Zorlukları Aşarken, Dr. Tayyar Altıkulaç ın Ufuk Yayınlarında çıkan üç ciltlik hatıra kitabının adıdır.

Transkript

1 ZORLUKLARI AŞARKEN GİRİŞ Zorlukları Aşarken, Dr. Tayyar Altıkulaç ın Ufuk Yayınlarında çıkan üç ciltlik hatıra kitabının adıdır yılında İmam Hatip Lisesini bitirdikten sonra Diyanette göreve başladım. Aynı yıl Tayyar Altıkulaç Hocam da Diyanet İşleri Başkanı olmuştu. Askerlik hizmeti dışında Mesleki hayatımın 30 yılını Diyanette geçirmiş biri olarak eski başkanımızın ve saygıdeğer Hocamızın Zorlukları Aşarken isimli kitabını okudum. Keşke idareciliğe başlamadan önce böyle bir eserle tanışmış olsaydım da idareciliği el yordamıyla öğrenmek mecburiyetinde kalmasaydım. Bir yığın idari hatalara düşmeseydim. Bu sebeple bu muhteşem eserin ihtisas merkezlerinde de müftü ve vaiz adaylarına kesinlikle okutulması kanaatindeyim. Zira idareciliğe ait hiçbir eğitim almadan taşraya atanan meslektaşlarımızın birçok zorluklar ile karşılaştığını biliyorum. Zorlukları Aşarken de, hem tahsilimi ikmal ettiğim Haseki Eğitim Merkezi ile diğer eğitim merkezlerinin kuruluşu, bu kuruluşu zorunlu kılan nedenler, bu kurumların kuruluşundaki zorlukları aşmak için verilen mücadeleler çok güzel anlatılmış. Benim için çok iyi bir tecrübe olan,yaptığım hizmetle de çok faydalı olduğuna inandığım İsveç de din görevlisi olarak bulunmam da, Altıkulaç Hocamızın başkan olduğu dönemde yurtdışına din görevlisi gönderme kararı ile sağlanmıştı.. Ayrıca Hac İbadetinin Diyanet in kontrolünde ciddiyetle organize edilmesini sağlamak suretiyle bu kutsal görevlere belli bir kalite ve disiplin getirmiş olması sebebiyle bu hatırat hakkında değerlendirme yapmayı vicdanımda bir vefa borcu olarak telakki ediyorum.. Bu kitap, bir ihtiyacı karşılayacaktır. DİB Eğitim Merkezleri ve hizmet içi ve ihtisas kurslarının, hatıralarda nakledilen kuruluş amaçları mutlaka imamından, vaiz ve müftüsüne kadar bütün kursiyerlere anlatılmalıdır. Eğitim merkezinde yaptığımız çalışmanın anlam kazanması için bu gereklidir. Hangi husus olursa olsun anlaşılması için mutlaka tarihinin de bilinmesi gerekmektedir. Bu itibarla; eğitim hizmetlerinin amacının bilinmesi için hatıralarda geçen olayların anlatılması bir zarurettir. O zaman Kursun gayesi daha iyi anlaşılmış olur. İnternette yaptığım araştırmada bu kitabın hak ettiği bir eleştiri ve tenkite muhatap olmadığını gördüm. Hatta aleyhinde konuşanların dahi bu kitabı okumadan bir takım yorumlarda bulundukları kanaatine sahip oldum. Bu, kitaba verilen emeğe, kitapta anlatılan yetmiş yıllık tarihe ve kitap karşısında yanlış bir şekilde şartlanarak kitaptaki tecrübelerden istifade edecek olan, ancak bu tür yanlış yönlendirmelerden dolayı bundan mahrum kalan okuyucuya büyük bir haksızlık ve saygısızlık olduğu inancına vardım. Zorlukları Aşarken de tarih var, sosyoloji var, psikoloji var, idarecilik var, mevzuata hâkim olan ve bunu yeri geldiğinde esaslı bir şekilde kullanan bir mücadele insanının hayatı vardır. Üç cilt halinde yayınlanan bu kitabı ileriki tarihlerde bölümlere ayırmak lazım: 1-Tahsil Yapan Çocuklar ve gençler için kişisel gelişim kitabı 2-İdareciler için el kitabı 3-Siyasiler İçin el kitabı 4-Tarihçiler için el kitabı

2 Zorlukları Aşarken i okunduğumuzda hayatını Kur an ın doğru okunuşuna, onun tarihine, İslam ın öğretilmesine adanmış bir ömür karşımıza çıkmaktadır. Bu amaç uğruna Avrasya dan Afrika ya kadar atan bir kalp karşımıza çıkmaktadır. Bu kitap, yaptığı işi ciddiye alan bir ilim adamının, bir idarecinin ve bir gönül adamının hayat hikâyesini anlatmaktadır lara doğru 1940 lı yıllar ezanın Türkçe okunduğu, Kuran öğretiminin yasak olduğu yıllardır. Kitapta değişik bölgelerde ezanı asli şeklinde okuyanların başına gelen trajikomik olaylar anlatılmaktadır. Tarihçiler bu dönemleri icra edenlere karşı kin ve nefretten ziyade yaptıkları uygulamaların millet nazarında açtığı yaraların nelere mal olduğunu, halka rağmen bir şeyi icra etmenin mümkün olamadığını yazarak geleceğin yöneticilerine yol göstermelidirler. Okuyucular da bu baskıların, şahıslar eli ile yapılmış olsa da değişik anlayışlardan ve politikalardan kaynaklandığını bilmelidirler. Yanlış bir şey ortaya konulacaksa buna neden olan ideoloji ortaya konulmalıdır. Oysaki olaylardan ibret alınmıyor,1960 larda,1970 lerde,1980 lerde benzerleri maalesef tekrar edilmiştir.hocamız, dindar insanlara baskının bir benzerine 27 Mayıs ta muhatap olur.evinde misafirler varken sarıklı cübbeli insanlar, ayin yapıyor diye ihbar edilir.emniyet, sağlıklı araştırma yapmadan evi basar.. İhbarın, gelini sinema filmlerinde dansözlük yapan cahil bir komşuları tarafından yapıldığı ortaya çıkar.