OBEZİTEYİ ANLAMAK! FAZLA KİLO İLE OBEZİTE ARASINDAKİ FARK NEDİR?

Transkript

1 OBEZİTEYİ ANLAMAK! FAZLA KİLO İLE OBEZİTE ARASINDAKİ FARK NEDİR? Obezite aşırı vücut yağı ile nitelendirilen bir hastalıktır. Obezite tarafından etkilenen kişiler, genellikle diyet ile kontrol edilmesi zor olan davranışsal, genetik ve çevresel faktörlerden de etkilenirler. Obezite yaşam kalitenizi etkileyebilecek ve yaşam sürenizi azaltabilecek olan bazı hastalıklar ve diğer sağlıkla ilgili sorunların ortaya çıkma ihtimalini de artırır. Kim etkilenir? Obezite her dört kişiden birini etkileyen son derece ciddi bir hastalıktır. Fazla Kilo ve Obezite Aradaki fark nedir? Kilo aşamaları vücut kitle endeksi (VKİ) ile tanımlanır. VKİ 25 ila 29.9 arasında olan bir kişi klinik olarak fazla kilolu olarak tanımlanabilir. 30 veya daha fazla VKİ obezite olarak sınıflandırılır. Aşırı kilodan etkilenen kişiler, aynı zamanda kalp hastalığı, felç, diyabet, bazı türde kanserler, gut (aşırı ürik asitin sebep olduğu eklem ağrısı) ve safra kesesi hastalığı gibi sağlık sorunları da yaşama riski altındadırlar. Aşırı kilo uyku aynı zamanda uyku apnesi (uyku sırasında solunumun kesilmesi) ve osteoartirite (eklemlerin aşınması) sebep olabilir. Kilo vererek aşırı kilonun zararlı etkileri de azaltılabilir. Bununla birlikte, aşırı kilodan etkilenen bir çok kişinin tekrar sağlıklı vücut ağırlıklarına dönebilme sorunları

2 vardır. Vücut Kitle Endeksi (VKİ) VKİ kişinin kilogram olarak ağırlığının metre kare olarak boyuna (kg/m2) bölünmesidir. Obezitenin belirlenmesinde VKİ kullanılır. Obezite en çok VKİ kullanılarak hesaplanır. VKİ 30 veya daha fazla olan bir yetişkin klinik olarak obezdir. VKİ kişinin gerçek vücut yağı yüzdesini belirlemek için kullanılmaz, ama neyin sağlıklı olup neyin olmadığı açısından ağırlığı sınıflandırırken iyi bir göstergedir. Obezite ile ilgili sağlık riskleri nelerdir? Obezite ile ilgili 40 dan fazla medikal durum vardır. Obez olan kişiler, sağlıklarının bozulmasına veya daha ciddi durumlarda erken ölümlere sebep olan bu ciddi medikal durumlardan bir veya birden fazlasına yakalanma riskiyle karşı karşıyadırlar. Yılda 112,000 den daha fazla ölüm obezite ile bağlantılıdır. En çok görülen obezite ile ilgili hastalıklara şunlar dahildir: Tip 2 diyabet Yüksek tansiyon Yüksek kolesterol Kalp hastalığı Felç Safra kesesi hastalığı Gastroözofageal reflü hastalığı (GERD) Osteoartirit Uyku apnesi ve solunum sorunları Bazı kanserler Obeziteye ne sebep olur? Kişinin uzun sürede yaktığından daha fazla kaloriyi alması obeziteye sebep olur. Bu fazla kaloriler yağ olarak

3 depolanır. Obez kişilerde bu enerji dengesizliği ile sonuçlanan birden fazla faktör olmasına rağmen, asıl katkıda bulunan faktörler davranış, çevre ve genetiktir. Davranış: Günümüzün hızlı tempolu ortamında sağlıksız davranışları benimsemek son derece kolaydır. Davranış obezite halinde, yiyecek seçimleri, fiziksel aktivite miktarı ve sağlığınızı sürdürme çabasıdır. Yiyecek seçimlerine dayanarak çoğu kişi artık kalori yönünden zengin ama besin yönünden zayıf yiyecekleri seçiyorlar. Bu davranış sorunu aynı zamanda evde ve dışarıda yemek yerken porsiyonlardaki artışla da ilgilidir. Ortam: Ortam kişinin yaşam tarzı ve huylarını şekillendirmekte kilit bir rol oynuyor. Sağlık kararlarınız etkileyebilen pek çok çevresel etki vardır. Günümüz toplumu daha hareketsiz bir hayatı benimsemiştir. Yürümenin yerini otomobil kullanmak, temel fiziksel aktivitenin yerini teknoloji almış ve beslenme de çabuk yemeklere yenik düşmüştür. Genetik: Bilim genetiğin obezitede rol oynadığını göstermiştir. Genler obezite ile sonuçlanan bazı hastalıklara sebep olabilir. Bununla birlikte, bu durum obez olma ihtimali bulunan bütün bireylerin obeziteden etkileneceği anlamına gelmemektedir. Günümüzde hangi genlerin en çok obeziteye katkıda bulunduğunu belirlemek için araştırmalar yapılmaktadır. Obezitenin sosyal etkileri nelerdir? Obez kişiler sağlık risklerinin de ötesinde engellerle karşılaşırlar. Duygusal acılar obezitenin en acı veren yönlerinden biridir. Toplum sık sık fiziksel görünümün önemini vurgulamaktadır. Sonuç olarak obeziteden etkilenen kişiler, sık sık iş piyasasında, okulda ve sosyal ortamlarda ön yargı veya ayrımcılıkla karşılaşırlar. İş Yerindeki Etkileri: Obezite ile ilişkilendirilen olumsuz etiket yüzünden, obez çalışanlara iş arkadaşları ve işverenler

