3 065 say l Katma De er Vergisi Kanunu nun 30. maddesi ndirilemeyecek

Transkript

1 mali ÇÖZÜM 211 SERBEST MESLEK ERBABININ ALDI I PANELVAN (FIAT DOBLO, OPEL COMBO v.b.) T P ARAÇ KDV S ND R M KONUSU YAPILAB L RM? Fatih GÜNDÜZ * I-G R fi say l Katma De er Vergisi Kanunu nun 30. maddesi ndirilemeyecek Katma De er Vergisi ni düzenlemifl bulunmaktad r. KDV Kanunu na göre indirimi kabul edilmeyen konulardan binek otomobillerin al fl bedelinde gösterilen KDV olup, uzun y llard r tart flma konusu olabilmektedir. KDV Kanunu nun ilgili 30. maddenin (b) bendi afla daki düzenlemeyi içermektedir. Faaliyetleri k smen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanmas veya çeflitli flekillerde iflletilmesi olanlar n bu amaçla kulland klar hariç olmak üzere iflletmelere ait binek otomobillerinin al fl vesikalar nda gösterilen katma de er vergisi fleklindedir. Söz konusu madde de iflletmelere ait binek otomebillerin al fl vesikalar nda gösterilen KDV nin indirim konusu yap lamayaca belirtilmifltir. Ancak otomotiv pazar nda geliflflen tüketici ihtiyaçlara çok çeflitli araç tipleri üretilmifltir. Söz konusu baz araçlara n vergi kanunlaro aç s ndan tan mlanmas nda da güçlükler yaflanmaktad r. Bu arçlardan Kapal Kasa Kamyonet (Fiat Doblo, Renault Kangoo v.b) tarz ndaki tafl tlar n vergi kanunlar karfl s ndaki durumu karafl kl k yaratmaktad r. Yaz m z n konusuda söz konusu araçlar n serbest meslek erbab taraf ndan al nmas halinde KDV kanununun 30/b maddesi karfl s ndaki durumunu aç klamya çal flaca z. * Vergi Denetmeni Samsun Vergi Dairesi Baflkanl

2 212 mali ÇÖZÜM II-KONUYA L fik N YASAL DÜZENLEMELER A- Karayollar Trafik Kanununda Yap lan Düzenlemeler Karayollar Trafik Kanunu nun (1983) 3. maddesinde Kanun da kullan lan terimlere iliflkin aç klamalar yap lm flt r. An lan maddede yer alan tan mlardan konumuzu ilgilendirenler afla- ya al nm flt r. Otomobil: Yap s itibariyle, sürücüsünden baflka en çok yedi oturma yeri olan ve insan tafl mak için imal edilmifl bulunan motorlu tafl tt r. Minibüs: Yap s itibariyle sürücüsünden baflka sekiz ila 14 oturma yeri olan ve insan tafl mak için imal edilmifl bulunan motorlu tafl tt r. Kamyonet: zin verilebilen azami yüklü a rl kg geçmeyen ve yük tafl mak için imal edilmifl motorlu tafl tt r. Kamyon: zin verilebilen azami yüklü a rl kg dan fazla olan ve yük tafl mak için imal edilmifl motorlu tafl tt r. Otobüs: Yap s itibariyle sürücüsünden baflka en az 15 oturma yeri olan ve insan tafl mak için imal edilmifl bulunan motorlu tafl tt r. Çekici: Römork ve yar römorklar çekmek için imal edilmifl olan ve yük tafl mayan motorlu tafl tt r. Arazi Tafl t : Karayollar nda yolcu veya yük tafl yabilecek flekilde imal edilmifl olmakla beraber bütün tekerlekleri motordan güç alan veya alabilen motorlu tafl tlard r. Kanun da yer alan ve yukar ya alm fl oldu umuz tan mdan yola ç karak, Karayollar Trafik Kanunu na göre tafl tlar ayr ma tabi tutulurken insan tafl maya mahsus araçlar (Otomobil, Minibüs, Otobüs) ile yük tafl maya mahsus araçlar ( Kamyon, Kamyonet ve Çekici) fleklinde s n fland rmaya tabi tutmufltur. Kanun otomobil türündeki tafl tlar n unsurlar n afla daki flekilde belirlemifltir. Otomobil, sürücü dahil olmak üzere, en çok sekiz oturma yeri bulunabilir. Otomobil, münhas ran insan tafl mak maksad ile imal edilmifl motorlu tafl tt r. Yük tafl mak maksad ile imal ve tescil edilmifl bir tafl t otomobil say lamaz. Konuya iliflkin daha ayr nt l aç klamalar Karayollar Trafik Yönetmeli i nin (1997) Tan mlar bafll kl 3. maddesinde yer almaktad r. An lan maddeye göre, yolcu arabalar afla da belirtildi i flekilde s n fland r lmaktad r. Sedan: Gövdesi yan pencere aras ndan bir direkle bölünmüfl veya bölünmemifl olarak kapat lm fl, sabit ve sert tavanl, bununla birlikte tavan n n bir k sm nda aç labilme özelli i olabilen, sürücüden baflka en az 3 oturma ye-