(s.100) Altıkulaç Hocamız, ilkokul öğrenimi öncesi dedesinden tecvitli Kur an dersi almaya başlar. Bu zaman1940 lı yıllardır. Ve zor yıllardır. Kur an eğitimi görmek yasaktır. Bu yasak dönemde hocamız hafız olmuştur. Çocuk yaşta önemli bir zorluğu aşmıştır. O yıllarda Kastamonu yöresinde Filan kişi hafız oldu denilmez, Filan kişi mindere oturdu denilirmiş. (s 43) Halk arasında söylenen bu tabir, hafızlık makamının önemine işaret etmektedir. Ayrıca tüm yasaklara rağmen halkımızın hafız yetiştirme ve Kur an okutma gayretinin bir nişanesi ve kahramanca bir davranışı olarak görülmesi gerekmektedir. Başkanımız ve Hocamız İstanbul İmam Hatip Okulunda okumuştur. Bir kesim bu muazzez okullara devam eden öğrencilere Ne işiniz var gidecek başka bir okul mu bulmadınız? Cenaze yıkayıcısı mı olacaksınız? derken bunlardan çok daha farklı bir kesim ise; Bunlar dini mihrapta yıkacaklar diye karşı çıkmış. Hülasa İkisinin de kesiştiği nokta: İmam Hatip karşıtlığı olduğu görülmüştür. (9 Aralık 2011 de Mehtap TV de Ufuk Ötesi Programı) Yine bu ülkenin iman mücadelesinde bulunanlarını da rahmetle anıyoruz. Bunlardan bazıları: Rahmetli Celal Öktem ve Tevfik İleri dir (s.60-66)celal Öktem, İmam Hatiplerin, İngilizce ve Fransızca eğitim veren kolejler gibi Arapça eğitim veren kolej olma mücadelesini vermiş; ama başarılı olamamıştır. Okullarda öğrencilere roman ve hikâye tavsiye edilir. Bu Kitapta İstanbul İmam Hatip Okulunda sınıfta hoca olmadan, kopya çekilmeden öğrencilerin nasıl yazılı olduklarını anlatan bölüm, okullarda okutulan ders kitaplarında örnek metin olarak din kültürü ve ahlak bilgisi desrlerinde anlatılması çok faydalı olur kanaatindeyim.(s.68-70) Kitap ta Hocamız, anlattığı kişilerin portelerini de çok nefis bir tarzla çiziyor. Misal olarak Salih Şeref, Nihat Sami Banarlı, Ömer Nasuhi Bilmen, Mehmet Sofuoğlu, Ali Üsküdarlı, Lütfü Doğan (Gümüşhaneli) vs.

3 Hocamız Hatıratında Yüksek İslam Enstitüsüne ve Milli Eğitime bağlı orta öğretim okullarına öğretmen atanır gibi gelişigüzel atama yapıldığından bahsetmektedir. Hocamız, talebe cemiyeti adına buna itiraz eder. Ancak sonuç alamaz. Kendisinin Din Eğitimi Genel müdürü olduğu dönemde bu uygulamaya son verilir. (s. 94) Tabi büyük zorluklarla karşılaşarak. (s.376-8) DİYANET TEKİ GÖREVİ Hocamız, başkanlığı döneminde Diyanet mensuplarının birtakım yerli-yersiz istekleri hususunda siyasilerden destek arama yerine doğrudan kendisine gelmelerini ister. Bu konuda kendisinin yaşadığı sıkıntıların payı olsa gerektir. Zira Hocamız, 1957 de Teşvikiye Camiine müezzin olarak atanır. Ancak bu cami Beyoğlu müftülüğüne mi Beşiktaş müftülüğüne mi bağlı olduğu konusunda ihtilaf çıkar. (s.108) Bu tayin işi en sonunda Diyanet İşleri Başkanı Eyüp Sabri Hayırlıoğlu nun müdahalesi ile neticelenir. Hocamızın bu anlatımında hantal bir yapının ortaya çıkardığı sıkıntılar, sorunu çözmeyen, çözüm için kişiyi sağa sola havale eden bir anlayış acı bir dille anlatılır. Basit sayılacak bir iş için neden Diyanet İşleri Başkanına çıkılsın? Ancak burada hocamızın haklılığına inandığı bir konuda inatçılığını da takdir etmemek elde değildir. Hocamız bu olayla birlikte bir tecrübe edinmiştir: İmamlar siyasileri önüne katıp iş peşinde koşmamalıdır. Gerçekten Diyanet İşleri Başkanlığı döneminde bu tecrübe, hocamızın önemli bir prensibi olmuştur: Olmayacak işler için ilgililer oyalanmadan açıkça o işin olamayacağı ilgiliye söylenmeli, olacak veya olması gereken işler için gariban insanlar yollarda, Ankara sokaklarında süründürülmemeli ve siyaset adamlarının peşinden koşuşturulmamalıdır. (s.111) Zira Kuralsız ve ölçüsüz hareket eden her müessese çökmüştür. Keyfi tutumlar ve belli bir kriterin olmaması müesseseleri yıkmıştır. Hele Particilik hastalığı ile liyakatsiz ve ehliyetsiz insanların bir takım makam ve mevkilere getirilmesi işleri iyice içinden çıkılmaz hale getirmiştir. Diyanet İşleri Başkanı olduğu yıllarda düzenlediği bölge toplantılarında din görevlilerine tavsiyesi hep şu olmuştur: Din görevlisi olmanın yüklediği sorumluluklar üzerinde önemle durun,zengin fakir, partili partisiz, büyük küçük herkesin hocası olun, bol bol kitap okuyun, her geçen gün kendinizi yenileyin, çok sözden ziyade temiz yaşantınızla halka örnek olun.görevlerinizi memuriyet anlayışı ile değil, ibadet duygusu ile yapın!.. (s.339) İdareciler için güzel bir tespitte bulunur: İdarede en kötü mevzuat, mevzuatsızlıktan daha iyidir. Bu anlayış hocamızın yöneticiliğine sinmiş ve çok sayıda yönetmelik çıkarmasına neden olmuştur. En önemli problemlerimizden biri, mensuplarımızın önemli bir bölümünün kitap dergi gazete okumakla