YazaRıN üçüncü BaSıma ÖN SÖzü koyu koyu

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "YazaRıN üçüncü BaSıma ÖN SÖzü koyu koyu"

Eser Öcal
6 yıl önce
İzleme sayısı:

1 YAZARIN ÜÇÜNCÜ BASIMA ÖN SÖZÜ Jeomorfolojinin Temelleri nin üçüncü basımı, sıcağı sıcağına ikinci basımının hemen ardından gelmekte. İkinci basımının isimleri mahfuz eleştirmenleri, bazı materyallerin yeniden düzenlenmesinin yararlı olabileceğini önerdiler ve ben onların bu önerilerinin pek çoğunu gerekli addettim. Bu temel değişiklikler şunlardır: ilk bölümü, birincisi jeomorfolojinin doğasını açıklamak, ikincisi yeryüzü süreçleri ve şekilleri hakkındaki fikirleri ana hatları ile tanıtmak ve üçüncüsü ise yer yüzünün geçmişi (tarihçesi) hakkındaki kavramlara bir giriş yapmak üzere üç kısıma ayırmak; jeomorfik materyal ve süreçler konusundaki bölümü kaldırmak, bu bölümün konularını diğer bölümlerin bu konuyla ilgili yerlerine yerleştirmek (aynen ilk basımdaki düzenlemede olduğu gibi bu yeniden düzenleme konusunda hemfikir oldukları gibi, bir konuda bütünüyle hemfikir olan bir eleştirmenler grubuna hayatımda hiç rastlamadım!); tarihsellik ile ilgili iki bölümde ele alınan (ikinci basımdaki 14 ve 15. bölümler) materyali diğer bölümlerin uygun yerleri ile bütünleştirerek, tarihselliğin jeomorfolojinin bütün alanlarındaki önemini yansıtmak ve süreç ve tarihsellik fikirleri ve çalışmaları arasındaki ilişkileri bütünleştirmenin daha iyi bir yolunu bulmaya çalışmak; karst bölümünü kitabın sonlarına doğru yerleştirmek ve bir bütün olarak arazi evrimi ile ilgilenen son bölümü yeniden ele almak. Bu düzenlemelerin kitabın anlaşılmasına yardımcı olacağını ümit ederim. Metinde koyu olarak yazılan kelimeler, kitabın içeriği bakımından önemli olan bir kavrama veya olguya işaret etmektedir; terimler sözlüğünde koyu yazılanlar ise o terime bir açıklamanın olduğunu göstermektedir. Richard John Huggett Poynton Haziran 2010

2 YAZARIN İLK BASIMA ÖN SÖZÜ Jeomorfoloji her zaman benim en çok sevdiğim konu olmuştur. Hayatımın ilk on iki yılında Londra nın kuzeyinde yaşadım ve kentin derelerinde ve terk edilmiş taş ocaklarında oynadığımı anımsarım. Kriket mevsimi sırasında, cumartesi ve pazar günlerinin öğleden sonraları, babamın kriket oynadığı sahaların çevresindeki arazilerin keşif edilmesiyle geçecekti. Hetford Grammer Okulunun coğrafya ve jeoloji bölümünün müdürü H. W. ("Baskıcı") Martin in dersler sırasındaki oldukça eğitsel olan "uyarıları" benim yerşekillerine olan ilk ciddi ilgimi başlattı. Altıncı sınıfta, Dean Ormanı'na (Forest of Dean) ve Göller Yöresi'ne (Lake District) yapılan arazi gezileri benim için unutulmaz oldu. Londra Üniversitesi Koleji (University College London) yıllarımda Erich H. Brown, Claudio Vita Finzi, Andrew Warren ve Ron Cooke dan öğretim aldığım için şanslıydım; bu değerli kişilere lisans ve lisansüstü öğrencisi olarak geçirdiğim fevkalade altı yıl için müteşekkirim. Manchester Üniversitesine geldiğimden beri, çok değişik jeomorfolojik konuları kapsayan dersler verdim fakat, aşırı uzmanlaşma modasından ve disiplin ile ilgili sınırlardan hoşlanmayan biri olarak kendimi daha çok fiziki coğrafyacı olarak görmekteyim. Böyle olmakla beraber, yeni, öğrenciye odaklı bir jeomorfoloji kitabı yazmanın ilginç bir yaklaşım olacağını ve Biyocoğrafyanın Temellerinin yanı sıra, benim gelecekteki diğer akademik çalışmalarım için de yararlı bir katkı yapacağını düşündüm. Jeomorfolojinin Temelleri ni yazarken onlarca yıldır jeomorfolojide egemen olan süreç jeomorfolojisi konusunu, daha az moda olan fakat hızlı bir şekilde gündeme gelen tarihsel jeomorfoloji konusu ile birlikte ele almaya çalıştım. Çok az kişi, süreç çalışmalarının önemli derecedeki gelişmelerinin geçerliliğini sorgular, fakat levha tektoniği kuramı ve olayların güvenilir bir düzeyde yaşlandırılması da tarihsel içerikli çalışmalara büyük bir güç kazandırmıştır. Ben aynı zamanda kitapların pek çoğunun süreç eşitlikleri ile aşırı derecede doldurularak bir bataklığa saplandığının da farkındayım: Yerküre nin yüzeyinde bulunan fiziksel formların çeşitliliğinde bir görkemlilik ve onları izlemekte bir muhteşemlik vardır. Bu nedenle, jeomorfik süreçleri açıklarken ve eşitliklere de sırt çevirmeksizin, yerşekilleri tiplerinin zenginliği ve onların nasıl oluştuğunu anlamaya çalışmanın zevkini yakalamaya çalıştım. Ben aynı zamanda günümüzdeki jeomorfoloji anlayışının önemli bir yönü olarak gördüğüm insanlar ile yerşekilleri ve jeomorfik süreçler arasında var olan karşılıklı etkileşimi de tartışma konusu yaptım.

