ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNDE YALNIZLIĞIN KİMLİK STATÜLERİ AÇISINDAN İNCELENMESİ

Transkript

1 Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi Sayı 31, Sayfa 89-99, 2011 ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNDE YALNIZLIĞIN KİMLİK STATÜLERİ AÇISINDAN İNCELENMESİ Coşkun Arslan 1, Erdal Hamarta 2, Zümra Özyeşil 3, Yeliz Saygın 4 1 Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi, coskunarslan@selcuk.edu.tr 2 Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi, ehamarta@selcuk.edu.tr 3 Meram Endüstri Meslek Lisesi, KONYA, zozyesil@gmail.com 4 Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi, yelizsaygin@selcuk.edu.tr ÖZET Bu araştırmanın amacı Üniversite öğrencilerinde yalnızlığın kimlik statüleri açısından farklılaşıp faklılaşmadığının incelenmesidir. Araştırma 340 kız ve 211 i erkek olmak üzere 551 üniversite öğrencisi üzerinde gerçekleştirilmiştir. Araştırmada UCLA Yalnızlık Ölçeği ve Benlik Kimlik Statüleri Ölçeği kullanılmıştır. Öğrencilerin 141 inin başarılı, 64 ünün bağımlı, 241 in kargaşalı ve 55 inin kararsız kimlik statüsüne sahip olduğu görülmüştür. Araştırmada tek yönlü varyans analizi ve tukey testi kullanılmıştır. Araştırma sonucunda öğrencilerin kimlik statülerine göre yalnızlık puan ortalamalarının anlamlı düzeyde farklılaştığı ve başarılı kimlik statüsündeki öğrencilerin, kargaşalı ve kararsız kimlik statüsündeki öğrencilere göre daha düşük düzeyde yalnızlık puan ortalamasına sahip oldukları bulunmuştur. Anahtar Kelimeler: Yalnızlık, Kimlik Statüleri.

2 Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi Sayı 31, Sayfa 89-99, 2011 INVESTIGATION OF LONELINESS OF UNIVERSITY STUDENTS IN TERMS OF IDENTITY STATUS Coşkun Arslan 1, Erdal Hamarta 2, Zümra Özyeşil 3, Yeliz Saygın 4 1 Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi, coskunarslan@selcuk.edu.tr 2 Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi, ehamarta@selcuk.edu.tr 3 Meram Endüstri Meslek Lisesi, KONYA, zozyesil@gmail.com 4 Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi, yelizsaygin@selcuk.edu.tr ABSTRACT This study aims to investigate if the loneliness levels of university students differentiate with respect to their identity status. The study was conducted on totally 551 university students 340 of which were female and 211 were male. In this study UCLA Loneliness and EOM EIS (Extended Version of Objective Measure of Ego Identity) were administered to determine the loneliness levels and identity status of the students. Tukey and One WayAnova were employed for the statistical analysis of the study and it was found out that 141 of the students had identity achievement, 64 had foreclosure identity, 241 had identity diffusion and 55 had identity moratorium. As a result of the study it was seen that loneliness mean scores of the students with respect to their identity status significantly differs and students with identity achievement have lower levels of loneliness mean scores than the students with identity moratorium and diffusion. Keyword: Loneliness, Identity Status.