4 genellikle yetersiz, daha tembel ve öz disiplini olmayan kişiler olarak bakarlar. Genellikle olumsuz davranışlar, obeziteden etkilenen çalışanların maaşlarını, terfilerini ve iş konumlarını da olumsuz etkiler. İş bulmak da çok zor bir şey olabilir. Araştırmalar obeziteden etkilenen kişilerin, daha zayıf başvuru sahiplerine kıyasla, tamamen aynı niteliklere sahip olmalarına rağmen işe alınma olasılıklarının daha düşük olduğunu göstermiştir. Mahkemelerde, kiloları yüzünden, görevlerini yapmaya yeterli oldukları halde işten çıkartılan çalışanların açtıkları davalarda artık görülmüştür. Okuldaki Etkileri: Eğitim ortamında da ayrımcı durum ihtimali vardır. Çocukluğunda obez olan çocuklar, kendi yaşıtlarından rahatsız edilme, taciz, alay ve reddedilmeden öğretmenlerinin ön yargılı davranışlarına kadar çok sayıda engelle karşılaşırlar. Genç yaşta çocuklar obezitenin olumsuz etkilerine maruz kalırlar. Çocuklarında çocukluk obezitesinden etkilenen çocuklar bazen mutsuz, tembel, acımasız ve çok arkadaşı olmayan çocuklar olarak nitelendirilirler. Sağlık hizmetleri ortamında: Obeziteden etkilenen hastalar hakkındaki olumsuz davranışlar sağlık hizmetleri ortamında da mevcuttur. Bu hastalar genellikle sağlık hizmeti almaya çekinir, önemli önleyici sağlık hizmeti almayı erteleme eğilimindedir ve doktor randevularını daha sık ertelerler. Tıbbi hizmetleri ertelemek, diyabet veya kardiyovasküler hastalıklar gibi eşzamanlı hastalıkların teşhis veya tedavisini de ertelerken, bu hastalıklar fiziksel olarak daha da zarar verici hale gelebilir. Bu ayrımcılığın sonuçlarının kişinin yaşam kalitesinde ciddi bir etkisi olabileceği gibi obezite ile ilişkilendirilen olumsuzlukların daha da artmasına sebep olabilir. Obezite için hangi tedaviler mevcuttur? Obezite tedavisi stratejileri kişiden kişiye değişir. Tedaviye

5 erken başlamak başarının temel bir parçasıdır ve herhangi bir kilo verme programına başlamadan önce doktorunuzla görüşmeniz çok önemlidir. Obeziteyi tedavi için çeşitli yöntemler vardır: davranış değiştirme, fiziksel aktivite, klinik olmayan kilo yönetim programları, medikal kilo yönetimi, ilaçlar ve bariatrik operasyon. Davranış Değiştirme: Davranış obezitede önemli bir rol oynar. Obezitenin gelişmesine katkıda bulunan davranışları değiştirmek, hastalığı ya tek başına ya da diğer yöntemler ile birlikte tedavi etmenin bir yoludur. Önerilen davranış değişikliklerinden bazıları şunlardır: yeme alışkanlıklarını değiştirmek, fiziksel aktiviteyi artırmak, vücudumuz ve nasıl doğru beslenmesi gerektiği hakkında eğitim almak ve bir destek grubuna veya okul dışı bir aktiviteye katılmak ve gerçekçi ağırlık yönetimi hedefleri belirlemek. Fiziksel Aktivite: Bir fiziksel aktivite programı başlatmak veya olanı artırmak da obeziteyi yönetmenin önemli bir yönüdür. Günümüz toplumu daha hareketsiz bir hayatı benimsemiştir ve rutin fiziksel aktivite sağlığı önemli ölçüde olumlu yönde etkiler. Aşırı kilolu veya obez olan kişiler herhangi bir egzersiz programına başlamadan önce doktorlarına danışmalıdırlar. Klinik Olmayan Kilo Yönetimi Programları: Klinik olmayan programlara katılmak da obezitenin başka bir şeklidir. Bazı programlar, özel bir kilo verme zinciri, şok diyetler takibi gibi, ticari olarak işletilirler. Klinik olmayan kilo verme programları ile ilgili çok sayıda danışmanlar, kitaplar, İnternet siteleri veya destek grubu bulunmaktadır. Tıbbi Kilo Yönetimi: Tıbbi Kilo Yönetimi klinik ortamda bir obezite tıp doktoru tarafından gerçekleştirilir. Hemşire pratisyenler, doktor asistanları, hemşireler, kayıtlı diyetisyenler ve psikologlar da programın bir parçası olabilirler. Bu programlar genel olarak beslenme konusunda danışmanlık, fiziksel aktivite ve davranış terapisi gibi

