Transkript

1 Ticaretin Kalbi Türkiye nin Þehirleri Sürdürülebilirlik Araþtýrmasý

2

3 Türkiye nin Þehirleri Sürdürülebilirlik Araþtýrmasý Nisan, 2011 Ýstanbul

4 ÖNSÖZ VE TEÞEKKÜR ÖNSÖZ VE ANA TEÞEKKÜR ÖZET BULGULAR ÖZETÝ Dinamik bir Türkiye de Ekonomik, Sosyal ve Parlayan yýldýzlar ise Eskiþehir, Kayseri, Bursa Çocuklarýnýn geleceði çoðu insan için her MasterCard Worldwide ýn gerçekleþtirdiði Dünya Ticaret Merkezleri Araþtýrmasý ný, Türkiye özelinde, kapsamýný da geniþleterek gerçekleþtirmek bizim için çok heyecan verici. Bu çalýþmanýn ülkemizde sürdürülebilirlik stratejilerinin oluþturulmasýnda ilgili kiþi ve kurumlar için yararlý olmasýný ve bu alanda yeni projeler geliþtirilmesine vesile olmasýný diliyoruz. Çevresel Sürdürülebilirlik çalýþmasý ortaya koyduðu sürdürülebilirlik endeksi ile illerin ekonomik, sosyal ve çevresel boyutlardaki baþarýlarýný yansýtmayý hedeflemektedir. Amaç, Türkiye de yaþanan hýzlý kentleþme ve planlama sorunlarý baðlamýnda uzun soluklu ve Konya gibi salt istatistiklerde mega kentlerin hayli gerisindeki iller olmuþtur. Orada yaþayan ve iþ yapanlardan en yüksek puanlarý toplayan bu iller ekonomik, sosyal ve diðer göstergelerin çoðunda öne çýkmýþlardýr. Sonuçlar, yapýlan anket çalýþmasýnýn amacýný þeyden önemlidir. Parlayan yýldýzlar ve yeni yýldýz adaylarýnýn çoðunda eðitimini tamamladýktan sonra çocuðunuzun burada kalmasýný ister misiniz? sorusuna verilen evet cevabý kuvvetlidir. Ýnsanlarýn bu tutumunda kentin sunduðu sosyal ortam, ekonomik ortam Sürdürülebilir kalkýnma, her geçen gün daha çok üzerinde düþünülen bir kavram haline gelirken, uygulamada niceliksel büyüme kadar niteliksel geliþme boyutuna önem verilmesi gereði de ortaya çýkýyor. Elinizde tuttuðunuz kitapta sonuçlarýný paylaþtýðýmýz Türkiye nin Þehirleri Sürdürülebilirlik Araþtýrmasý nýn illerimizin ekonomik, sosyal ve çevresel fotoðraflarýný çeken rehber niteliðinde bir çalýþma olmasýný hedefledik. MasterCard Worldwide olarak, tüm dünyada finans kuruluþlarý, kamu kuruluþlarý, iþletmeler, iþyerleri ve kart sahipleri arasýndaki ekonomik baðlantýyý saðlayarak ticaretin gerçekleþmesini mümkün kýlýyoruz. Bu sayede kendimizi Ticaretin Kalbi olarak konumlandýrýyoruz. Elinizdeki çalýþmanýn da Türkiye de Ticaretin Kalbi ne dokunacaðýný umuyoruz. Raporu hazýrlayan Boðaziçi Üniversitesi öðretim üyeleri Refik Erzan, Begüm Özkaynak (Ekonomi Bölümü) ve Zeynep Kadirbeyoðlu na (Siyaset Bilimi ve Uluslararasý Ýliþkiler Bölümü), veri toplama ve anket çalýþmasýný titizlikle yürüten, baþta Çaðlayan Iþýk olmak üzere Frekans Araþtýrma Þirketi ne ve çalýþanlarý Burcu Köksal ve Elif Þentürk e, araþtýrmanýn çeþitli aþamalarýnda yardým eden Boðaziçi Üniversitesi öðrencileri Doruk Cengiz, Ali Yaðýz Þen, Semih Tekten ve Kübra Öztürk e, deðerli fikir ve önerilerini araþtýrma ekibiyle paylaþan Alpay Filiztekin ve Melih Bulu ya, kitabý tasarlayan ve projenin tanýtýmýný üstlenen Caretta Ýletiþim e, saha çalýþmasý yapýlan illerin Sanayi ve Ticaret Odalarýna ve anket katýlýmcýlarýna teþekkürlerimizi sunarýz. Mete Güney MasterCard Güney Doðu Avrupa Genel Müdürü ve sürdürülebilir bir kalkýnma için politika oluþturma sürecine katký saðlamaktýr. Çalýþma, nesnel verilere dayanarak il bazlý sürdürülebilirlik ve yaþam kalitesi endeksleri hesaplamanýn yaný sýra Türkiye nin her bölgesini temsil eden 29 ilde küçüklü büyüklü iþyerlerinden toplam 3,000 kiþi ile yapýlan anket çalýþmasý sonucu iþ dünyasýnýn gözünden de ekonomik, sosyal ve çevresel boyutlarý deðerlendirmektedir. En çarpýcý bulgu, mega kentlerimiz Ýstanbul, Ankara ve Ýzmir in temel istatistiklerden oluþturulan endekslerde beklendiði gibi en ön sýralara yerleþmelerine karþýn, kendi iþ dünyalarýndan düþük deðerlendirmeler almalarýdýr. Küresel ölçülerde bir büyüklüðe ve yoðunluða sahip olan bu kentlerimizde maalesef yoðunluðun zahmet ve maliyetini hafifletecek altyapý ve önlemler yetersizdir. Uluslararasý sýralamalarda mega ketlerimizin, destekler þekilde, eldeki istatistiklere dayalý endeksleme çalýþmalarýnýn yetersiz olduðunu, bu çalýþmalarýn ek verilerle desteklenmesi gerektiðini gösterir niteliktedir. Kendi iþ dünyalarýnýn gözünde en baþarýlý sayýlan Eskiþehir ve Kayseri iki farklý baþarý öyküsüne iþaret etmektedir. Eskiþehir, üniversitenin de aðýrlýðýyla kuvvetli bir sosyal ortam sunmaktadýr. Kayseri ise daha çok doðrudan iþ yaþamý ortamýna odaklý görünmektedir. Gaziantep ve Hatay gibi bazý iller de ilginç bir þekilde ortaya çýkmaktadýrlar. Salt nesnel ölçütlerle yapýlan deðerlendirmede alt sýralarda yer almalarýna karþýn, iþ dünyasýnýn o illerde iþ yapmaktan memnuniyeti, gelecek beklentileri ve potansiyelleri açýsýndan ön saflardadýr. Bir önceki yýla göre gösterdiði geliþim ve gelecek yýl için beklentilerinde en yüksek deðerlendirmeleri Gaziantep ve gibi önemli olup, hatta çoðu kez daha da ön plana çýkmaktadýr. Baþarýda planlamanýn önemli etkisi olduðu görülmektedir. Ýlinizin ne derece planlý geliþtiðini düþünüyorsunuz? sorusuna verilen cevaplarda parlayan yýldýzlar Eskiþehir, Kayseri, Konya, Bursa ve yeni adaylar Gaziantep, Hatay gibi illerde iþ dünyasý þehircilik açýsýndan planlý geliþme olduðunu düþünürken, durum iki önemli ilimiz Ýstanbul ve Antalya için hiç böyle deðildir. Kentleþmenin planlý mý yoksa plansýz mý olduðu algýsý sektörel potansiyelleri ve gelecek beklentilerini de doðrudan etkilemektedir. bilhassa dünya kenti Ýstanbul un gerilerden Hatay ýn iþ dünyasý yapmýþtýr. Mardin de de gelmesinin nedeni de budur. benzer þekilde yüksek beklentiler dikkate deðerdir. 02 Türkiye nin Þehirleri Sürdürülebilirlik Araþtýrmasý Türkiye nin Þehirleri Sürdürülebilirlik Araþtýrmasý 03

5 ÝÇÝNDEKÝLER ÖNSÖZ VE TEÞEKKÜR GÝRÝÞ Sürdürülebilir Kalkýnma Sürdürülebilirlik Göstergeleri Çalýþma Kapsamý Çalýþma Planý BÖLÜM I - NESNEL ÖLÇÜTLERLE ÝLLERÝN SÜRDÜRÜLEBÝLÝRLÝÐÝ Nesnel Ölçütlere Göre Ýllerin Deðerlendirilmesi Ekonomik, Sosyal, Çevresel Sürdürülebilirlik ve Altboyutlarý BÖLÜM II ÝÞ DÜNYASI GÖZÜNDEN ÝLLERÝN SÜRDÜRÜLEBÝLÝRLÝÐÝ Ankette Yüksek ve Düþük Puan Alan Konular Sürdürülebilirlik Yaþam Kalitesi Ýliþkisi Ýþ Dünyasý Gözünden Ýllerin Öznel Deðerlendirmesi Parlayan Yýldýzlar Yorgun Devler Yeni Adaylar Ya Çocuðunuz? Plansýz Olmuyor! BÖLÜM III ÝLLER ÖZELÝNDE DEÐERLENDÝRMELER BÖLÜM IV SONUÇ ve ÖNERÝLER KAYNAKÇA EKLER 04 Türkiye nin Þehirleri Sürdürülebilirlik Araþtýrmasý Türkiye nin Þehirleri Sürdürülebilirlik Araþtýrmasý 05

