köken alır. Epitel dokusu mitoz

Detaylı

OSTEOARTRİT. Uzm. Fzt. Nazmi ŞEKERCİ

OSTEOARTRİT. Uzm. Fzt. Nazmi ŞEKERCİ OSTEOARTRİT Uzm. Fzt. Nazmi ŞEKERCİ Eklem kıkırdağından başlayıp, eklemlerde mekanik aşınmaya ve dejenerasyona yol açan kronik bir eklem hastalığıdır. LİTERATÜRDEKİ İSİMLERİ ARTROZ DEJENERATİF ARTRİT Yavaş

Detaylı

İçerik. Plak Oluşumu. Plak görüntüleme BT- BTA. Karotis Plağı: patofizyolojiden görüntülemeye. Karotis Plağı Kompozisyonu BT de dansitesine göre

İçerik. Plak Oluşumu. Plak görüntüleme BT- BTA. Karotis Plağı: patofizyolojiden görüntülemeye. Karotis Plağı Kompozisyonu BT de dansitesine göre İçerik Karotis Plağı: patofizyolojiden görüntülemeye Dr Ercan KARAARSLAN Acıbadem Maslak Hastanesi, Radyoloji Hassas plak tanımı Plak oluşum kaskatı Plak kompozisyonu MR ile tanıma Medikal tedavinin plak

Detaylı

KASLAR HAKKINDA GENEL BİLGİLER. Kasların regenerasyon yeteneği yok denecek kadar azdır. Hasar gören kas dokusunun yerini bağ dokusu doldurur.

KASLAR HAKKINDA GENEL BİLGİLER. Kasların regenerasyon yeteneği yok denecek kadar azdır. Hasar gören kas dokusunun yerini bağ dokusu doldurur. KASLAR HAKKINDA GENEL BİLGİLER Canlılığın belirtisi olarak kabul edilen hareket canlıların sabit yer veya cisimlere göre yer ve durumunu değiştirmesidir. İnsanlarda hareket bir sistemin işlevidir. Bu işlevi

Detaylı

Kas Dokusunun Gelişimi. Doç.Dr. E.Elif Güzel

Kas Dokusunun Gelişimi. Doç.Dr. E.Elif Güzel Kas Dokusunun Gelişimi Doç.Dr. E.Elif Güzel Kasların çoğunluğu mezodermden gelişir paraksiyal mezoderm lateral mezodermin somatik ve splanknik tabakaları neural krest hücreleri Paraksiyal mezoderm İskelet

Detaylı