DİCLE DİŞHEKİMLİĞİ DERGİSİ

Transkript

1 DİCLE DİŞHEKİMLİĞİ DERGİSİ DENTAL JOURNAL OF DİCLE Cilt / Volume 12 Sayı / Number

2 Sahibi Prof. Dr. Remzi NİGİZ Dicle Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Dekanı Editör Dr. İzzet YAVUZ Editör Yardımcısı Dr. Emrullah BAHŞİ Yayın Kurulu Üyeleri Dr. Ahmet Günay, Dt. Mehmet ÜNAL DDD 2011 Yılı Bilimsel Danışma Kurulu Dr. Abubekir HARORLI Atatürk Üniversitesi Dr. Ahmet Berhan YILMAZ Atatürk Üniversitesi Dr. Ahmet DAĞ Dicle Üniversitesi Dr. Ali Erdemir Kırıkkale Üniversitesi Dr. Arzu Güler DOĞRU Dicle Üniversitesi Dr. Aslan GÖKBUKET İstanbul Üniversitesi Dr. Atilla Stephan ATAÇ Hacettepe Üniversitesi Dr. Ayça Deniz İZGİ Dicle Üniversitesi Dr. Ayşe Meşe TANRIKULU Dicle Üniversitesi Dr. Ayşe Nil ALTAY Hacettepe Üniversitesi Dr. Bayram İNCE Dicle Üniversitesi Dr. Behiye Sezgin BOLGÜL Dicle Üniversitesi Dr. Belgin GÖRGÜN Dicle Üniversitesi Dr. Betül KARGÜL Marmara Üniversitesi Dr. Beyza KAYA Dicle Üniversitesi Dr. Bora Bağış Karadeniz Technical University Dr. Buket AYNA Dicle Üniversitesi Dr. Cemal ERONAT Ege Üniversitesi Dr. Derya ÖZTAŞ Ankara Üniversitesi Dr. Ebru Ece SARIBAŞ Dicle Üniversitesi Dr. Ela Tules KADİROĞLU Dicle Üniversitesi Dr. Emin Caner TÜMEN Dicle Üniversitesi Dr. Emrah AYNA Dicle Üniversitesi Dr. Eylem ÖZDEMİR Dicle Üniversitesi Dr. Fahinur ERTUĞRUL Ege Üniversitesi Dr. Ferhan YAMAN Dicle Üniversitesi Dr. Feriha ÇAĞLAYAN Hacettepe Üniversitesi Dr. Figen SEYMEN İstanbul Üniversitesi Dr. Fikret İPEK Dicle Üniversitesi Dr. Filiz ACUN KAYA Dicle Üniversitesi Dr. Filiz KEYF Hacettepe Üniversitesi Dr. Gamze Aren İstanbul Üniversitesi Dr. Gülay KANSU Ankara Üniversitesi Dr. Gulfem Ergün Ankara Üniversitesi Dr. Gürcan ESKİTAŞÇIOĞLU Van Yüzüncüyıl Ü. Dr. Güvenç BAŞARAN Dicle Üniversitesi Dr. Hayriye SÖNMEZ Ankara Üniversitesi Dr. H. Cem Güngör Hacettepe Üniversitesi Dr. İbrahim Halil TACİR Dicle Üniversitesi Dr. İlken KOCADERELİ Hacettepe Üniversitesi Dr. İrfan KARADEDE Dicle Üniversitesi Dr. İsmail MARAKOĞLU Selçuk Üniversitesi Dr. Jalen DEVECİOĞLU KAMA Dicle Üniversitesi Dr. Korkut DEMİREL İstanbul Üniversitesi Dr. Köksal BEYDEMİR Dicle Üniversitesi Dr. Levent ÖZER Ankara Üniversitesi Dr. Mehmet DALLI Dicle Üniversitesi Dr. Mehmet DOĞRU Dicle Üniversitesi Dr. Mehmet ÇOLAK Dicle Üniversitesi Dr. Melek D. TURGUT Hacettepe Üniversitesi Dr. Mine Betül ÜÇTAŞLI Gazi Üniversitesi Dr. M. Mutahhar ULUSOY Ankara Üniversitesi Dr. Musa CAN Dicle Üniversitesi Dr. Nejat TUNCER İstanbul Üniversitesi Dr. Nihal AVCU Hacettepe Üniversitesi Dr. Nihal HAMAMCI Dicle Üniversitesi Dr. Nuri YAZICIOĞLU Ankara Üniversitesi Dr. Nurhan ÖZALP Ankara Üniversitesi Dr. Nüket SANDALLI Yeditepe Üniversitesi Dr. Orhan HAMAMCI Dicle Üniversitesi Dr. Özant ÖNÇAĞ Ege Üniversitesi Dr. Özkan ADIGÜZEL Dicle Üniversitesi Dr. Remzi NİGİZ Dicle Üniversitesi Dr. Rezzan GÜNER Dicle Üniversitesi Dr. Rıza ALPÖZ Ege Üniversitesi Dr. Sadullah KAYA Dicle Üniversitesi Dr. Sadullah ÜÇTAŞLI Ankara Üniversitesi Dr. Seher GÜNDÜZ ARSLAN Dicle Üniversitesi Dr. Sema Belli Selcuk Üniversitesi Dr. Sema ÇELENK Dicle Üniversitesi Dr. Senem YİĞİT ÖZER Dicle Üniversitesi Dr. Serhat ATILGAN Dicle Üniversitesi Dr. Serkan AĞAÇAYAK Dicle Üniversitesi Dr. Sibel YILDIRIM Selçuk Üniversitesi Dr. Süleyman AGÜLOĞLU Dicle Üniversitesi Dr. Şebnem ESKİMEZ Dicle Üniversitesi Dr. S. Zelal ÜLKÜ Dicle Üniversitesi Dr. Törün ÖZER Dicle Üniversitesi Dr. Ufuk HASANREİSOĞLU Ankara Üniversitesi Dr. Yalçın DEĞER Dicle Üniversitesi Dr. Yasemin KESKİN Ankara Üniversitesi Dr. Yücel YILMAZ Atatürk Üniversitesi Dr. Zeki AKKUŞ Dicle Üniversitesi Dr. Zelal SEYFİOĞLU POLAT Dicle Üniversitesi Dr. Zuhal KIRZIOĞLU Süleyman Demirel Üniversitesi İletişim Adresi Dicle Üniversitesi, Dişhekimliği Fakültesi, Dicle Dişhekimliği Dergisi Diyarbakır. Tlf: , Fax: , ddd@dicle.edu.tr Makale Gönderme ile ddd@dicle.edu.tr adresine veya posta yolu ile elektronik kaydı yapılmış olarak iletişim adresimize yapılmalıdır.

3 DİCLE DİŞHEKİMLİĞİ DERGİSİ DENTAL JOURNAL OF DİCLE Cilt / Volume 12 Sayı / Number

4 Contents / İçindekiler CONTENTS / İÇINDEKİLER 1- KÖK KANAL DOLGU MATERYALLERİNİN ANTİBAKTERİYEL ETKİLERİNİN İNCELENMESİ INVESTIGATION OF ANTIBACTERIEL EFFECTS OF ROOT CANAL SEALING MATERIALS Bayram İNCE, Sema ÇELENK, Şebnem NERGİZ Dicle Dişhekimliği Dergisi, 2011; Cilt 12, Sayı: 1, FARKLI DENTİN BAĞLAYICI SİSTEMLERİN SÜT DİŞLERİNDEKİ ANTİBAKTERİYEL ETKİNLİKLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ THE EVALUATION OF ANTIBACTERIAL EFFECTIVENESS OF DIFFERENT DENTIN BONDING SYSTEMS IN PRIMARY TEETH Asu ÇAKIR, Sibel YILDIRIM, U. Sait UÇAN, Niyazi DÜNDAR Dicle Dişhekimliği Dergisi, 2011; Cilt 12, Sayı: 1, SINIF II RESTORASYONLARDA KAVİTE DEZENFEKTANLARININ MİKROSIZINTIYA ETKİSİNİN ELEKTRON MİKROSKOBU (SEM) İLE DEĞERLENDİRİLMESİ THE EVALUATION OF EFFECT OF CAVITY DISINFECTANTS ON MICROLEAKAGE IN CLASS II RESTORATIONS UNDER SCANNING ELECTRON MICROSCOPE (SEM) Bayram İNCE, Mehmet DALLI, Emrullah BAHŞİ, Cafer ŞAHBAZ, Hakan Çolak, Ertuğrul ERCAN, İsmet Rezani TOPTANCI Dicle Dişhekimliği Dergisi, 2011; Cilt 12, Sayı: 1, ANTERİOR DİŞ EKSİKLİĞİNİN FİBER İLE GÜÇLENDİRİLEN KOMPOZİT REZİN SABİT BÖLÜMLÜ PROTEZ İLE RESTORASYONU: OLGU SUNUMU RESTORATION OF ANTERIOR MISSING TOOTH WITH FIBER-REINFORCED RESIN COMPOSITE FIXED PARTIAL DENTURE Elçin DERELLİ, Gürcan ÇETİN Dicle Dişhekimliği Dergisi, 2011; Cilt 12, Sayı: 1, TİP I DİABET-BİR OLGU TYPE I DIABETES-ONE CASE Filiz ACUN KAYA, Ahmet GÜNAY, Tuba TALO, Arzum Güler DOĞRU, Esma BARAN, Ebru Ece SARIBAŞ Dicle Dişhekimliği Dergisi, 2011; Cilt 12, Sayı: 1, PALATAL DEFEKTLİ HASTADA PROTEZ UYGULAMASI: VAKA RAPORU PROSTHETİC APPLİCATİON İN A PATİENT WİTH PALATAL DEFECT: CASE REPORT S. Zelal BAŞKAN ÜLKÜ Dicle Dişhekimliği Dergisi, 2011; Cilt 12, Sayı: 1, PEMFİGUS VULGARİS-(BİR OLGU) PEMPHİGUS VULGARİS (ONE CASE) Arzum Güler DOĞRU, Ebru SARIBAŞ, Filiz ACUN KAYA Dicle Dişhekimliği Dergisi, 2011; Cilt 12, Sayı: 1, Cilt / Volume 12 Sayı / Number

5 Contents / İçindekiler 8- DİKEY BOYUT KAYBINDA PROTETİK REHABİLİTASYON PROSTHETİC REHABİLİTATİON IN VERTİCAL DİMENSİON LOSS S. Zelal BAŞKAN ÜLKÜ Dicle Dişhekimliği Dergisi, 2011; Cilt 12, Sayı: 1, DENTAL AĞARTMA SİSTEMLERİNİN ETKİLERİ II THE EFFECTS OF DENTAL BLEACHING SYSTEMS II Hatice AĞAN, Gülay KANSU Dicle Dişhekimliği Dergisi, 2011; Cilt 12, Sayı: 1, HELİKOBAKTER PYLORİ VE PERİODONTAL HASTALIKLAR HELIKOBAKTER PYLORI AND PERIODONTAL DISEASES: REVIEW Murat İnanç CENGİZ Dicle Dişhekimliği Dergisi, 2011; Cilt 12, Sayı: 1, ORTODONTİK TEDAVİLERDE KÖK REZORPSİYONU ROOT RESORPTION IN ORTHODONTIC TREATMENTS Mihri Amasyalı, Deniz SAĞDIÇ Dicle Dişhekimliği Dergisi, 2011; Cilt 12, Sayı: 1, Cilt / Volume 12 Sayı / Number