3 Üniversite Öğrencilerinde Yalnızlığın Kimlik Statüleri Açısından İncelenmesi 91 GİRİŞ Yalnızlığın ortak bir tanımı olmamasına rağmen, bir bireyin sosyal ilişkilerinin nitelik ve nicelik olarak çok yetersiz olması olarak tanımlanabilir (Peplau&Perlman, 1982). Yalnızlık, alan yazında hemen her zaman kaçınılan, kaygı, öfke, üzüntü ve diğerlerinden kendini farklı hissetme duygularının eşlik ettiği istenmeyen ve hoş olmayan bir deneyim olarak da açıklanmaktadır. Weiss yalnızlığı duygusal ve sosyal olmak üzere ikiye ayırmakta, duygusal yalnızlığın aile, özel arkadaş ve ilişkilerle ilişkili olduğunu, sosyal yalnızlığın ise sosyal ortamdaki arkadaşlıklarla ilişkili olduğunu belirtmektedir (Çeçen, 2008). Yalnızlık büyük ölçüde sübjektiftir, kişinin kendisi hakkındaki yargısıdır (Coşkuner, 1999). İnsanlar yaşları ve sosyal durumları ne olursa olsun yaşamın belirli dönemlerinde yalnızlık yaşayabilirler. Kişi diğerleri ile beraber olduğu zaman da yalnızlığı yaşayabilir. Dolayısıyla yalnızlığın temelini, yaşanan sosyal ilişkilerin yetersizliği ve bu ilişkilerden alınan doyum düzeyinin düşüklüğü oluşturmaktadır (Özkürkçügil, 1998; Buluş, 1997). Ponzetti ye (1990) göre yalnızlık, bireyin mevcut sosyal ilişkisi ile istediği sosyal ilişkisi arasındaki tutarsızlık sonucunda oluşan ve hoş olmayan öznel, psikolojik bir durumdur. Ergenlik döneminde yaşanan yalnızlığın nedenleri arasında aile ilişkileri, sosyal çevre, öğretmen ilişkileri, okul ortamı, arkadaş ilişkileri ve ergenlik döneminde yaşanan sorunlar yer almaktadır (Aral, Görsoy ve Yıldız Bıçakçı, 2006). Bireylerin ilişkilerinde yetersiz ve bireysel olarak doyurucu olmayan sosyal yaşantılar içinde olmaları yaşamlarını farklı ölçülerde etkileyebilmektedir. Bu da bireylerin kendilerini toplumdan soyutlamalarına ve yalnız hissetmelerine sebep olabilmektedir (Buluş, 1997). Yalnızlıkla ilgili yapılan bazı araştırmalar gözden geçirildiğinde şu sonuçlara ulaşılmıştır. Çeçen (2008) 521 üniversite öğrencisi üzerinde yaptığı araştırma sonucunda, cinsiyet ana etkisine göre yalnızlık ve sosyal destek düzeylerinin farklılaşmadığını, algılanmış ebeveyn tutumlarına göre ise yalnızlık ve algılanmış sosyal destek düzeylerinin farklılaştığını göstermektedir. Eskin (2001) liselerde okuyan 959 öğrenci üzerinde yaptığı araştırmasında, intihar davranışı sergileyen öğrencilerin diğerlerine göre daha fazla yalnızlık çektiklerini bulmuştur. Yalnızlık duygusundan kurtulmak için ergenlerin sırasıyla edilgen etkinlikler, ilişki arama, kendini etkinleştirme, okuma-ders çalışma ve düşünmehayal etme yöntemlerini sık kullandıkları görülmüştür.diğer taraftan Öztürk (1997) yaşları arasındaki çocuk ve erken ergenlerde yalnızlık ve umutsuzluk duygulan yaş, cinsiyet, sosyo ekonomik düzey ve doğum sırası değişkenleri yönünden incelemiş, umutsuzluk ve yalnızlığın okul başarısı ile ilişkisini araştırmıştır. Bulgular, çocukların yalnızlık ve umutsuzluk düzeylerinde cinsiyet ve yaşa göre anlamlı farklılaşma olmadığını, SED ve doğum sırası değişkenlerine göre ise anlamlı bir farklılaşma olduğunu göstermiştir. Yapılan analizlere göre, alt ve üst SED arasında umutsuzluk ve yalnızlık düzeylerinde anlamlı farklar saptamıştır. Ayrıca, ortanca çocukların umutsuzluk ve yalnızlık düzeylerinin ilk, tek ve son çocuklardan daha yüksek olduğu tespit etmiştir. Buna

