HASTA HAKLARI / HEKİM HAKLARI HASTA HEKİM İLİŞKİSİ. Dr. Nurcan Çakır

Transkript

1 HASTA HAKLARI / HEKİM HAKLARI HASTA HEKİM İLİŞKİSİ Dr. Nurcan Çakır

2 Hak Hukukun, adaletin gerektirdiği ve birine ayırdığı şey, kazanım, kazanç Pay Geçmiş ve harcanmış emek Gerçek, doğru, yerinde Ali Püsküllüoğlu, Türkçe Sözlük Doğan Kitap, 2004

3 Hasta Esenliği yerinde olmayan, sağlığı bozuk olan, organlarından herhangi birinin işleyişinde bir bozukluk duyumsayan kimse Ali Püsküllüoğlu, Türkçe Sözlük Doğan Kitap, 2004

4 Hekim İnsanlardaki hastalıkları tanılayan ve onları ilaçlarla ya da kimi araçlarla sağaltan, hekimlik öğrenimi görmüş kimse Ali Püsküllüoğlu, Türkçe Sözlük Doğan Kitap, 2004

5 Lizbon Bildirgesi 1981 yılında Dünya Hekimler Birliği Hasta, hekimini özgürce seçme hakkına sahiptir. Hasta, bir dış baskı altında kalmadan özgürce çalışabilen bir hekim tarafından bakılma hakkına sahiptir. Hasta, yeterli ölçüde bilgilendirildikten sonra tedaviyi kabul ya da ret etme hakkına sahiptir. Hasta, kendisiyle ilgili tüm tıbbi ve kişisel bilgilerin gizliliğine gereken saygıyı göstermesini hekiminden bekleme hakkına sahiptir. Hasta, onurlu bir biçimde ölme hakkına sahiptir. Hasta, dini temsilci de dahil olmak üzere, ruhsal ve manevi yönden teselli edilmeyi isteme ya da reddetme hakkına sahiptir.

6 Bali Bildirgesi Eylül 1995 tarihinde Endonezya nın Bali kentinde; Kaliteli tıbbi bakım hakkı Seçim yapma özgürlüğü Kendi kaderini belirleme hakkı Bilinci kapalı hasta için yapılacaklar Yasal ehliyeti olmayan hasta ile ilgili yapılacaklar Hastanın isteğine karşın yapılan girişimler Bilgilendirme hakkı Gizlilik hakkı Sağlık eğitimi hakkı Onur hakkı Dini destek hakkı

7 Avrupa Hasta Haklarının Geliştirilmesi Bildirgesi 1994 ; Amsterdam Bildirgesi Sağlık hizmetlerinde insan hakları ve değerleri Bilgilendirme Onay Mahremiyet ve özel hayat Bakım ve tedavi Başvuru (şikayet)

8 Hasta Hakları Hasta Haklarına İlişkin Avrupa Statüsü Roma Belgesi; 2002 Hastalıklardan korunmak için koruyucu önlemlerin alınması hakkı Hiçbir ayrıma tabi tutulmaksızın sağlık hizmetlerinden yararlanma hakkı Bilgi edinme hakkı Onay hakkı Özgür seçim hakkı Gizlilik hakkı Hastanın vaktine saygı Kalite standartları hakkı Güvenlik hakkı Yenilik hakkı Gereksiz acı ve sıkıntıdan sakınma hakkı Kişisel tedavi hakkı Şikayet hakkı Tazminat hakkı

9 Türkiye de Hasta Hakları 1993; Bolu; Tıbbi Etik Sempozyumu 1998; Hasta Hakları Yönetmeliği 2003; Sağlık Tesislerinde Hasta Hakları Uygulamalarına İlişkin Yönerge 2005; Hasta Hakları Uygulama Yönergesi

10 Türkiye de Hasta Hakları Hasta=müşteri GSS Katkı payları Kar Hastane işletmeciliği Döner sermaye uygulaması Performansa dayalı ücretlendirme Bütçe uygulama talimatları