6 KÖK KANAL DOLGU MATERYALLERİ Bayram İNCE ve ark. KÖK KANAL DOLGU MATERYALLERİNİN ANTİBAKTERİYEL ETKİLERİNİN İNCELENMESİ INVESTIGATION OF ANTIBACTERIEL EFFECTS OF ROOT CANAL SEALING MATERIALS 1 *Bayram İNCE, 2 Sema ÇELENK, 3 Şebnem NERGİZ 1 Yrd.Doç. Dr., Dicle Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Diş Hastalıkları ve Tedavisi A.D., Diyarbakır. 2 Doç. Dr., Dicle Universitesi Diş Hekimliği Fakültesi Pedodonti A.D., Diyarbakır. 3 Araş.Gör. Dicle Universitesi Tıp Fakültesi, Mikrobiyoloji A.D., Diyarbakır. Özet Bu çalışmayı yapmamızın asıl amacı; beş farklı yapıdaki kök kanal dolgu materyalinin değişik test mikroorganizmaları üzerindeki antibakteriyel aktivitelerini değerlendirmektir. Bu hedefe uygun olarak temin edilen beş adet bakteri ve bir adet maya mantarının Müller-Hinton agar besi yerine ekimi yapıldı. Antibakteriyel etkinliği değerlendirilecek olan materyaller beş farklı gruba ayrıldı. (1. grup Sealapex, 2. grup Diaket, 3. grup MTA Angelus, 4. grup EndoREZ, 5. grup Guttaflow). Üretici firmaların önerileri doğrultusunda hazırlanan materyaller, petri kutularındaki besi yerleri üzerindeki deliklere yerleştirildi ve 37 C sıcaklıkta 24 saat süreyle inkübe edildi. Disk çukurları çevresinde oluşan inhibisyon zon çapları; agar difüzyon test metodu kullanılarak inhibisyon zon ölçeği yardımıyla değerlendirildi ve Kruskal-Wallis ile Mann-Whitney U testleri kullanılarak analiz edildi. EndoREZ ve Guttaflow ise, test mikroorganizmalarından hiçbirine karşı inhibisyon alanı oluşturmamıştır. Sealapex, Diaket ve MTA nın tüm mikroorganizmalara karşı antibakteriyel aktivite oluşturduğu, ancak MTA nın yalnızca E.coli türüne karşı inhibisyon alanı oluşturmadığı belirlenmiştir. Anahtar kelimeler: Kanal dolgu patları, endodontik flora, antibakteriyel etki, agar difüzyon testi. Abstract The aim of this study was to evaluate antibacterial activities of five different structured root canal filling materials on varied test microorganisms. Plantation of provided five different bacterias and one yeast fungus was done on Müller-Hinton agar nutrition place appropriate to this objective. Materials, of which antibacterial efficiencies will be evaluated were divided into five groups. ( Group 1: Sealapex, Group 2: Diaket, Group 3: MTA Angelus, Group 4: EndoREZ, Group 5: Guttaflow).Materials prepared according to manufacturers recommendations were placed in holes on the petri cultivation box and were incubated at 37 0 C for 24 h. Inhibition zone diameters occured around disk holes were evaluated agar diffusion test method by the help of inhibition zone scale and were analyzed with Cruskall-Wallis-Mann Whitney U tests. EndoREZ and Guttaflow did not form inhibition zone against any of the test microorganisms. It was defined that Sealapex, Diaket and MTA created antibacterial activity against all microorganisms, but( MTA did not form any inhibition zone only against) other than E.coli. Key words: Root Canal Sealing, Endodontic Flora, Antibacterial Effect, Agar Diffusion Test. Giriş Kök kanal tedavisinde temel amaç; kanalların mekanik olarak temizlenmesini takiben irritan özellik taşımayan bakterisid ilaçlarla yıkanması ve yine toksik olmayan dolgu ve patlarla apikal foramen e kadar sızdırmaz bir şekilde üç boyutlu olarak doldurulmasıdır. Bu amaca yönelik olarak, kök kanalarının mekanik *İletişim Adresi Dr. Bayram İNCE Dicle Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Diş Hastalıkları ve Tedavisi Anabilim Dalı, Diyarbakır. Tel: Faks: Gsm: bayram2077@hotmail.com preparasyonunu takiben yıkama solüsyonları ve kanal içi ilaçlarla dezenfekte edilerek guttaperka ve bir kanal patı ile sızdırmaz bir şekilde doldurulması gerekmektedir. Endodontik olarak başarısız olguların yaklaşık %60 ında asıl neden apikal sızdırmazlığın tam olarak sağlanamamasıdır. Kök kanallarının eksik ve yetersiz doldurulması veya taşkın dolgu yapılması apikal sızıntının gerçekleşmesinde önemli rol oynamaktadır (1-3). Kök kanal patlarının sınıflandırılmasında değişik yöntemler kullanılagelmiştir. Weine (4), Grossman ve arkadaşları (5) kök kanal patlarını ZOE esaslılar, Ca(OH)2 içerenler ve reçine destekliler olarak üç gruba ayırırken; Cohen ve Burns (6) bu sınıflamaya öjenol içermeyenler ve plastik esaslı patları da eklemiştir. Alaçam, kanal patlarını içeriklerine göre ZOE, Ca(OH)2, paraformaldehit içerenler, Sayfa 1

7 KÖK KANAL DOLGU MATERYALLERİ Bayram İNCE ve ark. plastik esaslılar, cam iyonomerler ve rezorbe olan patlar şeklinde 6 grup olarak sınıflandırmıştır (7). Bayırlı ise, iyodoformlu, öjenollü, öjenolsüz, paraformaldehitli, kalsiyum hidroksitli kanal dolgu maddeleri, sentetikler, cam iyonomer simanlar, katı maddeler, retrograd dolgu maddeleri şeklinde gruplandırmıştır (8). Günümüzde gelişen teknolojiyle birlikte dental materyallerde aranan ideal özelliklerin arasında bu materyallerin antibakteriyel özelliğe sahip olmaları da bulunmaktadır. Bu sebeple, yakın zamanda piyasaya sürülmüş olan materyallerin antibakteriyel özellikleri üzerinde yapılan araştırmalar önem kazanmıştır. Bu araştırmalarda dental materyallerin antibakteriyel özellikleri en basit haliyle agar difüzyon testleriyle değerlendirilmiştir. Agar difüzyon testleri, laboratuvarda oldukça yarar sağlayan, kolay ve kısa sürede sonuç veren testlerdir. Bu testlerin birbirinin yerine geçebilir tarzda kullanılan ve disk difüzyon ve çukur agar testleri olarak adlandırılan iki alt grubu vardır. Her iki testte de, çeşitli materyallerin agar yüzeylerine ekilmiş bakterilere karşı antibakteriyel özelliklerinin sorgulanması amaçlanmaktadır (9, 10). GEREÇ VE YÖNTEM Çalışmamızda; kalsiyum hidroksit esaslı Sealapex (Kerr, Romulus Mİ, USA), polivinil resin esaslı Diaket (Espe, Premier, Norristoıvn, PA, USA), yeni nesil silikon esaslı Guttaflow (Coltene/Whaledent, Langenau, Germany) ve EndoREZ (Ultradent Products, Inc, South Jordan, UT) ile MTA Angelus (Odonto-Logika, Ind. Prod. Odsont. Ltda, Londrina, Parana, Brazil) kök kanal dolgu materyalleri kullanılmıştır. Kök kanal dolgu materyallerinin analiz edileceği beş fakültatif bakteri ve bir maya mantarı için 30 adet sterilize edilmiş petri kutusu hazırlandı ve her bir grup için numaralandırıldı. Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi Mikrobiyoloji Anabilimdalı ndan temin edilen bu mikroorganizmalar sırasıyla; E.coli ATCC 25922, P.aeruginosa ATCC 27853, Enterococcus faecalis ATCC 29212, S.aureus ATCC 25923, S.epidermidis ATCC ve Candida albicans ATCC test bakterileridir. Test mikroorganizmaları Müller-Hinton agar besi yerine ekilerek 18 saatlik süreyle inkübe edildi. Elde edilen taze kültürler, usulüne uygun olarak üretildikten sonra, McFarland 0.5 eşeline göre sulandırıldı ve 37 C de 24 saat süreyle inkübe edilerek kültürleri hazırlandı. Bu sırada, %7 lik koyun kanlı Müller-Hinton agar besiyeri içeren 30 adet standart petri kutusunun her birine beş adet 5mm. çapında delikler açıldı. Steril petri kutuları içerisinde açılan her disk çukur, her biri diğerinden en az 22mm. aralıkla ve petri kutusunun kenarından 14mm. içeride bulunacak şekilde düzenlendi. Daha sonra buyyon kültürlerinden steril eküvyonlarla alınan mikroorganizmaların petri kutularına ekimleri yapıldı. Antibakteriyel etkinliği değerlendirilecek olan materyaller de petri kutuları içerisine yerleştirme sırasına göre; birinci grupta Sealapex, ikinci grupta Diaket, üçüncü grupta MTA Angelus, dördüncü grupta EndoREZ, beşinci grupta Guttaflow olacak şekilde beş farklı gruba ayrıldı. Üretici firmaların önerileri doğrultusunda hazırlanan kök kanal dolgu patları, her diskte 20mg. lık karışım olacak şekilde, petri kutularındaki besi yeri üzerindeki deliklere yerleştirildi. Endorez ve Guttaflow enjekte edilirken; Sealapex, MTA ve Diaket disk çukurların içerisine Endomate (Nsk, Japon) ve lentülo kullanılarak bırakıldı. Hazırlanan petri kutuları 37 C sıcaklıkta 24 saat süreyle inkübe edildikten sonra, disk çukurları çevresinde oluşan inhibisyon zon çapları; agar difüzyon test metodu kullanılarak inhibisyon zon ölçeği yardımıyla beş kez tekrarlanan ölçümlerle değerlendirildi (Resim 1). Resim 1: İnhibisyon zon alanlarının ölçümü için sıralanmış örnekler. Disk çukurunun kenarından itibaren ortaya çıkan zonların çapları ile antibakteriyel Sayfa 2

8 KÖK KANAL DOLGU MATERYALLERİ Bayram İNCE ve ark. etki arasındaki ilişki skorlama yönteminden yararlanılarak değerlendirildi. 0-2 mm çaplı zon = (-) Etkisiz 2,1-5 mm çaplı zon = (+) Zayıf etkili 5,1-8 mm çaplı zon = (+ +) Orta derecede etkili >8 mm çaplı zon = (+ + +) Etkili BULGULAR Kullanılan test mikroorganizmalarına karşı oluşan inhibisyon zon alanları inhibisyon zon cetveli ile ölçülüp alınan bulgular kaydedildi. Araştırmamızda kullandığımız kök kanal dolgu patlarının test mikroorganizmalarına karşı oluşturduğu inhibisyon zon çaplarının değerlendirmesi Kruskal-Wallis ve Mann- Whitney U testleri kullanılarak yapıldı. EndoREZ ve Guttaflow hiçbir test mikroorganizmasına karşı antibakteriyel etki sergilemediğinden istatistiksel değerlendirmenin dışında bırakılmıştır. Sealapex, Diaket ve MTA nın tüm mikroorganizmalara karşı antibakteriyel aktivite oluşturduğu, ancak MTA nın yalnızca E.coli türüne karşı inhibisyon alanı oluşturmadığı belirlendi. Materyallerin oluşturduğu inhibisyon zon çaplarının ortalama değerleri ve standart sapmaları Tablo 1 de gösterilmiştir. Tablo 1: Ölçülen değerlerin ortalama ve standart sapma sonuçları. P.aeruginosa, E.faecalis, S.aureus, S.epidermidis ve C.albicans test mikroorganizmaları için gruplar arasındaki istatistiksel farklılıklar Kruskal-Wallis testi uygulanarak değerlendirildi. Kruskal-Wallis varyans analizi sonrasında istatiksel olarak anlamlı bulunan test mikroorganizmalarının kendi aralarındaki ikişerli karşılaştırmalarında ise Bonferroni Düzeltmeli Mann Whitney U Testi uygulandı. Çalışmamız sonucunda test mikroorganizmalarına karşı oluşan inhibisyon zon çaplarının ortalama değerleri Grafik 1 de verilmiştir. Grafik 1: İncelenen kök kanal dolgu patlarının kullanılan test mikroorganizmalara karşı oluşan inhibisyon zon alan ölçümlerinin grafiği. TARTIŞMA Günümüze kadar endodontik tedavilerde, farklı antibakteriyel içeriğe sahip birçok kanal dolgu maddesi kullanılmıştır. Son yıllarda ise, mineralizasyonu ve apikal kapanmayı indüklediği, travma sonucu oluşan kök rezorpsiyonunu engellediği, alkali ph ile osteoklastik aktiviteyi inhibe ettiği belirtilen kalsiyum hidroksit materyalleri endodontide çok geniş bir kullanım alanı bulmuştur (11, 12). Kalsiyum hidroksit patlarının antibakteriyel etkileri çeşitli in-vitro çalışmalarla incelenmiş olup, bu özelliğin patın zaman içerisinde açığa çıkardığı hidroksil iyonu konsantrasyonuna bağlı olduğu bildirilmiştir. Bu aktivitenin mekanizması; yüksek ph oranı ile ilişkili olup, vücut sıvısının tampon kapasitesine bağlı olarak zamanla azalma göstermektedir (13). Yapılan bir çalışmada; Ca(OH) 2 li patların ZOE li patlara oranla daha güçlü bir antibakteriyel etki gösterdiği tespit edilmiştir. Ancak, Ca(OH) 2 li patların daimi dişlerin enfekte kanallarında sıklıkla bulunan E.faecalis e 4 saat içinde etkili olamadığı bildirilmiştir (14). Mickel ve arkadaşları, agar difüzyon test yöntemini kullanarak yaptıkları bir çalışmada; ZOE içerikli Roth 811, Kerr EWT, Sealapex ve AH-Plus patlarının E.faecalis üzerindeki antibakteriyel etkinliğini araştırmışlardır. Çalışmanın sonucunda; Roth 811, Kerr EWT ve Sealapex in inhibisyon zonu oluşturduğunu, ancak AH-Plus ın hiç antibakteriyel etki göstermediğini bildirmişlerdir (15). Estrela ve arkadaşları; MTA, Portland simanı, Ca(OH) 2, Sealapex ve Dycal ın S.aureus, E.Faecalis, Pseudomonas Sayfa 3