4 92 C.Arslan, E.Hamarta, Z.Özyeşil, Y.Saygın ek olarak umutsuzluk ve yalnızlık düzeyi ile okul başarısı arasında negatif yönde anlamlı ilişki olduğu tespit etmiştir. Umutsuzluk ve yalnızlık düzeyi yüksek olan öğrencilerin akademik başarılarının umutsuzluk ve yalnızlık düzeyi düşük olan öğrencilerden daha düşük olduğu gözlenmiştir. Tümkaya, Aybek, ve Çelik, (2008) üniversite öğrencileri üzerinde yaptıkları araştırmada, erkek öğrencilerin yalnızlık puan ortalamalarının kızlardan anlamlı düzeyde yüksek bulmuşlardır. Benzer bir sonuç Deniz, Hamarta ve Arı nın (2005) araştırmalarının sonucunda da görülmüş ve erkeklerin yalnızlık düzeyleri kızlardan yüksek çıkmıştır. Yüksel (2002) yaptığı araştırmada yalnızlık, utangaçlığa ilişkin açıklanan varyansın%.45 ini, açıklamakta ve utangaçlık puanlarının önemli yordayıcısı olarak yalnızlık değişkeninin ortaya çıktığı ve öğrencilerin utangaçlık düzeyleri ile yalnızlık düzeyleri arasında olumlu yönde bir ilişki olduğu saptanmıştır. Yani öğrencilerin utangaçlık düzeyleri arttıkça yalnızlık düzeyleri de artmaktadır. Kimlik oluşumu dinamik ve yaşam boyunca devam eden bir süreçtir. Erikson un yaşam boyu gelişim teorisine göre; sağlamlaştırılmış bir kimlik duygusu, algılanan bireysel bütünlük duygusu ve bunun zaman içindeki sürekliliği bireyin işlevselliğini en üst düzeye getirmesi için gereklidir. (Adams, Berzonsky ve Keating, 2006). Erikson'un (1968) tüm yaşamı ele alan gelişim kuramında ergenlik dönemi, özellikle ileri ergenlik dönemi, kimlik gelişimi açısından önemli bir evredir. Erikson'a göre ergenlikten önce varolan tüm aynılık ve süreklilikler ergenlikte yeniden az ya da çok sorgulanırlar; çünkü bu evrede erken çocukluk döneminkine benzeyen bedensel büyüme ortaya çıkmaktadır. Büyüyen ve gelişen ergenler kendilerini ne olarak hissettikleri ile karşılaştırmalı olarak başkalarının gözünde nasıl göründüklerini bulmaya çalışırlar (Morsünbül ve Tümen, 2008). Erikson a (1980) göre, ergenlikte bir kimlik krizinden geçmek normal gelişimin bir parçasıdır. Bu kriz dönemi, önceden kabul edilen fikirlerin, değerlerin ve inançların sorgulanmasını, farklı inanç sistemlerinin ve hayat tarzlarının keşfini içerir. Kriz dönemi seçilen bir hayat yoluna ve inanç ve değerler sistemine bağlılıkla sonuçlanır. Bireyin kimlik krizinin başarılı bir şekilde çözümlenmesi, daha önceki gelişimin (güvene karşı güvensizlik; özerkliğe karşı utanç ve kuşku; girişimciliğe karşı suçluluk; çalışkanlığa karşı aşağılık duygusu) birbirini izleyen evrelerindeki deneyimlerin hepsinden meydana gelen bir sermayeye dayalı bir kimlik kavramı ile sonuçlanır. Erikson (1968), ergenlik dönemini bireyin kişiliğinin birçok yönünün tutarlı bir benlik duygusu oluşturmak üzere bir araya geldiği bir zaman olduğunu belirtir. Benliğin bütünleşmesi ve bireyin kim olduğunun açıkça farkına varması söz konusudur. Bu farkına varış kimlik duygusu haline gelir (Arslan ve Arı, 2008). Erikson a (1968) göre, başarılı kimlik gelişimi, ergenin keşfetme ve kararlılık süreçleri ile şekillenir. Keşfetme boyutu moratoryumu içeren davranışlardır. Moratoryum, yükümlülük almak için hazır olmayan bir kişinin sorumluluklarını ertelediği ya da kendisine zaman ayırarak kişinin güçlendiği bir zaman dilimidir. Psiko-sosyal moratoryum ise; ergenin, yetişkinlik ile ilgili