6 GÝRÝÞ MasterCard ýn Türkiye nin Þehirleri Sürdürülebilirlik Araþtýrmasý, ortaya koyduðu sürdürülebilirlik endeksi ile Türkiye de illerin ekonomik, sosyal ve çevresel boyutlardaki göreli baþarýlarýný yansýtmayý hedeflemektedir. Amaç, Türkiye de yaþanan hýzlý kentleþme ve planlama sorunlarý baðlamýnda yerelde uzun soluklu ve sürdürülebilir bir kalkýnma için politika oluþturma sürecine katký saðlamaktýr. Tüm dünya ile birlikte ülkemiz de hýzlý bir deðiþim süreci içindedir. Küreselleþen dünyada artýk rekabet edenler devletler deðil, bölgeler ve kentlerdir. Bu koþullarda, kentlerin ekonomik, sosyal ve çevre boyutlarýnda mevcut durumlarýný deðerlendirmeleri, geliþim stratejilerini belirlemeleri ve planlý bir þekilde bu deðiþime ayak uydurmalarý sürdürülebilirlikleri açýsýndan büyük önem taþýmaktadýr. Örneðin, bir dünya kenti olarak konumlanan Ýstanbul un MasterCard Worldwide Centers of Commerce endeksi nde 75 dünya þehri arasýnda 64 üncü sýrada yer almasý düþündürücüdür. Çalýþmamýz bu ve benzeri durumlarýn nedenlerini de irdeleyecektir. Sürdürülebilir Kalkýnma Günümüzde, küresel ölçekte bölgelerin ekonomik geliþmiþliklerini ve bölgelerarasý rekabet edebilme kapasitelerini ölçümleyen ve karþýlaþtýran kapsamlý çalýþmalar vardýr. Bunlara üç tane önemli örnek verebiliriz: Global Competitiveness Report (2010), World Competitiveness Index (2010), MasterCard Worldwide Centers of Commerce Index (2008). Yýllar içerisinde Türkiye de de bölgelerin ve illerin görece rekabet güçlerini deðerlendiren çalýþmalar yapýlmýþtýr. Türkiye Rekabet Endeksi (EDAM, 2009), Ýllerarasý Rekabetçilik Endeksi (URAK, 2009) gibi. Ancak, uzun soluklu bir kalkýnma ve toplumsal refah için salt ekonomik geliþme yeterli deðildir. Ekonomik geliþmiþliðin sosyal ortama ve çevre kalitesine de olumlu yansýmasý gerekir. Sosyal ve çevresel faktörler, insanlarýn temel gereksinimlerinin karþýlanmasý, yaþam standartlarýnýn iyileþtirilmesi ve güvenli bir gelecek için hayati önem taþýr. Ekonomik, sosyal ve çevresel açýdan dengeli ve sürdürülebilir bir geliþme öngören sürdürülebilir kalkýnma kavramý da bu noktada karþýmýza çýkar. Küresel ýsýnma, kuraklýk, açlýk gibi küresel bir takým sorunlarýn tartýþýlmaya baþlanmasý ile dünya gündeminde yerini alan sürdürülebilirlik kavramý, son yýllarda, küresel ve yerel süreçler arasýndaki karþýlýklý iliþki dikkate alýnarak, yerel ve bölgesel düzeyde de bir amaç olarak ortaya konmuþtur. Çeþitli resmi deklarasyonlarda da örneðin, 1992 de Rio da, 1996 da Ýstanbul HABITAT II de, 2002 Johannesburg da yerel birimlerin sürdürülebilir kalkýnma politikalarýnýn uygulanmasýnda öncü rol oynayabileceklerine dikkat çekilmiþ ve sürdürülebilir kalkýnmanýn yerelde yaþama geçirilmesini saðlayan, özünde yerel topluluklar için daha iyi bir çevre ve daha iyi bir yaþam kalitesini hedefleyen kent planlarý yapýlmaya baþlanmýþtýr. Doðal olarak, sürdürülebilirlik ve yaþam kalitesi gibi çok boyutlu kavramlarý tek bir deðiþkenle ya da tek bir boyutta ölçümlemek mümkün deðildir. Bir bölgenin ne derece yaþanabilir olduðunu ya da kalkýnmasýnýn ne derece sürdürülebilir olduðunu anlamak için çok çeþitli deðiþkenlerden oluþan ve farklý boyutlardaki performanslarý bir araya getiren bir endeks hazýrlamak önemlidir. Sürdürülebilirlik, hem doðanýn korunmasý, sosyal eþitlik, temel insani ihtiyaçlarýn karþýlanmasý gibi deðerlerin, hem de fiziki altyapý, ekonomik canlýlýk, insani sermaye, emek piyasasý gibi iktisadi ve politik konularýn bir arada gündeme alýnmasýný gerektirir. Keza, bir bölgenin yaþam kalitesi de salt bölgedeki kiþi baþý gelirle ölçülemez. O bölgedeki fiziki altyapý, sosyal ortam ve doðal þartlar da bir bölgenin halkýna sunduðu yaþam ortamýnýn standardýnda belirleyicidir. 06 Türkiye nin Þehirleri Sürdürülebilirlik Araþtýrmasý Türkiye nin Þehirleri Sürdürülebilirlik Araþtýrmasý 07

7 GÝRÝÞ Sürdürülebilirlik Göstergeleri Dünyada sürdürülebilirlik ve yaþam kalitesi üzerine çeþitli endeksler geliþtirilmiþtir. Yaþanabilirlik endeksi, yaþam kalitesi endeksi, kentsel yönetiþim endeksi gibi. Bu endekslerin bir kýsmýnýn, sadece nesnel ölçütlerle deðil, ayný zamanda uzman görüþlerinden elde edilen öznel bir takým deðerlendirmelerden de yararlanýlarak oluþturulduðuna dikkat çekmek gerekir. Nesnel ölçütlerin veri eksikliði, ölçüm sorunlarý gibi bir takým nedenlerden yetersiz kaldýðý durumlarda öznel deðerlendirmelere de baþvurulmasý kaçýnýlmazdýr. Bu çerçevede, Türkiye de illerin salt istatistikler aracýlýðýyla incelenmesi ve deðerlendirilmesi belirli sorunlarý da beraberinde getirir. Öncelikle, bazý konularda, iller bazýnda ve çok sayýda ili kapsayýcý nesnel veri bulmak mümkün deðildir. Örneðin, Türkiye de kadýnýn iþgücüne katýlým oraný, kadýn iþsizliði, verimlilik, gelir daðýlýmý gibi konularda il bazýnda veri yayýnlanmamaktadýr. Bazý konularda da resmi veri tutmak kolay deðildir (kent aidiyeti; sosyal uyum gibi). Dolayýsýyla, çoðu endeks çalýþmasý eldeki sýnýrlý veri setinden hareket eder. Bunun haricinde, endekslemede kullanýlan nesnel ölçütlere o bölgede yaþayan bireylerin ne derece önem atfettiði de bilinmemektedir. Bu anlamda, deðerlendirmelerde yerelle iç içe olan bireylerin yaþam ortamlarýndan memnuniyetleri, görüþ ve algýlarý göz ardý edilmektedir. Bu durumda da nesnel verilerle deðerlen-dirildiðinde ilk sýralarda yer alan bir bölgenin, öznel ölçütler kullanýldýðýnda sýralamasýnda farklýlýk olmasý mümkündür. Çalýþma Kapsamý Bu çalýþmada nesnel ölçütlerle sürdürülebilirlik ve yaþam kalitesi endeksleri, il bazlý yayýnlanan göstergelerden hareketle hesaplanmýþtýr ve Türkiye nin 81 ilini kapsamaktadýr. Nesnel deðerlendirmeye ek olarak yapýlan öznel deðerlendirme için Avrupa Birliði uyum sürecinde Ýstatistiki Bölge Birimleri Sýnýflamasý (Nomenclature of territorial units for statistics NUTS) sistemiyle oluþturulan bölgelerde, NUTS2 düzeyinde 26 bölgeyi ve 16 büyükþehir belediyesini kapsayacak þekilde seçilen toplamda 29 ilde küçüklü büyüklü iþletmelerin yöneticileri ile bir anket çalýþmasý gerçekleþtirilmiþtir. Örneklem, 2010 itibariyle 1 milyar dolarýn üzerinde ihracatý olan illeri de kapsamaktadýr. Böylelikle, sürdürülebilirlik ve yaþam kalitesine iliþkin algýsal düzeyde de bir deðerlendirme yapýlmaktadýr. Anket çalýþmasý, hem resmi istatistiklerde bulunmayan konularda veri eksikliðinin telafisinde, hem de il bazýnda resmi istatistiklerle elde edilen verilerin iþ dünyasý gözünde ne derece dikkate deðer olduðunun deðerlendirilmesinde masabaþý çalýþmasýna ek bir açý sunmaktadýr. Çalýþma Planý Temelde iki ana bölümden oluþan bu raporun, birinci bölümünde, öncelikle il bazýnda nesnel veriler kullanýlarak hesaplanan sürdürülebilirlik ve yaþam kalitesi endeksleri verilmekte ve Türkiye de 81 ilin ekonomik, sosyal ve çevre boyutlarýndaki performanslarýnýn genel bir deðerlendirmesi yapýlmaktadýr. Nesnel ölçütlerle yapýlan il bazýndaki deðerlendirmelere ek olarak, çalýþmanýn ikinci bölümünde, NUTS2 düzeyinde illeri ve büyükþehirleri kapsayacak þekilde yapýlan anket çalýþmasý sunulmaktadýr. Anket çalýþmasýndan elde edilen bilgiler ýþýðýnda iþ dünyasýnýn gözünden illerin ekonomik, sosyal ve çevre performanslarý endekslenmiþtir. Ýkinci bölüm, bu endekslerden hareketle hesaplanan illerin algýsal düzeydeki sürdürülebilirlik ve yaþam kalitesi performanslarýný ortaya koyar. Raporun son bölümü karþýlaþtýrmalý bir analize ayrýlmýþtýr. 08 Türkiye nin Þehirleri Sürdürülebilirlik Araþtýrmasý Türkiye nin Þehirleri Sürdürülebilirlik Araþtýrmasý 09