6 hizmetler sunarlar. Bu programlar genellikle obezite tedavisinde toplam yemek replasman planları veya reçeteli ve onaylı ilaçları kullanırlar. Bunların hepsi kalorisi azaltılmış bir diyet, egzersiz ve davranış değiştirme ile birlikte kullanılacaktır. Bütün terapilerde olduğu gibi, ilaç ile kilo yönetimine de odaklanmış bir tedavi planı ile yaklaşılması gerekir. Bariatrik Operasyon (Obezite Cerrahisi): Obezitenin operasyon ile tedavisi, ciddi obez olarak sınıflandırılan kişiler için bir seçenektir. VKİ 35 veya daha fazla olan kişiler veya ideal vücut ağırlığının 50 kilo üstünde olan kişiler ciddi derecede obez olarak tanımlanır. Bariatrik operasyondan sonra, kişiler yine de yaşam tarzlarını ve huylarını değiştirmeli, diyetlerini ayarlamalı ve fiziksel aktivitelerini artırmalıdırlar. Laparoskopik Roux-en-Y Gastrik Bypass, Mini Gastrik Bypass, Sleeve Gastrektomi, Duodenal Switch ile Biliopankreatik Diversiyon ve Nöromodülasyon (VBLOC ) gibi farklı bariatrik operasyonlar vardır. * Bu makale obesityaction.org dan alıntılanıp düzenlenmiştir. Doç. Dr. Halil Coşkun OBEZİTE CERRAHİSİ SONRASI EN ÇOK YAPILAN 10 HATA! Bazı hastalar ameliyatlarının başarısız olduğunu düşünür. Ancak bakıldığında; geneli ameliyat sonrası kontrollerini

7 yaptırmamışlar, vitamin almamışlar, su içmemişler ve karbonhidrattan uzak durmamışlardır. Bazıları doğru beslenirken ve protein alırken ve doyarken, diğerleri neden sürekli aç hissettiklerini anlayamazlar. Çoğu ameliyat olmayı yeterli görüp, hiç çaba göstermiyor gibidir. Henüz operasyonun üzerinden iki yıl geçmişken bile o kadar yoldan çıkmışlardır ki, yirmi yılda kimbilir durum ne olacaktır? Eksik olan nedir peki? Sorumluluk! Elde edeceğimiz sonucun nasıl olacağı çoğunlukla bize bağlıdır. Midenizi küçültmek hekiminizin, onun öyle kalmasını sağlamak ve sağlıklı beslenmek sizin görevinizdir. İlk başlarda ne kadar hızlı ve başarılı kilo vermiş olmanıza bakılmaksızın, işte yanlış olan 10 şey! 1.Katı ile Birlikte Sıvı Almak Ağzı doluyken lıkır lıkır su içmek çoğunluk için normaldir. Ama kilo verme operasyonundan sonra, yemek yerken bir şeyler içmek, midenizin mevcut yeni şekli dolayısıyla midenizde hacim oluşturacak ve hem almanız gereken katı besin miktarını azaltacak dolayısıyla protein/vitamin ve mineralinizi eksik almanızı sağlayacak, hem de katıların daraltılmış geçiş noktanıza tepelenmesini sağlayıp rahatsız edici bir tıkanma hissi sağlayacaktır. İnsanlar susadıkları için bir şeyler içtikleri bahanesini öne sürüyorlar. Yemekten 20 dakika önce bir bardak su için. İşte sorun çözüldü. Bir kez yemek başladıktan sonra, genzinize bir şey kaçmadıysa, içmek yok. Uzun vadeli başarıda bu son derece önemlidir. Yemeklerle içmek yasak. Sonsuza kadar. Nokta. Bitti. 2. Gazlı İçecek İçmek Bir tane gazlı içecek içmek insanın midesini patlatmasa da, milim milim mideyi genişletecek, çoğu kişiyi günde on iki tane veya daha fazla gazlı içecek içtiği günlere geri

8 döndürecektir. Ameliyatından önce ÇOK FAZLA gazlı içecek içmiş olan çok kişi vardır. O günleri geri dönmemek lazım. Ameliyat olduktan sonra kişilerin yemeklerde gazlı içecek içme ihtimali daha yüksektir ve işte bu gazlı içecek ile yemek bileşimi sizi sonunda geri kilo almanıza neden olacaktır. 3. İyi Yiyecek Seçimleri Yapmamak İyi seçimlerden çok, kötü seçimler yaptığımız ortada yoksa kilo verme operasyonuna ihtiyacımız olmazdı. Zayıf kişileri genetik yönden Tanrı tarafından kutsandıkları için hep kıskanırız ve yiyeceklerini iyi seçtiklerinin, normal egzersiz yaptıklarının farkına varmayız. Doğal olarak zayıf ve formunda arkadaşlarımızla yemek yerken, O kadar zayıflar ki, neden salata üzerinde ızgara somon balığı? yiyorlar diye düşünürüz. Rahat rahat çizburger ve patates kızartması yiyebilirler! Hamburger ve patates kızartması yemedikleri için ve oturma odasında her sabah egzersiz yaptıkları için zayıf oldukları hiç aklıma gelmez. Kilo alma ve verme matematiktir. Tüketilen kalorilere karşı yakılan kaloriler, bizler yaktığımızdan daha fazla tükettiğimiz için 150 kiloları görmüştük. Hatta daha fazlasını. Operasyondan sonra kilo vermediysek, bu HÂLÂ yaktığımızdan daha çok kalori aldığımızı gösterir. Bir hacim kısıtlamamız var, bu da yanlış yiyecekleri seçtiğimiz anlamına geliyor. Ölü işlenmiş yemeklerden, fast food dan, kolay ve hazır yemeklerden uzak durun, taze yemek pişirin ve çevrenize daha iyi seçenekler yerleştirin. Hayatınızın geri kalan bölümü için, yapacağınız plan Önce Protein, ardından kalsiyum, sonra vitaminli, lifli ve posalı sebze/meyveler olmalıdır. Bunu tekrarlayın. Asla bunlardan vazgeçmeyin. Operasyonu yapacağınız anlaşmada bunlar olduğunu bilerek seçtiniz. Toksik yiyecek seçimlerinizi değiştirme gibi bir niyetiniz yoktuysa, neden midenizi küçülttürdünüz? 4. Alkolü Anlamamak