5 Üniversite Öğrencilerinde Yalnızlığın Kimlik Statüleri Açısından İncelenmesi 93 kararlarını ertelediği ve henüz bunun üzerinde düşünmediği anlamına gelmektedir. Bu zaman dilimi ergenliğin bir bölümünde toplumun özel hoşgörüsü ile ortaya çıkar ve sıklıkla geçicidir. Psikososyalmoratoryum, ergenin kendisine en uygun olan rolü bulabilmesi için çeşitli yetişkin rollerini denediği önemli bir gelişimsel süreci ifade eder. Ergenlikte kararlılık ise, ergenin, toplumun parçası olma kararlılığının onaylanmasıyla az ya da çok karşılanarak sonlanır (Arslan ve Arı, 2008). MarciaErikson'unpsikososyal gelişim kuramının temel kavramlarını kabul ederek, kimlik yapılarının ölçülebilme sorunuyla yoğun olarak incelemiş ve kimliği, benliğin yapılandırılması olarak kavramsallaştırmıştır. Marcia seçeneklerin araştırılması ve bağlanma (commitments) değişkenlerini göz önüne alarak dört kimlik statüsü tanımlamıştır. Bunlar başarılı, askıya alınmış, ipotekli ve dağınık kimlik statüleridir. Başarılı kimlik statüsünde yer alan bireyler, etkin olarak olası seçenekleri araştırarak bağlanmalar oluştururlar. Askıya alınmış kimlik statüsünde yer alan bireyler, etkin olarak olası seçenekleri araştırırlar ancak belirgin bağlanmalarda bulunmazlar. İpotekli kimlik statüsünde yer alan belirgin bağlanmalarda bulunurlar ancak bu bağlanmaları oluştururken etkin araştırma sürecini yaşamazlar. Dağınık kimlik statüsünde yer alan bireyler ise geçici araştırmalarda bulunurlar ancak herhangi bir bağlanma oluşturmazlar (Morsünbül ve Tümen, 2008). Marcianın kimlik gelişimi sürecinde üzerinde durduğu iki temel unsur; kriz çeşitleri ve bağlanmadır. Kriz ergenin kimlik seçenekleri arasında bir seçim yapmak zorunda olduğu aktif bir dönemdir. Bağlanma ise ergenin kimlik meseleleri ile ilişkili olarak kendisini tanımlamada son bir karara ulaştığı noktadır. Marcia ergenin aşağıda belirtilen dört kimlik statüsünden birini kendisine seçebileceği vurgulanmıştır (Akman, 2007): 1.Dağınık Kimlik Statüsü (Kimlik Kargaşası): Bu statüdeki ergen krizle karşılaşmış olabilirde olmayabilirde, ancak son bir karara varamamıştır ve bu karara varamamış olmasından dolayı da endişe duymamaktadır. 2.İpotekli Kimlik statüsü (bağımlı): Herhangi bir kriz durumu yoktur, fakat son karar anne ve baba gibi otorite figürlerinin etkisi altında kalınarak verilmiştir. 3.Moratoryum Statüsü (Kimlik Arayışı): Kimlik meseleleri ile ilgili bir kriz durumu vardır, bunun yanında ergen hala seçenekleri değerlendirme aşamasında olduğu için net kararlar veremez. 4.Başarılı Kimlik Statüsü: Bu kimlik ile ilişkili bir çok krizin üstesinden gelindiği ve deneyimlere göre son kararların alındığı bir statüdür. Oskay (1997) üniversite öğrencilerinin kimlik gelişim düzeylerini bulundukları fakülte ve anabilim dallarına göre incelemiştir. Araştırma sonucunda, hem

6 94 C.Arslan, E.Hamarta, Z.Özyeşil, Y.Saygın fakülte hem de anabilim dalları düzeyinde kimlik gelişimine ilişkin önemli bazı farklılıklar bulunmuştur. Buna göre kimlik başarısı açısından en üst düzeyde Eğitim Fakültesi ve onu önemsiz bir farkla izleyen Tıp Fakültesi; en alt düzeyde ise Güzel Sanatlar Fakültesi öğrencileri yer almaktadır. Anabilim dallarına göre kimlik başarısı açısından en üst düzeyde İngilizce Öğretmenliği ile onu önemsiz bir farkla izleyen Psikolojik Danışma ve Rehberlik öğrencileri; en alt düzeyde ise Eğitim Programları ve Öğretim öğrencileri yer almaktadır. Morsünbül ve Tümen (2008) ergenlik döneminde kimlik ve bağlanma ilişkilerini araştırmışlardır. Araştırma grubu, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri ve Hukuk Fakültesi 1. sınıf öğrencileri olan 128 kız ve 