11 Türkiye de Hasta Hakları Hasta=müşteri GSS Katkı payları Kar Hastane işletmeciliği Döner sermaye uygulaması Performansa dayalı ücretlendirme Bütçe uygulama talimatları Sağlıkta dönüşüm

12 Hekim Hakları Hekimlik alanında çalışanların insan haklarına ve bireysel özgürlüklerine ilişkin bildirge

13 Dünya Hekimler Birliği Hekim toplumundaki etkinliklerde, tıp eğitim ve öğretiminde, işe girme ve hekimlik mesleğine ilişkin çalışmaların öteki alanlarında, ırk, renk, din, inanç, etnik bağlantı, ulusal köken, cins, yaş ya da politik bağlanmaya bakılmaksızın fırsat eşitliği sağlanmasından yanadır.

14 Dünya Hekimler Birliği Hekimliği uygun biçimde onaylanmış kişilerin ulusal hekim birliklerine üye olma ve ayrıcalık ve sorumluluklarının, ırk, renk, din, inanç, etnik bağlantı, ulusal köken, cins, yaş ya da politik bağlanma nedeniyle yadsınmasına kesin bir şekilde karşı çıkar.

15 Dünya Hekimler Birliği Haklarda, ayrıcalıklarda ya da sorumluluklarda eşitliğin yadsınmasına son verilmesi için, gerek bir bütün olarak hekimlik mesleğini, gerekse ulusal hekim birliklerinin her bir üyesini her türlü çabayı göstermeye çağırır.

16 Türkiye de Hekim Hakları Aile hekimliği Sözleşmeli çalışma Özel muayenehane Müşteri memnuniyeti Rekabet Maliyet

17 Türkiye de Hekim Hakları Aile hekimliği Sözleşmeli çalışma Özel muayenehane Müşteri memnuniyeti Rekabet Maliyet Sağlıkta dönüşüm

18 Hekim - Hasta İlişkisi Tıp sektörü hasta ilişkisi İleri tıp teknolojisi Sosyal güvenlik sistemleri (geri ödeme sistemleri) Tıp eğitimi Halkın eğitim düzeyi Kitle iletişim araçları Hukuksal düzenlemeler

19 Hekim Hasta İlişkisi Paternalist ilişki Danışmanlık rolü Katılımcı uygulama

20 Paternalist Yaklaşım Kişinin onayı olmadan özerkliğine müdahale etme Kişiyi sınırlama ve özerkliğini zedeleme

21 Hekim Hasta İlişkisi Bilginin paylaşılması; Paylaşılmış karar Aydınlatılmış Onam

22 Aydınlatılmış Onam Önerilen tedavi / işlemin açıklanması Ölüm ve ciddi sakatlık risklerinin vurgulanarak, önerilmiş olan tıbbi işlemin yarar ve risklerinin açıklanması Yarar ve riskleri de içeren alternatif tedavi ve işlemlerin açıklanması Tedavi edilmediğinde ortaya çıkabilecek muhtemel sonuçlar Başarı olasılığı ve başarıdan ne kastedildiği İyileşme sırasında en büyük problemin ne olduğu ve normal yaşama ne kadar zamanda dönebileceği

23 Açlık Grevi Britanya Hekimler Birliği; 1974 ağızları bir cerrahi alet ile zorla açılmakta ve turuncu renkli, yağlı bir hortum boğazlarından aşağı doğru itilmektedir. Sonra sıvı bir karışım hortuma dökülmektedir. Bunu hemen hemen her zaman kusma ve mide bulantısı izlemektedir.

24 Açlık Grevi Britanya Hekimler Birliği; 1974 dişlerin arasına tahta bir blok yerleştirilmektedir. Bu blok, içinden yağlı bir mide hortumunun geçtiği bir delik ihtiva etmektedir. Direnme söz konusu olduğunda ağzı açmak için çelik bir kelepçe kullanılmaktadır. Bu tür durumlarda mahkumu sabit tutmak için birkaç kişi gerekli olmaktadır.