3 mali ÇÖZÜM 213 ri ve en az iki s ras bulunan, arka kapa aç labilen, 2 veya 4 kap l, 4 veya daha fazla pencereli otomobillerdir. Heçbek: Arkas nda üstten menfleli kap bulunan sedan araçlar d r. Steyfl n Vagon: Gövdesi kapal, arka flekli daha genifl bir iç hacim sa layacak flekilde dizayn edilmifl, üst tavan sabit ve sert tavanl, bununla birlikte tavan n n bir k sm n n aç lma özelli i olabilen, sürücüden baflka en az 3 oturma yeri ve en az iki s ras bulunan (s ra ve s ralar öne yatmak veya çeflitli flekillerde hareket ettirilmek suretiyle daha genifl bir iç hacim sa lar), arka kapa aç labilen, 2 veya 4 kap l ve en az 4 yan pencereli otomobillerdir. Kupe: Gövdesi kapal, genellikle daralt lm fl arka hacimli, üst tavan sabit, sert tavanl, bununla birlikte baz modellerde aç labilir tavan olan, sürücü oturma yerinden baflka en az bir oturma yeri ve en az bir s ras bulunan, iki tarafl kap lara sahip, ayr - ca, arka kapa da aç labilen, 2 veya daha fazla kenar pencereli otomobillerdir. Üstü Aç l r Kapan r/dönüfltürü-lebilir: Aç labilir bir gövdeye sahip, üst tavan yumuflak veya sert olmak üzere en az 2 pozisyonlu, ilk pozisyonda gövdesi kapanan, ikinci pozisyonda ise geriye çekilmek suretiyle gövdesi aç lan, sürücü oturma yerinden baflka en az bir oturma yeri ve en az bir s ras bulunan, 2 veya 4 yan kap l, 2 veya daha fazla yan pencereli otomobillerdir. Görüldü ü gibi, Karayollar Trafik Yönetmeli i nde binek otomobiller sahip olduklar niteliklere göre s n fland r lm fl ve her tür binek otomobilin ay r c özellikleri ortaya konmufltur. B-Motorlu Tafl tlar Vergisi Kanununda Yar alan Düzenlemeler Motorlu Tafl tlar Vergisi Kanununun 2. maddesinde tan mlar bafll alt nda ( Motorlu Tafl t karada, havada, deniz, göl ve nehirlerde insan, hayvan ve eflya tafl maya yarayan ve makine kuvvetiyle hareket eden tafl tlar olarak tan mlanm fl ve Karayollar Trafik Kanunu ndaki tan mlara paralel tan mlar yap lm flt r. Bu tan mlara afla da yer verilmifltir. Otomobil: Yap s itibariyle, sürücüsü dahil en çok sekiz oturma yeri olan ve insan tafl mak için imal edilmifl bulunan motorlu araçt r. Minibüs: Yap s itibariyle sürücüsü dahil dokuz ile 15 oturma yeri olan ve insan tafl mak için imal edilmifl bulunan motorlu araçt r. Otobüs: Yap s itibariyle sürücüsü dahil en az 16 oturma yeri olan ve insan tafl mak için imal edilmifl bulunan motorlu araçt r.