73 erkek olmak üzere toplam 201 öğrenciden oluşturmuştur. Çalışmanın sonuçlarına göre kimlik statüleri bağlanma stillerine göre farklılaşmaktadır. Başarılı kimlik statüsü dışında moratoryum, ipotekli ve dağınık kimlik statüleri boyutlarında bağlanma stilleri açısından anlamlı farklılıklar saptanmıştır. Adams, Berzonsky ve Keating (2006) üniversite birinci sınıf öğrencilerinin psikososyal kaynakları ve kimlik süreçlerinin ve sosyal ilişkilerinin etkisi üzerine yaptıkları bir araştırmada psikososyal kaynaklarla, dağınık ve ipotekli kimlik statülerinin olumsuz yönde, başarılı kimlik statüsünün olumlu yönde ilişkili olduğu aynı zamanda moratoryum statüsü skorlarının psikososyal kaynaklarla olumsuz yönde ilişkili olduğu bulunmuştur. Bu araştırmanın amacı üniversite öğrencilerinde yalnızlığın kimlik statüleri açısından incelenmesidir. YÖNTEM Bu bölümde araştırmanın modeli, çalışma grubu, veri toplama araçları ile toplanan verilerin değerlendirilmesinde kullanılan istatistiksel yöntemler üzerinde durulmuştur. Araştırmanın Modeli ve Çalışma Grubu Bu araştırma genel tarama modeline uygun olarak yapılmıştır. Araştırmanın çalışma evreni Selçuk Üniversitesine bağlı Eğitim Fakültesi, Fen Fakültesi, Edebiyat Fakültesi ve Teknik Eğitim Fakültesinde öğrenim görmekte olan öğrencilerden oluşmaktadır. Araştırmanın çalışma grubu 340 ı kız ve 211 u erkek olmak üzere 551 öğrenciden oluşmaktadır. Araştırmaya katılan Öğrenciler ( X = 21,37 ve Ss=1.94) yaşları arasındadır. Veri Toplama Araçları UCLA Yalnızlık Ölçeği: UCLA Yalnızlık Ölçeği: Bireylerin genel yalnızlık düzeyini ölçmek amacıyla Russell, Paplau ve Ferguson (1978) tarafından geliştirilen ve ölçek daha sonra tüm maddelerin olumsuz maddeler içeriyor olmasının sistematik yanlılığa neden olduğu düşünülerek Russell, Paplau ve Cutrona (1980) tarafından tekrar gözden geçirilmiştir. Ölçek 10 maddesi olumlu yani anlamsal olarak yalnızlık içermeyen, diğer 10 maddesi olumsuz yani anlamsal olarak yalnız bireyleri belirlemeye yönelik toplam 20 maddelik dörtlü

7 Üniversite Öğrencilerinde Yalnızlığın Kimlik Statüleri Açısından İncelenmesi 95 likert tipi derecelemeye sahiptir. Ölçekten alınabilecek en yüksek puan 80, en düşük puan ise 20 dir. Alınan yüksek puanlar bireylerin daha fazla yalnızlık yaşadığına işaret etmektedir. Ülkemizde ölçeğin geçerlik ve güvenirlik çalışmaları Demir (1989) tarafından yapılmıştır. Demir (1989)'in yaptığı çalışmada ölçeğin iç tutarlılığı ile ilgili analizler toplam 72 kişi üzerinde hesaplanmış ve cronbach alfa iç tutarlılık katsayısı.96 olarak hesaplanmıştır.ölçeğin beş hafta ara ile yapılan test tekrar test güvenirlik katsayısı.94 olarak bulunmuştur. Genişletilmiş Objektif Ego kimlik Statüsü Ölçeği(EOM-EIS):Genişletilmiş objektif ego kimlik statüleri ölçeği Bennion ve Adams (1986) tarafından geliştirilmiş ve Türkçeye uyarlaması Oskay (1998) Tarafından yapılmıştır. Ölçek 64 maddeden oluşmakta başarılı, kimlik arayışı, bağımlı ve kimlik kargaşası olmak üzere dört kimlik statüsünü ortaya koyan dört boyuttan oluşmaktadır. Ölçeğin iç tutarlık katsayıları başarılı kimlik statüsü alt boyutu.75, kimlik arayışı ( alt boyutu.73, bağımlı kimlik statüsü alt boyutu.84 ve kimlik kargaşası alt boyutu.57 olarak bulunmuştur. Ölçeğin test tekrar test güvenirlik katsayıları başarılı kimlik alt boyutu için.72, kimlik arayışı alt boyutu için.77, bağımlı kimlik alt boyutu için.81 ve kimlik kargaşası alt boyutu