YENİ SOSYAL GÜVENLİK KANUNLARI

Transkript

1 Prof. Dr. MÜJDAT ŞAKAR Marmara Üniversitesi İİBF İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Anabilimdalı Öğretim Üyesi YENİ SOSYAL GÜVENLİK KANUNLARI Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu Sosyal Sigortalar Kanunu Tarım İşçileri Sosyal Sigortalar Kanunu Bağ-Kur Kanunu T.C.Emekli Sandığı Kanunu Yurtdışı Hizmet Borçlanması Kanunu İşsizlik Sigortası Kanunu Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu Yenilenmiş 3. Baskı

2 Yay n No : 2419 Hukuk Dizisi : Bask Nisan STANBUL ISBN Copyright Bu kitab n bu bas s n n Türkiye deki yay n haklar BETA Bas m Ya y m Da t m A.fi. ye ait tir. Her hak k sak l d r. Hiç bir bö lü mü ve pa rag ra f k s men ve ya ta ma men ya da özet ha lin de, fo to ko pi, fak si mi le ve ya bafl ka herhangi bir flekilde ço alt lamaz, da t lamaz. Normal ölçüyü aflan iktibaslar yap lamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi : Beta Bas m A.fi. Bask -Cilt : Yaz n Bas n Yay n Matbaac l k Trz.Tic.Ltd.fiti. (Sertifika No: 12028) Çiftehavuzlar Cd. Maltepe Mh. Prestij fl Merkezi No: 27/806 K:9 Zeytinburnu/ STANBUL Kapak Tasar m : Gülgonca Çarpık Beta BASIM YAYIM DA ITIM A.fi. Narl bahçe Sokak Damga Binas No: 11 Ca alo lu - STANBUL Tel : (0-212) Fax: (0-212)

3 Emeklilik Yaşı 65 Olsun Diyenlere ve 65 Yaşında Vefat Eden Sevgili Babamın Aziz Ruhuna

4 IV

5 V SUNUŞ Sosyal Devlet anlayışına ters liberal politikalarla ve IMF talimatlarıyla Kanunları çıkartılan Yeni Sosyal Güvenlik Düzeni, 1 Ekim 2008 den itibaren bütün vatandaşları etkilemeye başladı. Reform adına yapılan kanun değişiklikleri Sosyal Devlet ten biraz daha uzaklaştığımız anlamına geliyor. Daha zor emeklilik, daha düşük emekli aylıkları, daha pahalı ve yetersiz sağlık hizmeti demek olan Yeni Sosyal Güvenlik Düzeni, kanımca Anayasa ya aykırı hükümleriyle istesek de istemesek de topluma dayatılmaktadır. Birçok kanunu yürürlükten kaldıran 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ve sosyal güvenlik kurumlarını ortadan kaldırarak, herkesi Sosyal Güvenlik Kurumu çatısı altına alan 5502 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu ile, bu kanunların getirdiği değişikliklerle bazı hükümleri yürürlükte kalan diğer sosyal güvenlik mevzuatını, Sosyal Güvenlik Derslerini yürütebilmek için ayıklayıp derleme ihtiyacını hissetmiş ve 2006 yılında Yeni Sosyal Güvenlik Kanunları adı altında yayınlamıştık. Sonrasında yaşanan iptal ve ertelemeler ile yeni düzenlemeler ve her torba kanun dan çıkan değişiklikler mevzuatı iyice arapsaçına çevirdi. Yenilenmiş üçüncü baskıda bu değişiklikleri işledik ve gerekli notları düştük.

6 VI Derlemenin kullananlara yararlı olmasını dilerken, yayımını sağlayan BETA Basım Yayım Dağıtım A.Ş. nin değerli yönetici ve emekçilerine ve özellikle Sayın Gülgonca Çarpık a teşekkürlerimi sunarım. Prof. Dr. Müjdat ŞAKAR mujdatsakar@mynet.com

7 VII Ç NDEK LER (1) 5510 SAYILI SOSYAL S GORTALAR VE GENEL SA LIK S GORTASI KANUNU B R NC KISIM Amaç, Kapsam ve Tan mlar MADDE 1 - Amaç...1 MADDE 2 - Kapsam...1 MADDE 3 - Tan mlar...1 K NC KISIM Sosyal Sigorta Hükümleri B R NC BÖLÜM Sigortal lara liflkin Hükümler MADDE 4 - MADDE 5 - MADDE 6 - MADDE 7 - MADDE 8 - MADDE 9 - MADDE 10 - Sigortal say lanlar...6 Baz sigorta kollar n n uygulanaca sigortal lar...9 Sigortal say lmayanlar...11 Sigortal l n bafllang c...13 Sigortal bildirimi ve tescili...14 Sigortal l n sona ermesi...16 Sigortal lar n iflleri nedeniyle geçici olarak yurt d fl nda bulunmalar...20 K NC BÖLÜM flyerleri ve flverenlere liflkin Hükümler MADDE 11 - MADDE 12 - flyeri, iflyerinin bildirilmesi, devri, intikali ve nakli...20 flveren, iflveren vekili, geçici ifl iliflkisi kurulan iflveren ve alt iflveren...22