8 BÖLÜM I NESNEL ÖLÇÜTLERLE ÝLLERÝN SÜRDÜRÜLEBÝLÝRLÝÐÝ Sürdürülebilir kalkýnma ve yaþam kalitesi gibi çok boyutlu kavramlar nasýl ölçümlenebilir? Avrupa Birliði nin resmi istatistik enstitüsü Eurostat sürdürülebilir kalkýnma düzeyini kent bazýnda deðerlendiren bir dizi gösterge önermiþ durumdadýr (Urban Audit, 2009). Benzer þekilde, Türkiye Bilimler Akademisi nin gerek sürdürülebilir kalkýnma gerek yaþam kalitesi kavramlarýný tanýmlayýcý kuramsal çerçeve ve nesnel ölçüt önerileri mevcuttur. Son yýllarda, Avrupa düzeyinde yeþil þehir endeksleri de yayýnlanmaya baþlanmýþtýr (bkz. European Green City Index, 2009). Çalýþmaya baþlarken, gerek dünyada, gerek Türkiye de yerelde rekabetçilik, sürdürülebilirlik, yaþam kalitesi, yaþanabilirlik, yerel yönetiþim, yeþil kent kavramlarý üzerine yapýlan bu tür çalýþmalar taranmýþ ve bu çalýþma için kuramsal bir çerçeve oluþturulmuþtur. Sürdürülebilirlik ve yaþam kalitesi kavramlarý için kuramsal çerçevenin son halini almasýnda Türkiye de il bazýnda güncel ve tüm illeri kapsayýcý güvenilir veri bulma kýsýtý da önemli rol oynamýþtýr. Bu baðlamda, çalýþmanýn genel metodolojisi ve kullanýlan tüm nesnel veriler, kuramsal çerçevedeki yerleri ve veri kaynaklarý EK 1 ve EK 2 de sunulmuþtur. * * 3 boyutlu (ekonomik, sosyal, çevresel) aritmetik ortalama 10 Türkiye nin Þehirleri Sürdürülebilirlik Araþtýrmasý Türkiye nin Þehirleri Sürdürülebilirlik Araþtýrmasý 11

9 NESNEL ÖLÇÜTLERLE ÝLLERÝN SÜRDÜRÜLEBÝLÝRLÝÐÝ NESNEL ÖLÇÜTLERLE ÝLLERÝN SÜRDÜRÜLEBÝLÝRLÝÐÝ SÜRDÜRÜLEBÝLÝRLÝK ÇEVRE PERFORMANSI EKONOMÝK PERFORMANS SOSYAL PERFORMANS YAÞAM KALÝTESÝ Nesnel Ölçütlere Göre Ýllerin Deðerlendirmesi Elde edilen sonuçlara göre, Türkiye nin üç mega kenti, Ankara, Ýstanbul ve Ýzmir, sürdürülebilirlikte en ön sýrada yer almaktadýr. Bu illeri ise nispeten daha düþük skorlarla Eskiþehir, Kocaeli, Bursa gibi iller izlemektedir. Ekonomik boyutta ilk sýradaki Ýstanbul, yine ilk beþte yer alan Ankara, Kocaeli, Ýzmir ve Antalya dan önemli derecede yüksek bir skorla ayrýþmaktadýr. Çarpýcý olan husus, hiçbir ilin ekonomik, sosyal ve çevresel boyutlarda ayný anda birinci olamadýðýdýr. Örneðin, ekonomik performansta üst sýralarda yer alan Ýstanbul ve Kocaeli gibi iller çevre boyutunda sýrasýyla 10. ve 34. sýrada iken, sosyal boyutta 3. ve 5. sýrada yer almaktadýrlar. Sosyal boyutta ilk iki sýrayý Ankara ve Eskiþehir birbirlerine yakýn skorlarla paylaþmaktadýr. Çevre performansýnda ise Ýzmir baþý çekmektedir. Yaþam kalitesi nde ilk beþte sýrasýyla Ýzmir, Ankara, Antalya, Muðla ve Ýstanbul yer almaktadýr. Ekonomik boyutta açýk ara önde olan Ýstanbul un yaþam kalitesi endeksinde beþinci sýrada yer almasý yine düþündürücüdür. Keza, Kocaeli ekonomik geliþmiþlikte ilk üçte iken, yaþam kalitesinde 12. sýradadýr. Ekonomik geliþmiþlikte ilk onda yer alan Antalya, Denizli, Tekirdað da bu geliþmiþliklerini sosyal ve/veya çevre boyutlarýna taþýyamamýþ illerimiz arasýndadýr. Antalya sosyal sýralamasýnda 45.; Denizli ise 27. sýradadýr. Benzer þekilde, Tekirdað ýn çevre performansýnda ancak 80. inci, yaþam kalitesinde ise 37. sýrada yer almasý kayda deðerdir. 1 Oluþturulan ekonomi endeksini kontrol amaçlý olarak il bazýnda kiþi baþý gelir sýralamasýyla kýyaslamak yararlý bir alýþtýrmadýr. Ancak Türkiye de kiþi baþý gelir verisi il bazýnda yayýnlanmadýðýndan, endeks alternatif olarak kiþi baþý otomobil sahipliði ile karþýlaþtýrýldýðýnda iki deðiþken arasýnda kuvvetli birebir bir iliþki olduðu gözlemlenmiþtir. Bu da endeksin iyi çalýþtýðýnýn bir göstergesidir. Türkiye de sürdürülebilirlik ve yaþam kalitesi ne iliþkin illerin mevcut durumlarýný ortaya koymak ve görece karþýlaþtýrmalar yapmak için oluþturulan iki genel endeks ve ekonomik, sosyal ve çevre alt endeksleri çerçevesinde ortaya çýkan sýralamalar yandaki tabloda verilmiþtir. 1 ANKARA 69 ÝSTANBUL 67 ÝZMÝR 67 ESKÝÞEHÝR 60 KOCAELÝ 58 BURSA 57 ANTALYA 56 MUÐLA 54 BALIKESÝR 54 MERSÝN 53 ISPARTA 53 ADANA 52 YALOVA 52 ÇANAKKALE 51 DENÝZLÝ 51 KAYSERÝ 51 KIRKLARELÝ 50 KONYA 50 KARABÜK 50 BOLU 50 SAKARYA 50 AYDIN 49 ZONGULDAK 49 SAMSUN 49 TEKÝRDAÐ 49 TRABZON 48 ARTVÝN 48 EDÝRNE 47 UÞAK 47 KÜTAHYA 47 MANÝSA 47 BÝLECÝK 47 BURDUR 46 SÝNOP 46 RÝZE 46 GAZÝANTEP 45 ELAZIÐ 45 KARAMAN 45 AMASYA 44 DÜZCE 44 SÝVAS 44 MALATYA 44 TOKAT 44 HATAY 44 AFYON 44 KIRIKKALE 44 NEVÞEHÝR 43 ÇORUM 43 KASTAMONU 43 ERZÝNCAN 43 BARTIN 43 GÝRESUN 42 KIRÞEHÝR 42 GÜMÜÞHANE 42 OSMANÝYE 42 TUNCELÝ 41 ERZURUM 41 ÇANKIRI 41 ORDU 40 BAYBURT 39 NÝÐDE 39 AKSARAY 39 YOZGAT 38 K.MARAÞ 37 KÝLÝS 36 DÝYARBAKIR 34 ADIYAMAN 34 KARS 33 BÝNGÖL 33 ARDAHAN 31 ÞANLIURFA 31 BATMAN 31 SÝÝRT 30 IÐDIR 30 VAN 30 BÝTLÝS 30 MARDÝN 28 AÐRI 26 ÞIRNAK 26 MUÞ 25 HAKKARÝ 24 ÝZMÝR 74 ANKARA 64 BALIKESÝR 61 ESKÝÞEHÝR 61 MERSÝN 61 ANTALYA 59 KONYA 58 ADANA 57 GAZÝANTEP 57 ÝSTANBUL 57 BURSA 57 ÇANAKKALE 54 KARABÜK 54 OSMANÝYE 54 KAYSERÝ 54 MUÐLA 54 KÜTAHYA 53 SAKARYA 53 AYDIN 52 DÝYARBAKIR 52 ISPARTA 52 SAMSUN 52 TOKAT 52 DENÝZLÝ 52 MANÝSA 51 HATAY 51 UÞAK 51 MALATYA 51 ELAZIÐ 50 ÇORUM 50 SÝNOP 49 ARTVÝN 49 YALOVA 48 KOCAELÝ 48 AFYON 48 KASTAMONU 47 KARAMAN 47 GÝRESUN 47 ORDU 47 TUNCELÝ 46 ZONGULDAK 46 ERZÝNCAN 46 BURDUR 46 GÜMÜÞHANE 46 RÝZE 46 BOLU 46 SÝVAS 45 TRABZON 45 AMASYA 45 ÞIRNAK 45 BÝNGÖL 45 YOZGAT 44 DÜZCE 44 ÞANLIURFA 44 MARDÝN 44 BÝLECÝK 43 SÝÝRT 43 KIRKLARELÝ 43 ERZURUM 43 VAN 42 ADIYAMAN 42 NEVÞEHÝR 42 BARTIN 42 EDÝRNE 42 AKSARAY 42 KÝLÝS 42 IÐDIR 42 BATMAN 41 KIRÞEHÝR 41 HAKKARÝ 41 ÇANKIRI 41 BÝTLÝS 41 NÝÐDE 41 BAYBURT 40 KIRIKKALE 40 MUÞ 40 KARS 39 AÐRI 39 ARDAHAN 37 TEKÝRDAÐ 36 K.MARAÞ 36 ÝSTANBUL 74 ANKARA 65 KOCAELÝ 57 ÝZMÝR 55 ANTALYA 53 MUÐLA 50 TEKÝRDAÐ 48 BURSA 48 DENÝZLÝ 45 ÇANAKKALE 44 ESKÝÞEHÝR 44 MERSÝN 43 KIRKLARELÝ 42 YALOVA 42 ADANA 41 ZONGULDAK 41 BÝLECÝK 41 BOLU 41 AYDIN 41 ISPARTA 40 BALIKESÝR 40 SAKARYA 40 EDÝRNE 40 BURDUR 38 KAYSERÝ 38 MANÝSA 37 TRABZON 37 RÝZE 36 ARTVÝN 35 SAMSUN 35 KARABÜK 35 KONYA 34 KARAMAN 34 UÞAK 33 AMASYA 33 HATAY 32 DÜZCE 32 NEVÞEHÝR 32 KÜTAHYA 32 BARTIN 31 AFYON 31 KIRIKKALE 31 ERZÝNCAN 30 GAZÝANTEP 30 KIRÞEHÝR 30 GÝRESUN 29 SÝNOP 28 TOKAT 28 KASTAMONU 28 NÝÐDE 28 ELAZIÐ 28 MALATYA 28 ÇORUM 28 ORDU 28 TUNCELÝ 27 SÝVAS 27 ÇANKIRI 26 AKSARAY 26 ERZURUM 26 K.MARAÞ 25 GÜMÜÞHANE 25 BAYBURT 25 OSMANÝYE 24 YOZGAT 22 KARS 22 KÝLÝS 20 ARDAHAN 20 ADIYAMAN 17 IÐDIR 15 BÝNGÖL 15 DÝYARBAKIR 14 VAN 13 BÝTLÝS 12 BATMAN 12 ÞANLIURFA 11 MARDÝN 11 AÐRI 10 SÝÝRT 9 HAKKARÝ 9 MUÞ 8 ÞIRNAK 5 ANKARA 79 ESKÝÞEHÝR 76 ÝSTANBUL 72 ÝZMÝR 72 KOCAELÝ 67 KIRKLARELÝ 66 ISPARTA 66 YALOVA 66 BURSA 65 BOLU 63 TEKÝRDAÐ 61 TRABZON 61 KAYSERÝ 61 EDÝRNE 61 KARABÜK 61 SÝVAS 60 KIRIKKALE 60 SÝNOP 60 ZONGULDAK 60 BALIKESÝR 60 SAMSUN 59 ADANA 59 KONYA 59 ARTVÝN 59 MUÐLA 58 UÞAK 57 DENÝZLÝ 57 DÜZCE 57 ÇANKIRI 57 ELAZIÐ 57 SAKARYA 56 ÇANAKKALE 56 KÜTAHYA 56 NEVÞEHÝR 56 BÝLECÝK 56 ERZURUM 55 KIRÞEHÝR 55 MERSÝN 55 RÝZE 55 AMASYA 55 AYDIN 55 BURDUR 55 BARTIN 55 GÜMÜÞHANE 55 ANTALYA 54 MALATYA 54 KASTAMONU 53 AFYON 53 ÇORUM 53 KARAMAN 53 BAYBURT 53 MANÝSA 52 TOKAT 52 ERZÝNCAN 52 GÝRESUN 51 TUNCELÝ 51 K.MARAÞ 49 GAZÝANTEP 49 AKSARAY 48 YOZGAT 48 HATAY 48 NÝÐDE 48 OSMANÝYE 47 KÝLÝS 45 ORDU 44 ADIYAMAN 42 BATMAN 40 BÝNGÖL 39 SÝÝRT 38 ÞANLIURFA 38 KARS 38 ARDAHAN 37 DÝYARBAKIR 36 BÝTLÝS 35 IÐDIR 34 VAN 33 AÐRI 30 MARDÝN 30 ÞIRNAK 29 MUÞ 26 HAKKARÝ 23 ÝZMÝR 66 ANKARA 63 ANTALYA 60 MUÐLA 58 ÝSTANBUL 58 ESKÝÞEHÝR 57 KIRKLARELÝ 55 MERSÝN 53 YALOVA 51 KONYA 51 BURSA 50 KOCAELÝ 50 HATAY 50 ADANA 49 ISPARTA 49 ÇANAKKALE 48 TUNCELÝ 47 KAYSERÝ 46 UÞAK 46 BURDUR 46 DENÝZLÝ 46 KARAMAN 46 BALIKESÝR 46 BÝLECÝK 45 KARABÜK 45 AYDIN 45 MALATYA 45 SÝNOP 45 ÞANLIURFA 44 K.MARAÞ 44 ADIYAMAN 44 ARTVÝN 44 KIRÞEHÝR 44 MARDÝN 43 ZONGULDAK 43 HAKKARÝ 43 TEKÝRDAÐ 43 KÝLÝS 43 NEVÞEHÝR 43 GÜMÜÞHANE 43 GÝRESUN 43 SÝVAS 43 KÜTAHYA 43 TRABZON 42 OSMANÝYE 42 SAMSUN 42 BOLU 42 AKSARAY 42 ERZURUM 41 SÝÝRT 41 YOZGAT 41 BATMAN 41 ELAZIÐ 41 KIRIKKALE 41 SAKARYA 40 GAZÝANTEP 40 MANÝSA 40 DÝYARBAKIR 40 RÝZE 40 ÞIRNAK 40 TOKAT 39 ÇANKIRI 39 AFYON 39 KASTAMONU 39 NÝÐDE 39 ORDU 39 ÇORUM 39 BÝNGÖL 39 DÜZCE 38 MUÞ 38 BARTIN 38 VAN 38 BAYBURT 38 EDÝRNE 37 AMASYA 36 ERZÝNCAN 36 BÝTLÝS 36 IÐDIR 35 KARS 35 ARDAHAN 34 AÐRI Türkiye nin Þehirleri Sürdürülebilirlik Araþtýrmasý Türkiye nin Þehirleri Sürdürülebilirlik Araþtýrmasý 13