9 Alkolün kalorisi en kalorili besinlerle dahi kıyaslandığında çok yüksektir. Özellikle ilk altı ayınızda alkolün asit ve kalori seviyesinden kaçınmak gerekir. Muazzam kilo kaybı detoksu ile karaciğer ve diğer organlar zaten normal sınırlarının ötesine zorlanmışlardır. Bu tartışmasız böyledir Bariatrik operasyon geçirenlerde kompulsif davranışın iletilmesi sonucunda meydana gelen alkolizm oranında hafif bir artış olduğunu gösteren araştırmalar vardır. Buna dikkat edin. Arada bir den daha fazla içtiğinizi veya duramadığınızı fark ederseniz, yardım alın. Cerrahınızın muayenehanesini arayın, onlar sizi yargılamazlar ve ne yapılması gerektiğini bilirler. Obezitenin prangalarından kurtulduktan sonra dışarı çıkıp dans etmek ve partilere katılmak için muazzam bir istek duyacaksınız, sosyal içicilik de bu hayatın bir parçası haline gelebilir. Biz size içki içmemeniz gerektiğini söyleyen bir internet sitesi değiliz, sadece o ilk yudumdan önce iyi bir plan yapın. 5. Vitamin veya Besin Takviyesi Almamak Lafı dolandırmadan konuya girelim. Midenizin büyük bir bölümü çıkartıldığı ve/veya bağırsaklarınız yarıdan kesilerek bypass yapıldığı ve bu durumda vitamin almaya GEREK OLMADIĞINI düşünmek gülünçtür. Uzman doktorlar BİZE bariatrik takviyelerimizi ALMAMIZI söylerler ama biz almayız. Çoğu kişinin bunları almadığını ve neden hastalandıklarını anlamadıklarını görmek bizi şoke ediyor. Yiyecek alımı kısıtlıysa ve besinleri sindiremezlerse, insanlar ne kadar yaşayabilir? Vitamin alın Vitamin alın Vitamin alın..! 35 yaşında bariatrik operasyon geçirirseniz 25 yıl vitamin eksikliğinden sonra size neler olacağını hiç düşündünüz mü? Sizde vitamin, protein veya mineral eksikliği varsa, size zarar verebilecek çok ciddi hastalıklar da söz konusudur. 6. Yeterince Su İçmemek

10 Susuzluk hastaneye yatma sebeplerinin başında gelir ve çoğunlukla engellenebilir bir komplikasyondur. Cerrahi ekibiniz su içmeye devam etmenizi söylerken şaka etmiyorlar. Çoğu kişi ameliyattan kendini iyi hissederek çıkmakta ve ilk on günden sonra başı dönmekte, midesi bulanmakta, başı ağrımakta, bir şeye odaklanamadan cümlenin ortasında uykuya dalmaktadır. Durum giderek kötüleşirse ve gerekli miktarsa su alımı sağlanmazsa ne yazık ki kendilerini kollarına serum takılmış bir halde bir hastane yatağında bulurlar. Bu sorunu yaşamamak için programlı olarak su için [Günde minimum 6 bardak]. Yeterli su alımı, kilo verdikçe sisteminizden yağ metabolitlerinin de vücuttan atılmasına yardım edecektir. Su içmek, su ağırlığını da serbest bırakacağı için daha çok kilo verirsiniz. 7. Abur cubur yemek Gerçek yemekler planlayın ve yiyin. Üç öğün yemek artı iki küçük protein atıştırmalık; buna aynı zamanda beş küçük yemek de denir. Abur cubur, karın doyurmadan ara ara atıştırmaktır. Küçük mideniz en güçlü araçtır ve onu doldurmamak da karın doluluğunu kontrol etmenin güçlü bir yoludur. Tabağınızı alıp sofraya oturun, sonra yavaş yavaş yemeğe başlayın; karın tokluğu size ne zaman duracağınızı söyleyecektir. Abur cubur yemek, mideniz dolmadığı için daha uzun sürede daha fazla miktarda yiyecek tüketmenize izin veren bir davranıştır. Abur cubur yemek dediğimiz olayın, çoğu aç olduğumuzu sandığımız veya sadece yapacak bir şeyler aradığımız zaman meydana gelen beyinde açlığın sonucudur. Tespih çekin, bilgisayarda oyun oynayın, okuyun, düşüncelerinizi yiyecekten uzak tutacak herhangi bir şey yapın. 8. Egzersiz Yapmama