9 KÖK KANAL DOLGU MATERYALLERİ Bayram İNCE ve ark. aeruginosa, Bacillus subtilis ve Candida albicans üzerindeki antibakteriyel etkisini agar difüzyon test yöntemi ile incelemişlerdir. Sonuç olarak; Ca(OH) 2, Sealapex, MTA, Portland simanı bakteriler üzerinde inhibisyon zonu oluştururken Dycal ın oluşturmadığını tespit etmişlerdir. Ca(OH) 2 nin ise bütün bakteri türlerinde en iyi inhibisyon zonu oluşturduğu bildirilmiştir (16). Agar difüzyon yöntemi kullandığımız ve Sealapex, MTA Angelus, Diaket, Endorez ve Guttaflow kök kanal dolgu patlarının antibakteriyel aktivitelerini değerlendirdiğimiz çalışmamızda; 24 saatlik ve 48 saatlik inkübasyon sonrası izlenen verilerde Sealapex, MTA ve Diaket in inhibisyon zonu oluşturduğu belirlendi. Çobankara ve arkadaşları, agar difüzyon test yöntemi kullanarak RoekoSeal, Ketac Endo, AH Plus, Sealapex ve Sultan patlarının E.faecalis üzerindeki antibakteriyel etkinliğini değerlendirmişlerdir. RoekoSeal hiç antibakteriyel etki göstermezken, AH Plus, Sultan ve Sealapex antibakteriyel etki sergilemiş ve aralarında önemli bir farklılık gözlenmemiştir. Ketac Endo ise, diğer patlardan daha az antibakteriyel etkinlik oluşturmuştur (17). Bu çalışmaya paralel olarak Sealapex, RSA RoekoSeal Automatix in geliştirilmiş hali olan Gutta Flow ve EndoREZ kullanarak yaptığımız çalışmamızda, Sealapex in antibakteriyel aktivite gösterdiğini, ancak Gutta Flow ve EndoREZ in antibakteriyel aktivite sergilemediğini gözlemledik. Antibakteriyel testlerin çoğu endodontik enfeksiyonlarla ilgili bakterilerle yapılmaktadır. Çalışmamızda test bakterileri olarak; E.coli ATCC 25922, P.aeruginosa ATCC E.faecalis ATCC 29212, S.aureus ATCC S.epidermidis ATCC ve bir maya mantarı olan C.albicans ATCC kullanılmıştır. Torabinejad 1995 yılında yaptığı bir araştırmada; MTA nın bazı fakültatif bakterilere karşı etkili olduğunu, ancak Enterrococcus faecalis, Staphylococcus aureus, Bacillus subtilis ve E.coli ye karşı antibakteriyel aktivite sergilemediğini bildirmiştir (18). Biz de çalışmamızda benzer olarak; MTA Angelus un çalıştığımız fakültatif bakterilere karşı etkili olduğunu, ancak E.coli ye karşı antibakteriyel aktivitesinin olmadığını gözlemledik. Bununla birlikte, E.coli türüne karşı MTA nın yanısıra, Endorez ve Guttaflow materyallerinin de inhibisyon alanı oluşturmadığını belirledik. Sipert ve arkadaşları, yeni nesil resin bazlı pat olan EndoREZ kullandıkları bir çalışmada; bu patın fakültatif mikroorganizmalara karşı hiçbir antibakteriyel etki göstermediği sonucunu bulmuşlardır (19) Ahlberg de benzer bir çalışmada, EndoREZ in antibakteriyel etkisinin bulunmadığını belirtmiştir (20). Biz de bu araştırmalara paralel olarak yaptığımız çalışmamızın sonucunda; EndoREZ kök kanal dolgu maddesinin, fakültatif mikroorganizmalara karşı antibakteriyel etkisi olmadığını tespit ettik. Pupo ve arkadaşları, beş farklı materyal kullanarak yaptığı bir araştırmada; Diaket in zaman geçtikçe bazı mikroorganizmalar üzerine daha iyi antibakteriyel etki gösterdiğini gözlemişlerdir (21). Bizim de çalışmamızda; Diaket bütün test mikroorganizmalarına karşı iyi bir antibakteriyel etki sergilerken, saatlik ölçüm sonuçları arasında önemli bir farklılık göstermemiştir. Bununla birlikte, Diaket kök kanal dolgu materyalinin özellikle S.aureus ve S.epidermidis üzerinde oldukça iyi bir antibakteriyel aktiviteye sahip olduğunu gözlemledik. Bazı araştırmacılar, kanal dolgu patlarının antibakteriyel etkinliklerinin zaman içerisinde azaldığını bildirmişlerdir (22, 23). Bizim çalışmamızda ise, ilk 24 saat ve 48 saat sonunda ölçülen antibakteriyel değerler arasında yok denecek kadar az bir fark olduğu görüldü. Diaket in antibakteriyel aktivitesinin araştırıldığı bir çalışmada, bu patın etkinliğinin diğer epoksi rezin içerikli patlara kıyasla daha düşük olduğu tespit edilmiştir (24). Bodrumlu ve arkadaşlarının yaptığı bir araştırmada; Epiphany, Diaket, Endomethasone, AH26, Sealapex ve Sultan kök kanal dolgu patlarının Enterococcus faecalis üzerine antibakteriyel etkisi agar difüzyon yöntemi ile test edilmiştir. İnhibisyon zonu oluşturan kök kanal dolgu patlarının antibakteriyel aktivite etkinlikleri sırasıyla şu şekilde bulunmuştur. Endomethasone > Sultan > Sealapex > Diaket > Epiphany > AH26 (25). Bu çalışmada Sealapex in oluşturduğu antibakteriyel aktivite; bizim yaptığımız çalışmaya paralel olarak Diaket ten daha yüksek çıkmıştır. Eldeniz ve arkadaşları, agar difüzyon test yöntemi kullanarak yaptıkları bir çalışmada; AH26, Diaket, Sultan, Apexit ve RoekoSeal ile yeni nesil silicon rezin esaslı EndoREZ in Sayfa 4

10 KÖK KANAL DOLGU MATERYALLERİ Bayram İNCE ve ark. antibakteriyel etkinliğini, Enterococcus faecalis, Staphylococcus aureus ve Pseudomonas aeruginosa mikroorganizmalarına karşı değerlendirmişlerdir. Bu çalışmanın sonucunda; AH26, Diaket ve Sultan antibakteriyel etki gösterirken, EndoREZ, Apexit ve RoekoSeal de hiçbir antibakteriyel aktivite gözlenmemiştir (26). Bu çalışmaya parallel olarak bizim çalışmamızda da, Diaket antibakteriyel etki gösterirken EndoREZ in antibakteriyel aktivitesinin bulunmadığı belirlenmiştir. Tanomaru ve arkadaşları agar difüzyon test yöntemi kullanarak yaptıkları bir çalışmada; kalsiyum hidroksit içerikli kanal dolgu patları ile MTA Angelus un antibakteriyel etkilerini Micrococcus luteus, Staphylococcus aureus, Pseudomonas aeruginosa, Candida albicans ve Enterococcus faecalis mikroorganizmaları üzerinde karşılaştırmalı olarak değerlendirmişlerdir. Sealapex ve MTA Angelus un tüm bakteri türlerine karşı iyi bir aktivite gösterdiği görülmüştür (27). Bu bulgular, bizim çalışmamızın sonuçlarıyla benzerdir. Smadi ve arkadaşları, agar difüzyon yöntemini kullanarak yaptıkları bir çalışmada; rezin bazlı, çinko oksit içerikli ve kalsiyum hidroksit esaslı olarak üç sınıfa ayırdığı kök kanal dolgu patlarının antibakteriyel etkisini analiz etmişlerdir. Sonuç olarak elde edilen antibakteriyel aktivite, büyükten küçüğe doğru şu şekilde sıralanmıştır: Sealite Regular > Cortisemol > Dentalis KEZ > AH26 > Sealapex > Acroseal/Topseal > Endorez/AH plus (28). Bu araştırmanın sonuçları da bizim çalışmamızın sonuçlarını destekler niteliktedir. Miyagak ve arkadaşları agar difüzyon testi kullanarak yaptıkları bir çalışmada; N- Rickert, Sealapex, AH Plus, MTA ve Portland simanı kök kanal dolgu patlarının C.albicans, S.aureus, E.faecalis ve E.coli mikroorganizmaları üzerindeki antibakteriyel etkilerini değerlendirmişlerdir. Oluşan inhibisyon zon alanları 24 saat sonra ölçülmüştür. Bu çalışmanın sonucunda; MTA, Sealapex ve Portland simanı nın E.coli, S.aureus ve C.albicans a karşı antibakteriyel etkinliğinin olmadığı gözlenmiştir. Tüm materyaller, E.faecalis e karşı antibakteriyel etki göstermiştir (29). Bizim çalışmamıza uygun olarak MTA E.coli ye antibakteriyel etki göstermezken, Sealapex de E.faecalis e karşı antibakteriyel aktivite sergilemiştir. Brozavik ve arkadaşları yaptıkları farklı bir çalışmada; E. coli, Serratia marcescens, Pseudomonas aeruginosa, Staphylococcus aureus test mikroorganizmalarını kullanarak Guttaflow, Epiphany, Diaket, IRM, Super EBA ve Hermetic kanal dolgu patlarının antibakteriyel aktivitelerini DCT yoluyla analiz etmişlerdir. Sonuç olarak; IRM ve Epiphany nin daha yüksek, Diaket in ise orta düzeyde antibakteriyel aktiviteye sahip oldukları gözlenmiştir. E.coli ve Serratia marcescens e karşı Super EBA ve Guttaflow kanal dolgu materyallerinin antibakteriyel aktiviteye sahip olmadığı bildirilmiştir. Hermetic kanal dolgu patının hiçbir test mikroorganizmasına karşı antibakteriyel aktivite gösteremediği belirlenmiştir (30). Endodontik tedavide kullanılan kök kanal dolgu patlarının antibakteriyel etkiye sahip olmaları ve bu etkinin uzun süre devam etmesi, periapikal dokular üzerine toksik etkili olmaması ve biyolojik olarak uygun bir materyal olması istenmektedir. Sonuç olarak diyebiliriz ki, çalışmamızda kullanılan kök kanal dolgu materyallerinin antibakteriyel aktivitelerinin yanısıra, sitotoksik özelliklerinin de benzer araştırmalarla değerlendirilmesi gerektiği kanısındayız. SONUÇ Agar difüzyon yöntemi kullanarak yaptığımız çalışmada, Sealapex ve Diaket incelenen tüm mikroorganizmalara karşı inhibitör etki gösterirken, MTA Angelus, E.Coli haricindeki test mikroorganizmalarına karşı, inhibisyon zon alanı oluşturmuştur. EndoREZ ve Guttaflow ise, test mikroorganizmalarından hiçbirine karşı inhibisyon alanı oluşturmamıştır. Kullanılan kök kanal dolgu maddelerin antibakteriyel etkinliğini değerlendirmek amacı ile farklı yöntemler kullanımının, daha objektif ve daha sağlıklı değerlendirmeler için gerekli olduğunu düşünüyoruz. Kaynaklar 1. Ingle JI, Taintor JF. Endodontics 3 rd ed, Lea&Febiger, Philadelphia, Sjögren Y, et al. Factors affecting the long term results of endodontic treatment. J Endod 16, , Çalışkan MK. Nonsurgical retreatment of teeth with periapical lesions previously managed by either endodontic or surgical intervention. Oral Surg Oral Med Oral Pathol. 100, 242-8, Weine S. Endodontic therapy 4 th ed. St Louis, Mosby Grossman LI, et al. Endodontic practice. 11 th edn, p , Philadelphia. Lea&Febiger Cohen S, Burn RC. Pathways of the pulp. 4 th ed. St Louis, Mosby, Sayfa 5