10 NESNEL ÖLÇÜTLERLE ÝLLERÝN SÜRDÜRÜLEBÝLÝRLÝÐÝ NESNEL ÖLÇÜTLERLE ÝLLERÝN SÜRDÜRÜLEBÝLÝRLÝÐÝ Daha detaylý olarak, illerin ekonomik ve sosyal performansý sergilemektedir. Bu noktada, endeksi oluþturan altgruplarýn il bazýnda performanslarý arasýndaki iliþkiye bakýldýðýnda özellikle sanayi yoðun illerin nüfusu arttýkça incelenmesi de oldukça önemlidir. Böylelikle, Ýstanbul un ve özellikle Antalya nýn sosyal ve yerleþimleri büyüdükçe kaynak ve enerji illerin ekonomik, sosyal ve çevresel performanslarýnýn ekonomik geliþmiþliklerinin gereksinimlerinin, dolayýsýyla, çevre etkilerinin geliþmiþlikte güçlü ve zayýf olduklarý yönleri oldukça gerisinde kaldýðý, Eskiþehir in ise ve sorunlarýnýn arttýðýný söylemek yanlýþ olmaz. açýk bir þekilde görmeleri ve ileriye dönük sosyal performansýnýn genel trendin çok yapýlmasý gerekenlerle ilgili bir yol haritasý üzerinde olduðu görülmektedir. Aþaðýdaki genel trend analizinde, Ankara nýn çizmeleri, baþka bir deyiþle, geliþim ve Ýstanbul un performanslarýnýn birbirlerinden stratejilerini belirlemeleri ve planlý ve Ýllerin ekonomik ve çevre performanslarýna farklýlaþtýðý, Ankara nýn trendin üzerinde, koordineli bir þekilde deðiþime ayak bakýldýðýnda ise arada önemli farklarýn olduðu Ýstanbul un ise daha altýnda kaldýðý açýkça uydurmalarý mümkün olur. Aþaðýdaki grafikler, göze çarpmaktadýr. Özellikle Kocaeli ve görülmektedir. Bunun önemli bir nedeni, Ýstanbul ili özelinde alt boyutlarda Ýstanbul un Tekirdað gibi ekonomik olarak son derece çalýþmanýn ilerleyen bölümlerinde görüleceði performansýný ortaya koymaktadýr. Hazýrlanan geliþmiþ illerin çevre performanslarýnýn gibi, þehircilik açýsýndan Ankara nýn Ýstanbul a endekslerin 81 il için ayrý ayrý alt boyutlarý bu Ekonomik, Sosyal ve Çevresel Sürdürülebilirlik ve Altboyutlarý düþüklüðü dikkate deðerdir. Ekonomik geliþmiþlikte öndeki illerden Ýzmir ise genel trendin oldukça üzerinde bir çevre nazaran çok daha planlý geliþmiþ olmasýdýr. Endeks deðerlerinden elde edilen sýralamalarýn ve karþýlaþtýrmalarýn ötesinde raporda EK 3 te verilmiþtir. Yandaki grafik, hesaplanan endekslerden hareketle, sürdürülebilirliðin üç boyutu arasýndaki karþýlýklý etkileþimi, iliþki katsayýlarý ile birlikte þematik olarak göstermektedir. Buna göre, ekonomik ve sosyal geliþmiþliðin birbirleriyle kuvvetli ve pozitif bir iliþki içinde olduðu söylenebilir. Buna karþýlýk, illerin ekonomik geliþmiþlikleri ile çevre Sosyal Performans Çevre Performansý performanslarý ve sosyal geliþmiþlikleri ile çevre performanslarý arasýnda nispeten zayýf bir iliþki vardýr. Ekonomik Performans Ekonomik Performans 14 Türkiye nin Þehirleri Sürdürülebilirlik Araþtýrmasý Türkiye nin Þehirleri Sürdürülebilirlik Araþtýrmasý 15