11 Obez kişiler spor salonuna giden kişilerin egzersiz yapmayı sevdiklerini düşünürler. Gerçek şu ki egzersiz yapan kişiler kendilerini iyi hissetmek ve iyi görünmeyi isterler. Egzersiz yapma duygusunu ve sonuçları gerçekten severler. Daha az yiyin, daha çok yakın! Kilo vermek matematiksel bir formüldür. Her gün 10 dakikalığına bile olsa kalp atışlarınızı hızlandırmanın getirdiği enerji, daha hızlı kilo vermenizi sağlayacak, daha uzun süre verdiğiniz kiloyu muhafaza edebileceksiniz ve hem daha iyi görünecek hem de kendinizi daha iyi HİSSEDECEKSİNİZ. Şu anda yapardım ama dizlerim kötü, hastalıklarım var, spor salonu üyeliği için param yok gibi sessizce bahaneler üretiyorsanız, evde yapılabilen, hiç alet kullanılmayan, eklemlere hiç yük bindirmeyen ve günde sadece 10 dakikanızı alacak egzersiz planları da var. İyi denemeydi. Bahaneniz kalmadı. Spor yapın ve spora devam edin! 9. Çok fazla karbohidratlı yiyecek yemek Şimdi bu konuyu masaya yatıralım. Operasyon sonrası en büyük sorun hızlı acıkmaktır ve bir çok kişide bunun sebebi karbonhidrat ağırlıklı beslenmektir. Aldığımız karbonhidrat kaliteli (kompleks karbonhidrat) olmalıdır. (Meyveler, kuru meyveler, kuru baklagiller, lifli gıdalar, yulaf) Küçük bir süslü pasta, bir kase yaban mersini ile aynı miktarda karbonhidrat içerse de, sıfır besin değeri vardır. Küçük bir pasta hiçbir besleyici değeri olmayan işlenmiş veya ölü yiyecektir. Onun yerine daha az kalorisi olan, tonlarca besleyici maddesi bulunan, tadı nefis ve depolanmış yağı yakacak enerjiyi kullanan yaban mersinini tercih edin. Her yönüyle çok daha iyi. Kraker veya bisküvi gibi karbonhidratlar hızla yanarak sizi daha da aç bırakırlar. Hiç fark ettiniz mi? Balık kraker yedikçe canınız daha fazla kraker yemek istemiyor mu?

12 İnsanlar kilo alırken ve birkaç gün bir yiyecek günlüğü tutarken, karbonhidratlar da çaktırmadan mutfağa girivermişlerdir. Bunları mutfaktan atın, almaktan vaz geçin ve besin yönünden zengin taze, daha düşük karbonhidrat olan yiyecekler alın. 10. Diyelim ki Operasyon Morbid Obezitenizi Tedavi Etti Buna Balayı Dönemi adı vermek doğru bir tariftir. Kilo vermeye başladınız ve birden bire dünya daha iyi görünüyor, her şey daha iyi, morbid obezite sorunlarıyla tekrar karşı karşıya geleceğinizi düşünmek aklınızdan bile geçmiyor. Operasyon geçirmiş kişiler, farklı yiyecekleri seçmez, sağlıklı beslenme sistemini oturtmaz ve bunları benimsemezlerse, hedefledikleri kiloya kadar bütün kiloları verememek veya birkaç yıl içinde verdikleri kilonun %10-15 ini almak sıkça görülüyor. Çok dikkat edenler dahi, tıpkı hiç kilo verme operasyonu olmamış kişiler gibi, tekrar kilo alabilirler. Çoğu başarıda olduğu gibi, uzun vadeli bir plan yapıp bunu izlemelisiniz. Kilo verme operasyonu çaba gösterilmeden gerçekleşen bir iş değildir, yarattığınız yeni yaşam biçimine ciddi olarak sadık kalmazsanız sonsuza kadar sürmez. Kilo verme operasyonuyla bile, değişiklik çok zordur. Hepimiz bunun daha az zor ve daha kalıcı olacağını düşünürken, tıpkı ameliyatsız bir yaşamda olduğu gibi, bir kez yüklerinizi geride bırakınca, iş yine rejime, egzersiz yapmaya ve değişme arzusuna kalmaktadır. Bu makale bariatriceating.com dan alınarak düzenlenmiştir. Doç. Dr. Halil Coşkun

13 MİDE KÜÇÜLTME KİMLERE YAPILMALI? AKŞAM GAZETESİ Her tedavide olması gerektiği gibi, obezitenin cerrahi tedavisinde de hastalarımızda bir kısım ön şart ve kriterler aranmaktadır. Cerrahi seçenek obezite tedavisinde en son seçenektir, dolayısıyla muhakkak diyet, egzersiz, diğer tıbbi yaklaşımlar denendikten ve başarılı olunmadığı kesin olarak belli olduktan sonra düşünülmelidir. Cerrahi tedavideki en önemli aday hasta kriterleri öncelikle kişinin en az üç yıldır devam eden obezite şikayetinin bulunması, Vücut Kitle İndeksi (VKİ) 40 kg/m2 nin üzerinde olması veya kg/m2 arasında olup eşlik eden hastalıkarın bulunması (hipertansiyon, tip2 diyabet, uyku apne send., artrit, vd.), kronik alkol ve ilaç bağımlılığının bulunmaması ve kişinin kabul edilebilir ameliyat riski sınırları içinde olması sayılabilir. Cerrahi tedavi için genel yaş sınırı olarak kabul edilse de bazı seçilmiş vakalarda bu yaş sınırı 18 yaş altı ve 65 yaş üstü olarak da alınabilir. Bu noktada en önemli kriterlerden biri kabul edilebilir anestezi riski ve ameliyat sonrası hasta uyumunun gösterilebilecek durumda olmasıdır. Mide küçültme (tüp mide) ameliyatında midenin yaklaşık %80-85 i dikey olarak çıkartılarak ml arasındaki hacime sahip bir mide tüpü oluşturulur. Uygulamada kilo kaybını sağlayan iki etken bulunmaktadır: Birincisi mide hacminin küçültülmesine bağlı kilo kaybıdır. İkincisi ise endokrin etki olarak tanımladığımız; çıkartılan mide bölümünden salgılanan ve açlık hormonu olarak tanımlanan GHRELİN hormon seviyesinde düşme sonucu tokluk hissi oluşumudur.