8 VIII ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Hizmet Akdiyle veya Kendi Ad na ve Hesab na Ba ms z Çal flan Sigortal lar n Tabi Oldu u K sa Vadeli Sigorta Hükümleri MADDE 13 - MADDE 14 - MADDE 15 - MADDE 16 - MADDE 17 - MADDE 18 - MADDE 19 - MADDE 20 - MADDE 21 - MADDE 22 - MADDE 23 - MADDE 24 - fl kazas n n tan m, bildirilmesi ve soruflturulmas...23 Meslek hastal n n tan m, bildirilmesi ve soruflturulmas...25 Hastal k ve anal k hali...27 fl kazas, meslek hastal, hastal k ve anal k sigortas ndan sa lanan haklar...27 Ödenek ve gelirlere esas tutulacak günlük kazanç...29 Geçici ifl göremezlik ödene i...30 Sürekli ifl göremezlik gelirine hak kazanma, hesaplanmas, bafllang c ve birden çok ifl kazas ve meslek hastal hali...32 Hak sahiplerine gelir ba lanmas, evlenme ve cenaze ödenekleri...34 fl kazas ve meslek hastal ile hastal k bak m ndan iflverenin ve üçüncü kiflilerin sorumlulu u...35 Sigortal n n kendisinden kaynaklanan sebeplerle tedavi süresinin uzamas, ifl göremezli inin artmas...36 Süresinde bildirilmeyen sigortal l ktan do an sorumluluk...37 K sa vadeli sigorta kollar nda dikkate al nmayan süreler...38 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Uzun Vadeli Sigorta Hükümleri MADDE 25 - Malul say lma...39 MADDE 26 - Malullük sigortas ndan sa lanan haklar ve yararlanma flartlar...40 MADDE 27 - Malullük ayl n n hesaplanmas, bafllang c, kesilmesi ve yeniden ba lanmas...41 MADDE 28 - Yafll l k sigortas ndan sa lanan haklar ve yararlanma flartlar...43 MADDE 29 - Yafll l k ayl n n hesaplanmas...46 MADDE 30 - Yafll l k ayl n n bafllang c, kesilmesi veya sosyal güvenlik destek primi ödenmesi...47 MADDE 31 - Yafll lık toptan ödemesi ve ihya...49

9 IX MADDE 32 - MADDE 33 - MADDE 34 - MADDE 35 - MADDE 36 - MADDE 37 - MADDE 38 - MADDE 39 - MADDE 40 - MADDE 41 - MADDE 42 Ölüm sigortas ndan sa lanan haklar ve yararlanma flartlar...50 Ölüm sigortas ndan ba lanacak ayl n hesaplanmas...51 Ölüm ayl n n hak sahiplerine paylaflt r lmas...52 Hak sahiplerinin ayl klar n n bafllang c, kesilmesi ve yeniden ba lanmas...53 Ölüme ba l toptan ödeme ve ihya...54 Evlenme ve cenaze ödene i...55 Uzun vadeli sigorta kollar bak m ndan sigortal l k süresi...56 Uzun vadeli sigorta kollar bak m ndan üçüncü kiflinin sorumlulu u...57 Fiili hizmet süresi zamm...57 Sigortal lar n borçlanabilece i süreler...65 Bildirim...68 BEfi NC BÖLÜM Kamu Görevlilerine liflkin Hükümler MADDE 43 - MADDE 44 - MADDE 45 - MADDE 46 - MADDE 47 - MADDE 48 - MADDE 49 - Cumhurbaflkanl, Türkiye Büyük Millet Meclisi Baflkanl ve Baflbakanl k görevinde bulunanlar n ayl klar...68 Baz kamu görevlilerine yafll l k ayl ba lanacak haller...69 Kanunlar gere ince görevden uzaklaflt r lanlar, tutuklananlar veya görevine son verilenlerin sigortal l klar ve primleri...70 Baz kamu görevlilerinin prime esas kazaçlar ve prime esas kazanç üst s n r...71 Vazife malullü ü...73 Kamu görevlilerinin emekliye sevk onaylar...79 tibari hizmet süreleri ve itibari hizmet süresi primi...80 ALTINCI BÖLÜM ste e Ba l Sigorta Hükümleri MADDE 50 - MADDE 51 - MADDE 52 - ste e ba l sigorta ve flartlar...81 ste e ba l sigorta bafllang c ve sona ermesi...82 ste e ba l sigorta primleri ve ödenmesi...83