11 NESNEL ÖLÇÜTLERLE ÝLLERÝN SÜRDÜRÜLEBÝLÝRLÝÐÝ NESNEL ÖLÇÜTLERLE ÝLLERÝN SÜRDÜRÜLEBÝLÝRLÝÐÝ Nesnel verilere dayanarak yapýlan bir endeksleme illeri deðerlendirmenin yollarýndan biridir. Ancak, bu endekslerin eldeki sýnýrlý veri setinden hareketle ve o bölgede yaþayan bireylerin kullanýlan göstergelere atfettiði önem dikkate alýnmadan hazýrlandýðý da unutulmamalýdýr. Bölgede yaþayanlar açýsýndan önemli olabilecek bazý konular iller arasý karþýlaþtýrmalý veri bulunamadýðýndan analize dahil edilememiþtir. Örneðin, tartýþmasýz önemli bir konu olan ulaþýma iliþkin Türkiye de il bazýnda karþýlaþtýrmalý veri bulmak zordur. Mega kentlerde ulaþým önemli bir sorun olduðundan bu konuda çalýþmalar yapýlmakta ve ulaþýma dair veri (örneðin, trafikte geçirilen süre) üretilmektedir. Ancak, ayný veriyi nispeten daha küçük, ulaþýmýn sorun olmadýðý ve dolayýsýyla bu konunun araþtýrýlmadýðý illerde bulmak çoðu zaman mümkün deðildir. Bu çerçevede, yaþam kalitesini doðrudan etkileyen ve kentler arasýnda önemli farklýlýklara yol açabilecek ulaþým ve gürültü gibi önemli bazý konular nesnel bir deðerlendirmede dikkate alýnamamaktadýr. Dünya çapýnda yapýlan endeks çalýþmalarý tüm önemli boyutlarý kapsamaya özen göstermektedirler. Mega kentler arasý yapýlan karþýlaþtýrmalarda zaten bu kentlerle ilgili daha kapsamlý veri setleri mevcuttur. Nesnel verilerdeki eksikler de uzman görüþlerinden elde edilen öznel bir takým deðerlendirmelerden yararlanýlarak tamamlanmaktadýr. Türkiye de iller bazýnda yapýlan nesnel deðerlendirmelerde hep en ön sýralarda yer alan ve bir dünya kenti olarak konumlanan Ýstanbul un MasterCard Worldwide Centers of Commerce endeksi nde 75 dünya kenti arasýnda 64 üncü sýrada yer almasýnýn ana nedenilerinden biri de budur. Ýstanbul da yaþanan yoðunluk kaynaklý olumsuzluklar hesaba katýldýðýnda ortaya çýkan resim çok parlak deðildir. Bu amaçla, bu çalýþmanýn ikinci bölümü, illerin ekonomik, sosyal ve çevresel sürdürülebilirliðinde eldeki nesnel verilerin yansýtmakta yetersiz kaldýðý algýlara ve öznel deðerlerdirmelere ayrýldý. 16 Türkiye nin Þehirleri Sürdürülebilirlik Araþtýrmasý Türkiye nin Þehirleri Sürdürülebilirlik Araþtýrmasý 17

12 BÖLÜM 2 ÝÞ DÜNYASI GÖZÜNDEN ÝLLERÝN SÜRDÜRÜLEBÝLÝRLÝÐÝ Çalýþmada, illerin öznel bir deðerlendirmesini yapmak amacýyla o ilde iþ yapan küçük, orta ve büyük ölçekli þirketlerin üst düzey yöneticileriyle bir anket çalýþmasý yapýlmýþtýr. Anket çalýþmasýnýn amacý elde olmayan nesnel verileri yakalamanýn ötesinde o ilde yaþayan ve iþ yapan kiþilerin o ilin mevcut durumu ile ilgili ne düþündüklerinin anlaþýlmasýdýr. Örneðin, çoðu boyutta nesnel verilerle iyi performansa sahip Ýstanbul, orada yaþayan ve iþ yapan kiþilerce nasýl deðerlendirilmektedir? Ya da nesnel ölçümlerde iyi performans göstermeyen bir ilin orada yaþayanlarca algýlanmasý nasýldýr? Bu ve benzeri sorularýn cevaplarýný 2010 yýlýnýn Eylül ve Ekim aylarýnda 29 ilde üst düzey yöneticilerle telefonla yaptýðýmýz anket çalýþmasýyla elde ettik. Görüþülen yöneticilerden kendi illerini çeþitli baþlýklardaki sorularla, 0 ýn en kötü, 10 un en iyi, 5 in ise orta deðer olduðu 0-10 arasý bir ölçekte deðerlendirmelerini istedik (bkz. EK 7). Örneklem için, Türkiye nin Avrupa Birliði uyum sürecinde benimsediði Ýstatistiki Bölge Birimleri Sýnýflamasý nda Düzey 2 (NUTS 2) esas alýnmýþ ve bu düzeydeki 26 Bölge nin her birinden bir il seçilmiþtir. Buna ek olarak, Türkiye deki 16 Büyükþehir in hepsinin araþtýrma kapsamýnda olmasý amaçlanmýþtýr. Bunun neticesinde, Bursa-Eskiþehir, Adana- Mersin, ve Sakarya-Kocaeli nin olduðu NUTS bölgelerinde 2 ile gidilmiþtir (bkz. EK 4). 29 ilde toplam 3165 anket gerçekleþtirilmiþtir. Yapýlan görüþmeler illerdeki þirket büyüklüklerini ve sektörel daðýlýmý da dengeli bir þekilde yansýtmaktadýr. Örneklemin Türkiye genelinde ve il bazýnda detaylý daðýlýmý EK 5 te verilmiþtir. 18 Türkiye nin Þehirleri Sürdürülebilirlik Araþtýrmasý Türkiye nin Þehirleri Sürdürülebilirlik Araþtýrmasý 19

13 ÝÞ DÜNYASI GÖZÜNDEN ÝLLERÝN SÜRDÜRÜLEBÝLÝRLÝÐÝ ÝÞ DÜNYASI GÖZÜNDEN ÝLLERÝN SÜRDÜRÜLEBÝLÝRLÝÐÝ Ankette Yüksek ve Düþük Puan Alan Konular Ýþ dünyasý gözünden yapýlan deðerlendirmelerde yüksek puan alan baþlýklara bakýldýðýnda, öncelikle, görüþmecilerin illerinin coðrafi konumlarýný genel olarak iþ yapmaya uygun bulduklarýnýn altý çizilmelidir. Baþka bir deyiþle, soruyu yönelttiðimiz kiþiler, o ilde bulunmaktan genelde memnun gözükmektedir. Görüþmecilerin yine büyük çoðunluðu illerindeki telefon ve internet benzeri telekomünikasyon altyapýsýný yeterli bulmaktadýr. Bu da Türkiye nin bu alanda attýðý önemli adýmlarýn neticesidir. Ayrýca, görüþülenlerin büyük bir kýsmý dýþarýdan yerli veya yabancý bir yatýrýmcýnýn gelip iþ kurmasýna illerinin açýk olduðunu düþünmektedir. Buna karþýlýk, görüþülenlerin büyük çoðunluðu kendi illerinde teknik eleman ve yetenekli yönetici bulmanýn ve tutmanýn zor olduðunu, ayrýca firmalarýn çevreye duyarlý olmadýklarýný düþündüklerini belirtmiþlerdir. Bu baþlýklar genel ortalamada 10 üzerinden 5 ve altýnda not almýþlardýr. 20 Türkiye nin Þehirleri Sürdürülebilirlik Araþtýrmasý Türkiye nin Þehirleri Sürdürülebilirlik Araþtýrmasý 21

14 ÝÞ DÜNYASI GÖZÜNDEN ÝLLERÝN SÜRDÜRÜLEBÝLÝRLÝÐÝ ÝÞ DÜNYASI GÖZÜNDEN ÝLLERÝN SÜRDÜRÜLEBÝLÝRLÝÐÝ Sürdürülebilirlik Yaþam Kalitesi Ýliþkisi Aþaðýda soru formunda ele alýnan baþlýklar ve alt baþlýklar verilmektedir. Bu baþlýklar arasýndan ekonomik, sosyal ve çevre boyutlarýnda mevcut duruma iliþkin sorulan sorulara verilen cevaplardan hareketle oluþturulan öznel sürdürülebilirlik endeksi ile ilinizdeki eðlence yerleri, kültürel faaliyetler, hayat pahalýlýðý ve trafik benzeri konularý düþündüðünüzde þu anki yaþam kalitesini nasýl deðerlendirirsiniz? Ýlinizin Ekonomisi? Fiziki altyapý Girdi maliyetleri (Bina ve arazi fiyatlarý; iþçilik) Kalifiye eleman bulmak Pazar avantajý (Ýç pazar büyüklüðü, firmalarýn rekabet gücü, büyüme imkaný) Yatýrýma uygunluk (Coðrafi konum, yerel tedarikçiler, finansal hizmetler, yatýrýmcý için cazibe, giriþimcilik, yatýrýmcýlara açýklýk, yeni teknoloji kullanýmý) Ýlinizde Yaþam Kalitesi? Mevcut yaþam kalitesi sorusuna verilen cevaplar birlikte deðerlendirildiðinde iki deðiþken arasýnda kuvvetli pozitif bir iliþki görülmektedir. Buradan da insanlarýn yaþam kalitesi deyince özümsediklerinin sürdürülebilirlik olduðu söylenebilir. Bu bulgu, bu konudaki kavramsal yaklaþýmýmýzý da destekler yöndedir. Ýlinizde Çevre? Planlý geliþim Asayiþ ve güvenlik Çevre temizliði Doðanýn korunmasý Firmalarýn çevresel duyarlýlýðý Tarihi dokunun sahiplenilmesi Ýlinizde Sosyal Ortam? Kadýn giriþimciliðinin desteklenmesi Toplumsal uyum Ýþ dünyasýnýn sosyal sorumluluklarý Ýlinizde Planlý Geliþim? Ýliniz ne derece planlý geliþiyor Ýliniz ile Ýlgili Gelecek Beklentisi? Doðal çevre Ekonomik durum Sosyal ortam Yaþam kalitesi Ýlinizin Sektörel Potansiyeli? Tarým potansiyeli Yandaki grafikte, kendi iþ dünyalarýnýn gözünde sürdürülebilirlikte en baþarýlý sayýlan iki il, Eskiþehir ve Kayseri, iki farklý baþarý öyküsüne iþaret etmektedir. Eskiþehir, ildeki çok önemli bir kurum olan üniversitenin de aðýrlýðýyla kuvvetli bir sosyal ortam sunmaktadýr. Bu çerçevede de sadece sürdürülebilirlik sýralamasýnda en üstte olmakla kalmayýp, yaþam kalitesi alanýnda da trendin çok üzerinde bir performans sergilemektedir. Kayseri ise daha çok doðrudan iþ yaþamý ortamýna kilitlenmiþ görünmekte ve yüksek performansýný bu alanlarda göstermektedir. Bu baðlamda kendi iþdünyasý da Kayseri nin sürdürülebilirlikte geldiði noktanýn ildeki yaþam kalitesine tam yansýmadýðý görüþündedir. Yaþam Kalitesi AÐRI ZONGULDAK VAN ANTALYA ANKARA ÝZMÝR HATAY BURSA SAKARYA KIRKLARELÝ GAZANTEP KONYA BALIKESÝR SAMSUN MERSÝN KOCAELÝ MALATYA DENÝZLÝ TRABZON NEVÞEHÝR DÝYARBAKIR ÝSTANBUL MANÝSA MARDÝN ADANA KASTAMONU ERZURUM Öznel Sürdürülebilirlik Endeksi ESKÝÞEHÝR KAYSERÝ Kadýnlarýn iþ hayatýna katýlýmý Turizm potansiyeli Ticari çevrelerin dürüstlüðü Sanayi potansiyeli Üniversitelerin katkýsý Ticaret potansiyeli Kültür/sanat/eðlence Saðlýk hizmetleri Ya Çocuðunuz? Eðitimini tamamladýktan sonra çocuðunuzun bu ilde yaþamasýný ister misiniz? 22 Türkiye nin Þehirleri Sürdürülebilirlik Araþtýrmasý Türkiye nin Þehirleri Sürdürülebilirlik Araþtýrmasý 23