aralarının iyi olmamasıydı. Cuma namazında okuyacağı hutbeyi namazdan önce bir defa dahi olsun gözden geçirmeden minbere çıkan imamlar az değildi. Aslında bu sadece Diyanetin değil tüm ülkenin sorunuydu. Milletimiz okumaya pek alışık değildi. Yani okuma alışkanlığı kazandırılmamış bir toplum idik. Ama halkı irşad etmekle görevli insanların okumadan ve her gün kendilerini yenilemeden topluma faydalı olmaları nasıl mümkün olacaktı? (s 428) Bu vesile ile bütün görevliler Diyanet Gazetesine abone yapılacak ve bu, şikâyet konusu olacaktı. Nihayet müfettişler teftiş raporuna şunu yazacaklardı: Tebliğ dergisi niteliğindeki Diyanet Gazetesi ne Başkan dâhil tüm personelin abone olması tenkide değer bulunmamıştır. (s. 430) Diyanet İşleri Başkan yardımcılığına başladığı dönemde iş takibi için gelenlerin işi yürüyor, gelmeyenlerin işlemleri ise aylarca masada bekliyordu. Hocamız başkanlığı

4 döneminde, prensiplerini uygulatır. Atama ve yer değiştirme yönetmeliğini çıkartır. Başta parlamenterler olmak üzere kendisine yapılan sataşmalara rağmen uygulamada asla taviz vermez. Tayyar Altıkulaç Hocamız, 9 Aralık 2011 de Mehtap TV de Ufuk Ötesi Programında mevzuat meselesini çok güzel izah etmişti. Diyanette iken devlet yöneticileri ve siyasilerle ile dini konularda değil, mevzuata aykırı personel atama, yersiz tayin, sürgün istekleri yüzünden aralarının açıldığını ifade etmişti. Bakanlar Meclisten cepleri notlarla dolu gelirlerdi. Bazı bakanlıklarda atama yetkisi bakana aitti. Diyanette ise bu yetki Diyanet İşleri Başkanına aittir. Bunu bilmeyen bazı siyasilerle sürtüşme durumunda kalıyorduk. Bu masa bize emanet edilmişse burasını biz yönetiriz. Kanun mevzuat neyi gerektiriyorsa ona göre yönetiriz. Bir gün başka türlü, başka gün başka türlü yönetemeyiz. Bir bakan geliyor üç dört ay sıkıntı yaşıyor, sisteme alışıyor, bakan değişiyor ve yerine başka biri geliyor, sisteme alışana kadar yine sıkıntı çekiliyordu. Diyanet İşlerinde Başkan yardımcısı iken İlahiyat ve YİE mezunları ellerine diplomalarını alıp Beni müftü yapın, beni vaiz yapın diyorlardı. Haliyle bizde gerekeni yapıyorduk. Çünkü ihtiyaç vardı. Merkezde açtığımız bir kursta bir müftü yardımcısının-kevser Suresini dahi doğru okuyamadığını müşahede etmiştik. İşte Haseki Eğitim Merkezi böyle bir ihtiyaçtan doğmuştu. Hocamız, 1971 yılında Diyanet İşleri Başkan yardımcısı olmuştu. Aslında bir Enstitüde kalarak eğitim ve ilimle meşgul olmak istemekteydi. O yıllarda Diyanet İşleri Başkanlığına Lütfü Doğan vekâlet etmekteydi. Lütfi Doğan Hocamız, ısrarcıdır. Fakat Hocamızda gelmemekte direnmektedir. Lütfi Doğan Hocamızın Diyanet olarak dar bir boğazdayız, ya batacağız veya bir çıkış yolu bulup kurtulacağız. Sözünü söylemesi üzerine Tayyar Altıkulaç Hocamız görevi kabul eder. (s 171)Lütfü Dağan Hocamız halim selim bir şahsiyetin sahibidir. Sakin, mütevazi, son derece nazik ve yumuşak tabiatlı, sabırlı bir insandır. Mücadeleci tarafı yoktur ve yapısı itibariyle kimseyi kırmak istememektedir. Ancak bu karakteri iş bekleyen ve Anadolu dan gelen Diyanet mensuplarına sıkıntı vermektedir. Olmayacak talepte bulunanlara Lütfü Doğan Hocamız Hayır diyememektedir. İyi niyetin yol açtığı bu sıkıntılara karşı Altıkulaç Hocamız, özellikle yöneticilere şu tavsiyede bulunuyor İdarecilikte az veya çok birilerini gücendirmeyi göze alamazsanız bazı yanlışları düzeltmeniz mümkün olmuyor. İdare-i maslahatçılık ile kalıcı bir eser ortaya konulmuyor. (s.192) TDV İslam Ansiklopedisi, medeniyetimizin önemli bir bilgi kaynağıdır. Altıkulaç Hocamız, bu hazinenin hazırlanmasında, yayınlanmasında, TV lerde reklamının yapılmasında çok önemli katkıları olmuştur. Ramazan programlarında TV lerin önerdiği program yapma ücretini almamış, karşılığında ansiklopedinin reklamının yapılmasını temin etmiştir. (s.117) Yine çok önemli telif ücretlerini TDV a bırakmıştır. Emeklilik hayatı yaşayan, dünyalık bir ikbal düşünmeyen bir insanın bunu anlatmasının nedeni, bu hareketinin tüm hayırseverlere örnek olması içindir. Tayyar Altıkulaç Hocamız, açık sözlü bir şahsiyetin sahibidir. Dünyanın en zor şeyi Hayır kelimesini rahat ifade edebilmekte, muhatabı kim olursa olsun tenkit ve eleştiri yapabilmektedir. Okulunda Bir müzik hocası doğru dürüst ders anlatmamakta, ders saatlerini hatıralar anlatarak harcamaktadır. Müzik Hocası bu başarısızlığına rağmen kurs açar, kursa katılmayan Hocamızı tenkit eder, Altıkulaç Hocamızda müzik dersinde ders işlenmediğini, dersin boşa harcandığını söyler. Bunun üzerine müzik hocası, daha sonra arkasından Altıkulaç Hocamıza mason olduğu iftirasını atar.( s )bu, toplumumuzda yaygın bir iftira mantığıdır.