için.79 dır. Katılımcıların dört kimlik statüsünden hangisinde olduğunun saptanması bazı kurallar çerçevesinde yapılmaktadır. Bu kuralların uygulanabilmesi için, her kimlik statüsünün ortalama puan, standart sapma ve kesme noktası (cutoffpoint) değerinin hesaplanması gerekmektedir. Kimlik statülerinin ortalama puanları her kimlik statüsü için, tüm deneklerin o statüyle ilgili puanlarının toplanarak denek sayısına bölünmesi ile hesaplanır. Kesme noktası değerinin saptanabilmesi için, statü ortalamalarına ek olarak, her statü için standart sapma hesaplanması gerekmektedir. Statünün kesme noktası, ortalama puan ile standart sapma değerinin toplanması ile belirlenir. Diğer bir deyişle, ortalamanın bir standart sapma üstü, statünün kesme noktasını oluşturmaktadır. Bir deneğin dört ayrı kimlik statüsünden elde ettiği puanlardan biri ile ilgili statüye ait ortalamanın en az bir standart sapma yukarısında, diğer üç statü puanı kendilerine ait kesme noktalarının altında ise, deneğin kimlik statüsü, ortalamadan en az bir standart sapma yukarıda bulunan kimlik statüsü olarak kabul edilir. Diğer bir deyişle dört kimlik statüsü puanından biri kendine ait kesme noktasını geçer, diğerleri ise kendilerine ait kesme noktalarının altında kalırsa, karar, kesme noktasını geçen kimlik statüsü doğrultusunda verilir. Verilerin Analizi Araştırmada uygulanan ölçeklerden elde edilen verilerin değerlendirilmesi SPSS paket programı kullanılarak yapılmıştır. Öğrencilerin hangi kimlik statülerinde olduğunun belirlenmesinde öğrencilerin aritmetik ortalama, standart sapma değerleri hesaplanmış sonuçta öğrenciler başarılı 141, bağımlı 64, kargaşalı 55 ve kimlik arayışı 291 kişi olarak sınıflandırılmıştır. Yapılan homojenlik testinde bulunan grupların homojen olduğu görülmüştür ve parametrik test uygulanmasına karar verilmiştir. Üniversite öğrencilerinin

8 96 C.Arslan, E.Hamarta, Z.Özyeşil, Y.Saygın yalnızlık puan ortalamalarının kimlik statüleri açısından farklılaşıp farklılaşmadığına ilişkin olarak tek yönlü varyans analizi kullanılmış ve puan ortalamaları arasında fark çıkması durumunda ise tukey testi yapılmıştır. BULGULAR Üniversite öğrencilerinin kimlik statülerine göre yalnızlık düzeyleri puanlarının aritmetik ortalama ve standart sapma ve n değerleri hesaplanarak sonuçlar tablo 1 de verilmiştir. Tablo 1: Üniversite Öğrencilerinin Kimlik Statülerine Göre Yalnızlık Düzeylerine İlişkin Aritmetik Ortalama, Standart Sapma ve "N" Değerleri. Kimlik Statüleri N Aritmetik Ortalama Standart Sapma Başarılı Kimlik Bağımlı kimlik Kimlik Arayışı Kargaşalı Kimlik Tablo 1 incelendiğinde başarılı kimlik statüsüne sahip öğrencilerin puan ortalamasının (30.70), bağımlı kimlik (34.12), kimlik arayışı (35.54) ve kargaşalı kimlik (34.38) statülerine sahip öğrencilerde daha düşük yalnızlık puan ortalamasına sahip olduğu görülmektedir. Üniversite öğrencilerinin yalnızlık puan ortalamalarının, kimlik statüleri açısından farklılaşıp farklılaşmadığına ilişkin olarak tek yönlü varyans analizi yapılmış ve sonuçlar tablo 2 de verilmiştir. Tablo 2: Üniversite Öğrencilerinin Kimlik Statüleri Açısından Yalnızlık Puanları İçin Tek Yönlü Varyans Analizi Sonucu YALNIZLIK Kareler Toplamı Sd Kareler ortalaması F p Gruplar arası Grup içi * Toplam *p<.01 Tablo 2 incelediğinde öğrencilerin yalnızlık puan ortalamalarının kimlik statülerine göre anlamlı düzeyde farklılaştığı (F= 6.0, p<.01) görülmektedir. Puan ortalamaları arasındaki farkın hangi kimlik statüsüne sahip ergenler arasında olduğunu ortaya koyabilmek için tukey testi yapılmış ve tablo 2 de verilmiştir. Tablo 3: Üniversite Öğrencilerinin Kimlik Statüleri Açısından Yalnızlık Puanları İçin Tukey Testi Sonucu KİMLİK STATÜLERİ Ortalama Standart farkı Sapma p Bağımlı kimlik Başarılı kimlik Kimlik Arayışı * Kargaşalı kimlik * Bağımlı kimlik Kimlik Arayışı