15 ÝÞ DÜNYASI GÖZÜNDEN ÝLLERÝN SÜRDÜRÜLEBÝLÝRLÝÐÝ ÝÞ DÜNYASI GÖZÜNDEN ÝLLERÝN SÜRDÜRÜLEBÝLÝRLÝÐÝ Ýþ Dünyasý Gözünden Ýllerin Öznel Deðerlendirmesi Aþaðýdaki tablo, genel olarak, iþ dünyasý gözünden illerin ekonomik, sosyal ve çevre alanlarýndaki mevcut durum deðerlendirmelerini ve bu deðerlendirmelerden hareketle hesaplanan sürdürülebilirlik endeks puanlarýný ve yaþam kalitesi sorusuna verilen cevaplarý özetlemektedir. Mevcut durum deðerlendirmelerine ilaveten, görüþülen kiþilere eðitimi bittikten sonra SÜRDÜRÜLEBÝLÝRLÝK ÝL SKOR ESKÝÞEHÝR 6.91 KAYSERÝ 6.87 KONYA 6.60 BURSA 6.54 DENÝZLÝ 6.45 ÝZMÝR 6.39 ANTALYA 6.33 GAZÝANTEP 6.31 HATAY 6.30 KIRKLARELÝ 6.29 ANKARA 6.12 MALATYA 6.11 MANÝSA 6.09 SAKARYA 6.00 SAMSUN 5.99 KASTAMONU 5.98 NEVÞEHÝR 5.83 KOCAELÝ 5.83 BALIKESÝR 5.79 TRABZON 5.74 MARDÝN 5.67 MERSÝN 5.61 ADANA 5.54 ÝSTANBUL 5.47 DÝYARBAKIR 5.39 ERZURUM 5.32 ZONGULDAK 5.16 VAN 5.11 AÐRI 4.56 EKONOMÝK PERFORMANS KAYSERÝ 6.60 BURSA 6.48 ESKÝÞEHÝR 6.43 KONYA 6.41 GAZÝANTEP 6.33 DENÝZLÝ 6.32 ÝZMÝR 6.26 ANTALYA 6.26 MANÝSA 6.20 KOCAELÝ 6.18 SAKARYA 6.13 ANKARA 6.11 MERSÝN 6.01 HATAY 5.95 ÝSTANBUL 5.89 SAMSUN 5.87 MALATYA 5.83 KIRKLARELÝ 5.75 BALIKESÝR 5.71 ADANA 5.67 DÝYARBAKIR 5.46 MARDÝN 5.30 NEVÞEHÝR 5.29 KASTAMONU 5.29 TRABZON 5.23 ERZURUM 5.02 VAN 4.91 ZONGULDAK 4.89 AÐRI 4.59 SOSYAL PERFORMANS ÝL SKOR ÝL SKOR ESKÝÞEHÝR 7.24 ÝZMÝR 6.84 HATAY 6.71 KAYSERÝ 6.54 ANTALYA 6.52 KIRKLARELÝ 6.51 MALATYA 6.48 BURSA 6.45 DENÝZLÝ 6.40 ANKARA 6.40 GAZÝANTEP 6.35 SAKARYA 6.20 KONYA 6.20 SAMSUN 6.16 KOCAELÝ 6.15 TRABZON 6.07 KASTAMONU DÝYARBAKIR 6.03 MANÝSA 5.94 MERSÝN 5.93 ADANA 5.90 ZONGULDAK 5.88 ÝSTANBUL 5.87 MARDÝN 5.83 ERZURUM 5.74 BALIKESÝR NEVÞEHÝR 5.59 VAN 5.32 AÐRI 4.84 ÝL çocuðunuzun yaþamýný bu ilde sürdürmesini ister miydiniz? sorusu yöneltilmiþ ve hiç istemezdim (0) - kesinlikle isterdim (10) skalasýnda deðerlendirmeleri istenmiþtir. Ýlin ekonomik, sosyal ve çevresel anlamda geleceðine dair beklentileri almak için de birtakým sorular sorulmuþtur: Bütün yönleriyle düþündüðünüzde ileride ilinizin ekonomik geleceðini nasýl görüyorsunuz?, Gelir daðýlýmý, sosyal uyum, asayiþ ve güven benzeri konularý düþündüðünüzde ileride ilinizin sosyal ortamý nasýl bir geliþme gösterecek? Genel olarak düþündüðünüzde ileride ilinizdeki doðal çevrenin ne yönde deðiþeceðini düþünüyorsunuz? Bu sorulara çok daha kötü olacak (0) - çok daha iyi olacak (10) skalasýnda puan verilmesi istenmiþtir. Ayný kiþilere, yaþadýklarý ilin sanayi, tarým, turizm ve ticaret alanlarýndaki potansiyelleri de sorulmuþ ve buradan elde edilen veriler mevcut durum algýlamalarý ile karþýlaþtýrýlarak iller deðerlendirilmiþtir. Anket çalýþmasýnýn il bazlý genel sonuçlarý ve her ilin Türkiye ortalamasýna göre konumu EK 6 da verilmektedir. ÇEVRE PERFORMANSI SKOR KAYSERÝ 7.49 KONYA 7.21 ESKÝÞEHÝR 7.05 BURSA 6.70 DENÝZLÝ 6.63 KASTAMONU 6.61 NEVÞEHÝR 6.61 KIRKLARELÝ 6.60 GAZÝANTEP 6.25 HATAY 6.24 ANTALYA 6.21 MANÝSA 6.14 ÝZMÝR 6.06 MALATYA 6.01 BALIKESÝR 5.98 SAMSUN 5.93 TRABZON 5.91 MARDÝN 5.89 ANKARA 5.87 SAKARYA 5.79 ERZURUM 5.20 KOCAELÝ 5.16 DÝYARBAKIR 5.11 VAN 5.09 ADANA 5.04 MERSÝN 4.89 ZONGULDAK 4.72 ÝSTANBUL 4.66 AÐRI YAÞAM KALÝTESÝ ÝL SKOR ESKÝÞEHÝR 7.47 ANTALYA 6.83 ÝZMÝR 6.63 ANKARA 6.56 HATAY 6.56 BURSA 6.47 KIRKLARELÝ 6.43 SAKARYA 6.40 KAYSERÝ 6.38 KONYA GAZÝANTEP DÝYARBAKIR SAMSUN 6.18 BALIKESÝR 6.14 KOCAELÝ 6.11 MERSÝN 6.09 MALATYA 6.05 DENÝZLÝ 6.00 NEVÞEHÝR 5.87 TRABZON MANÝSA 5.70 ÝSTANBUL 5.70 MARDÝN 5.52 KASTAMONU 5.50 ADANA 5.47 ZONGULDAK 5.43 ERZURUM 5.21 VAN 5.00 AÐRI 4.00 Parlayan Yýldýzlar Nesnel deðerlendirmede mega kentlerin hayli gerisinde kalmasýna raðmen, anket çalýþmasýnda orada yaþayan ve iþ yapanlardan en yüksek puanlarý toplayan ve bu baðlamda da öznel deðerlendirmede ekonomik, sosyal ve diðer göstergelerin çoðunda öne çýkan dört il vardýr. Ýþ dünyasýnýn gözünden bakýldýðýnda, Kayseri hem ekonomik alanda hem de çevre alanýnda diðer illerin önündedir. Eskiþehir ise ekonomi ve çevreye iliþkin öznel deðerlendirmelerde üçüncü sýrada yer alýrken, sosyalde birinci sýradadýr. Eskiþehir in sosyal alanda yarattýðý bu fark onu sürdürülebilirlik endeksinde de en üst sýraya taþýmaktadýr. Ekonomik performansta Kayseri den sonra ikinci sýrada yer alan Bursa, sosyal alana iliþkin yapýlan deðerlendirmede yüksek puanlara sahip olmadýðý için sürdürülebilirlik sýralamasýnda da dördüncü sýrada yer almaktadýr. Benzer þekilde, Konya, nesnel ölçütlerle yapýlan endekslemede üst sýralarda yer alamazken, öznel deðerlendirmede ekonomi ve çevre konularýnda sýrasýyla dördüncü ve ikinci sýradadýr. Buna karþýn, sosyal boyutta Konya nesnel verilerle yapýlan deðerlendirmede olduðu gibi öznel deðerlendirmede de orta sýralarda bulunmaktadýr. Toplamda öznel deðerlendirmede Konya sürdürülebilirlikte üçüncü sýradadýr. Konya özneldeki bu genel performansýný, yaþam kalitesi sorusuna verilen cevaplarda koruyamamakta ve yaþam kalitesi deðerlendirmesinde ancak onuncu sýrada yer almaktadýr. Eskiþehir Konya Kayseri Bursa 24 Türkiye nin Þehirleri Sürdürülebilirlik Araþtýrmasý Türkiye nin Þehirleri Sürdürülebilirlik Araþtýrmasý 25

