NÎRENÇİ NOKTALARININ ARANMASI

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "NÎRENÇİ NOKTALARININ ARANMASI"

Mehmet Hamdi
6 yıl önce
İzleme sayısı:

1 NÎRENÇİ NOKTALARININ ARANMASI Yazan ; -.. İsmail Hakkı GÜNEŞ 1, '. ' ' (Ankara) Haritaları yapılmış meskun ve meskun olmayan alanlarda bulunamıyan ve taşları kaybolan nirengilerin yeraltındaki sigorta tesislerinin geriden kestirme suretiyle ne şekilde bulunacağını araştıralım. Ülkeler, sosyal, ekonomik ve teknik bakımdan devamlı bir gelişme içinde bulunuyorlar. Bu gelişmeler içinde arazinin gerek şekil ve gerekse kıymet itibariyle devamlı bir değişiklik ile karşı karşıya bulunduğunu kabul etmek gerekir. Bilhassa büyük ölçekli haritaları yapılacak alanlar, kadastro ve tapulama çalışmalarında uygulanan ölçü metodları imar haritalarının yapımı ve uygulamaları yol ve baraj etüdleri, sulama ve kurutma projelerinin hazırlanması, toprak İslahı ye saire-gibi uygulama çalışmalarında gerek nokta çoğaltılması yönünden ve gerekse uygulama çalışmalarında nirengiler derece ve önemlerine göre tesis edildikleri yerlerde bulunarak bu nirengilerin yeniden inşası yerine ilk inşa edildikleri şekilden yararlanılması tercih edilmektedir. Diğer taraftan teksif nirengi çalışmaları veya aplikasyon işlemleri yapılan alanlarda nirengi noktalarının amaca uygun olarak" yerlerinde mevcut olmasına zaruret yardır.. Ne kadar tedbir alınırsa alınsın ekilebilir bir arazi içindeki nirengi taşının muhafaza edilmesi pek mümkün olmamaktadır. Ormanlık, fundalık ve diğer bitki örtüsü bulunan bölgelerde, nirengi taşları geçen uzun zaman içinde bulunamıyacak bir hale geldiği gibi arazi ıslahı sonucu ve çeşitli nedenlerle nirengi taşı yerinden sökülüp atılmakta/ arandığında zeminde bulunamamaktadır.. " - " ı Burada gerek bitki Örtüsüyle kapanan nirengi noktalarının ve gerekse nirengi taşlan herhangi sebeple sökülüp atılmış ise sigorta tesislerinin ne şekilde bulunacağını teorik olarak belirttikten sonra sayrsai bir örnek vereceğiz. 42

2 Haritacılıkta nirenginin önemini u/un uzun açıklamak konumuzun dışında dır.. Nirengi mevcut ise harita veya plân yaşıyor demektir. Harita veya plânların yaşaması ise, iyi bir nirengi şebekesinin varlığına bağlı olduğu kadar nirengi si gorta taşlarının iyi bir seçim ve inşasına da bağlıdır.. Elimizde çalışma* yaptığımız bölgenin çalışmanın önemine uygun derecedeki nirengilerin kanavası bulunmaktadır. Ekipler kanavada görülen nirengi noktalarından bulabildiklerinin üzerlerine baliz piramit veya kule inşa etmektedirler. Ekiplerin bulamadıkları noktaları bulmak veya yeniden tesis etmekle görev liyiz. -. '...,...,... Tahminen aranan nokta civarındaki yaklaşık N noktasına alet kurularak bu noktadan görülebilen dört rubu muhitteki noktalara rasat yapılır., Burada N noktasında bulunduğumuza ve aranılan nokta ile rasat edilen noktaların koordine değerleri koordinat özet çizelgelerinde yazılı olduğuna göre aranılan noktadan rasat edilen noktalara olan açıklık ve kenarlar ile aranılan noktadaki tepe açıları (Şekil: 1) aşağıdaki formüller ile hesaplanır veya abristen alınır. 43

3 Aranılan nirengi noktası ve aletin kurulu bulunduğu N noktası Seki! : 3 de görüldüğü gibi birbirlerine çok yakın olduklarından jnz çemberine N noktasında çizilen teğetler birbirine paralel alınabilir. ve N noktası arasındaki mesafe bir an için iki teğet arasındaki uzaklık (d) olarak kabuk edilebilir. Şekil : 3'de görüldüğü gibi ve N noktalarından teğetlere çizilen dik ıı ve 1 U 2 çemberlerinin merkezlerinden geçer. X ve 2 nirengi kenarlarına göre N' çok küçük olduğundan adı geçen çenber merkezleri çakışık kabul edilebilir. ve N noktasından geçen teğetlere H\ ' 2 üçgenini teşkil edecek \?{ G paralelini çizelim. 44