4 214 mali ÇÖZÜM Kapt kaçt : fioföründen baflka, oturmalar flart yla en çok yedi yolcu alabilen, insan tafl mak için imal edilmifl olan ve bu maksatla kullan lan, yerle temas halinde dört tekerle i bulunan, flekil ve yap l fl itibariyle otomobilden farkl olan motorlu tafl tlard r (Carry-all, Travel-all, Jeep-station ve benzerleri bu s n fa dahildir.). Arazi Tafl t : Karayollar nda yolcu veya yük tafl yabilecek flekilde imal edilmifl olmakla beraber bütün tekerlekleri motordan güç alan veya alabilen motorlu araçt r. Panelvan: Azami toplam a rl 3500 kilogram geçmeyen, kapal kasal (yandan caml olanlar dahil), sürücü k sm ndan baflka tek veya daha fazla s ral oturma yeri bulunan, insan ve yük tafl mak için imal edilmifl olan tafl tlard r. Kamyonet: zin verilebilen azami yüklü a rl 3,5 tonu geçmeyen ve yük tafl mak için imal edilmifl motorlu araçt r. Kamyon: zin verilebilen azami yüklü a rl 3,5 tondan fazla olan ve yük tafl mak için imal edilmifl motorlu araçt r. Çekici: Römork ve yar römorklar çekmek için imal edilmifl olan ve yük tafl mayan motorlu araçt r. Motorlu Tafl tlar Vergisi Kanunu nun 2. maddesinde yer alan otomobil tan m ve di er tafl t tan mlar, Karayollar Trafik Kanunu nda yer alan tan mlara paraleldir; ancak Motorlu Tafl tlar Vergisi Kanunu nda Karayollar trafik kanunundan farkl olarak Panel Van tan m yap lm flt r. Yine Motorlu Tafl tlar Vergisi Kanununda otomobiller I say l tabloya göre vergilendirilirken Panelvanlar ise II say l tabloda vergilendirmeye tabi tutulmaktad r. Bu noktada, Araçlar n mal, Tadil ve Montaj Hakk nda Yönetmelik te (4) yer alan, kapal kasa kamyon veya kamyonet (panelvan) olarak imal edilen araçlar n -yap s itibariyle uygun olmas halinde- yolcu arac na dönüflümünün mümkün oldu una dair düzenleme dikkatten kaç r lmamal d r. Di er bir deyiflle, yük tafl mak maksad yla imal edilen bir panelvan, yap lacak tadilatla binek otomobile dönüfltürülebilecektir. Bu tür bir durumda, tadil edilen panelvan tipi araca, vergi kanunlar nda binek otomobiller için öngörülen hükümlerin uygulanaca tabiidir. C- KDV Kanununda Yer Alan Binek Otomobil Kavram Yüklenilen verginin indirim konusu yap lamad bu haller Katma De er Vergisi Kanunu nun 30. maddesinde dört bent halinde say lm flt r. Bunlar; a- Vergiye tabi olmayan veya vergiden istisna edilmifl bulunan mallar n teslimi ve hizmet ifas ile ilgili al fl vesikalar nda gösterilen veya bu mal ve