14 Tüp mide (mide küçültme) ameliyatı günümüzde laparoskopik ve robotik yöntemler kullanılarak uygulanmaktadır. Bu yöntemde karın içerisine CO2 gazı verilerek şişirilmekte ve sonrasında 4-5 ayrı noktadan 1cm lik küçük kesilerden özel aletler ile giriş yapılarak ameliyat gerçekleştirilmektedir. Bu yöntem ile vücutta kesi izi oldukça küçük, ameliyat sonrası ağrı çok az ve hastaların iyileşme süreleri daha hızlı olmaktadır. Dolayısıyla hastalarımız işlerine ve günlük hayat rutinlerine çok kısa sürede dönebilmektedirler. Tüp mide uygulanan hastaların, 1-2 yıllık dönemde fazla kilolarının %65-75 ni kaybetmeleri mümkündür. Uyumlu hastalarda bu kilo kaybı oranı daha da yükselebilmektedir. İyileşmek için yıllarca beklemeniz gerekmez. İyileşme süreciniz, kararlılığınız ve yardıma ihtiyacınız olduğunun farkında olmanızla başlar. Doç. Dr. Halil Coşkun Obezite ve Metabolik Cerrahi Uzmanı twitter.com/drhalilcoskun 29/01/2015 AKŞAM Gazetesi Makalesidir. /haber YENİ NESİL OBEZİTE AMELİYATLARI WOMEN S HEALTH Diyet ve egzersizden yeterli sonuç alınamadığında laparoskopik gastrik bypass ve tüp mide ameliyatları, kalıcı ve etkin kilo vermek için önemli yöntemler olarak gösteriliyor. Genel olarak

15 Gastrik Bypass ameliyatı hastaları fazla kilolarının yaklaşık %80 ini verirken Tüp Mide hastalarının da yaklaşık %60-70 ini verdiğini belirten Obezite ve Diyabet Cerrahisi Uzmanı Doç. Dr. Halil Coşkun, ameliyat yöntemleri ile ilgili merak ettiğimiz soruları yanıtladı. Kilo Kaybı Ameliyatlarında Hangi Yöntem Benim İçin En Uygundur? Kilo Kaybı Ameliyatlarının (KKA), önemli miktarda ve kalıcı kilo kaybı sağlamada en etkili olduğu artık tüm dünyada bilinmektedir ve bu birçok bilimsel makale ile desteklenmektedir. Bu ameliyatları düşünen hastalardan en sık aldığım sorulardan bir tanesi de; Hangi yöntemin benim için uygun olduğuna nasıl karar vereceğim? sorusudur. Benim görüşüm, bugün için en yaygın olarak yapılan ameliyatların (laparoskopik gastrik bypass ve tüp mide) her biri yetkin bir cerrah tarafından, uyumlu bir hasta ile birlikte, kontrol ve takipler düzenli yapıldığı takdirde etkin olduğudur. Hasta hangi yöntemi seçerse seçsin kilo kaybının temeli, hastanın bu ameliyatı yaşam tarzı değişikliği uygulamada kullanmasını sağlamaktır. Mevcut ameliyatlardan her biri gerçekten de açlığı ve porsiyon büyüklüğünü kontrol etmeye yardımcı olan bir ARAÇ tır, ancak hepsi budur! Bu aracın avantajını nasıl kullanacağı tamamen hastaya kalmıştır. Aşağıda bir hastanın,

16 kendisine hangi ameliyatın uygun olduğuna karar verirken göz önüne alması gereken bazı önemli noktalar yer almaktadır. Beklenen Kilo Kaybı Nedir? Genel olarak Gastrik Bypass ameliyatı hastaları fazla kilolarının yaklaşık %80 ini ve Tüp Mide hastaları yaklaşık %60-70 ini verirler. Ancak tüm bunlar; hastanın ne kadar iyi takip edildiğine ve hastanın, uzun vadede başarıyı sağlamak üzere yapılması gerekli olan tüm yaşam tarzı değişikliklerine ağırlık verip vermemesine bağlıdır. Kilo Kaybının Güvenilirliği Nasıl oluşur? Gastrik Bypass ve Tüp Mide hastaları, hemen her zaman yukarıda söz edilen beklenen kilo kaybına ulaşırlar. Ancak zamanla bir miktar yeniden kilo almaları söz konusu olabilir. Bu durum, kilo kaybı ameliyatlarından sonraki ilk bir yıl içerisinde gerekli yaşam tarzı değişikliklerini yapmadıklarında oluşmaktadır. Görüyorsunuz ki hastalar takip edilmezse ve yaşam tarzı değişikliği üzerinde hemen çalışmaya başlamazlarsa, ne yazık ki bu kilo kaybını ve kilo korumayı etkileyebilir. Ameliyat Sonrası Yeme-İçme Disiplini Ne Şekilde Uygulanır? Gastrik bypass hastaları, şeker içeren besinler aldıkları takdirde çok büyük bir olasılıkla Damping Sendromu yaşayacaklardır. Şekerli bir gıda aldıktan sonra kalpleri hızlanmaya ve terlemeye başlarlar, şiddetli karın ağrısı ile baş dönmesi çekerler ve çoğu kez ishal olurlar. Bu durum, geçmişte problem yaşamalarına neden olabilen bu besinlerden uzak durmalarına gerçekten de yardımcı olacaktır. Bazı hastalar, ameliyatlarından sonra hile yaparlarsa, ameliyatlarının kendilerini cezalandıracağını bilme fikrini sevmektedir. Tüp Mide hastaları bu yüzden de tatlılar söz konusu olduğunda, gıda seçimlerinde daha disiplinli olmaları gerekir.