9 Üniversite Öğrencilerinde Yalnızlığın Kimlik Statüleri Açısından İncelenmesi 97 Kargaşalı kimlik Kimlik Arayışı Kargaşalı kimlik *p<.01 Tabloda da görüldüğü gibi, başarılı kimlik statüsüne sahip öğrenciler ile kimlik arayışı ve kargaşalı kimlik statüsüne sahip öğrenciler arasındaki puan ortalaması farkının p<.01 düzeyinde anlamlı olduğu bulunmuştur. Bu sonuç kimlik arayışı ve kargaşalı kimlik statüsüne sahip öğrencilerin yalnızlık düzeyinin başarılı kimlik statüsüne sahip öğrencilere göre daha yüksek olduğunu göstermektedir. Diğer kimlik statülerine sahip öğrencilerin yalnızlık puan ortalamaları arasıdaki farkın ise anlamlı düzeyde olmadığı görülmektedir. TARTIŞMA VE SONUÇ Araştırma sonuçları incelendiğinde başarılı kimlik statüsüne sahip öğrencilerin diğer kimlik statülerindeki öğrencilere göre yalnızlık düzeyinin daha düşük olduğunu göstermektedir. Kimlik statüleri genel olarak değerlendirildiğinde kargaşalı, bağımlı ve kimlik arayışı statülerinin bireyin henüz bir kimlik duygusuna ulaşamadığı, çok az karar verdiği yada kendi kimlik konusundaki düşüncelerini anne- babasının veya diğer bireylerin kimliklerini benimsediğini özellikleri ifade ettiği görülmektedir. Başarılı kimlik statüsü ise, olumlu bir özellik olarak bireyin bir kriz ve karar verme döneminden sonra kendi kimliğini bulduğunu ortaya koymaktadır. Bu ise beklenen ve istenen bir durumdur.dereboy ve Dereboy (1997) ye göre, genç bireyin bir erişkin olarak yaşama hazır olduğunu duyumsayabilmesi için kimlik duygusunun yeterince oturmuş olması gerekir. Bu yüzden özellikle gençliklerinin sonuna yaklaşmış bireylerde kimlik duygusunu yeterince oturtamamış olma bir sorun oluşturur ve kimi zaman uyumlarını belirgin biçimde bozar. Kimlik duygusunun eksikliğinin yaşandığı böylesi dönemlerde kimlik karmaşası söz konusu olmaktadır. Kimlik karmaşasının bir yüzünü kendini bulamamış ve kendine yabancılaşmış olma kaygısı diğer yüzünü de yaşamda ne yapmak, hangi yoldan yürümek istediğini, hangi değerlere tutunması gerektiğini bilememek oluşturur. Yalnızlık ise, bireyin mevcut sosyal ilişkisi ile istediği sosyal ilişkisi arasındaki tutarsızlık sonucunda oluşan ve hoş olmayan öznel, psikolojik bir durumdur (Ponzetti, 1990). Ergenlik döneminde yaşanan yalnızlığın nedenleri arasında aile ilişkileri, sosyal çevre, öğretmen ilişkileri, okul ortamı, arkadaş ilişkileri ve ergenlik döneminde yaşanan sorunlar yer almaktadır (Aral, Görsoy ve Yıldız Bıçakçı, 2006). Erikson (1968) psikososyal gelişim kuramında kimlik döneminden sonraki dönemde bireyin kanması gereken duygunun yakınlık olduğunu ve bunun gerçekleşmediği durumda yalnızlık duygusunun ortaya çıktığını ifade etmektedir. Özodaşık (1989) yakınlık duygusunun belli ölçüde kimlik duygusu geliştirilip oluşturulduktan sonra kurulabildiğini ifade etmektedir. Bu nedenle kimlik gelişimi açısından sorun yaşayan ya da olumlu bir kimlik statüsü kazanamayan bireylerin, başarılı kimlik kazanımına sahip ergenlere göre daha fazla yalnızlık hissetmesi beklenebilir.