16 ÝÞ DÜNYASI GÖZÜNDEN ÝLLERÝN SÜRDÜRÜLEBÝLÝRLÝÐÝ ÝÞ DÜNYASI GÖZÜNDEN ÝLLERÝN SÜRDÜRÜLEBÝLÝRLÝÐÝ Yorgun Devler Öznel deðerlendirmede göze çarpan bir baþka önemli husus, dünya þehri sayýlabilecek bazý illerin sürdürülebilirlikte ilk on ilin arasýna girememiþ olmasýdýr. Nesnel verilerle yapýlan deðerlendirmede, ekonomik ve sosyal boyutlarda ilk beþte yer alan Ýstanbul, Ankara ve Kocaeli, öznel deðerlendirmede alt sýralardadýr. Ýstanbul öznel deðerlendirmede ekonomik alanda 15. sýrada yer alýrken, sosyal endekste 22. ve çevre endeksinde de 28. sýradadýr. Bu sebeple sürdürülebilirlik sýralamasýnda da 24. sýrada yer almaktadýr. Kocaeli de özellikle çevre alanýndaki düþük performansýndan dolayý sürdürülebilirlik sýralamasýnda ancak 18. sýradadýr. Eskiþehir in ardýndan ikinci sýraya yerleþerek toplamda sürdürülebilirlik endeksinde altýncý sýrada yer almaktadýr. Ýzmir, yaþam kalitesi bakýmýndan da öznel deðerlendirmede üçüncü sýraya yerleþmiþtir. Þehirlerin büyümeleri ve yaþam yoðunluðunun artmasý birçok alanda yapýlan faaliyetlerin daha verimli olmasýný saðlamakta, bir noktadan sonra ise bu yoðunluðun getirdiði ek maliyetler aðýr basmaktadýr. Yoðun yaþamýn avantajlarýndan yararlanýp maliyetlerini en aza indirgemek ancak bilinçli ve önemli yatýrýmlarla mümkün olmaktadýr. Buna en iyi örnek Ýstanbul un geliþmiþ bir metro aðýna sahip olmayan bir mega kent olarak dünyadaki nadir örneklerden birini teþkil etmesi ve Ýstanbul Ankara Yeni Adaylar Gaziantep ve Hatay nesnel verilerle yapýlan deðerlendirmede genel olarak alt sýralarda yer almalarýna karþýn, öznel deðerlendirmelerde özellikle gelecek beklentisi ve potansiyeli açýsýndan ön plana çýkmaktadýr. Görüþülenlere, bu ilde iþ yapmaktan ne derece memnunsunuz? sorusu yöneltildiðinde Gaziantep ve Hatay iþ dünyasý verdikleri yüksek puanlarla kendi illerinde iþ yapmaktan memnun olduklarýný göstermiþlerdir. Ayný kiþilere, þirketlerinin/iþlerinin bir önceki yýla göre gösterdiði geliþim ve gelecek bir yýlda göstereceði geliþim ile ilgili beklentiler sorulduðunda da en yüksek deðerlendirmeler Anadolu nun bu iki geliþen merkezinin iþ dünyasýndan gelmiþtir. Mega kentler için nesnel ve öznel bunun cezasýný aðýr bir þekilde deðerlendirme arasýndaki bu fark ödemekte olmasýdýr. Yatýrýmlar Ýzmir için de söz konusu olmakla sadece toplu ulaþým için deðil, çevre birlikte, nispeten daha azdýr. Ýzmir, ve sosyal alanlarda da artan öznel deðerlendirmede ekonomik yoðunluðu telafi etmede yetersiz alanda yedinci, çevre performansýnda ise ancak 13. sýradadýr. Nesnelöznel deðerlendirme farký Ýzmir için sosyal boyutta tümüyle ortadan kalkmaktadýr. Ýzmir sosyal boyutta kalmýþtýr. Bunun neticesinde ortalama bir Ýstanbul lu sosyal ve kültürel olarak da bu önemli dünya kentinin sunabileceði olanaklardan yeterince yararlanamamaktadýr. Kocaeli Ýzmir 26 Türkiye nin Þehirleri Sürdürülebilirlik Araþtýrmasý Türkiye nin Þehirleri Sürdürülebilirlik Araþtýrmasý 27

17 ÝÞ DÜNYASI GÖZÜNDEN ÝLLERÝN SÜRDÜRÜLEBÝLÝRLÝÐÝ ÝÞ DÜNYASI GÖZÜNDEN ÝLLERÝN SÜRDÜRÜLEBÝLÝRLÝÐÝ Önümüzdeki 1 yýlda þirketinizin/iþinizin geliþimi ile ilgili beklentiniz ne derece olumlu? sorusuna Gaziantep ve Hatay da olduðu gibi Mardin li yöneticilerin de yüksek puanlar vermesi ve geleceðe umutlu bakmasý kayda deðerdir. 28 Türkiye nin Þehirleri Sürdürülebilirlik Araþtýrmasý Türkiye nin Þehirleri Sürdürülebilirlik Araþtýrmasý 29

18 ÝÞ DÜNYASI GÖZÜNDEN ÝLLERÝN SÜRDÜRÜLEBÝLÝRLÝÐÝ ÝÞ DÜNYASI GÖZÜNDEN ÝLLERÝN SÜRDÜRÜLEBÝLÝRLÝÐÝ Ya Çocuðunuz? Çocuklarýnýn geleceði çoðu insan için her þeyden önemlidir. Parlayan yýldýzlar, Eskiþehir, Kayseri, Konya ve Bursa ile yeni yýldýz adaylarý, Gaziantep ve Hatay da eðitimini tamamladýktan sonra çocuðunuzun burada kalmasýný ister misiniz? sorusuna verilen evet cevabý kuvvetlidir. Mega kentlerden Ýstanbul bu kümeye girememiþtir. Ýnsanlarýn çocuklarýnýn geleceðine iliþkin bu tavrýnda kentin sunduðu sosyal ortam ekonomik ortam gibi önemli olup, hatta çoðu kez daha da ön plana çýkmaktadýr. Plansýz Olmuyor! KAYSERÝ 8,2 Çalýþmanýn genel bulgularýný destekler ve belki de açýklar yönde bir saptama görüþmecilerin ilinizin ne derece planlý geliþtiðini düþünüyorsunuz? sorusuna verdikleri cevaplara iliþkindir. Öznel deðerlendirmede çeþitli aþamalarda ön plana çýkan Eskiþehir, Kayseri, Konya, Bursa, Gaziantep, Hatay gibi illerde iþ dünyasý illerinin planlý geliþtiðini söylemektedir. Buna karþýn, Ýstanbul ve Antalya gibi son derece geliþmiþ kentlerde þehircilik açýsýndan planlarýn oluþturulmasý ve hayata geçirilmesine iliþkin olumsuzluklar olduðu düþünülmektedir. Hiç kuþkusuz, kentleþmenin planlý mý yoksa plansýz mý olduðu yönündeki algýlar sektörel potansiyelleri ve gelecek beklentilerini de doðrudan etkilemektedir. KONYA ESKÝÞEHÝR GAZÝANTEP DENÝZLÝ BURSA NEVÞEHÝR HATAY ANKARA SAMSUN KOCAELÝ KIRKLARELÝ KASTAMONU DÝYARBAKIR ÝZMÝR MANÝSA MALATYA BALIKESÝR ANTALYA MARDÝN SAKARYA VAN ÝSTANBUL TRABZON ADANA MERSÝN ERZURUM ZONGULDAK AÐRI 3,4 4,0 4,2 4,5 4,5 4,8 4,7 5,6 5,5 5,5 5,4 5,3 5,3 5,2 5,1 5,1 5,0 5,0 6,2 6,1 6,1 6,1 6,1 6,6 6,5 6,4 7,1 7,3 5,5 30 Türkiye nin Þehirleri Sürdürülebilirlik Araþtýrmasý Türkiye nin Þehirleri Sürdürülebilirlik Araþtýrmasý 31

19 BÖLÜM 3 ÝSTANBUL ÝLLER ÖZELÝNDE DEÐERLENDÝRMELER Nesnel Ölçütlerle Ýstanbul ÇEVRE PERFORMANSI YAÞAM KALÝTESÝ 0 EKONOMÝK PERFORMANS SOSYAL PERFORMANS ÝSTANBUL Ortalama deðer En büyük deðer Öznel Deðerlendirmede Ýstanbul Nesnel ölçütlere göre ekonomik alanda Türkiye nin en önde gelen ili Istanbul, kendi iþ dünyasýnýn gözünde ayný performansý gösterememektedir. Özellikle çevre alanýnda iþ dünyasýnýn hem mevcut durum deðerlendirmesi hem de gelecek beklentisi düþüktür. Ekonomi alanýnda ise Ýstanbul, diðer illerin mevcut durumuna yakýn bir deðerlendirme almýþtýr. Gelecek potansiyelleri açýsýndan ise hem turizm hem ticaret alanlarýnda 29 ilin ortalamasýndan daha fazla puan aldýðý görülmektedir. Sektörel Potansiyele Ýliþkin Algýlar TARIM POTANSÝYELÝ Ýþ dünyasýna sorulan açýk uçlu sorularda Ýstanbul un en önemli avantajý iþ olanaklarý olarak belirtilmiþtir. Bunun dýþýnda büyükþehir statüsü, tarihi dokusu, sosyo kültürel faaliyetlerin bolluðu, çevre ve doðal güzellikleri de sayýlan olumlu yanlar arasýndadýr. Ýstanbul un en olumsuz taraflarý ise sýrasýyla ulaþým, nüfus yoðunluðu ve çevre sorunlarý olarak düþünülmektedir. TÝCARET POTANSÝYELÝ TURÝZM POTANSÝYELÝ Potansiyeller 29 ilin ortalamasý SANAYÝ POTANSÝYELÝ 32 Türkiye nin Þehirleri Sürdürülebilirlik Araþtýrmasý Türkiye nin Þehirleri Sürdürülebilirlik Araþtýrmasý 33