3 x YAZARIN İLK BASIMA ÖN SÖZÜ Bu kitap dört kısımdır. I. Kısım jeomorfolojinin doğasını ve jeomorfik sistemin genel hatlarını irdeleyerek yerşekillerine ve arazilere girişi içerir. Bu materyal daha sonra üç kısımda ele alınmıştır: yapı, şekil ve süreç ve tarihçe. William Morris Davies bu şemanın mantığını yüzyıl önce belirlemiştir. Bu tartışmanın özü, herhangi bir yerşeklinin, içerisinde veya üzerinde oluştuğu kayaçların yapısına -onların bileşimleri ve yapısal durumları da dâhil olmak üzere- bu yerşekilleri üzerinde işleyen süreçlere ve bu yerşekillerinin evrimleştiği zaman ile bağımlı olmasıdır. II. Kısım tektonik ve yapısal yerşekillerini ele alır. III. Kısım, ayrışma ve ilişkili yerşekilleri, karstik araziler, flüvyal araziler, buzul arazileri, periglasyal araziler, eoliyen araziler, ve kıyı arazileri bölümleri kap- samında süreç ve şekil arasındaki ilişkiyi inceler. Ayrışma ile ilgili bölüm dışında, bu bölümlerin her biri arazilerin oluştuğu ortamları, bunların oluşumu ile ilgili süreçleri, bunların içerdikleri yerşekillerini ve bunların insanları nasıl etkilediklerini veya bunların insanlar tarafından nasıl etkilendiklerini irdeler. IV. Kısım arazilerin ve yerşekillerinin evriminin anlaşılmasında, modern tarihsel jeomorfolojinin bazı büyük katkılarını göz önüne alarak, tarihselliğin rolünü sorgular. Richard John Huggett Poynton Mart 2002