17 Ameliyat Süreci ve Sonuçları Nelerdir? Gastrik bypass ameliyatı duymuş olabileceğiniz negatif bilgilere rağmen aynı şekilde geri çevrilebilmektedir. Kuşkusuz bir gastrik bypassı tersine çevirmek uğraştırıcı ve zordur, ancak yine de yapılabilir. Ne var ki Tüp Mide ameliyatı geri çevrilemez. Pek çok hasta Gastrik Bypass ya da Tüp Mide ameliyatından korkar, çünkü daha tehlikeli olduğu hissine kapılırlar. Tüm bunlara rağmen komplikasyon oranları her iki ameliyatta da %0.5 in altındadır. Cerrahınızın, sizin için en iyi ameliyatın hangisi olduğunu söyleyebilmesini sağlayacak bir bilimsel çalışma bulunmamaktadır. Ameliyat için iyi bir adaysanız herhangi bir kilo kaybı ameliyatı büyük bir olasılıkla iyi netice verecektir. Sonuçta siz kendinizi bilirsiniz ve hastaların, hangi ameliyatı kendileri için uygun olduğuna en iyi kendilerinin karar vereceğine inanmaktayım. Sizin için uygun olduğunu hissettiğiniz ameliyat, büyük bir olasılıkla sizin için doğru olanıdır! Doç. Dr. Halil Coşkun Women s Health Aralık 2014 sayısı makalesi OBEZİTE CERRAHİSİNDE SIKÇA SORULAN SORULAR (SSS) Ameliyattan sonra ne kadar süreyle işimden uzak kalacağım? Ameliyattan sonra çoğu hasta bir veya en fazla iki hafta içinde işe dönebilmektedir. Ameliyattan sonra bir süreliğine enerjinizin azaldığını hissedebilirsiniz ve işe döndüğünüz ilk hafta yarım gün veya iki günde bir işe gidip çalışmanız gerekebilir.

18 Ameliyattan sonra ne zaman egzersiz yapmaya başlayabilirim? Hemen! Hastanedeyken bile, kısa ve hafif yürüyüşler yapmanız iyileşme süreciniz için önemlidir. Burada kilit nokta yavaş yavaş başlamaktır. Vücudunuza ve hekiminize kulak verin. Ağırlık kaldırıyorsanız ilk 6 ay düşük profil de kalın. Egzersiz konusunda acele etmeyin, kendinizi yavaş yavaş geliştirin. Yüzüyorsanız, suya girmeden önce yaralarınızın muhakkak iyileşmesi gerekir. Dolayısıyla yüzmeyi en erken gün sonunda düşünmelisiniz. Geçmişte karın ameliyatı geçirdiysem veya fıtık varsa laparoskopik ameliyat geçirebilir miyim? Buna genel cevap evet dir. Hekiminize ve anestezi uzmanınıza, özellikle karın ve pelvis dahil daha önceki bütün cerrahi müdahaleleri anlatmalısınız. Çoğumuz çocukluk operasyonlarını unuturuz. Sizin için çok yıllar önce geçirdiğiniz ufak bir cerrahi müdahale olabilir ancak cerrahınız için önemlidir. Tip 2 diyabet imin olması ameliyatı daha riskli hale getirebilir mi? Evet. Ameliyat zamanında cerrahınızın diyabetinizin yönetimiyle ilgili bütün talimatlarına uyun. Tip 2 diyabeti olan hemen herkes ameliyattan sonra büyük bir gerileme veya hatta tamamen gerileme görmektedir. Kalp hastalığım varsa, laparoskopik ameliyat geçirebilir miyim? Evet, ama kardiyoloğunuzdan onay almanız gerekebilir. Obezite cerrahisi aşağıdakiler de dahil çoğu kalp hastalığı ile ilgili problemlerin düzeltilmesine yardımcı olabilir; Yüksek tansiyon (hipertansiyon) Kolesterol Lipid ile ilgili sorunlar Kalpte büyüme (dilate kalp veya anormal kalınlaşma)