11 KÖK KANAL DOLGU MATERYALLERİ Bayram İNCE ve ark. 7. Alaçam T. Endodonti Barış yayınları fakülteler kitap evi, S: Ankara, Bayırlı G. Endodontik Tedavi I. Üniversite Yayınları s , İstanbul Stegemann M, Beckmann G.T. In-vitro susceptibilitytesting in veterinary practice, Printed in Germany. Published by Gustav Fischer Verlag Jena Villengang, Tobias R.S. Antibacterial properties of dental materials: a review. Int. Endod. J., 1988; 21, Di Fiore PM, Colonel L, Peters DD, Setterstrom JA, LortonL. The antibacterial effects of calcium hydroxide apexificationpastes on Streptococcus sangius. Oral Surg; 55(1 ):91-94, Mickel K, Wright ER. Growth inhibition of Streptococcus anginosus by three calcium hydroxide sealars and one zincoxide eugenol sealer. J Endod; 25(1):34-37, Abdulkader A, Duguid R, Saunders EM. The antimicrobial activity of endodontic sealers to anaerobic bacteria. Int Endod J; 29: , Orstavik d. Antibacterial properties of root canal sealers, cements and pastes. Int Endod J 14, , Mickel AK, Nguyen TH, Chogle S. Antimicrobial activity of endodontic sealers on Enterococcus faecalis. Journal of Endodontics Estrela C, Bammann LL, Estrela CR, Silva RS, Pecora JD. Antimicrobial and chemical study of MTA, portland cement, calcium hydroxide paste, sealapex and dycal. Braz Dent J 2000; 11: Çobankara, F. K., Altınöz, H. C., Erganis, O., Kav, K., Belli, S.: In vitro antibacterial activities of root canal sealers by using two different methods. Journal of Endodontics, Endodontic Journal, 30: , Torabinejad M, Hong CU, Pitt Ford TR, Kettering JD.Antibacterial effects of some root-end filling materials. J Endod 1995; 21: Sipert CR, Hussne RP, Nishiyama CK, Torres SA. In vitro antimicrobial activity of Fill Canal, Sealapex, Mineral Trioxide Aggregate, Portland cement and EndoRez. Int Endod J. 2005, 38(8): Ahlberg KM, Tay WM A methacrylate-based cement used as a root canal sealer. International Endodontic Journal Pupo J, Biral RR, Benatti O, Abe A, Valdrighi L, Pracicaba SRAntimicrobial effects of endodontic filling cements on microorganisims from root canal. Oral Surg; 55(6): , Sonat B, Ayhan N, Ziraman F, Seçkin B: Kalsiyum hidroksit içeren kanal patlarının antimikrobiyal etkinliklerinin incelenmesi. AÜ Diş Hek Fak Derg 18: 49, Canalda C, Pumarola J: Bacterial growth inhibition produced by root canal sealer cement with a calcium hydroxide base. Oral Surg Oral Med Oral Pathol 68: 99, Barkorder RA. Evaluation of antimicrobial activity in vitro of ten root canal sealerson S. Sanguis and S. Mutans. Oral Surg Oral Med Oral Pathol 68, 770-2, Bodrumlu E, Semiz M. Antibacterial Activity of a New Endodontic Sealer against Enterococcus faecalis. Journal of Canadian Dental Association. 72(2), 637 (2006). 26. Eldeniz AU, Erdemir A, Hadimli HH, Belli S, Erganis O. Assessment of antibacterial activity of EndoREZ. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod.; 102(1): , Tanomaru JM, Tanomaru-Filho M, Hotta J. Antimicrobial activity of endodontic sealers based on calcium hydroxide and MTA. Acta Odontol Latinoam. 2008;21(2): Smadi L, Mahafzah A, Khraisat A. An in vitro evaluation of the antimicrobial activity of nine root canal sealers. J Contemp Dent Pract Jul 1;9(5): Miyagak DC, de Carvalho EM, Robazza CR, Chavasco JK, Levorato GL.. In vitro evaluation of the antimicrobial activity of endodontic sealers. 20(4): in: Braz Oral Brozavic V, Miletic I, I.Antibacterial activity of root canal sealers. Int Endod J.2007 December; Sayfa 6

12 DENTİN BAĞLAYICI SİSTEMLERİN ANTİBAKTERİYEL ETKİLERİ Asu ÇAKIR ve ark. *FARKLI DENTİN BAĞLAYICI SİSTEMLERİN SÜT DİŞLERİNDEKİ ANTİBAKTERİYEL ETKİNLİKLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ THE EVALUATION OF ANTIBACTERIAL EFFECTIVENESS OF DIFFERENT DENTIN BONDING SYSTEMS IN PRIMARY TEETH 1 **Asu ÇAKIR, 2 Sibel YILDIRIM, 3 U. Sait UÇAN, 4 Niyazi DÜNDAR 1 Dr. Dt. Beyhekim Ağız ve Diş Sağlığı, Konya. 2 Doç. Dr. Selçuk Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Pedodonti Anabilim Dalı, Konya. 3 Doç. Dr. Selçuk Üniversitesi Veteriner Fakültesi Mikrobiyoloji Anabilim Dalı, Konya. 4 Selçuk Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Araştırma Merkezi, Konya. Özet Bu araştırmada, antibakteriyel bir monomer (MDPB) (Clearfil Protect Bond, Kuraray, Japonya) veya flor (Imperva FL Bond, Shofu, Japonya) içeren iki farklı dentin bağlayıcı sistem ve antibakteriyel monomer içermeyen bir dentin bağlayıcı sistemin (Clearfil SE Bond, Kuraray, Japonya) süt dişlerindeki olası antibakteriyel etkinliklerinin in vivo koşullarda değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla adı geçen dentin bağlayıcı sistemler, çocuk hastalarda, çürüklü süt birinci molar dişlerin rutin klinik restorasyonlarında kullanılmalarından sonra, kısa, orta ve uzun dönem takiplerle bakteriyel sızıntı açısından histolojik olarak değerlendirilmiştir. Çalışmada fizyolojik kök rezorbsiyonu nedeniyle yaklaşık olarak 7, 30 ve 90 gün sonra eksfoliye olacak olan toplam 90 adet çürüklü süt birinci molar dişte çürük temizlendi ve adı geçen dentin bağlayıcı sistemler kullanılarak kompozit rezin restorasyonlar yapıldı. Dişlerin yaklaşık olarak 7, 30 ve 90 gün sonunda eksfoliye olmak üzerelerken hafif lüksasyonla çekilmeleri ardından rutin histolojik incelemeler gerçekleştirildi. Çalışmada uzun dönemde antibakteriyel olarak en etkili materyalin Protect Bond olduğu saptanmıştır. Dişlerin tamamında kavite tabanında ve dentin tübülleri içinde bakteri varlığı saptandı, fakat bakterilerin pulpaya kadar ilerlemediği ve pulpada herhangi bir inflamasyona sebebiyet vermediği gözlendi. Bununla birlikte Protect Bond uygulanan dişlerde 90 günlük gözlem yapılan örneklerde bakteri penetrasyon miktarının minimal olduğu saptandı. Sonuç olarak bu çalışmada öngörülen şartlar doğrultusunda antibakteriyel içerikli dentin bağlayıcı sistemin çürüklü süt dişlerinin restorasyonunda pratik, hesaplı ve güvenilir bir alternatif olduğu düşünülmektedir. Anahtar kelimeler: Dentin bağlayıcı sistem, antibakteriyel etki, süt dişi. Abstract Within the scope of this study it was aimed to evaluate possible antibacterial effects of two different dentine bonding containing antibacterial monomer (MDPB) (Clearfil Protect Bond, Kuraray, Japan) or fluoride (Imperva FL Bond, Shofu, Japan) and dentine bond agent that does not include antibacterial monomer (Clearfil SE Bond, Kuraray, Japan) on primary teeth in vivo conditions. For this reason the mentioned bonding systems were used in children for the routine clinical restoration of the decayed first molar primary teeth, short, middle and long term observations on their effects bacterial leak were examine histologically. In this study due to physiological root resorption nearly 7, 30 and 90 days later decays were cleaned totally in 90 decayed first molar primary teeth that will be exfolied and using the mentioned dentine bondings composite resine restorations were done. While the teeth were about to exfolie at the end of 7, 30 and 90 days, after they had been pulled with light luxation, routine histological examinations were done. In this study, it was defined that the most effective material in vivo conditions as antibacterial for the long term was Protect Bond. It was defined that there was bacteria in the whole teeth in cavity bottom and inside the dentine tubules. However, it was observed that the bacteria did not reach to the pulp and did not cause any inflammation in pulp. However, in 90 days samples examined, it was defined that the bacteria penetration in Protect Bond applied teeth was minimal. As a result under the foreseen conditions of this study, it has been thought that antibacterial dentine bondings system is a practical, economic and dependable alternative for the restoration of primary teeth. Key words: Dentin bonding system, antibacterial effectiveness, primary teeth. Giriş Son yıllarda uygulama kolaylığı ve etkinliği nedeniyle bünyesinde self-etching *Bu çalışma daha once 15. Türk Pedodonti Kongresinde bildiri olarak sunulmuştur. **İletişim Adresi Dr. Asu ÇAKIR Beyhekim Ağız ve Diş Sağlığı, Konya. Tel: ateke78@hotmail.com primerlerin yer aldığı dentin bağlayıcı sistemlerin kullanımı popülerlik kazanmıştır. Diğer taraftan, self-etching adeziv sistemlerde, bağımsız bir asitleme ve ardından su ile yıkama işleminin olmayışı, içerisinde bakteri bulundurma olasılığı oldukça yüksek olan smear tabakasının ve demineralize dentinin uzaklaştırılamamasına, bu durum da ikincil çürük oluşma olasılığının artmasına yol açabilmektedir. Dolayısıyla özellikle klinikte harcanan zamanı azaltan bu sistemlerin antimikrobiyal aktivite ve remineralizasyon Sayfa 7

13 DENTİN BAĞLAYICI SİSTEMLERİN ANTİBAKTERİYEL ETKİLERİ Asu ÇAKIR ve ark. yeteneği gibi ilave etkiler sergileyebilmesi önem kazanmaktadır (1, 2). Dentin bağlayıcı sistemlerin antibakteriyel etkilerinin değerlendirilmesi için yapılan çalışmalarda, self-etching primerlerin çoğunun sahip oldukları düşük ph değerlerine (ph 1.4-3) veya materyalin florid içeriğine bağlı olarak antibakteriyel etki gösterdikleri bildirilmiştir (3, 4, 5). Diğer taraftan restoratif materyalin mekanik özelliklerini olumsuz yönde etkilemeden, bünyesine katılabilen ve antibakteriyel etkiden sorumlu olan monomer arayışlarına, Imazato ve ark (1, 6) tarafından geliştirilen, rezin yapısına katılabilen ve bakterisidal etkili bir monomer olan metakriloyloksidodesilpridinyum bromid (MDPB) in polimerize edildiğinde herhangi bir antibakteriyel bileşen salınımı yapmadığı halde antibakteriyel etkiye sahip olduğu bildirilmiştir (4, 7). Dental materyallerin antibakteriyel özelliklerinin çoğunlukla yapılan in vitro çalışmalarla değerlendirildiği görülmektedir. Bununla birlikte, dişhekimliği klinik pratiğinde oldukça geniş bir yer tutan dentin bağlayıcı sistemlerle yapılan restorasyonlara ait klinik değerlendirmelerin yer aldığı araştırmaların sayısı kısıtlıdır. Bunun yanı sıra süt dişlerinin fizyolojik eksfoliasyonları ardından histolojik incelemelere olanak sağlamaları pedodonti pratiğinin büyük bir avantajı olarak karşımıza çıkmaktadır. İlaveten yakın zamanda piyasaya sürülen antibakteriyel özellikli rezin esaslı dental materyallerin, süt dişlerindeki etkinliklerini değerlendiren kapsamlı araştırmaların mevcut olmadığı görülmektedir. Bu sebeplerle bu çalışmada, antibakteriyel bir monomer (MDPB) (Clearfil Protect Bond, Kuraray, Japonya) veya flor (Imperva FL Bond, Shofu, Japonya) içeren iki farklı dentin bağlayıcı sistem ve antibakteriyel monomer içermeyen dentin bağlayıcı sistemin (Clearfil SE Bond, Kuraray, Japonya) süt dişlerindeki olası antibakteriyel etkinliklerinin in vivo koşullarda değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Gereç ve Yöntem Çalışmada kullanılan dentin bağlayıcı sistemlerin içerikleri ve üretici firmaları Tablo 1 de gösterilmektedir. Araştırmanın bu kısmında Selçuk Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Pedodonti Anabilim dalına başvuran hastalara, antibakteriyel etkileri sorgulanacak olan üç farklı dentin bağlayıcı sistemle yapılacak olan kompozit dolguların ardından dişlerin eksfoliye olmaları ile birlikte bu dişlerde gerçekleştirilen histolojik tetkikler yer almaktadır. Tablo 1: Çalışmada kullanılan dentin bağlayıcı sistemler ve içerikleri Çalışmaya Pedodonti Kliniğine başvuran genel sağlık durumları, ağız hijyenleri iyi, koopere ve ağzında eksfoliye olma zamanına yaklaşık 1 hafta, 1 ay ve 3 ay kalmış, 1-3 adet aproksimal çürüklü süt 1. molar dişi olan hastalara yapılan restorasyonlar dahil edildi. Rezorbe olmaya başlamış bir süt dişinin eksfoliye olma zamanının, kök 1/3 mesafesini aşan rezorbsiyonlarda radyografik olarak belirlenebileceği ve kök 2/3 rezorbsiyonunu tamamlamış bir dişin eksfoliye olmasına yaklaşık olarak 1-3 ay kaldığı bilindiğinden (8), söz konusu eksfoliasyon süreleri yaklaşık olarak tespit edilmeye çalışıldı. Çalışmanın 1 haftalık kısmına köklerin tümü rezorbe olmuş, fakat sıkı mukoza retansiyonuna sahip dişler dahil edilirken, 1 aylık kısmına ileri derecede kök rezorbsiyonuna sahip dişler, 3 aylık kısmına ise kök 2/3 rezorbsiyonunu tamamlamış dişler dahil edildi. Bu rezorbsiyon evreleri radyografik olarak tespit edildi ve Şimşek ve Durutürk e (9) göre sınıflandırıldı (Tablo 2). Bu sınıflandırmanın, rezorpsiyon derecesine göre 2/B grubuna giren dişler çalışma grubunu oluşturdu. Dişlerin çürük derecesi ise Pitts (10) e göre D3 grubunda olan dişlerden seçildi (Şekil 1). Çalışmaya dahil edilen dişlerdeki çürüklerin ayrıca interkaspal mesafenin 1/3 ünü geçmemiş, dişetinin altına inmemiş ve klinik ve radyografik olarak pulpaya ulaşmamış olması şartı arandı. Sayfa 8