5 Kişiler, kendi başarısızlığını ve tembelliğini gizlemek, başarılı ve kararlı şahsiyetlerin önünü kesmek için Mason, Kemalist, dönme vs diye karalama kampanyaları tertip etmekte beis görmemektedir. Burada hedef masonluk değil, kin güttüğü kişinin ve kişilerin önünün kesilmesi isteğidir. Hocamız ilk defa bu karalamalara muhatap değildir. Hocamız bu iftiralarla muhtemelen sonraki yıllarda da karşılaşır. 12 Mart döneminde Ahmet Okutan isminde ilahiyat tahsili de görmüş olan muvazzaf bir albay, emri vaki ile Diyanet İşleri Başkanlığında başkan yardımcısı olur. Hocamızla çok iyi bir diyalog geliştirir. Bir gün Ankara da bir köye davet edilirler. Bu köy TRT de dini program hazırlayan Asaf Demirbaş ın köyüdür. Bu geziden sonra Ahmet Okutan, Hocamıza karşı soğuk tavırlar sergiler.nedeni ise sonra anlaşılır. Gittikleri köyde güya Tayyar Altıkulaç Hocamız, Asaf Demirbaşa a Ahmet Okutan ı işaret ederek Bu adam camiye gidiyor ama abdesti bile yoktur. demiş. Altıkulaç Hocamızın bu durum karşısında takındığı tavır, benzeri durumla karşılaşan herkese ders olmalıdır. Ahmet Okutan a derki Ahmet ağabey inanmadım diyorsun ama, Pazar gününden bu yana bana karşı değiştin. Yani bu, inanmadığını söylediğin şeyin seni etkilediğinin işaretidir. Ben bunu görüyor bunu merak ediyorum. Mademki böyle bir durum var bunu bana açıklamak zorundasın. Bugün bunu yapan yarın başka şeyler de yapar. Asaf Demirbaşla yüzleşirler. Asaf Demirbaş özür diler. Hata ettiğini söyler. Ancak Hocamıza sıkıntı vermeye devam eder. Bir gün Diyanette özel kalemde otururken gözü Diyanet Dergisine ilişir. Bu gazetede niçin Atatürk ten bahis yok. diye söylenmeye başlar. Demirbaş ın bu sözü Altıkulaç Hocamıza iletilir. Fena halde canı sıkılır.12 Eylül dönemidir. Konuşmak zordur. Ama o cesaretle TRT nin başındaki emekli Paşa Macit Akman a telefon eder Sayın genel müdürüm! Sizin bu adamınızın görevi bizim ne kadar Atatürkçü olduğumuzu mu denetlemek? diye sorar. Burada Hocamızın şu tesbitini aktarmak durumundayım: Atatürk istismarı yapanlar ve Atatürkle geçinenler ile uğraşmak o kadar zordur ki! (s ) 1 Ancak Asaf Demirbaş, Diyanetle uğraşmaktan geri durmaz. Özel TV lerin kurulmasıyla yüzü unutulan Asaf Demirbaş, 12 Eylül döneminde Başbakanlık müsteşarı Em. Amiral Erdoğan Yazıcı nın emrinde görev yapan bir denizci yüzbaşıyı yönlendirerek yönetimin Mevlid konusunda Diyanete baskı kurmasını sağlar. Bu, Hocamızı istifanın eşiğine kadar getirir. Altıkulaç Hocamız konu ile ilgilenen Devlet Bakanı İlhan Öztrak ve Mehmet Özgüneş e Sayın bakanlar, lütfen ısrar etmeyiniz. Ben bu emri kesinlikle yerine getiremeyeceğim. Camileri film seti, Diyanet İşleri Başkanını aktör ve cami cemaatini bu setin figüranları yapan ilk Diyanet İşleri başkanı olmayı kabul etmem mümkün değildir. Sayın Başbakan bu emrin mutlaka yerine getirilmesini istiyorsa kendine yeni bir Diyanet İşleri başkanı bulsun. (s 591) Hocamız aynı zamanda iyi bir teşkilatçıdır. Bunu hem Diyanette hem de Bursa Yedek Subay Personel okulunda isbat etmiştir. Okul komutanı askerlerin oruç tutmasını istemez. Altıkulaç Hocamızın olayı birlik dışına taşırması gibi küçük bir kulis faaliyeti ile bu yasak ortadan kalkar. ( s.158) 1 Hocamızın bu tespiti, 31 Ağu 2000 de Milli Eğitim Bakanı Metin Bostancıoğlu, Zonguldak bir tatil Köyü'nün açılışında, duasında Atatürk'ü anmayan Gökçebey Müftüsü Veysel Baylan'ı azarlamasını hatırıma getirdi. Hatıraları okurken Tayyar Altıkulaç Hocamızın şahsiyetinin iyi anlaşılması için şunu söyleyelim: Hocamız orada olsaydı o sözün sahibine hak ettiği cevabı verir ve orayı terk ederdi. Bunun kitapta anlatılan çok sayıda misalleri var. Biri Sabancıların bir toplantısında makama gerekli özeni göstermeyen davranış üzerine Hocamızın orayı terk etmesi, diğeri de Diyanet İşleri Başkanını sıradan bir bürokrat gibi görüp filanın tayini yap deyip şak diye telefonu kapatan Koca Reis Sadettin Bilgiç e karşı takındığı tavırdır.