19 Vasküler (atardamar ve damar) ve koroner (kalp arter) hastalığı Ameliyat öncesi, hekiminize kalbinizin durumu hakkında mutlaka bilgi verin. Atriel fibrilasyonu olan, kalp kapakçığı değiştirilmiş veya daha önce stent veya kalp baypas ameliyatı geçirmiş kişilerde bile başarılı olunmaktadır. Herhangi bir türde kan sulandırıcı alıyorsanız, ameliyattan önce ve sonra size özel talimatlar verilecektir. Ameliyattan sonra ne zaman hamile kalabilirim? Bebek sağlıklı olacak mı? Çoğu kadın ameliyattan sonra, orta denilebilecek düzeyde kilo kaybıyla bile, çok daha fazla doğurgandırlar. Kilolu hastalarda doğum kontrol hapları çok etkili OLMAZLAR. Kilonuzun değiştiği dönemde de doğum kontrol hapları çok güvenilir değildir. Bu nedenle, BÜTÜN cinsel ilişkilerde bir rahim içi araç veya prezervatif kullanılması önerilmektedir. Adet dönemleri çok düzensiz olabilir ve hiç beklemediğiniz bir anda hamile kalabilirsiniz! Çoğu hekim ameliyattan sonra hamile kalmak için ay beklemeyi tavsiye etmektedir. Ameliyattan sonra kilo kaybıyla birlikte, hamilelik ve doğumda sorun yaşama riski çok daha azdır. Aynı zamanda ameliyat geçirmemiş ve kilo vermemiş aşırı kilolu hamile kadınlara kıyasla daha az düşük ve ölü doğuma rastlanmaktadır. Estetik ameliyat geçirmem gerekli olacak mı? Çoğu hastada gevşeme veya sarkma görülecektir ama bu durum beklenen bir durumdur. Ameliyattan sonra 6 ila 18 ay arasında pek çok değişiklik yaşayacaksınız. Kişisel görüntünüz ne kadar kilo verdiğiniz, kalıtım, egzersiz yapıp yapmamanız veya sigara içip içmediğiniz de dahil birçok şeye bağlıdır. Genel olarak sarkan cilt giysilerle saklanabilir. Birçok hasta, görünümleri açısından internette de bulunabilen sıkılaştırıcı

20 giysiler giymektedirler. Bazı hastalar sarkan fazla cilt için estetik operasyonu tercih edeceklerdir. Cerrahlar genellikle en az 18 ay beklemeyi tavsiye etmektedirler, ama bu süreden önce de durumunuz değerlendirilebilir. Ameliyattan sonra saçlarım dökülecek mi? Ameliyattan sonra 3 ila 6 ay arasında saç dökülmesine sıkça rastlanmaktadır. Bunun sebebi tamamen anlaşılamamıştır. Bütün tavsiye edilen destekleyici ilaçları alsanız da, saç dökülmesi meydana gelecektir. Saç dökülmesi hemen her zaman geçicidir. Yeterli miktarda alınan protein, vitaminler ve mineraller saçınızın tekrar uzamasını sağlayacak ve uzun dönemde azalmasına engel olacaktır. Ameliyattan sonra vitamin ve mineral almak gerekli olacak mı? Multivitamin almanız gerekecektir. Bazı vitamin ve minerallerden, özellikle Demir, Kalsiyum ve D Vitaminini daha yüksek dozlarda almanız gerekli olabilir. Aynı zamanda belli aralıklarla laboratuvar kontrollerinden geçmeniz gerekecektir. Alacağınız vitamin takviyeleri kan tahlillerinizi inceledikten sonra hekiminiz tarafından verilmelidir. Ameliyattan önce perhiz yapmam gerekecek mi? Evet. Birçok hekim, ameliyat geçirecek hastalarının -kişisel medikal durumuna bağlı olmak üzere- ameliyattan 1 veya 2 hafta önce özel bir perhiz yapmasını isteyebilir. Bu ameliyat öncesi rejimin sebebi karaciğeri küçültmek ve karındaki yağları azaltmaktır. Bu durum cerrahi prosedüre yardımcı olur ve daha güvenli hale getirir. Ameliyattan sonra perhiz ve spor yapmam gerekir mi? Hayır ve Evet. Çoğu kişi perhizi insanı aç bırakan bir plan olarak düşünür.

21 Ameliyattan sonra insanlar kendini böyle hissetmez. Ameliyattan ay sonra birçok hasta iştahını kısmen geri kazanacaktır. Ama iştahınız eskiye kıyasla çok daha az olacak ve artık daha kolay doyduğunuzu fark edeceksiniz. Bu her istediğinizi her zaman yiyebileceğiniz anlamına gelmez. En iyi sonuçları elde etmek için sağlıklı yiyecekler seçilmesi çok önemlidir ama çoğu hasta yine de tadı iyi yiyecekleri, hatta atıştırmalıkları yemek ister. Çoğu hasta egzersizi yoğun ve acı veren bir şey olarak düşünmektedir. Düzenli ve aşırı olmayan aktiviteler uzun vadede çok daha yararlıdır. Egzersiz bazen çalışma da olabilir ama cezalandırıcı, sonu gelmeyen bir mücadeleye dönüşürse, devam edemezsiniz. Onun yerine, hekiminizle birlikte size uygun değişik aktivitelerden oluşan bir program belirleyin. Egzersizde herkese uyan tek beden gibi bir plan yoktur. İlerledikçe öğrenecek ve değişeceksiniz! Birçok hasta için (normal kilodaki insanlar için de) egzersiz, sadece kalori yakmak için değil, düzenli stres kontrolü ve iştah kontrolü için de çok önemlidir. Yaşımız ilerledikçe, hareketsizlik kırılganlığa sebep olur ki bu da genel olarak sağlığımız için oldukça tehlikelidir. Sağlıklı kemikler ve kas kaybını önlemek bir ölçüde haftalık ağırlık kaldırma egzersizleri, yürüyüş veya kas direnç egzersizleri yapılmalıdır. Ameliyattan sonra daha önce kullandığım ilaçların bazılarını bırakabilir miyim? Kilo verdikçe, yüksek taniyon, kalp hastalığı, artirit, kolesterol ve diyabet için aldığınız ilaçlara olan ihtiyacınız ya azalacak yada çoğunlukla tamamen ortadan kalkacaktır. Doç. Dr. Halil Coşkun *Bu makale AMBS kaynakları temel alınarak hazırlanmıştır.

22 KİMLER TÜP MİDE AMELİYATI YAPTIRABİLİR? KİMLER YAPTIRAMAZ?