4 : Şekil : 3 den görüldüğü gibi a' = a + (daı + + da 2 ) a a' = (d aı + 4- c'a 2 ) a a' = 8 = (daı + d a 2 ) daı ve da? açıları çok küçük olduğundan ve \ ' 2 üçgeni ile \ N 2 üçgenleri küçük üçgenler olarak seçildiği göz önünde tutularak h, ve h2 ifadelerini araştıralım. HjN -.Ki H 2 N = h 2 N = d ile gösterelim. hı ve h 2 çok küçük olduğundan (Şekil : 3) ı // ın 2 ^ 2 N alınabilir. Bu takdirde H t N 1 veya HtN 1 j H 2 N i veya H 2 N 1 2 N 1 \ ' 2 olduğundan dir. N H { = 3 p N H 2 = y ' ur - 3 ve y açılarından yararlanarak h t ve Ii2 yi formüle edelim. NH, küçük dik üçgenden hj = d cos 3 NH2»»» h 2 = d cos Y (6) Diğer taraftan X N ve 2 N üçgenlerinden yararlanarak h t ve hı ifadeleri bulunabilir. Aranılan noktası ile aletin kurulu bulunduğu yaklaşık N noktası arasındaki mesafe N ile daı ve da? çok küçük miktarlar olduğundan j = jn = Sİ 2 = 2 N = S 2 alınabilir. Şekil 3'den kolayca görüldüğü gibi da 2 daı hi = t = S t ^ I daı da 2 f h 2 = 2. = S (7)!»-.' p ^ ir - (4) nolu eşitlikler gözönüne alınırsa daı h ı = S t : r- = d. cos 3 - s :. '. p ' - 45

5 d a ". - ' h 2 = S = d. c o s Y ;. " Buradan :..-,...daı = : d. cos $ dot2 =. d. cos Y Elde edilir. (8), -,. (5) numaralı eşitliği gözönüne alarak (8) nolu değerleri yerine kocalım. S = a OL' = daı + da ,,.,,, =. d. cos ^ + ' -d. cos Y ' ' ' '' % S2,..,,.. = d ( cos 3 + cos Y ) S t s 2. " " : ' - i ; 8 = d. G ". '< ' Yukarıdaki işlemler 2 3, 2 N 3 üçgenleri iie i it x N3 üçgenlerinde aynen tekrar edilerek; * : '.... Sı ; ' _ ; ; - di = : bulunur. [ Gİ. ""'\ 8İ = ccı a'» eşitliğinde : Hatırlanacağı üzere; oii, aranılan nirengi noktası ile' rasat 'edilen nirengi noktalarının abristeki değerlerinden (1) ve (3) numaralı formüller ile hesaplanan açılar, ccr't: ise aletin kurulu bulundyğu N noktasından nirengilere yapılan rasatlar yardımiyle (4) numaralı formüllerden bulunan ölçülen açılardır. *?., 81 nin birimi daima grad dakikası olarak alınacaktır. 46

6 geninin kenarları Gİ dir. Bir diğer deyimle e x ve e 2 kenarları arasındaki açısı o* taban açıları 0 ve y olan üçgenin taban kenarı e t ve e 2 kenarlarının izdüşümü toplamıdır. Formüle edilmiş hali ise G = cos 0 + cos y d' 1 "- ^ı S 2 G formülünde 3 ve T açılarının zaman alıcı bir hesabı gerektirmesi ve oti ve eı bileşenlerin hesaplanması ve çizimi kolay olduğundan problemin çözümünde Gİ grafik değerlerini santimetre biriminde almak maksadımızı karşılar, di değişken bileşimin hesaplanması (Şekil : 3) : 8«di (m) = Gİ (cm) 1. Gİ (cm) Geometrik uzunluk olduğu için daima pozitiftir. 2. S'. " <Xİ a'» eşitliğinde aı ^> a'» ise Sİ pozitiftir. Od < a'' ise Sİ negatiftir. 3. a) Sİ C pozitif ise di (m) daima pozitiftir. b) Sİ C negatif ise di (m) daima negatiftir. c) dî (m) pozitif ise, N noktasından itibaren ÖÜ açısının içine doğru Gj kenarına dik alınarak d, uzaklığındaki paralel çizilir. d) di (m) negatif ise N noktasından itibaren od açısının dışına doğru Gİ kenarına dik alınarak di uzaklığındaki paralel çizilir. 4. aralellerin kesişme noktası, durulan N noktasına karşı aranılan nok tasının yeridir. N = D (m) alınarak aletin şakul merkezinden cp doğrultusunda zemin şişlenerek veya kazılarak aranılan noktasının nirengi taşı veya yeraltı tesisi (Sigorta taşı) bulunur. Şekil : 5 Grafik çalışmaları, tercihan dosya kâğıdı büyüklüğünde ve üzerine Grad teksimatı vaoılmıs altlık üzerinde yapılmalıdır. 47

Benzer belgeler

KÜRESEL VE ELİPSOİDAL KOORDİNATLARIN KARŞİLAŞTİRİLMASİ

KÜRESEL VE ELİPSOİDAL KOORDİNATLARIN KARŞİLAŞTİRİLMASİ Doç. Dr. İsmail Hakkı GÜNEŞ İstanbul Teknik Üniversitesi ÖZET Küresel ve Elipsoidal koordinatların.karşılaştırılması amacı ile bir noktasında astronomik