14 DENTİN BAĞLAYICI SİSTEMLERİN ANTİBAKTERİYEL ETKİLERİ Asu ÇAKIR ve ark. Tablo 2. Çürük derinliği ve kök rezorbsiyonu dereceleri ve bu parametrelerin kombinasyonu Araştırma kriterlerine uygunluk gösteren çocukların ebeveynleri çalışma hakkında bilgilendirildi ve Klinik veya Deneysel Çalışmaya Katılmak İçin Bilgilendirilmiş Gönüllü Onayı Formu okutuldu ve yazılı rızaları alındı. Şekil 1. Diş çürüğünün buzdağı Klinik pratiğinde teşhis kriterleri (10). Rutin klinik işlemler ile ilgili dişlerdeki çürük, düşük devirde çalışan el aletine takılı keskin yeni çelik frezlerle temizlendi ve kaviteler keskin elmas frezlerle yüksek turda, su soğutması altında düzeltildi. Daha sonra adı geçen dentin bağlayıcı sistemler üretici firmanın önerileri doğrultusunda kavitelere uygulandı. Tüm gruplarda kompozit rezin (Clearfil AP-X, Kuraray, Osaka, Japonya) ağız spatülü ile 2 mm lik parçalar halinde kavite içerisine yerleştirildi ve 40 sn ışık uygulanarak polimerize edildi. Restorasyon yüzeyleri bitirme frezleri ile düzeltildi ve polisaj lastikleri ile yüzeyler cilalandı. Dişlerin kompozitle restorasyonu tamamlandıktan sonra bireylerin normal beslenme alışkanlıklarına devam edebilecekleri söylendi. Çalışmamızın 1 haftalık örneklerini oluşturacak olan hasta grubunda, kısa süre sonra eksfoliye olacak bir dişe dolgu yapmanın hastada yaratabileceği olumsuz etkileri azaltmak için, hastanın tedavi gerektiren diğer dişlerinin opere edileceği seansta, mümkün olan en kısa sürede söz konusu çalışma restorasyonları pedodonti eğitiminde uzmanlaşmış bir kişi tarafından gerçekleştirildi. Bu şekilde hızlı ve pratik bir müdahaleyle aynı seansta birkaç dolgu yapılarak hastanın psikolojisinin etkilenmemesine gayret edildi. Bir ay ve üç aylık örnekleri oluşturan dişlere sahip hastaların diğer işlemlerine devam edildi ve sık kontrollerle fizyolojik kök rezorbsiyonunun tamamlaması takip edildi. Kontrollerde, hastanın normal eksfoliasyon sürecindeki dişinin, yemek yeme esnasında yutulmasını önlemek amacıyla dişhekimi gözetiminde çekiminin sağlanması amaçlandı. Dişler mukoza retansiyonuyla tutundukları evreye gelince elevatör kullanılarak hafif lüksasyon ile çekildi. Tahmin edilen eksfoliasyon süresinden bir haftalık örneklerde 3 gün, bir aylık örneklerde 10 gün ve 3 aylık örneklerde 1 aydan fazla gecikme olduğunda bu dişler çalışmadan çıkarıldı ve normal eksfoliasyon süresince ağızda bırakıldı. Bir hafta, bir ay ve üç aylık gözlem evrelerini temsilen yerleştirilen dolgular dişlerin yaklaşık olarak bu evrelere denk gelecek şekilde eksfoliye olmalarına göre, örnek sayısı her bir grupta, her bir dentin bağlayıcı sistem için 10 diş olmasına kadar çalışmaya hasta eklenmeye devam edildi. Örneklerin Hazırlanması Histolojik olarak değerlendirilmek üzere, çekilen dişler derhal %10 luk tamponlanmış formaline konuldu. Bir haftalık fiksasyonun ardından, dişler %6 lık nitrik asit içinde yaklaşık olarak 6-8 hafta süreyle dekalsifiye edildi. Dekalsifikasyonun radyografik olarak teyit edilmesinden sonra dişler akan çeşme suyu altında 24 saat boyunca yıkandı. Ardından tüm örnekler dereceli alkollerle ve ksilol serisinden geçirilerek rutin doku takipleri yapıldı (TP 1020, Leica microsystems, Heidelberg, Almanya). Parafinde bloklanan dişlerden mikrotom (RM2125, Leica microsystems, Heidelberg, Almanya) aracılığıyla restorasyon-diş bölgesinden labio lingual doğrultuda 6 µm kalınlığında seri kesitler hazırlandı. Lamlara Sayfa 9

15 DENTİN BAĞLAYICI SİSTEMLERİN ANTİBAKTERİYEL ETKİLERİ Asu ÇAKIR ve ark. alınan kesitler Masson un üçlü boyaması (Masson s trichrome) ve bakteri boyama için fenolsüz modifiye gram boyama ( Gram-color modified phenol-free, Meck, Darmstadt, Germany) ile boyandı. Histolojik olarak incelenmeye hazır hale getirilen preparatlar, ışık mikroskobu (Nikon Eclipse E400, Kawasaki, Kanagawa, Japonya) ile incelendi ve çekilen fotomikrografiler üzerinde görüntü analiz programı Clemex Vision 3.5 (Clemex Technologies, Quebec, Kanada) ile histomorfometrik değerlendirmeler yapıldı. Histolojik değerlendirme Boyanmış kesitler iki araştırmacı tarafından bakteri varlığı açısından Costa ve ark nın (11) belirttiği kriterlere göre değerlendirildi (Tablo 3). Dentin tübüllerinde bakteri varlığı X1000 büyütme ile teyit edildikten sonra, bu bölgenin kavite tabanına olan uzaklığı mikrometrik olarak ölçüldü (12). Tablo 4.Materyallerin uygulanmasından sonra görülen bakteriyel değişiklikler Tüm dentin bağlayıcı sistemlerin uygulandığı, yedi, otuz ve doksan günlük dişlerin gözlemine ait örneklerin tamamında kavite tabanında ve dentin tübülleri içinde bakteri varlığı saptandı (Resim 1, 2). Resim 1. SE uygulanan grubun 30 günlük gözlemine ait örnekte kavite duvarlarında gözlenen bakteriler (Fenolsüz Gram Boyama X1000) Tablo 3. Histolojik değerlendirme kriterleri (11). Gruplar arasındaki farklılıkların istatistiksel olarak anlamlı olup olmadıkları SPSS 10.0 istatistik programında parametrik testlerden, Eşli t Testi (Paired-Samples t Test) ve Duncan Testi (Duncan s Multiple Range Test) uygulanarak değerlendirildi. Bulgular 1. Kavite tabanında ve dentin tübüllerinde bakteri varlığına ilişkin bulgular Tüm gruplardan elde edilen toplu sonuçlar tablo 4 de yer almaktadır. Resim 2. FL Bond uygulanan grubun 7 günlük gözlemine ait örnekte dentin tübülleri içinde zincir şeklinde üremiş gözlenen bakteriler (Fenolsüz Gram Boyama X1000) Sayfa 10

16 DENTİN BAĞLAYICI SİSTEMLERİN ANTİBAKTERİYEL ETKİLERİ Asu ÇAKIR ve ark. 2. Dentin tübüllerinde bakteri varlığına ilişkin histomorfometrik ölçümler Fenolsüz modifiye Gram Boyama ile yapılan histolojik değerlendirmelerde alınan fotomikrograflarda kavite tabanında ve dentin tübüllerinde bakterileri varlığı tespit edildi. Kavite tabanından itibaren bakterilerin dentin tübüllerinde ilerleme miktarının mikrometrik (µm) olarak ölçüm değerleri Tablo 5 de yer almaktadır. Yapılan ölçümlerde bakterinin en fazla ilerlediği grup SE Bond un uygulandığı ve 90 günlük gözlemin yapıldığı gruba ait olup µm lik bir değere sahiptir (Tablo 5). Tablo 5. Bakterilerin dentin tübüllerinde ilerleme miktarına ait mikrometrik bulgular Bakterinin tübül içinde ilerleme miktarında 7 günlük örnekler arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmazken 30 ve 90 günlük örnekler arasında farklılığın anlamlı olduğu saptanmıştır (Tablo 6). Tablo 6. Gruplara göre bakteri ilerleme miktarı (ortalama ve standart hata değerleri) Tartışma Kullanım kolaylıkları, estetik olmaları gibi nedenlerle 1993 ten bu yana kliniklerde yaygın olarak kullanılan self-etching sistemlerde asitleme ve ardından su ile yıkama işleminin olmayışı, içerisinde bakteri bulundurma olasılığı oldukça yüksek olan smear tabakasının ve demineralize dentinin uzaklaştırılmamasına veya restorasyon sonrasında oluşabilecek mikrosızıntı sebebiyle ikincil çürük oluşma olasılığına yol açabilmektedir (3, 5, 13). Restorasyon ömürlerinin ve değişme nedenlerinin araştırıldığı çalışmalarda sekonder çürüğün, restorasyonların yenilenmesindeki en yaygın sebep olduğu bulunmuştur (14, 15). Buradan hareketle geliştirilmeye çalışılan dentin bağlayıcı sistemlerde mikrosızıntıya engel olunması amaçlanmaktadır. Ancak dentin bağlayıcı sistemlerin bağlanma kuvvetleri istenilen düzeye gelse bile uygulayıcı hatalarından kaynaklanan mikro-aralıkların oluşmasına engel olunamayabileceği bildirilmektedir. Bu nedenle son yıllarda gelişen teknolojiyle birlikte self-etching sistemlerde aranılan ideal özelliklerin arasında, bu sistemlerin kavite ve restoratif materyal arasındaki olası bir aralanmaya karşı antibakteriyel özelliğe sahip olmaları bulunmaktadır (4, 16). Bu yüzden yakın zamanda geliştirilmiş olan dentin bağlayıcı sistemlerde, üstün bağlanma kuvvetleri yanında antibakteriyel özellikler de değerlendirilmeye başlanmıştır. Diğer taraftan son yıllarda piyasaya sürülen bu tür materyallerin, süt dişlerinde sergiledikleri antibakteriyel özellikleri sorgulayan kapsamlı araştırmalar mevcut değildir. Bu sebeple bu çalışma kapsamında gerçekleştirilen deneylerde birbirinden farklı üç dentin bağlayıcı sistemin süt dişlerinde olası Sayfa 11