6 SİYASİLERLE ve CEMAATLERLE İLİŞKİSİ Hocamız askerliğini Tunceli de yapar. Hem subaydır hem de camide imamdır. Bir ara Nazimiye ilçesinde askerlik şubesine görevlendirilir. Burada da imamlık yapar. İlk gittiğinde toprak damlı caminin biri semerci, diğeri kalaycı olmak üzere iki cemaati vardır. Altıkulaç Hocamız ile cemaat sayısı 27 ye kadar çıkar. Caminin kadrolu İmamı yıllık izine ayrılır. Ancak Cuma günü namaza gelmez. Hocamız İmamın Cuma günü ilçede olmasına rağmen namaza gelmediğini öğrenince İmam için bir ara çok yaygılaşan namaz memuru tabirini kullanır. (s 165) Tayyar Altıkulaç Hocamızın bir takım siyasi hareketler ve dini yapılanmalar hakkında verdiği hükümler yerindedir. İlk ortaya çıkışlarında ilim ve disiplinden yoksun bu tür hareketlerin birden büyümesini tarihçiler, sosyolojik açıdan tahlil etmelidirler. Zira din yönünden ihmal edilmiş, baskı görmüş bir toplumda İslami mesaj veren her teşkilat, zayıf da olsa derme çatma da olsa karşılık bulmakta ve kabul görmektedir. Öyleyse toplumun dini talepleri devlet tarafından hiçbir zaman göz ardı edilmemeli ve derhal yerine getirilmelidir. Ne yazık ki bu dönemde kurulan İmam Hatip Liseleri -Hocamızının da işaret ettiği gibi- üvey evlat muamelesine tabi tutulmaktadır. Bu da kontrolsüz, plansız, programsız ve meşrutiyeti olmayan hareketlerin ortaya çıkıp taban bulmasına zemin hazırlamaktadır. HAC ORGANİZASYONU Diyanet İşleri Başkanı olduğu yıllarda 50 bin kişi Hac a gidiyordu. Bunun ancak 350 si Diyanet tarafından gönderiliyordu. Başkanlığının ilk yılında 4 bin kişi gönderilir. Bu konu ile ilgili her yıl İçişleri Bakanlığında bir daire başkanının başkanlığında bir toplantı yapılır, bazı kararlar alınır ancak bu kararlar toplantının yapıldığı odada ve masada kalırdı. (s.449)verilen mücadeleler sonucu 1979 yılında Hac organizesi Diyanete devir edilir. (551)Ancak 12 Eylül dönemidir.diyanetin bağlı olduğu bakan, hac organizesini Kızılay ın yapmasını istemektedir.oysa Kızılay Hac da sadece aspirin dağıtmaktadır diğer işlere karışmamaktadır.hocamız Sorunun çözümü için 12 Eylül sürecindeki Başbakanlık Müsteşarı Erdoğan Yazıcı Paşa ile görüşür. Paşa, Altıkulaç Hoca yı baştan savmak isteyince Hocamız, Devlet mi büyük, dernek mi? Kızılayın Hac daki tüm sağlık hizmetlerindeki tüm rezaletlerine rağmen Kızılay demek ki devletten güçlü. O halde ben de bundan sonra güçsüz devlet ile çalışmayacağım, daha güçlü olan Kızılay ın hizmetine gireceğim. Deyince iş Başbakan Bülent Ulusu ya akseder o da bu görevi Diyanete verir. (s.675) EĞİTİM HİZMETLERİ Kıraat ilminin canlanması ve temel İslami ilimlerin tahsili konusuna da önem veren Hocamız, 1970 li yıllarda bunu kendine en önemli mesele edinmişti. Kıraat ilminde aşare ve takrib

7 öğretimi ve bu yönde icazetname verme geleneği günümüze kadar gelmiş, bu zincir hiç kopmamıştı. Ama 1970 li yıllara geldiğimiz zaman yakın bir gelecekte onun kopma tehlikesi ile yüz yüze gelinmişti. İstanbul da bir Reisü l-kurra vardı ama bir iki nesil sonra ne olacağı meçhul idi. (s-207) Bu dönemde kıraat okutabilecek hoca bir elin parmaklarını geçemeyecek kadar az idi. Bunlardan biri Abdurrahman Gürses diğeri ise Mehmet Rüştü Aşıkkutlu idi. Biri Kur an ı İstanbul, diğer Ezher metodu ile okutuyordu. Diyanet İşleri Başkanlığımız 1973 yılında bu hocalarımızın başkanlığında Kıraat Eğitimine başlar. Abdurrahman Gürses Hocamız rahatsızlanır. Zaten