5 mali ÇÖZÜM 215 hizmetlerin maliyetleri içinde yer alan katma de er vergisi, b- (3297 say l Kanun un 10. maddesiyle de iflen ve tarihinden itibaren yürürlü e giren flekli) Faaliyetleri k smen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanmas veya çeflitli flekillerde iflletilmesi olanlar n bu amaçla kulland klar hariç olmak üzere iflletmelere ait binek otomobillerinin al fl vesikalar nda gösterilen katma de er vergisi,.. yukarda KDV kanununa 30/ b madddesine göre ana düzenleme iflletmelere ait binek otomobillerin al fl vesikalar nda gösterilen KDV sinin indirim konusu yap lmamas gerkti i yönündedir. Ancak faaliyeti k smen binek otomobillerin kiralanmas veya çeflitli flekillerde iflletilmesi olanlar n al fl vesikalr nda gösterilen binek otomobillerin KDV sinin ise indirim konusu yap labilece i hüküm alt na al nm flt r.söz konusu madde KDV kanununun ndirimi düzenleyen 29. maadesinde Mükellefler yapt klar vergiye tabi ifllemler üzerinden hesaplanan katma de er vergisinden bu kanunda aksine hüküm olmad kça, faaliyetlerine iliflkin olarak afla - daki vergileri indirebilirler: a) Kendilerine yap lan teslim ve hizmetler dolay s yla hesaplanarak düzenlenen fatura ve benzeri vesikalarda gösterilen Katma De er vergisi. fieklinde hüküm alt na al nm flt r. Söz konusu maddeler birlikte ele al nd nda binek otomobiller ticari faaliyet elde etmek maksad yla( Kiralama, nsan tafl mak maksad yla) kullan lmas halinde KDV sinin indirim konusu yap labilece i ancak ticari faaliyet d fl nda kullan lmas halinde ise indirim konusu yap lmas n n mümkün olmad sonucuna varmaktay z. Yukarda Karayollar trafik kanunu ve Motorlu Tafl tlar Vergisi kanununda binek otomobil diye bir tan m yap lmama flt r. Sadece otomobil tan m na yer verilmifltir.ancak Motorlu Tafl tlar Vergisi Kanununda ise Panelvan tan m na yer vermifltir. Panlevan tan mlarken ise Azami toplam a rl 3500 kilogram geçmeyen, kapal kasal (yandan caml olanlar dahil), sürücü k sm ndan baflka tek veya daha fazla s ral oturma yeri bulunan, insan ve yük tafl mak için imal edilmifl olan tafl tlard r. fieklinde tan mlam flt r. Söz konusu arac n serbest meslek sahibi taraf ndan iktisab edilmesi halinde ise ödenen KDV nin inidirim konusu yap lmas hakk nda gerek Maliye Bakanl nca gerekse mükelleflerce farkl uygulamalar yap lmaktad r.serbest meslek faaliyeti sermayeden ziyade flahsi mesaiye, ilmi ve mesleki bilgiye dayal olarak yap lan bir faaliyettir.bu nedenle Serbest meslek faliyeti sahibinin alm fl oldu u panelvan tarz bir tafl t n serbest meslek faaliyeti icra ederken hangi maksatla kullan ld

6 216 mali ÇÖZÜM önem arzetmektedir.ancak serbest meslek faaliyetinin kullanm fl oldu u tafl t binmek maksad yla alm fl oldu- u varsay m na dayand rmak çok güç olmasa gerek.e er al nan panelvan tarz araç sadece ilgili kanun maddesinde dayanarak binek otombil tan - m na girmemesi nedeniyle indirim konusu yap l rsa kanaatimizce hata yap lm fl olur. Örne in Serbest Meslek Erbab n n kamy n veya TIR ald - n ve bunuda envanterine dahil etti ini düflünürsek ayn mant kla söz konusu kamyon için yüklenmifl oldu u KDV yi de indirim konusu yap labilmesi gerekmketdir.oysa ödenen Katma De er vergisinin inidirim konusu yap labilmesi için faaliyetine uygun bir teslim ve hizmet olmas gerekir.yani Ticari faaliyetle u raflan bir kimse panelvan tarz bir araç ald nda yük tafl makta kulland ba lant - s kolayca kurulabilirken serbest meslek erbab için ise yük tafl mak maksad yla al nan bir arac n serbest meslek faaliyetiyle ba lant s n kurmak güçtür. Bu nedenle serbest meslek erbab n n alm fl oldu u panelvan tarz arac serbest meslek faaliyetinde insan tafl mak maksad yla yani binek otomobil gibi kullan lmaktad r.sonuç olrak panelvan tarz serbest meslek faaliyeti icra ederken ancak binek otomobil olarak kullan labilir. KDV Kanunun 30. maddesinde binek otomobilin ticari faaliyet amac yla kullan lmas halinde KDV sinin indirim konusu yap lmas mümkün olurken ticari olarak nitelendirilen bir arac nda ticari faaliyet amac güdülmeden kullan lmas halinde KDV sinin indirim konusu yap lmas imkan yoktur. Nitekim, stanbul Defterdarl n n bir muktezas nda; Bir tafl t n binek otomobili benzeri olup olmad arac n niteli ine göre belirlenecektir. Nitelikleri itibariyle binek otomobili olarak kullan labilecek yap da olan panel van, kapt kaçt (carry-all, travel-all, jeep-station) gibi tafl tlar, binek otomobili benzeri tafl tlar olarak de erlendirilecektir. Ancak, bu araçlar n nitelikleri itibariyle binek otomobili olarak de il de, sadece yük tafl mak amac yla kullan labilecek bir yap arz etmesi durumunda, binek otomobili ve benzeri araçlar kapsam nda de erlendirilmeyecektir. Örne in, bir panel van n sadece ön koltuklar n n bulunmas ve arac n arkas nda koltuk ve cam bulunmamas durumunda, bu arac n binek otomobiline benzedi inden söz edilemez. ( Yine ayn defterdarl k taraf ndan verilen bir Özelgede ( ilgili sicile kay t yap lmadan (plakas z durumda iken) tadilat yap - larak otomobile çevrilen arac n Motorlu Tafl t Vergisi nin otomobil s n f üzerinden al nmas nda kanuna ayk r bir durum bulunmad belirtilmifltir. Serbest meslek erbab, serbest mes-