10 X YED NC BÖLÜM K sa ve Uzun Vadeli Sigorta Kollar na liflkin Ortak Hükümler MADDE 53 - MADDE 54 - MADDE 55 - MADDE 56 - MADDE 57 - MADDE 58 - MADDE 59 - Sigortal l k hallerinin birleflmesi...84 Ayl k ve gelirlerin birleflmesi...86 Gelir ve ayl klar n düzeltilmesi, yükseltilmesi, alt s n r, ödenmesi ve yoklama ifllemleri...88 Gelir ve ayl k ba lanmayacak haller...90 Yafl...90 Sosyal Sigorta Yüksek Sa l k Kurulu...92 Kurumun denetleme ve kontrol yetkisi...93 ÜÇÜNCÜ KISIM Genel Sa l k Sigortas Hükümleri B R NC BÖLÜM Kapsamdaki Kifliler ve Tescili MADDE 60 - MADDE 61 - MADDE 62 - Genel sa l k sigortal s say lanlar...96 Genel sa l k sigortal l n n bafllang c, bildirimi ve tescili...99 Sa l k hizmetleri ve di er haklar ile bunlardan yararlanma K NC BÖLÜM Sa lanan Sa l k Hizmetleri ve Di er Haklar MADDE 63 - MADDE 64 - MADDE 65 - MADDE 66 - Finansman sa lanan sa l k hizmetleri ve süresi Kurumca finansman sa lanmayacak sa l k hizmetleri Yol gideri, gündelik ve refakatçi giderleri Yurt d fl nda tedavi ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Sa l k Hizmetlerinden Yararlanma fiartlar ve Kat l m Pay MADDE 67 - MADDE 68 - Sa l k hizmetlerinden yararlanma flartlar Kat l m pay al nmas...111

11 XI MADDE 69 - MADDE 70 - MADDE 71 - Kat l m pay al nmayacak haller, sa l k hizmetleri ve kifliler Hizmet basamaklar ve sevk zinciri Kimlik tespiti ve acil haller DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Mali ve Çeflitli Hükümler MADDE 72 - MADDE 73 - MADDE 74 - MADDE 75 - MADDE 76 - MADDE 77 - MADDE 78 - Sa l k hizmetlerinin ödenecek bedellerinin belirlenmesi Sa l k hizmetlerinin sa lanma yöntemi ve sa l k giderlerinin ödenmesi Genel sa l k sigortas gelirlerinin kullan m amac, k sa ve uzun vadeli sigorta kollar için yap lan sa l k harcamalar Do al afetler veya savafl hali flverenin, genel sa l k sigortal s n n ve üçüncü kiflilerin sorumlulu u Sözleflmeli sa l k hizmeti sunucular n n duyurulmas ve sa l k hizmet sunucusunu seçme serbestisi Sa l k hizmeti sunucular n n kay t ve bildirim zorunlulu u ve kontrol yetkisi DÖRDÜNCÜ KISIM Primlere liflkin Hükümler B R NC BÖLÜM Prim Al nmas, Prime Esas Kazanç, Prim Oranlar ve Asgari flçilik MADDE 79 - Prim al nmas zorunlulu u MADDE 80 - Prime esas kazançlar MADDE 81 - Prim oranlar ve Devlet Katk s MADDE 82 - Günlük kazanç s n rlar MADDE 83 - K sa vadeli sigorta kollar prim tarifesi ve iflkollar n n ve ifllerin tehlike s n f ve derecelerinin belirlenmesi MADDE 84 - Tehlike s n f ve derecelerini etkileyebilecek de ifliklikler MADDE 85 - Asgari iflçilik uygulamas ve uzlaflma...138

12 XII K NC BÖLÜM Prim Belgeleri ve Primlerin Ödenmesi MADDE 86 - MADDE 87 - MADDE 88 - MADDE 89 - MADDE 90 - MADDE 91 - Prim belgeleri ve iflyeri kay tlar Prim ödeme yükümlüsü Primlerin ödenmesi Prim borçlar na halef olma, gecikme cezas ve gecikme zamm ile iadesi gereken primler Prim ve idari para cezas borçlar n n hakedifllerden mahsubu, ödenmesi ve ilifliksizlik belgesinin aranmas Afet durumunda belgelerin verilme süresi ve primlerin ertelenmesi BEfi NC KISIM Ortak ve Çeflitli Hükümler B R NC BÖLÜM Ortak Hükümler MADDE 92 - MADDE 93 - MADDE 94 - MADDE 95 - MADDE 96 - MADDE 97 - MADDE 98 - Sigortal l n zorunlu oluflu, sona ermesi ve sosyal güvenlik sicil numaras Devir, temlik, haciz ve Kurum alacaklar nda zamanafl m Kontrol muayenesi Sa l k raporlar n n usul ve esaslar n n belirlenmesi Yersiz ödemelerin geri al nmas Zamanafl m, hakk n düflmesi ve avans Ücretlerden kesinti yap lmamas, özel sigortalara iliflkin hükümler ve sosyal güvenlik sözleflmelerinin yürütülmesi K NC BÖLÜM Çeflitli Hükümler MADDE 99 - MADDE 100- MADDE 101- Sosyal güvenlikle ilgili düzenlemeler ve bildirimler Bilgi ve belge isteme hakk, bilgi ve belgelerin Kuruma verilme usulü Uyuflmazl klar n çözüm yeri...165