hanımı da rahatsız olduğu gibi evde de bedensel özürlü bir çocuğu vardır. Of vaizi Mehmet Rüştü Aşıkutlu ise önce Diyanetin teklifini geri çevirir. Diyanetteki Dr Lütfi Doğan ın başkanlığındaki bir toplantıda başkan yardımcılarından Ahmet Okutan Bir vaizin ayağına bir başkan yardımcısının gitmesi münasip olmayacağını söyler Altıkulaç Hocamız ise Ziyaret değil böyle bir zatın ayağının altı dahi öpülür. Başkanım uygun görürse ben ziyaret için gitmeye hazırım. diyerek Of a gidip Mehmet Rüştü Aşıkutlu Hocayı ikna eder. (s ) Haseki İhtisas Merkezi ile Diyanete bağlı diğer eğitim merkezlerinin kuruluşu Tayyar Altıkulaç Hocamızın gayretleri ile gerçekleşir. Hocamız 19. yüzyılda yaşayan Ahmed Cevdet Paşa ya benzemektedir. O da medresede müderris olmayı arzulamasına rağmen devlette önemli görevler almak zorunda kalmış, çok hayırlı hizmetler yapmış münevver bir insandır 2 Yine Türkiye Diyanet Vakfı Hocamızla birlikte bir gurup arkadaşının gayretleri sonunda kurulmuştur. Vakfın hizmetleri ise burada saymakla bitmeyecek kadar büyüktür. YURTDIŞINA DİN GÖREVLİSİ GÖNDERİLMESİ Zorluklar içerisinde bulunan Diyanetin yurtdışına açılması hikâyesi ise; bir mevzuattan haberdar olmakla başlar Dışişleri Bakanlığı bütçesinde yurt dışında Türk varlığını korumak amacıyla yer alan faslın Diyanetle ilgili bir yanı varmış da, yıllarca bundan kimsenin haberi bile yokmuş. Hem de bu fasıl Atatürk ün emri ile şekillenmiş imiş. Bu sebeple onu kimse değiştirmeye cesaret edemiyormuş. Ama o günün Dışişleri Bakanlığı bürokratları bu faslın Diyanetle ilgili yanı konusunda Avrupa ülkelerindeki olağanüstü din görevlisi ihtiyacına rağmen- her nedense gizlemeyi tercih etmişler. 2 Ahmed Cevdet Paşa,1848 yılında Rüştiyelere öğretmen yetiştirmek için Darülmuallim okulunu kurmuştu. Kuruluşta bazı esaslar sağlam tutulmadığı ve bilhassa talebenin iaşesi temin edilmediği için beklenen faya sağlanamamıştı. Medreselerden alınan talebeler birkaç ay ders gördükten sonra senelik geçimlerini temin için cerre çıkıyorlardı.hemen hemen altı ay kadar muhtelif kasabalarda dolaşıp öğrendiklerini de unuttuktan başka adeta dilenerek bir mualim için lazım olan vakar ve haysiyeti de kaybediyorlardı.cevdet Paşa ilk iş olarak öğrencilerin maaşını artırarak onları cerre çıkmaktan alıkoydu. Encümeni Danişin kuruluş gerekçesini yazdı. Bu kuruluş Ahmed Cevdet Paşa nın Kavaid-i Osmaniye ve Tarih-i Cevdet i yayınladı. Tayyar Altıkulaç da YİE de kalmak istemiş, o da Mecelle yi hazırlayan bir kurul gibi güçlü bir ekiple TDV İslam ansiklopedisini yayınlamıştır. İmamların eğitimine azami önem vermiştir.ikisi de mezhep taassubuna muhatap olmuştur.ahmed Cevdet Paşa, Mecelle nin başkanlığından geçici de olsa bu taasup yüzünden uzaklaştırılmıştır.altıkulaç Hoca ise, Bar olarak işletilmesi için Fransızlara verilen Haseki yi kurtarma mücadelesinde, Haseki yi Diyanete verelim de orada mezhepsiz müftü mü yetiştirsinler sözüne muhatap olmuştur.ecdad Yadigarı Hasekiyi, Bar işletmek için devir almış olan Fransızların elinden alıp bir ilim merkezi haline getiren Altıkulaç ve arkadaşları olmuştur.(s.237) Benim de mezun olduğum binlerce kişinin İslami İlimleri tahsil ettiği bu eğitim müessesesini kurtaran kişilere Allah bol lütuf ve ihsan vereceğine inanacım tamdır. Ahmed Cevdet Paşa nın ehil olmayan insanların atamasındaki saydığı mahzurlar ile Altıkulaç Hocamızın saydığı mahsurlar aynıdır.