7 mali ÇÖZÜM 217 lek faaliyetini icra ederken kulland tafl tlar n giderlerini has lattan indirebilir. Tafl tlar n giderlerinden kas t, genel olarak tafl tlar n tamir, bak m yak t ve benzeri cari giderleridir. Ancak bu tür giderlerin has lattan indirilebilmesi için söz konusu tafl tlar n kiralanm fl veya envantere dahil olmas gerekmektedir. Burada tart fl lmas gereken en önemli husus; binek otomobillerinin al fl vesikalar nda gösterilen ve indirilemeyen KDV nin maliyet veya gider yaz lmas konusudur. Uygulamada, binek otomobillerinin al m s - ras nda yüklenilen ancak Kanun un 30/b maddesi gere i indirim konusu yap lamayan bu KDV lerin, do rudan gider mi yaz laca, yoksa maliyet unsuru olarak m dikkate al naca hususunda tereddütlerle karfl lafl lmaktad r. Serbest meslek erbab n n iflinde kullan lmak üzere sat n ald binek otomobili nedeniyle ödedi i KDV yi, Kanun un 30/b maddesine göre indirmesi mümkün de ildir. ndirilemeyen bu KDV, do rudan gider yaz labilece- i gibi, maliyete de intikal ettirilebilir. Bu konudaki seçimlik hakk, tamamen mükellefe aittir. Bakanl k 23 Seri No.lu KDV Genel Tebli i nin (I) bölümünde, mükelleflerin iflletme amac d fl nda iktisap ettikleri binek otomobillerinin al m s ras nda ödedikleri ve kanun gere i indirimi mümkün olmayan KDV nin, Gelir ve Kurumlar Vergisi Kanunlar çerçevesinde iflin mahiyetine göre gider veya maliyet unsuru olarak dikkate al nabilece ini aç klam flt r. Ayn Tebli de, bu uygulaman n binek otomobili iflletmecili i ile u raflan mükelleflerin iflletme amac d fl nda sat n ald klar binek otomobilleri için de geçerli oldu u belirtilmifltir. III-SONUÇ Yukarda ayr nt l olarak aç kland üzere serbest meslek faaliyetiyle ifltigal edenler taraf ndan al nan panelvan tarz tafl tlar n al m nda yüklenilen KDV sinin indirim konusu yap lma imkan yoktur. ndirim konusu yap lamayan KDV tutar n n gider veya maliyet olarak dikkate al nmas nda seçimlik haklar vard r. Bu nedenle mükellefler söz konusu durumu göz önünde bulundurarak ifllem yapmalar n tavsiye ederiz. Kaynakça tarih ve 2712 say l Özelge mükerrer Resmi Gazete de yay mlanan 5035 say l Kanun ile de iflik tarih ve say l Özelge Karayollar Trafik Yönetmeli i tarih ve mükerrer say l Resmi Gazete de yay mlanm flt r. Trafik Kanunu tarih ve say l Resmi Gazete de yay mlanm flt r.

8 218