17 DENTİN BAĞLAYICI SİSTEMLERİN ANTİBAKTERİYEL ETKİLERİ Asu ÇAKIR ve ark. antibakteriyel etkinliklerinin değerlendirmesi amaçlanmıştır. Dentin bağlayıcı sistemlerin antibakteriyel aktivitelerinin içerisinde bulundurdukları bazı monomerlerden, flor salınımlarından ve self-etching primerlerin asiditesinden kaynaklanabileceği bildirilmektedir (4,17,18,19,20,21,22,23). Restoratif materyalin mekanik özelliklerini olumsuz yönde etkilemeden rezin yapısına katılabilen bir monomer olan MDPB nin, bakterisidal etki göstermek suretiyle antibakteriyel etkiden sorumlu olduğu ve içinde bulunduğu primer polimerize edildiğinde herhangi bir antibakteriyel bileşen salınımı yapmaksızın dahi antibakteriyel etki gösterdiği iddia edilmektedir (1,4,6,24,25,26). Bu sebeple bu çalışmada, yapısında antibakteriyel bir monomer (MDPB) olan ve olmayan ve flor salınımı yapan, düşük ph ya sahip olan üç farklı dentin bağlayıcı sistem, süt dişlerinde antibakteriyel etkinlik açısından in vivo şartlarda dizayn edilmiş deneylerle değerlendirilmiştir. Çalışmamızda kullanılan farklı dentin bağlayıcı sistemlerin in vivo şartlarda antibakteriyel etkileri histolojik olarak değerlendirilmiş ve olumsuz bir sonuçla karşılaşılmamıştır. Ayrıca süt dişlerinde antibakteriyel özelliği test edilen bu materyallerin arasında antibakteriyel monomer içeren dentin bağlayıcı sistem olan Protect Bond un in vivo şartlarda antibakteriyel etkinliğinin özellikle uzun dönemde diğer materyallerden daha üstün olduğu sonucuna varılmıştır. Süt dişlerinin kök rezorbsiyonu, dişlerin eksfoliasyonu ile sonuçlanan fizyolojik bir olaydır. Bu eksfoliasyon dönemlerinin sürelerinin, hasta yaşı, daimi dişin kök gelişimi ve süt dişi kökünün rezorbsiyonu göz önüne alınarak yapılan klinik ve radyografik muayeneler sonucunda tahmin edilebileceği bildirilmiştir (8, 27). Araştırmamızın in vivo kısmına dahil edilen hastalar, dişlerinin eksfoliasyon sürelerinin bu bilgiler ışığında tahmin edilmesiyle seçilmiş ve genel olarak bu tahminler beklentileri yerine getirmiştir. Süt dişi eksfoliasyonunun çocuğun büyüme-gelişimi ve sistemik durumu ile olan ilişkisi göz önüne alındığında, eksfoliasyon zamanlarında oluşan tahminimiz dışındaki gelişmeler ise ya ilgili dişlerin gözlem sürelerinin, örneğin bir haftadan bir aya veya bir aydan üç aya değiştirilebilmesi esnekliğiyle ya da bu limitleri aşan sürelerde ilgili dişin araştırma kapsamı dışına çıkarılmasıyla, araştırma gidişatını etkilememiştir. Diğer taraftan literatürde in vivo şartlarda farklı materyallerle restore edilen süt dişlerindeki histolojik değişiklikleri inceleyen çalışmalarda ilgili dişler restore edilip daha sonra belirli zamanlarda çekilerek histolojik olarak incelenmiştir. Çehreli ve ark (17), dentin bağlayıcılar kullanılarak yapılan direk pulpa kaplamasına karşı, insan süt dişi pulpasının cevabını araştırdıkları çalışmalarında çürüksüz süt molar dişlerinin bukkal yüzeylerine sınıf V kaviteler açmış ve dişleri restore ettikten 60 gün sonra çekerek histolojik olarak incelemişler ve sonuçta inflamatuar pulpal cevapla karşılaştıkları için total-etch sistemlerin süt dişlerinde kullanılmamalarını tavsiye etmişlerdir. Alaçam (28), amputasyon tedavisinde kullanılan farklı patlara karşı, süt dişlerindeki pulpal cevabı değerlendirmek için yaptığı çalışmada çürüklü süt molar dişlerini kullanmıştır. Dişleri restore ettikten 3, 6, 9 ve 12 ay sonra çekip histolojik olarak incelemişler ve bu materyallerin başarılı olduklarını saptamıştır. Imazato ve ark (12) in vivo şartlarda antibakteriyel monomer MDPB nin antibakteriyel etkinliğini araştırmak için yaptıkları çalışmalarında bu bağlayıcı sistemin antibakteriyel etki gösterdiğini tespit etmişlerdir. Araştırmacılar kontrol materyali olarak LB Bond uygulanan grubun 7 günlük gözlemine ait örneklerde bakteri invazyonunun 30 µm nin üzerine çıkmadığını, 30 günden sonra ise 300 µm den daha derin olduğunu ve invaze olan bakterilerin pulpa odasına ulaştığını gözlemlemişlerdir. MDPB içeren dentin bağlayıcı sistemin uygulandığı grubun örneklerinde ise tüm test periyodu esnasında pulpaya doğru bir bakteri invazyonu gözlememişlerdir. Araştırmacılar aynı çalışmada MDPB içeren dentin bağlayıcı sistemin pulpa-dentin dokusu üzerine olan etkisini de değerlendirmişler ve herhangi bir inflamatuar cevapla karşılaşmadıklarını bildirmişlerdir. Çalışmamızda benzer şekilde üç farklı dentin bağlayıcı sistem çürüklü süt dişlerine uygulandıktan ve restore edildikten yaklaşık 7, 30 ve 90 gün sonra fizyolojik eksfoliasyonlarına yakın zamanda çekilerek histolojik olarak değerlendirilmişlerdir. Çalışmamızın sonucunda örneklerin tamamında bakteri varlığı tespit edilmiş, ancak hiçbir grupta bakteri penetrasyonunun pulpaya ilerleyecek Sayfa 12

18 DENTİN BAĞLAYICI SİSTEMLERİN ANTİBAKTERİYEL ETKİLERİ Asu ÇAKIR ve ark. kadar olmadığı tespit edilmiştir. Bununla birlikte penetrasyon miktarının en az Protect Bond uygulanan dişlerin 90 günlük dönemine ait örneklerde olduğu saptanmıştır. Çoğu çalışmada pulpal enflamasyonun esas nedeninin bakteriyel mikrosızıntı olduğu bulunmuştur (29,30,31). Genellikle dişrestorasyon arayüzünde bakteri varlığı bu bakterilerin pulpaya ulaşması neticesinde pulpa nekrozuna neden olmaktadır (29, 32). Ayrıca Bergenholtz ve ark (33) ve Cox (34) postoperatif hassasiyet, marjinal renklenme, ikincil çürük pulpa inflamasyonu ve pulpa nekrozu, periodontal hastalığın mikrosızıntının komplikasyonları arasında olduğunu bildirmişlerdir. Mantıksal olarak bir çürük lezyonunda dentin tübülleri içinde milyarlarca bakteri bulunduğu bilinmektedir. Buna rağmen pulpa hala sağlıklıdır. Hebling ve ark (30) yaptıkları çalışmada dentin tübüllerinde ve kavite duvarlarında birçok bakteri türünü tanımlamalarına rağmen pulpanın sağlıklı olduğunu bulmuşlardır. Çalışmamızda bu verileri destekler nitelikte tüm örneklerde dentin tübüllerinde ve kavite duvarlarında bakteri varlığı tespit edilmiştir. Diğer taraftan gözlenen bu bakterilerin kavite açıldıktan sonra, kavite tabanı ve duvarlarında kalan veya çürük nedeniyle dentin tübüllerinde ilerlemiş olan daha önceden var olan bakteriler olması muhtemeldir. Çünkü her üç materyalin uygulandığı tüm örneklerde pulpa dokusunun bakteriyel invazyon sonucunda oluşacak inflamatuar reaksiyonlardan bağımsız olarak sağlıklı olduğu tespit edilmiştir. Yedinci günde gözlenen inflamatuar reaksiyonların çürük nedeniyle mevcut bakterilere ve restoratif işlemlerden kaynaklanan travmaya cevaben oluşmuş olmasının kanıtı olarak bu gruplara ait orta ve ileri dönem gözlemlerde pulpa dokularının sağlıklarını korumaları ve temsili dişlerde fizyolojik rezorpsiyonun normal bir şekilde devam etmesi gösterilebilir. Çobanoğlu (35) tez çalışmasında, antibakteriyel monomer içeren ve içermeyen dentin bağlayıcı sistemlerin (Protect Bond ve SE Bond) derin sınıf V kavitelere uyguladıktan sonra kısa ve uzun dönemde pulpa üzerinde oluşturması muhtemel histolojik değişiklikleri araştırmıştır. Çalışma sonucunda her iki bağlayıcı sistemin de kavitelere yerleştirilmesinden sonra kısa ve uzun dönemde pulpada önemli bir inflamatuar cevap oluşturmadıklarını ve sistemlerin pulpa reaksiyonları arasında fark olmadığını bulmuşlardır. Araştırmacı aynı çalışmasında dentin bağlayıcı sistemlerin in vitro şartlarda marjinal bakteri sızıntısı üzerindeki etkilerini de araştırmış ve iki dentin bağlayıcı sistemin de kabul edilebilir bir marjinal kapama sağladığı ve aralarında fark olmadığını saptamıştır. Çalışmamızda küçük çürüklü süt birinci molar dişlere uygulanan dentin bağlayıcı sistemlerin genel olarak pulpa dokusu üzerinde önemli bir inflamatuar cevap oluşturmadığı saptandı. Ancak tüm örneklerde kavite tabanında ve dentin tübüllerinde bakteri varlığı tespit edildi. Bu durumda bu bakterilerin kavite açıldıktan sonra geride kalan bakteriler olduğu mikrosızıntıdan kaynaklanmadığı düşünülmektedir. Imazato ve ark (36), antibakteriyel monomer MDPB içeren dentin bağlayıcı sistemin, polimerizasyondan önce ve sonra antibakteriyel etkinliğinin oldukça yüksek olduğunu saptamışlardır. Diğer taraftan Prati ve ark (37) dentin bağlayıcı sistemlerin polimerize olduktan sonra çoğunun antibakteriyel özellik göstermediklerini bildirmişlerdir. Buradan hareketle bazı dentin bağlayıcı sistemlerin primerleri ve polimerize olmamış bağlayıcı ajanları antibakteriyel etkiye sahipken bağlayıcı ajanları polimerize olduktan sonra bu bileşene komşu yüzeyde herhangi bir bakteri inhibisyonu beklenmemesi gerektiği bildirilmiştir (3,4,5). Ancak MDPB içeren dentin bağlayıcı sistemin kavitede kalan bakterileri öldürdüğü ve polimerizasyondan sonra yüzeyi üzerinde bakteri gelişimini inhibe ettiği bildirilmiştir. Diğer taraftan polimerize edilmiş rezin matrisinin yapısı su emiliminden sonra zayıflar. Hidrofilik monomer içeren dentin bağlayıcı sistemler hidrofobik monomer içerenlerle kıyaslandığında daha az bağlanma dayanımı gösterirler (38,39). Hidrofobik bir monomer olan MDPB nin dentin bağlayıcı sisteme ilave edilmesiyle adezivin hidrofobisitesi artacağından bağlanma arayüzünün de dayanıklılığının artabileceği bildirilmiştir (40). Bu sebeplerle bu dentin bağlayıcı sistemin çürüklerin restoratif tedavisinin başarısında oldukça etkili olacağı umulmaktadır (6,7,12,36,40). Süt ve daimi diş dentinleri arasında pek çok mikro-morfolojik veya kimyasal kompozisyona ait farklılıklar bulunmaktadır. Süt dişlerinin peritubular dentini, daimi dişinkinden 2-5 kat daha kalındır ve daimi diş dentini süt dişi dentininden daha mineralizedir. Süt dişinin Sayfa 13