8 Diyanet İşleri eski başkanlarından Tevfik Gerçeker in babasından naklettiği tarihi bir bilgi bu konuyu gün ışığına çıkartmış. O da şu: 1923 ten sonra dış ülkelerde hangi kadroların bulunacağı konusu Atatürk e sorulmuş. O ülkelerin kadrolarında ne varsa o olsun buyurmuş. Papazların da bulunduğu söylenince Öyleyse dış ülkelerde hoca, imam, dersiam, vaiz de bulundurulur, denilsin buyurmuş. Avrupa da DİTİP (Diyanet İşler Türk İslam Birliği kurulur. İşçiler arasında kabul görür. Fakat bazı topluluklar bu teşkilatın faaliyetini engellemek ister. Misal olarak: toplantı yapıldığında asılsız bomba ihbarları yapılır. Toplantı salonu önünde biriken bir grup gelenlere toplantının iptal edildiğini söyler vs. Hocamız, sansürsüz bir hatıra yazacağını ifade ettiği için bu grupların hareketlerini yazıyor. Ancak kendisinin de hatıratında ifade ettiği gibi hiçbir dernek ve topluluk devlet kadar güçlü olamaz. Bugün, anlatılan yanlışlıkları yapacak bir cemiyet, bir dernek artık ortada yoktur. Ancak Diyanet el atmasaydı kim bilir ne yanlışlıklar olmaya devam edecekti? İLHAN ARSEL E CEVAP İlhan Arsel, İslam ı karalayan bir kitabı çıkarır. Bu kitap, Altıkulaç ı ve o kitabı okuyan diğer müslümanları yaralar. Bu konu hakkındaki bir sohbetinde Diyanet in bu tür neşriyatı takip etmek ve bunlara gerekli cevapları hazırlamak üzere ilim adamlarından meydana gelen bir heyet görevlendirilmesini teklif eder ancak teklif sonuçsuz kalır.(s.460) Hatıraları okurken Diyanet Vakfının yayınlarına ve Tayyar Altıkulaç Hocamızın bu konudaki ciddi ve hassasiyetine bakıp böyle bir heyetin kurulmaması kültürümüz açısından acı kayıp olmuştur. Zira nice Renan Müdafaanameleri yazılırdı. Dozy ye cevap veren tarihçilerin eserleri gibi kitaplar ortaya çıkardı 3 İlhan Arsel, ölene kadar din aleyhinde uğraşmayı huy edinmiş biriydi. Bu konuda takıntısı vardı.1976 yılında Ebusuud un bir fetvasında geçen Pir ile Pire yi biri birine karıştırınca rezil olmuş, soluğu Amerika da almıştı. 12 Eylül döneminde ise Diyaneti, askeri yönetime jurnal etmiş ve Diyanette buna cevap vermişti. 12 Eylül döneminde İlhan Arsel, saldırgan ve terbiyeden uzak bir üslupla Diyaneti askeri bir yönetime jurnal edince Başkanlık, Arsel in açıklarını onun din konusundaki cehaletini hele yaşlı manasına gelen Pir ile haşarat adı olan Pireyi karıştırmasını, misallerle askeri yönetime cevap olarak bildirirler. ( ) Diyanetin İslam a saldırılara cevap verecek bir müessesenin kurulması çok zinde eserlerin ortaya çıkmasını sağlayacaktı. 3 Renan Müdafaanamesi nin Namık Kemal in eserleri arasında hususi bir yerinin olduğunu söylemek mümkündür. Renan, 1883 yılında Sorbonne da ünlü İslam ve Bilim konuşmasını yaptıktan sonra başta Cemaleddin Afganî olmak üzere dönemin pek çok aydını kaleme sarılır. Öyle ki Namık Kemal Müdafaaname yi adeta bir ibadet hükmünde kaleme aldığını söyler. Fuad Köprülü nün aktardığına göre Onu, gönlümün istediği gibi tepeliyorum demekten kendini alamaz. Burada bir Osmanlı aydınının fikir asaletiyle karşı karşıyayız: Orduları her cephede yenik düşmüş ama aklı ve vicdanı hâlâ ayakta bir medeniyetin çocuğu olan Namık Kemal. (Anlayış Dergisi-Mart-2004 )Şehbenderzade Ahmet Hilmi, Hz Peygamber hakkında yalan yazan Reinhardt Dozy'ye cevaben 'Tarih-i İslam'ı yazar

9 ARNAVUTLUK YOLLARINDA Tayyar Altıkulaç Hocamız, emekli olduktan sonra yan gelip yatmayı düşünmemiş. İngilizcesini geliştirmek için İngiltereye gitmek istemişse de İngiltere için çıktığı yolun hemen başında Kızılcıhamam yakınlarında geçirdiği kaza üzerine Bu işte hayır var. Gitme diyen arkadaşlarının sözlerine uyarak gitmemiş. Kendini İslam Ansiklopedisine, İlme, vakıf ve Avrasya çalışmalarına adamıştır. Yaban Roman ın yazarı Yakup Kadri Karaosmanoğlu nun Zoraki Diplomat isimli bir elçilik hatıralarını anlatan bir hatıra kitabı var. Burada Arnavutlukla ilgili bir bahis de mevcuttur..yakup Kadri, Tiran da Türkiye Cumhuriyeti nin büyükelçisidir. Aranvutluk Osmanlı dan kopalı yirmi küsur sene olmuştur. Hatıralar tazedir. O Arnavutluğu dağ, tepe demeden sürekli dolaşmaktadır. Gittiği her yerde Arnavut Müslümanları tarafından hasretle kucaklanmaktadır. İşte bir çoban, Yakup Kadri Karaosmanoğlu nu göstererek Bu İstanbul dan gelen yeni Paşa mı? Bir başka Arnavut ise; ay yıldızlı bayrağı Osmanlı! Osmanlı deyip öpüp başına koyması vb. anlatılan bu sahnelerin insanı duygulandırmaması mümkün değil. Arnavutluk İkinci Dünya Savaşı sonunda komünizm cenderesine düşer. Enver Hoca ateist, baskıcı bir