13 XIII ALTINCI KISIM dari Para Cezalar ve Fesih Hükümleri MADDE MADDE Kurumca verilecek idari para cezalar dari yapt r mlar ve fesih YED NC KISIM Yürürlükten Kald r lan, De ifltirilen, Son ve Geçici Hükümler B R NC BÖLÜM De ifltirilen ve Yürürlükten Kald r lan Hükümler MADDE MADDE MADDE MADDE Di er kanunlardaki at flar Uygulanmayacak hükümler Yürürlükten kald r lan hükümler Yönetmelikler K NC BÖLÜM Geçici ve Son Hükümler GEÇ C MADDE 1 - Malullük, yafll l k ve ölüm sigortas na iliflkin baz geçifl hükümleri GEÇ C MADDE 2 - Bu Kanundan önce yürürlükte bulunan sosyal güvenlik kanunlar na tabi geçen çal flmalar için ba lanacak ayl klar n hesab GEÇ C MADDE 3 - Önceki mevzuat hükümlerinin uygulanmas GEÇ C MADDE say l Kanuna iliflkin geçifl hükümleri GEÇ C MADDE 5 - Toptan ödeme ve ihya geçifl hükümleri GEÇ C MADDE say l Kanuna iliflkin geçifl hükümleri GEÇ C MADDE 7-506, 1479, 5434, 2925, 2926 say l kanunlara iliflkin ortak geçifl hükümleri GEÇ C MADDE say l Kanuna iliflkin geçifl hükümleri GEÇ C MADDE 9 - Emeklilik yafl na iliflkin baz geçifl hükümleri GEÇ C MADDE say l Kanunun malullük ve sakatl k hükümlerine iliflkin geçifl hükümleri...208

14 XIV GEÇ C MADDE 11 - Sigortal tesciline, sigorta sicil numaras na ve d fl temsilciliklerdeki görevlilere iliflkin geçifl hükümleri GEÇ C MADDE 12 - Genel sa l k sigortas geçifl hükümleri GEÇ C MADDE say l Kanunun uygulanmas na iliflkin geçifl esaslar GEÇ C MADDE 14 - Sosyal güvenlik destek primine iliflkin geçifl hükümleri GEÇ C MADDE 15 - Prime esas kazanc n beyan na iliflkin geçifl hükmü GEÇ C MADDE 16 - Kendi ad na ve hesab na tar msal faaliyette bulunan sigortal lar, (...) ile esnaf muaflığından yararlanan kadın sigortalılara ilişkin geçiş hükümleri GEÇ C MADDE 17 - Kendi ad na ve hesab na çal flanlar n sigortal l klar n n durdurulmas na iliflkin hükümler GEÇ C MADDE 18 - Baz ayl k tazminat ve yard mlara iliflkin geçifl hükümleri GEÇ C MADDE 19 - Ayl k alanlardan kesilecek sa l k sigortas primi GEÇ C MADDE say l Kanunun geçici 20 nci maddesi kapsam ndaki sand klar ve ilgili hükümler GEÇ C MADDE say l Yasaya iliflkin geçifl hükümleri GEÇ C MADDE 22 - Anonim flirket kurucu ortaklar n n sigortal l klar na iliflkin geçifl hükümleri GEÇ C MADDE 23 - Sosyal güvenlik prim yap land r lmas bozulanlara iliflkin hükümler GEÇ C MADDE Sosyal güvenlik alacaklar MADDE Yürürlük MADDE Yürütme SAYILI SOSYAL S GORTALAR KANUNU SAYILI TARIM fiç LER SOSYAL S GORTALAR KANUNU SAYILI BA -KUR KANUNU SAYILI TC EMEKL SANDI I KANUNU...265

15 XV SAYILI YURT DIfiINDA BULUNAN TÜRK VATANDAfiLARININ YURT DIfiINDA GEÇEN SÜRELER N N SOSYAL GÜVENL KLER BAKIMINDAN DE ERLEND R LMES HAKKINDA KANUN SAYILI fis ZL K S GORTASI KANUNU SAYILI SOSYAL GÜVENLİK KURUMU KANUNU...341