25 Tokyo Bildirgesi; 1975 Mahkumun kendi isteği ile besin almayı reddetmesi Hekim tarafından bu durumun sonuçları hakkında bilgilendirilmesi Sonuçlar hakkında sağlıklı ve rasyonel bir yargıda bulunabilmesi Zorla besin verilemez

26 Lizbon Bildirgesi Yeterli olma durumu Hukuki ve tıbbi açıdan kişinin algılama, düşünme, yargılama, karar verme gibi yetilerinin yeterliliği Ruhsal hastalığı olanlar?

27 Ölüm Orucu(açlık grevi) / İntihar Davranışı Politik bir problemi psikiatrik alana itme çabaları Dışa dönük bir tutum Yaşam koşullarının değişmesi talebi

28 Ölüm Orucu(açlık grevi) / İntihar Davranışı Hekim yardımıyla intihar Hekim tarafından geliştirilmiş bir aracın kullanımının kişiye öğretilmesi ile gerçekleşir Hastanın tedaviyi reddetmesi temel bir haktır ve hekimin hastanın arzusuna hürmet etmesi (ölümüne neden olsa bile) etik olmayan bir davranış sayılamaz Açlık grevcisinin bilinci bozulur ya da komaya girerse hekim açlık grevcisinin son kararına saygı göstererek tutum alacaktır.

29 Ölüm Orucu(açlık grevi) / İntihar Davranışı TTB 1990 ve 1994 Tokyo ve Malta Bildirgelerine göre davranmanın uygun ve etik olduğu yönünde görüş bildirmiştir.

30 Malta Bildirgesi; 1991 Açlık grevcisi Zihinsel olarak ehliyetli, açlık grevine kendi iradesi ile karar vermiş, bu nedenle belirli bir zaman için yiyecek ve/veya sıvı almayı reddeden kişi Grup halindeki eylemlerde eylemcinin baskı görmesi olasılığı! Açlık grevine giren kişiler zorla katılma baskısından korunmalıdır. Bu, açlık grevinde bulunan diğer kişilerden ayrı tutulmayı gerektirebilir.

31 Ötenazi 19. yy. Mary Aikenheod Hospice Tıbbi nitelik Hastayıson günlerinde rahat ettirmek

32 Dünyada Ötenazi ABD; Jack Kevorkian İkinci derece adam öldürmekten suçlu Arjantin Adam öldürme suçu

33 Dünyada Ötenazi Almanya Adam öldürme suçu Hafifletici neden Avustralya Ölüm hakkı yasası (kuzey bölgesi)

34 Dünyada Ötenazi Belçika Doktorların % 80 i uyguluyor Aile fertlerine danışılıyor Hollanda Hastanın isteği Kamuoyu araştırması; % 84 onay

35 Dünyada Ötenazi İngiltere Yasal değil İngiliz Tıp Birliği tarafından savunuluyor Fransa Bilim, Yaşam ve Sağlık Ulusal Etik Komitesi Tavsiye kararı

36 Dünyada Ötenazi Avrupa hasta haklarının geliştirilmesi bildirgesi Kendi yaşamını belirleme Fiziksel ve mental bütünlüğe sahip olma ve kişi olarak güvenli bir yaşam sürdürme Tıbbi girişimi reddetme ya da durdurma Çektikleri acıların dindirilmesi hakları

37 Dünyada Ötenazi Dünya Hekimler Birliği Hasta Hakları Bildirgesi Yeterli bilgi aldıktan sonra tedaviyi kabul ya da reddetme Saygın bir şekilde ölme Madrid; 1987 Ötenazi etik olmayan bir eylemdir

38 Türkiye de Ötenazi Tıbbi gereklerden bahisle veya her ne suretle olursa olsun hayat hakkından vazgeçilemez. Kendisinin veya bir başkasının talebi olsa dahi kimsenin hayatına son verilemez. Teşhis, tedavi veya koruma maksadı olmaksızın, ölüme veya hayati tehlikeye yol açabilecek veya vücut bütünlüğünü ihlal edebilecek veya akli veya bedeni mukavemeti azaltabilecek hiçbir şey yapılamaz ve talep de edilemez.