yönetim kurar. Bütün dini vakıflara el kor. Ateist anlayış devlet politikasına yansır. Enver Hoca 1985 yılında ölür ve yerine Ramiz Ali geçer ama O da Sovyetlerden esen değişim rüzgarlarına karşı duramaz, 1992 de yönetimi Sali Berişa ya bırakmak zorunda kalır. Bu değişiklikten bir ay önce Tayyar Altıkulaç Hocamız ve arkadaşları Arnavutluğu ziyaret eder. Mehmet Akif in 1913 li yıllarda Arnavutluğu işaret ederek İşte perişan yurdum dediği gibi Osmanlı dan ayrılmanın getirdiği seksen yıllık perişanlık göze çarpar. Altıkulaç Hocamız, Arnavutluğu şöyle anlatır: Makedonya sınırını geçip Arnavutluk hududundan içeri girer girmez çok farklı bir dünyada olduğumuzu hemen hissetmiştik. Mamur ve bakımlı bir ülkeden sonra zavallı ve bakımsız bir başka ülkede olduğumuzu anlamamız için fazla gözlem ve kıyaslama yapmaya hiç ihtiyaç duymadık. Gümrük kapısında virane bir yapı, sanki kimseciklerin yaşamadığı ve uğramadığı hareketsiz bir dünyada idik. Kilometre başı yolumuzu kesen köylü çocuklarıyla karşılaşıyorduk. El parmaklarının uçlarını ağızlarına götürüp, getirirken yiyecek bir şeyler istediklerini hemen anlıyorduk. 4 Arnavutluk açtır, Enver Hoca bir saldırıya karşı Arnavutlukta dağı taşı beton kubbelerle doldurmuştur. Yerleşim yerlerinin yakınları kocaman ve köhne yapılarla doludur. Bunlar işlemez hale gelmiş fabrikalardır. 20 Şubat 1992 de yerleştikleri Tiran daki otelin kaloriferleri çalışmamaktadır. Cuma namazı Ethem Bey camiinde kılınır. Cami tıklım tıkış cemaatle doludur. Namazdan sonra mushafa faslı başlamış, bu arada gözyaşları sel olmuştu. Hepimiz ağlıyorduk. İnsanlar birbirlerine sarılıyor, hıçkırıklarını gizleyemiyorlardı. Bir ara mahfilden 60 yaşlarında 4 Bu konuda emekli Büyükelçilerden Tanşuğ Bleda ile Bilal Şimşir in Arnavutluk hatıralarını okumayı tavsiye ederiz.insan fıtratına aykırı Enver Hocanın komünist yönetim biçiminin nelere mal olduğu bu iki eserde de trajikomik bir şekilde anlatılıyor.

10 olduğunu tahmin ettiğim bir bayan Arnavutça olarak yüksek sesle bir şeyler anlatıyordu. Konuşmayı tercüme edenler, onun Yıllardır sizden uzak kaldık. Ama İstanbul daki kardeşlerimize selam söyleyiniz, bilsinler ki biz hala Müslümansız. Biz, sizden gıda, giyecek değil dinimizi öğretecek hocalar istiyoruz. Dediğini söylüyorlardı. Dahası bu hanımlardan bir kaçı aşağıya inip cemaatin içine karışarak bizlere yaklaşmış, boynumuza sarılmaya, elleriyle bize değmeye çalışıyorlardı. Gerçekten olağanüstü duygusal bir atmosferin içindeydik. (s.955-7) Arnavutlukla ilgili satırlarda ateist Enver Hoca nın yaptığı bir uygulamadan da bahsediliyor ki, benzerine tarihte Nemrut ve Firavun kıssalarında rastlanır. Komünist şef kan kanseridir, belirli sürelerde kanının, taze bir kanla değişmesi gerekmektedir. Bu taze kan da yeni doğan çocuklarda elde edilmektedir. Enver Hoca nın kan grubunda olan çocuklar doğar doğmaz kanı alınıp annesine çocuğunun öldüğü söylenmektedir. Arnavutlukta Din İşleri başkanlığına kadar yükselen Selim Muça yı annesi dünyaya getirirken Ortodoks komşuları olan bir doktor onu hastaneye kayıt yaptırmadan merdiven altında doğumunu sağlayarak hayatta kalmasını sağlamıştır. SONUÇLAR Zorlukları Aşarken bir takım hatalı davranışların misalleri ile doludur. Hediye aldığı eşyayı Vakıfa gider olarak gösteren, Teori ile pratik arasında uyumlu olmayan siyasi davranışlar, Seçildiği görevin gereğini yapmayan, TBMM ye gelmeyen bununla haram işlediği kendisine hatırlatıldığında ben maaşımı hayra harcıyorum! diyerek işin içinden sıyrılmaya çalışan, haram kazancın hayra harcanamayacağını bilmeyen kişilerin anlayışı vb çok önemli tesbit ve hatıralar ile doludur. Romancılar eserlerini bu tür davranışlara bakarak yazarlar. Bizim toplumumuzda nasıl olsa gerçek hayattan değildir diye romandaki karakterlerin davranışları üzerinde pek durulmaz. Ama hatıralar öyle değil. Zorlukları Aşarken gerçek hayattan alınma. Okurken ders çıkartacağımız yöneticiliğe, hayır konusundaki hassasiyete ışık tutacak davranış şekilleri ile doludur. Hocamıza bu hayırlı çalışmasından dolayı teşekkür eder, sağlık, afiyet ve huzur dolu bir ömür bahşetmesini Rabbimden temenni ve niyaz ederim Celal SÜRGEÇ Diyanet İşleri Başkanlığı Elazığ-Harput Eğitim Merkezi Müdürü Not: Aziz ve Saygıdeğer Hocam bu yazıyı bir dergide izniniz olursa yayınlamak istiyorum. Ayrıca Eğitime gelen Kursiyerlerime bu hakikatleri ders alma kabilinden seminer olarak vermeyi düşünüyorum. Teşekkür ve saygılarımı sunar, kemal-i hürmetle ellerinizden öperim

11