20 BÖLÜM 3 ANKARA ÝLLER ÖZELÝNDE DEÐERLENDÝRMELER Nesnel Ölçütlerle Ankara ÇEVRE PERFORMANSI YAÞAM KALÝTESÝ 0 EKONOMÝK PERFORMANS SOSYAL PERFORMANS ANKARA Ortalama deðer En büyük deðer Öznel Deðerlendirmede Ankara Ankara nesnel ölçütlere göre özellikle sosyal ve yaþam kalitesi endekslerinde Türkiye nin en önde gelen ilidir. Ýþ dünyasýnýn gözünden bakýldýðýnda da Ankara her dört boyutta hem mevcut durum deðerlendirmesi hem de gelecek beklentisi açýsýndan çok farklý deðerlendirilmemektedir. Gelecek potansiyelleri açýsýndan algýlara bakýldýðýnda ise hem tarým hem turizm alanýnda Ankara nýn 29 ilin ortalamasýnýn epey altýnda kaldýðý; ticaret ve sanayi alanýnda ise Türkiye ortalamasý kadar bir potansiyele sahip olduðu düþünülmektedir. Sektörel Potansiyele Ýliþkin Algýlar TARIM POTANSÝYELÝ 8,5 7,5 6,5 5,5 4,5 3,5 TÝCARET POTANSÝYELÝ 2,5 TURÝZM POTANSÝYELÝ Ýþ dünyasýnýn gözünden bakýldýðýnda Ankara nýn en avantajlý yönleri sýrasýyla ulaþým, baþkent oluþu, yaþam koþullarý ve güvenlik olarak belirtilmiþtir. En kötü yanlarý ise altyapý sorunlarý, çevre kirliliði ve doða tahribatý, nüfus yoðunluðu ve sosyal faaliyetlerin kýsýtlý olmasý olarak ifade edilmiþtir. Potansiyeller 29 ilin ortalamasý SANAYÝ POTANSÝYELÝ 34 Türkiye nin Þehirleri Sürdürülebilirlik Araþtýrmasý Türkiye nin Þehirleri Sürdürülebilirlik Araþtýrmasý 35

21 BÖLÜM 3 ÝLLER ÖZELÝNDE DEÐERLENDÝRMELER Nesnel Ölçütlerle Kocaeli ÇEVRE PERFORMANSI YAÞAM KALÝTESÝ 0 EKONOMÝK PERFORMANS KOCAELÝ SOSYAL PERFORMANS KOCAELÝ Ortalama deðer En büyük deðer Öznel Deðerlendirmede Kocaeli Kocaeli, nesnel ölçütlere göre ekonomik ve sosyal endekslerde Türkiye ortalamasýndan yukarýda olmakla birlikte yaþam kalitesi ve çevre boyutlarýnda ayný performansý gösterememektedir. Ýþ dünyasýnýn gözünden bakýldýðýnda ise özellikle ekonomi boyutunda gelecekte Kocaeli için çok daha iyi bir performans beklentisi vardýr. Ekonomik boyuttaki bu iyimserliðin anketteki en önemli açýklayýcýsý ticaret ve sanayi alanlarýnda Kocaeli nin bir patlama yaþayacaðý beklentisidir. Sektörel Potansiyele Ýliþkin Algýlar TARIM POTANSÝYELÝ 8,5 7,5 6,5 5,5 4,5 3,5 TÝCARET POTANSÝYELÝ 2,5 TURÝZM POTANSÝYELÝ Ýþ dünyasýnýn deðerlendirmesine göre iþ olanaklarý, sanayinin geliþmiþ olmasý ve coðrafi konumu Kocaeli nin en belirgin avantajlarý iken çevre kirliliði ve doða tahribatý ilin en önemli sorunlarýdýr. Potansiyeller 29 ilin ortalamasý SANAYÝ POTANSÝYELÝ 36 Türkiye nin Þehirleri Sürdürülebilirlik Araþtýrmasý Türkiye nin Þehirleri Sürdürülebilirlik Araþtýrmasý 37

22 BÖLÜM 3 ÝLLER ÖZELÝNDE DEÐERLENDÝRMELER Nesnel Ölçütlerle Eskiþehir ÇEVRE PERFORMANSI YAÞAM KALÝTESÝ 0 EKONOMÝK PERFORMANS ESKÝÞEHÝR SOSYAL PERFORMANS ESKÝÞEHÝR Ortalama deðer En büyük deðer Öznel Deðerlendirmede Eskiþehir Ýstatistiklere göre özellikle sosyal boyutta çok iyi bir performans gösteren Eskiþehir in iþ dünyasý, ekonomi ve sosyal boyutlar ile yaþam kalitesinde artýþ beklemektedir. Eskiþehir de ticaret ve sanayinin yanýnda turizm sektöründe de ciddi bir potansiyel olduðu düþünülmektedir. Sektörel Potansiyele Ýliþkin Algýlar Ýþ dünyasýna göre Eskiþehir in en avantajlý yönleri sýrasýyla sosyo kültürel faaliyetlerin bolluðu, yaþam koþullarýnýn elveriþli olmasý, iþ olanaklarý, ekonomik potansiyeli, eðitim olanaklarý ve temiz çevresidir. Eskiþehir in en dezavantajlý yönleri ise iklimi ve göç almasý olarak ifade edilmiþtir. TÝCARET POTANSÝYELÝ TARIM POTANSÝYELÝ 8,5 7,5 6,5 5,5 4,5 3,5 2,5 TURÝZM POTANSÝYELÝ Potansiyeller 29 ilin ortalamasý SANAYÝ POTANSÝYELÝ 38 Türkiye nin Þehirleri Sürdürülebilirlik Araþtýrmasý Türkiye nin Þehirleri Sürdürülebilirlik Araþtýrmasý 39

23 BÖLÜM 3 ÝLLER ÖZELÝNDE DEÐERLENDÝRMELER Nesnel Ölçütlerle Kayseri ÇEVRE PERFORMANSI YAÞAM KALÝTESÝ 0 EKONOMÝK PERFORMANS KAYSERÝ SOSYAL PERFORMANS KAYSERÝ Ortalama deðer En büyük deðer Öznel Deðerlendirmede Kayseri Her dört boyutta da nesnel ölçütlere göre Türkiye ortalamasýnýn ancak biraz üstünde yer alan Kayseri, iþ dünyasýnýn gözünden deðerlendirildiðinde ciddi bir atýlým yapmaktadýr. Ekonomi alanýnda iþ dünyasý Kayseri den gelecekte ciddi bir sýçrama, çevre alanýnda ise gerileme beklemektedir. Ticaret ve Sanayi potansiyeli ekonomik sýçramanýn motoru olarak görülmektedir. Ýþ dünyasý tarafýndan ulaþým, çevre ve doða güzellikleri, sosyal çevre, iþ olanaklarý, ekonomik canlýlýk ve güvenlik Kayseri nin en avantajlý yönleri olarak görülmektedir. En dezavantajlý yönleriyse sosyal faaliyetlerin kýsýtlý olmasý, çevre kirliliði ve doða tahribatý olarak ifade edilmiþtir. Sektörel Potansiyele Ýliþkin Algýlar TÝCARET POTANSÝYELÝ TARIM POTANSÝYELÝ 8,5 7,5 6,5 5,5 4,5 3,5 2,5 TURÝZM POTANSÝYELÝ Potansiyeller 29 ilin ortalamasý SANAYÝ POTANSÝYELÝ 40 Türkiye nin Þehirleri Sürdürülebilirlik Araþtýrmasý Türkiye nin Þehirleri Sürdürülebilirlik Araþtýrmasý 41

24 BÖLÜM 3 BURSA ÝLLER ÖZELÝNDE DEÐERLENDÝRMELER YAÞAM KALÝTESÝ Nesnel Ölçütlerle Bursa ÇEVRE PERFORMANSI SOSYAL PERFORMANS Öznel Deðerlendirmede Bursa EKONOMÝK PERFORMANS BURSA Ortalama deðer En büyük deðer Nesnel ölçütlere göre dört boyutta da Türkiye ortalamalarýnýn üstünde yer alan Bursa iþ dünyasýnýn mevcut durum deðerlendirmesinde ekonomi endeksinde 29 il arasýnda ikinci sýrada yer almaktadýr. Bursa nýn mevcut ekonomik performansýnýn gelecekte çok daha iyi olacaðý beklenmektedir. Potansiyellere bakýldýðýnda buna katký saðlayacak iki sektör sanayi ve ticaret olarak görülmektedir. Buna paralel olarak Bursa nýn iþ dünyasýnýn çevre konusundaki gelecek beklentileri mevcut durumun kötüye gideceði yönündedir. Sektörel Potansiyele Ýliþkin Algýlar TARIM POTANSÝYELÝ 8,5 7,5 6,5 5,5 4,5 3,5 TÝCARET POTANSÝYELÝ 2,5 TURÝZM POTANSÝYELÝ Ýþ dünyasýna göre Bursa nýn en büyük avantajý açýk farkla ilin çevre ve doðal güzellikleridir. Bunun ardýndan iþ olanaklarý, coðrafi konumu, sosyal çevresi, tarihi bir þehir olmasý ve yaþam koþullarýnýn iyi olmasý gelmektedir. En kötü yönleri ise ulaþým, çevre kirliliði ve tahribatý, çarpýk kentleþme ve göç almasý olarak ifade edilmiþtir. Potansiyeller 29 ilin ortalamasý SANAYÝ POTANSÝYELÝ 42 Türkiye nin Þehirleri Sürdürülebilirlik Araþtýrmasý Türkiye nin Þehirleri Sürdürülebilirlik Araþtýrmasý 43