19 DENTİN BAĞLAYICI SİSTEMLERİN ANTİBAKTERİYEL ETKİLERİ Asu ÇAKIR ve ark. mikromorfolojik analizi dentinal tübüllerin daha az yoğunlukta ve daha küçük çapta olduğunu göstermiştir; bu sebeple süt dişi dentini geçirgenliği daimi dişten daha azdır (41). Ayrıca dentin bağlayıcı sistemlerin süt dişlerinde daimi dişlere kıyasla daha düşük bağlanma dayanımına sahip olmaları, dentin bağlayıcı uygulandıktan sonra oluşan hibrit tabakasının süt dişinde daimi dişe kıyasla daha ince olması gibi sebeplere dayandırılmaktadır (42). Dolayısıyla adeziv restoratif materyalin, daimi dişle kıyaslandığında süt dişinde daha düşük bağlanma dayanımına sahip olduğu bulunmuştur (43,44,45,46). Bu karakteristikler nedeniyle daimi dişler için yeterli olan adeziv materyalin uygulanma basamakları (asit etching, priming, conditioning ve bonding) süt dişi için yeterli olmayabilir (46, 47). Bu durumda restorasyon-süt dişi dentini arayüzünde oluşabilecek mikrosızıntının pulpaya verebileceği zararlı etkiler göz önünde bulundurularak süt dişlerinde uygun dental materyal seçimi büyük önem kazanmaktadır. Diğer taraftan süt dişlerinde koronal pulpanın daimi dişlerden daha geniş ve mine ve dentinin daha ince olması, diş boyutlarının daha küçük olması ve çürüğün daha hızlı ilerlemesinin bu dişlere yapılan restoratif tedavileri güçleştirmektedir (48). Tüm bu problemlerin üstesinden gelmek için, klinik uygulama süresini kısalttığı gibi, etkin bir bağlanma dayanımı yanı sıra, antibakteriyel ve remineralize edici özelliklere de sahip olabilen bir self-etching sistemin kullanılmasının süt dentisyonu restorastif tedavilerinde etkin bir çözüm olabileceği düşünülmektedir. Özellikle selfetching sistemlerin asitleme ve ardından su ile yıkama işlemlerini içermemesiyle daha az teknik hassasiyet gerektirmesi, dolayısıyla da koltuk zamanını azaltması açısından çocuk hastalarda kullanımının oldukça uygun olduğu bilinmektedir (49). Bir diğer önemli husus, antibakteriyel bir sistem veya ajan içermek gibi ilave özelliklere sahip self-etching sistemlerin, içermeyenlere göre fiyat farkına sahip olmamalarıdır. Pedodonti kliniklerinin rutin restoratif materyalleri arasında yer alan kompomerler açısından da bu fiyat farkının olmayışı, gerek kompomerler bünyesinde kullanıma sunulan dentin bağlayıcı sistemler yerine bu sistemlerin kullanılabilmesi, gerekse kompozit restorasyonların da pedodonti kliniklerinde kontrendikasyonlarının olmaması, diğer ürünlere göre ilave avantajlar sunan antibakteriyel dentin bağlayıcı sistemlerin kliniklerde kullanılmalarını cazip hale getirmektedir. Minimal invaziv restorasyonların uygulandığı 21. yüzyılda kavite preparasyonunu takiben, gerek kavitede kalması muhtemel bakterilerin gerekse rezin-dentin arayüzünde oluşabilecek olan mikro-aralıktan sızabilecek bakterilerin neden olabileceği sekonder çürüklerden korunabilmek amacıyla restoratif materyallerin antibakteriyel özellik göstermelerinin oldukça önemli olduğunu düşünmekteyiz. Bu çalışmada yapısında antibakteriyel monomer olan dentin bağlayıcı sistemin, aynı içeriğe sahip olmakla birlikte sadece bu antibakyeriyel monomeri içermeyen ana dentin bağlayıcı sisteme ve flor içeren diğer dentin bağlayıcıya göre arzu edilen özellikleri sergilediği görülmüştür. Sonuç Bu çalışmada, dişlerin tamamında kavite tabanında ve dentin tübülleri içinde bakteri varlığı saptandı. Fakat bakterilerin pulpaya kadar ilerlemediği ve pulpada herhangi bir inflamasyona sebebiyet vermediği gözlendi. Bu durumda tespit edilen bu bakteri varlığının kavite preperasyonundan sonra kavitede kalan veya çürük nedeniyle daha önceden var olan bakteriler olduğu düşünüldü. Bununla birlikte Protect Bond uygulanan dişlerde 90 günlük gözlem yapılan örneklerde bakteri penetrasyon miktarının minimal olduğu saptandı. Kaynaklar 1. Imazato S, Russel R.R.B., McCabe J.F., Antibacterial activity of MDPB polymer incorporated in dental resin. J Dent; 1995;23: Imazato S, Tarumi H, Ebi N, Ebisu S., Cytotoxic effects of composite restorations employing self-etching primers or experimental antibacterial primers. J Dent; 2000;28: Emilson CG, Bergenholtz G., Antibacterial activity of dentinal bonding agents, Quint Int., 1993;24: Imazato S, Imai T, Ebisu S., Antibacterial activity of proprietary self-etching primers. Am. J. Dent.; 1998;11,3, Meiers JC, Miller GA., Antibacterial activity of dentin bonding systems, resin-modified glass ionomers, and polyacid- modified composite resins, Oper. Dent.; 1996;21, Imazato S, Torii M, Tsuchitani Y, McCabe JF, Russell RRB., Incorporation of Bacterial Inhibitor into resin Composite. J Dent Res; 1994;73 (8): Imazato S, Kinomoto Y, Tarumi H, Torii M, Russell RRB and McCabe JF., Incorporation of antibacterial monomer MDPB into dentin primer. J Dent Res; 1997;76(3): Furseth R., The resorption processes of human deciduous teeth studied by light microscopy, microradiography and electron microscopy. Arch Oral Biol Apr; 1968;13(4): Sayfa 14

20 DENTİN BAĞLAYICI SİSTEMLERİN ANTİBAKTERİYEL ETKİLERİ Asu ÇAKIR ve ark. 9. Şimşek Ş, Durutürk L., A flow cytometric analysis of the biodefensive response of deciduous tooth pulpto carious stimuli during physiological root resorption. Archives of Oral Biol.; 2005;50, Pitts NB., Modern concepts of caries measurement, J. Dent. Res. 2004;83: Costa CASC, Nascimento ABL, Teixeira HM., Response of human pulps following acid conditioning and appication of a bonding agent in deep cavities, Dent. Mater., 2002;18; Imazato S, Kaneko T, Takahashi Y, Noiri Y, Ebisu S., In vivo antibacterial effects of dentin primer incorporating MDPB. Oper Dent. 2004;29: Zivkovic S, Bojovic S, Pavlica D., Bacterial penetration of restored cavities, Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod, 2001;21: Özer L, Thylstrup A., What is known about caries in relation to restorations as a reason for replacement? A review. Adv. Dent. Res. 1995;9: Trevor FJ, Mjör A., Restoration longevity and analysis of reasons for the placement and replacemento of restorations provided by vocational dental practitioners and their trainers in the United Kingdom. Quint Int. 1999;30: Bağış YH, Kösem G, Yamanel K., Dentin bonding ajanların streptococcus mutans üzerine antibakteriyel etkilerinin in vitro olarak değerlendirlmesi, A.Ü. Diş Hek. Fak. Derg., 2001;28(3): Çehreli ZC, Atac AS, Sener B., Antimicrobial properties of self-etching primer-bonding systems, Oper. Dent., 2003;28(2); Friedl KH, Schmalz G, Hiller KA., Resin-modified glass ionomer cements: fluoride release and influence on Streptococcus mutans growth. Eur. J. Oral Sci. 1997;105: Herrera M, Castillo A, Bravo M., Antibacterial activity of resin adhesives, glass ionomer and resin-modified glass ionomer cements and a compomer in contact with dentine caries samples. Oper. Dent. 2000;25: Imazato S., Antibacterial properties of resin composites and dentin bonding systems (Review). Dent. Mater.; 2003;19, Kudou Y, Obara K, Kawashima T, Kubota M, Abe S, Endo T, Komatsu M, Okuda R., Addition of antibacterial agents to MMA-TBB dentin bonding systems influence on tensile bond strength and antibacterial effect. Dent Mater J. 2000;19(1): Özer F, Karakaya Ş, Ünlü N, Erganiş O, Ceylan N., Değişik dentin bonding ajanların, bir restoratif ve bir kaide materyalin antibakteriyel aktivitelerinin karşılaştırılması, S.Ü. Dişhek. Fak. Derg., 2002;12(1): Ünlü N, Özer F, Karakaya Ş, Kav K., Posterior restoratif materyallerde antibakteriyel aktivite, Dişhek. Derg., 2003;51: Imazato S, Ehara A, Torii Y, Inoue K and Ebisu S., Antibacterial activity of dentin primers containing MDPB after curing. J. Dent., 1997b ;26, Imazato S, Ebi N, Tarumi H, Russell RRB, KanekoT, Ebisu S., Bactericidal activity and cytotoxicity of antibacterial monomer MDPB, Biomaterials, 1999;20; Imazato S, Kuramoto A, Takahashi Y, Ebisu S, Peters MC., In vitro antibacterial effects of the dentin primer of Clearfil Protect Bond, Dent. Mat., 2006;22, Prove SA, Symons AL, Meyers IA., Physiological root resorption of primary molars J Clin Pediatr Dent.; 1992;16(3): Alaçam A., Endodonti, Barış yayınları, Ankara, Cox CF, Hafez AA, Akimoto N., Biocompatibility of primer, adhesive and resin composite systems on non-exposed and exposed pulps of non-human primate teeth, Am. J. Dent. 1998;10, Hebling J, Giro EMA, Costa CAS., Human pulp response after an adhesive system application in deep cavities. J. Dent. 1999;27: Murray PE, Hafez AA, Smith AJ, Cox CF., Bacterial microleakage and pulp inflamation associated with various restorative materials. Dent. Mater., 2003;18: Cox CF, Keall CL, Keall HJ., Biocompatibility of surface sealed dental materials against exposed pulp, J. Prosthet. Dent. 1987;57: Bergenholtz G, Cox CF, Loesche WJ, Syed SA., Bacterial leakage around dental restorations: its effect on the dental pulp. J. Oral Pathol, 1982;11: Cox CF., Microleakage related to restorative procedures. Proceed. Finnish Dent Soc., 1992;88: Çobanoğlu N (2006) Bir antibakteriyel bonding ajanın pulpa cevabı ve marjinal bakteri sızıntısı üzerine etkilerinin in vivo ve in vitro incelenmesi, Doktora tezi. 36. Imazato S, Kinomoto Y, Tarumi H, Ebisu S, Tay FR., Antibacterial activity and bonding characteristics of an adhesive resin containing antibacterial monomer MDPB, Dental Materials, 2003b;19; Prati C, Fava F, Di Gioia D, Selighini M, Pashley DH., Antibacterial effectiveness of dentin bonding system, Dent Mater; 1993;9: El Zohairy AA, De Gee AJ, Hassan FM Feilzer AJ., The effect of adhezives with various degrees of hydrophilicity on resin ceramic bond durability, Dent. Mater. 2004;20: Mohsen NM, Craig RG, Filisko FE., The effect of moisture on the dielectric relaxation of urethane dimethacrylate polymer and composites, J. Oral Rehabil. 2001;28: Imazato S, Tay FR, Kaneshiro AV, Takahashi Y, Ebisu S., An in vivo evaluation of bonding abilitiy of comprehensive antibacterial adhesive system incorporating MDPB, Dent. Mat., 2007;23: Koutsi V, Noonan RG, Horner JA, Simpson MD, Matthews WG, Pashley DH., The effect of dentin depth on the permeability and ultrastructure of primary molars, Pediatric Dent., 1994;16(1): el-kalla IH, Garcia-Godoy F., Bond strenght and interfacial morphology of compomers in primary and permanent teeth. ASDCJ Dent Child. 1998;65: Bordin-Aykrod S, Sefton J, Davies EH., In vitro bond strengths of the current dentine adhesives to primary and permanent teeth. Dent. Mat., 1992;8(2): Hickel R, Manhart JM., Glass-ionomer and compomers in pediatric dentistry. In: Davidson C.L., Mjor I.A., editors. Advances in glass-ionomer cements. Chicago:Quintessence Publ. Co Hosoya Y, Marshall SJ, Watanabe LG., Microhardness of carious deciduous dentine. Oper. Dent. 2000;25: Ölmez A, Öztas N, Basak F, Erdal S., Comparison of the resin-dentin interface in primary and permanent teeth J. Clinical Pediatric Dent. 1998;22: Nör JE, Feigal RJ, Dennison JB, Edwards CA., Dentin Bonding: SEM comparison of the dentin surface in primary and permanent teeth, AAPD, 1997;19:4: Atkins CO, Rubenstein L, Avent M., Preliminary clinical evaluation of dentinal and enamel bonding in primary anterior teeth, J. Pedod. 1986;10: Nakornchai S, Harnirattisai C, Surarit R, Thiradilok S., Microtensile bond strength of a tota-etching versus selfetching adhesive to caries-affected and intact dentin in primary teeth, JADA, 2005;136: Sayfa 15