10 98 C.Arslan, E.Hamarta, Z.Özyeşil, Y.Saygın Araştırma sonuçları genel olarak değerlendirildiğinde başarılı kimlik statüsündeki öğrencilerin, diğer kimlik statülerindeki öğrencilere göre yalnızlık duygusunun daha az hissettikleri görülmektedir. Bu sonuç başarılı kimliğe sahip olmanın yalnızlık açısından önemini ortaya koymaktadır. Bu nedenle özellikle kimlik duygusunun kazanıldığı ergenlik döneminde ergenlerin başarılı kimlik geliştirmeleri açısından anlayışlı ve destekleyici bir sosyal çevre (aile, öğretmen ve arkadaş v.b.) davranışlarının ortaya konulması uygun olacaktır. Ayrıca okul rehberlik programlarında öğrencilerin başarılı kimlik oluşumu açısından katkı sağlayacak daha fazla etkinlik ve çalışmalara yer verilmesi faydalı olacaktır. YAZAR NOTU Bu makale, X. Ulusal PDR Kongresi nde (21-23 Ekim, Adana) sözlü bildiri olarak sunulmuştur. KAYNAKLAR Adams, G.R., Berzonsky, M.D. ve Keating, L. (2006). Psychosocialresources in first-yearuniversitystudents: The role of identityprocessesandsocial relationships. Journal of Youth and Adolescence, 35 (1), Akman, Y. (2007). Identity status of Turkish university students in relation to their evaluation of family problems.social Behavior and Personality, 35 (1), Aral, N., Gürsoy, F. ve Yıldız Bıçakçı, M. (2006). Yetiştirme yurdunda kalan ve kalmayan kız ergenlerin yalnızlık düzeylerinin incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 5 (15), Arslan, E. ve Arı, R. (2008). Ego kimlik süreci ölçeğinin Türkçeye uyarlama güvenirlik ve geçerlik çalışması. S.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20, Buluş M. (1997). Üniversite öğrencilerinde yalnızlık. PAÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, 3, Çeçen, A.R. (2008). Öğrencilerinin cinsiyetlerine ve ana-baba tutum algılarına göre yalnızlık ve sosyal destek düzeylerinin incelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(3), Coşkuner, A. (1994). İletişim becerisini geliştirme eğitiminin işgörenlerin iletişim çatışmalarına girme eğilimlerine, yalnızlık düzeylerine ve iş doyumlarına etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Demir, A. (1989). UCLA yalnızlık ölçeğinin geçerlik ve güvenirliği. Türk Psikoloji Dergisi, 7(23), Dereboy. İ.F. ve Dereboy, Ç. (1997). Batılılaşma ve kimlik direnci-psikososyal bir yaklaşım. cumhuriyet, demokrasi ve kimlik. Yayına hazırlayan: Nuri Bilgin. İstanbul: Bağlam Yayıncılık. Erikson, E.H. (1968). Identity: YouthandCrisis, New York: W.W. Norton& Company,Inc. Eskin, M. (2001). Ergenlikte yalnızlık, başetme yöntemleri ve yalnızlığın intihar davranışı ile ilişkisi. Klinik Psikiyatri Dergisi, 4 (1), 5-11.

11 Üniversite Öğrencilerinde Yalnızlığın Kimlik Statüleri Açısından İncelenmesi 99 Morsünbül, Ü. ve Tümen, B. (2008). Ergenlik döneminde kimlik ve bağlanma ilişkileri: kimlik statüleri ve bağlanma stilleri üzerinden bir inceleme. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 15 (1), Oskay, G. (1997). Üniversite öğrencilerinin kimlik gelişim düzeylerinin bulundukları fakülte ve anabilim dallarına göre incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13, Özodaşık, M. (1989).Yalnızlığın çeşitli değişkenlerle ilişkisi(atılganlık, durumluk-sürekli kaygı, depresyon ve akademik başarı). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya. Özkürkçügil A.Ç. (1998). Cezaevinde yalnızlık ve yalnızlığın depresyonla ilişkisi. Kriz Dergisi, 6, Öztürk, M. (1997) yaşları arasındaki çocukların umutsuzluk ve yalnızlığın bazı değişkenler açısından incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana. Peplau, L. A.,&Perlman, D. (1982). Perspectives on lonileness. In L. A. Peplau & D. Perlman (Eds). Lonileness: A sourcebook of currenttheory, researchandtherapy. New York: WileyInterscience. Ponzetti, J. J. (1990). Loneliness among college students. FamilyRelations, 39, Tümkaya, S., Aybek, B., Çelik, M., (2008). An investigation of students life satisfaction and lonelinesslevel in a sample of Turkish students. International Journal of Human Sciences[Online]. 5 (1), 1-15 Yüksel, G. (2002).Üniversite öğrencilerinin utangaçlık düzeylerini etkileyen faktörler. G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22 (3),

12 100 Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 31, 2011