4 ÇEVİRİ EDİTÖRÜ ÖN SÖZÜ Bu kitap, ülkemizde uzun zamandır ihtiyaç duyulan güncel bir temel jeomorfoloji kitabı eksikliğini giderebilmek amacıyla, son yıllarda uluslararası alanda öne çıkan birkaç jeomorfoloji kitabından biri olan ve çağdaş jeomorfoloji anlayışına ilişkin tüm konuları, tarihsel gelişmeleri ve tartışmaları sistematik olarak ele alan, Richard John HUGGETT ın Routledge Yayınevince 2011 yılında basılmış olan Fundamentals of Geomorphology isimli kitabının 3. basımının çevirisidir. Kitap mümkün olduğunca yalın ve akıcı bir dille Türkçeye çevrilmiş ve kitaptaki terimlerin büyük bir kısmının Türkçeleştirilmesine gayret edilmiştir. Bazı kelimelerin karşılıklarının bulunmasında ise güçlükler yaşanmıştır. Örneğin kitapta sıkça kullanılmış olan landscape terimi arazi olarak Türkçeleştirilebilmiştir. Elbette ülkemizde uzunca bir zaman diliminde jeomorfoloji bilimine jeomorfoloji konusunda çalışan akademisyenlerin büyük bir çoğunluğu tarafından yeterli önemin verilmemiş olması ve faydalanabileceğimiz uluslararası düzeyde güncel bir Türkçe jeomorfoloji kitabının bulunmaması, bu güçlüğün nedenleri olarak söylenebilir. Bu kitap içerik olarak, jeomorfolojinin doğasını, yeryüzü süreçlerini ve şekillerini ve yeryüzünde farklı zaman dilimlerinde meydana gelen değişimleri ele almaktadır. Aynı zamanda kitapta araziler, jeomorfik süreçler ve insan arasındaki etkileşim üzerinde de durulmaktadır. Her bir konunun ele alınışında jeomorfik materyaller, süreçler ve bu süreçlerle ortaya çıkan şekiller birlikte değerlendirilmiştir. Kitap aynı zamanda jeomorfoloji alanındaki önemli konular ve tartışmalar üzerine de uyarıcı ve yeni bir bakış açısı sağlamaktadır. Lisans öğrencileri temel alınarak hazırlanmış olan bu kitapta, Yerşekilleri ve Arazilere Giriş, Yapı, Süreç ve Şekil ana başlıkları altında toplam 15 bölüm ve iki ek yer almaktadır. Her bir bölümde, konunun önemini gözler önüne seren genel bir giriş, konu anlatımı, okuma parçası, bölüm özeti, deneme soruları ve konuyla ilgili okunabilecek kaynaklar yer almaktadır. Konu anlatımları ayrıca çizelgelerle de özetlenerek desteklenmiştir. Ayrıca kitabın sonunda anahtar kelimelerden oluşan geniş bir sözlük ve zengin bir kaynakça da bulunmaktadır. Metin içerisine her bir konuya uygun olarak seçilmiş ve tamamı renkli olan 200 ün üzerinde

5 xii YAZARIN İLK BASIMA ÖN SÖZÜ fotoğraf ve şekil okuyuculara önemli bir anlama kolaylığı sağlamaktadır. Bu özellikleri ile dikkate alındığında, Jeomorfolojinin Temelleri isimli bu kitap, coğrafya disiplininin (fiziki coğrafyanın) temel araştırma alanlarından biri olan jeomorfoloji ile ilgili derslere temel bir kaynak olmasının ötesinde, coğrafya öğretmenleri ve jeoloji başta olmak üzere jeomorfolojiye ilgi duyan diğer disiplinler için de temel bir başvuru eseri niteliğindedir. Diğer taraftan içinde bulunduğumuz Küresel Isınma sürecinde ülkemizde heyelanlar ve moloz akmalarının, taşkınların, çökme dolini (obruk) oluşumlarının ve toprak erozyonunun daha yaygınlaşabileceği, akarsuların sediman yükünün artabileceği, bazı kumsal ve falezlerin daha hızlı aşındırılabileceği ve kıyılardaki alçak alanların deniz suları altında kalabileceği göz önüne alındığında bu kitabın önemi ve yaygın etkisi yukarıda bahsedildiğinden çok daha fazla olacaktır. Bilimsel birikimini bu eserle ortaya koyan kitabın yazarına, çeviriye katkıda bulunan tüm bilim insanlarına (çevirenler listesinde isimleri belirtilmiş olan), bu süreçte bana yardımlarını esirgemeyen Mustafa Karabıyıkoğlu, Ali Koçyiğit ve Aziz Ören e ve son olarak kitabın basım işlerini üstlenen Nobel Akademik Yayıncılık çalışanlarına teşekkür ederim. Uğur DOĞAN

Benzer belgeler

10. SINIF COĞRAFYA DERSİ KURS KAZANIMLARI VE TESTLERİ

10. SINIF COĞRAFYA DERSİ KURS KAZANIMLARI VE TESTLERİ KASIM EKİM Ay Hafta Ders saati KONULAR KAZANIMLAR 1 3 Yer şekilleri ve Kayaçlar A.10.1. Kayaçların özellikleri ile yeryüzü şekillerinin oluşum süreçlerini ilişkilendirir. 2 3 Yer şekilleri ve Kayaçlar