21 KAVİTE DEZENFEKTANLARININ MİKROSIZINTIYA ETKİSİ Bayram İNCE ve ark. SINIF II RESTORASYONLARDA KAVİTE DEZENFEKTANLARININ MİKROSIZINTIYA ETKİSİNİN ELEKTRON MİKROSKOBU (SEM) İLE DEĞERLENDİRİLMESİ THE EVALUATION OF EFFECT OF CAVITY DISINFECTANTS ON MICROLEAKAGE IN CLASS II RESTORATIONS UNDER SCANNING ELECTRON MICROSCOPE (SEM) 1 Bayram İNCE, 1 *Mehmet DALLI, 1 Emrullah BAHŞİ, 2 Cafer ŞAHBAZ, 3 Hakan Çolak, 4 Ertuğrul ERCAN, 5 İsmet Rezani TOPTANCI 1 Asist. Prof. Dicle University Dental Faculty Department of Operative Dentistry, Diyarbakır. 2 DDS. Dicle University Dental Faculty Department of Operative Dentistry, Diyarbakır. 3 DDS, Kırıkkale University Dental Faculty Department of Operative Dentistry, Kırıkkale. 4 Assoc. Prof., Kırıkkale University Dental Faculty Department of Operative Dentistry, Kırıkkale. 5 DDS, PhD. Dicle University Dental Faculty Department of Pedodontics, Diyarbakır. Özet Bu çalışmanın amacı, klorheksidin jel kavite dezenfektanın sınıf II kavitelerde self-etching adeziv sistemlerde mikrosızıntı üzerine etkisini değerlendirmekti. Çalışmada ortodontik ve periodontal nedenlerle çekilmiş 90 adet küçük azı dişine standart sınıf II kaviteleri açıldı. Dişler, her grupta 15 kavite olacak şekilde rastgele 6 gruba ayrıldı: Grup 1: Sadece Self-etch (Xeno V) adeziv ajan, grup 2: Chx jel 20 sn ve self-etch adeziv (Xeno V) grup 3: Sadece Self-etch (Clearfil S 3 Bond) adeziv ajan, grup 4: Chx jel 20 sn ve self-etch adeziv ( Clearfil S 3 Bond), grup 5: Sadece Self-etch (G-bond) adeziv ajan, grup 6: Chx jel 20 sn ve self-etch adeziv (G-bond) uygulandı, daha sonra tabakalama yöntemiyle kompozit restorasyonlar yapıldı. Bütün örnekler kez termal siklus işleminden sonra, 24 saat % 0.5 lik metilen mavisi içerisinde bekletildi. Dişler mesio-distal yönde kesildi, mine ve gingival duvarlar 0 ile 4 arasındaki skorlar ile değerlendirildi. Ayrıca, her bir gruptan rastgele 6 örnek seçildi ve rezin-diş sert dokusu ara yüzeyi SEM altında incelendi. İstatistiksel olarak Kruskal Wallis, tek yönlü varyans analizi ve Tukey testleri kullanıldı. Kavite dezenfektanı uygulanmayan gruplar arasında en az gingival ve oklüzal mikrosızıntı skorları grup 3 de görülmekle beraber, grup 1 ve grup 5 arasında istatistiksel olarak fark görülmemiştir. Kavite dezenfektanı uygulanan gruplarda hem gingival hem de oklüzalde istatistiksel olarak fark bulunmamıştır. Kavite dezenfektanları uygulanan ve uygulanmayan gruplar arasında istatistiksel olarak fark bulunmamıştır. Sınıf II kavitelerde klorheksidin jel kavite dezenfektanı olarak uygulanması self-etching adeziv sistemlerde mikrosızıntı üzerine olumsuz bir etki göstermediği tespit edildi. Anahtar Sözcükler: Mikrosızıntı, Kavite dezenfektanı, Sınıf II kavite, Elektron mikroskobu (SEM), self-etch adeziv sistem, klorheksidin jel, termal siklüs, adeziv sistemler, posterior kompozit. Abstract The aim of this study was to evaluate the effect of chlorhexidine gel on microleakage of self-etch adhesive systems in class II cavities. Ninety standard class II cavities were prepared on extracted premolar teeth. Teeth were randomly divided into six groups of 15 specimens each. Group 1: Xeno V was applied, with no cavity disinfectant. Group 2: CHX gel was applied for 20 s, followed by Xeno V. Group 3: Clearfil S 3 Bond was applied, with no cavity disinfectant. Group 4: CHX gel was applied for 20 s, followed by Clearfil S 3 Bond. Group 5: G Bond was applied, again with no cavity disinfectant. Group 6: CHX gel was applied for 20 s, followed by G Bond. All cavities were restored with composite, immersed in distilled water for 24 h, thermocycled 10,000 times, immersed in 0.5% methylene blue for 24 h. Teeth were mesio-distally sectioned; enamel, gingival margins were evaluated and scored from 0 to 4. Six specimens from each group were randomly selected for resin-hard tissue interface examination under SEM. All data were statistically analyzed using Kruskal-Wallis and the Tukey test. Among non-disinfectant groups, group 3 showed the lowest occlusal and gingival microleakage score, no significance was seen between groups 1 and 5. In cavity disinfectant groups, no significance was determined in occlusal and gingival microleakage scores. No significance was determined between the cavity disinfectant and non-disinfectant groups. The application of chlorhexidine gel in class II cavity restorations has no negative effect on microleakage. Key words: Microleakage, cavity disinfectant, class II cavities, scanning electron microscope (SEM), chlorhexidine gel. Introduction The aim in restorative dentistry is to select the ideal material for the purpose of *İletişim Adresi Dr. Mehmet DALLI Dicle Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Diş Hastalıkları ve Tedavisi Anabilim Dalı, 21280, DİYARBAKIR. Tel: Faks: mdalli@dicle.edu.tr gaining good the esthetic, phonetic and functional deficiencies caused by loss of dental structures. Since the materials applied come into contact with soft tissues and fluids in the oral environment, biological compatibility has to be considered in addition to mechanical and physical properties. Compatibility between dental tissue and restorative materials is of critical importance if restorations are to maintain their performances in the long term (1). Weak bonding of restorative material to the dental tissue is one of the main causes of microleakage (2). Sayfa 16

22 KAVİTE DEZENFEKTANLARININ MİKROSIZINTIYA ETKİSİ Bayram İNCE ve ark. Since they are esthetic and economical, composite restorations are widely preferred in class II cavities (3). Restoration success depends on the dentin bonding systems applied. These are materials developed in order to establish adhesion between the composite and dentin(4). These materials prevent microleakage, marginal discoloration, secondary caries and resulting pulpal reactions by hermetically sealing the surface between the cavity wall and restorative material. In addition, they reinforce weakened dental tissues by reducing functional stresses acting on the tooth and restorative materials (5). Clinical success in adhesive procedures depends on the bonding system and technique used (6). Bonding systems are materials consisting of monomer solutions and bond the restorative material and dental tissue through monomer polymerization. As adhesive bonding between the two surfaces develops, adhesion takes place between more complex structures such as enamel-dentin-bond systemcomposite, porcelain and amalgam (7). Dentin bonding systems have been classified in different ways in previous studies. Of these, the classification described by Van Meerbeek et al.(8) in 2001 today enjoys wide scientific acceptance. This is based on the number of steps involved in the application of dentin adhesive agents and on dentin and enamel bonding strategies. The classification is divided into three groups, etch and rinse bonding systems applied with acid etching and rinsing, self-etch bonding systems and glass ionomer bonding systems. In etch and rinse bonding systems, the enamel and dentin surface is etched with a 30%-40% phosphoric acid concentration and then rinsed. In this way, the smear layer is completely cleared after etching and the superficial hydroxyapatite crystals are demineralized. In traditional etch & rinse systems, priming and bonding are performed following the etching process (9). Two-step etch and rinse bonding systems were developed in order to reduce and simplify the stages involved. In these systems the priming and adhesive steps are performed in a single stage, and these are known as one bottle systems. Both two- and three-step adhesives adhere to the dental tissues through the same mechanisms. In the etching stage, the phosphoric acid removes the smear layer, while at the same time exposing the dentin and collagen fibril network to a depth of 3-5 µm. These exposed collagen fibrils constitute a micro-adhesion network, giving rise to micromechanical bonding with the diffusion of the resin over the network (10). Surface roughening and application of acid to the enamel and dentin surface and penetration into the resulting microporous structure of a high flow monomer structure (bonding system) represents the essential mechanism in the adherence of resin-based filling materials to the tooth (8). Self-etch bonding systems, which themselves roughen the dental surface, were developed as an alternative to total etch systems in order to reduce technical clinical sensitivity and duration of application. These dentin bonding systems require no separate etching and rinsing step. In this way, the length of application is shortened, while technical sensitivity and mistakes during application are reduced. These self-etch systems demonstrate their effects by dissolving (11) or modifying (12) the smear layer with acidic monomers. The acidic monomers in the structure of self-etch systems are able to roughen the surface as they etch the enamel and dentin and enter into a reaction on the surface of the dentin layer by penetrating down through the resin smear layer. As a result, the dissolved smear layer and demineralization products are rinsed away, as in etch and rinse systems, and these residues conjugate with the adhesive resin (13). The smear layer is thus modified through monomer infiltration, allowing it to combine with the hybrid layer, and thus becomes an element of the adhesion interspace. Self-etch bonding systems may be classified in two ways. These are known as one- and two-step self-etch adhesive systems, depending on method of application. In twostep systems, hydrophobic resin is applied after the primer containing acidic monomers, while in one-step systems, the acid monomer and bonding resin come in one bottle, meaning that application is reduced to a single step (14). Depending on their ph values, selfetch bonding systems are also classified as strong (ph 1), medium (ph 1.5) or weak (ph 2). Self-etch bonding systems contain selfetch adhesive monomers, transverse bounded monomers and monofunctional monomers. Self-etch adhesive monomers include Sayfa 17

23 KAVİTE DEZENFEKTANLARININ MİKROSIZINTIYA ETKİSİ Bayram İNCE ve ark. carboxylic, phosphoric or dehydrogenphosphate acid groups. Thanks to these groups, self-etch bonding systems provide roughening in dental hard tissues. With the monomers that they contain, they also establish chemical bonding by performing chelation with the inorganic component of dental hard tissues. Water is necessary for ionic bonding, and self-etch bonding systems are therefore generally water-based. Assistant solvents such as acetone and ethanol may also be incorporated in these systems(15). Glass ionomer bonding systems are the only material capable of bonding to the enamel and dentin tissue with no surface preparation to these. Surface preparation with weak polyalcaenoic acid has also been reported to increase adhesion strength significantly. Glass ionomer bonding is achieved through a one- or two-step application. The use of short-term polyalcaenoic acid cleans the surface, removes the smear layer and exposes the collagen fibrils to a depth of µm. The glass ionomer compounds then diffuse to this region and micromechanical bonding results. Chemical adhesion also occurs between the carboxyl groups and the hydroxyapatite Ca ions, and these thus adhere to the collagen fibrils. The main difference between resin based self-etch systems and glass ionomers is that glass ionomers are selfetch systems including polycarboxylic based polymers with a higher molecular weight. This characteristic limits glass ions infiltration capacities and only a very thin hybrid layer forms (17). Studies have reported that microleakage is a significant factor in postoperative sensitivity, secondary decay, pulpal necrosis and pulpal inflammation (17,18,19). Postoperative sensitivity and secondary decay play a major role among the reasons for restoring composite resin again (18,20). Therefore, it is of considerable importance, once the decayed dentin has been removed from the cavity floor and walls, for any residual bacteria left in the smear layer, in the enamel dentin interface region or the dentin tubules to be eliminated (21). Cavity disinfectants (22), acid preparates (23,25), antibacterial materials (26) and laser light are recommended in order to eliminate bacteria and prevent the effects they give rise to; the use of flowable composite bases has been recommended to reduce polymerization-shrinkage associated cavities and to ensure the composite is better adapted to the cavity (27). Studies on the subject have recommended the use of restorative materials with antibacterial properties or cavity disinfectants in order to prevent residual decay of bacterial origin (28,30). Researchers have tested several chemical substances containing iodine, hydrogen peroxide, EDTA, sodium hypochlorite (NaOCl) and chlorhexidine digluconate as cavity disinfectants over the last 20 years (31,32). Chlorhexidine is an antibacterial that has been widely used in dentistry, as well as medicine, since the 1970s (33). This agent affects bacterial metabolic activity and is bacteriostatic at low concentrations while it plays a bactericidal role irreversibly precipitating the cellular content at high concentrations (34). Chlorhexidine reduces the levels of certain sensitive (chlorhexidine-sensitive) micro-organisms, particularly Streptococcus mutans (35). Chlorhexidine comes in toothpaste form (0.4%), as a mouthwash (0.12% and 0,2%), a gel (1%) and as a varnish (1%, 10%, 20% and 35%)(33). This study evaluated the effect of chlorhexidine gel cavity disinfectant on microleakage in class II cavities by comparing self-etch adhesive systems. Materials And Methods Ninety decay-free premolar teeth were used. Post-extraction, tissues above the roots were removed using a scaler, and then were stored in saline solution at room temperature. Each tooth was sectioned mesio-distally by a single researcher, and standard class II cavities were prepared with a diamond burr (835/008-3 ML, Diatech Dental AG, Heerbrugg) under water cooling in such a way as the gingival margin was 1 mm above the enamel-dentine margin. The occlusal width of the cavity was 1/3 of the distance between the tubules while the width in the proximal region was 1/3 of the bucco-lingual distance, and cavity depth was prepared so as to extend beneath the enameldentine margin. Care was taken that the gingival margin should be of such a width as to Sayfa 18

24 KAVİTE DEZENFEKTANLARININ MİKROSIZINTIYA ETKİSİ Bayram İNCE ve ark. include both enamel and dentin. No beveling was applied to the cavities enamel margins. Teeth were then randomly assigned into groups of 15 teeth each: Group 1: Self-etch (Xeno V) adhesive was applied. This group was taken as the control group. No cavity disinfectant was applied to the class II cavity surface. A self-etch bonding system (Xeno V- Dentsply DeTrey, Konstanz, Germany) was applied to the dentin surfaces. Excess solvent was removed using an air spray and polymerization was performed using an LED (Light Emitting Diode -Elipar Freelight, 3M ESPE, Germany) light source for 10 s at a power of 1000 mw/cm2. Quixfill posterior composite (Xeno V- Dentsply DeTrey, Konstanz, Germany) was then applied as restorative material and polymerized for 20 s with an LED. Group 2: Following the application of CHX gel for 20 s, self-etch adhesive (Xeno V) and Quxfill posterior composite (Xeno V- Dentsply De Trey, Konstanz, Germany) were applied as in group I. Group 3: Following the preparation of class II cavities, an adhesive system (Clearfil S 3 Bond-Kuraray Dental, Izmir, Turkey) was applied and maintained for 20 s, after which it was dried under pressurized air for 5 s and light polymerized for 20 s with an LED (Light Emitting Diode -Elipar Freelight, 3M ESPE, Germany). Composite (Clearfıl Photo Posterior- Kuraray Dental Izmir, Turkey) was used in line with the manufacturer s recommendations. Group 4: CHX gel was applied for 20 s, after self-etch adhesive (Clearfil S 3 Bond) and composite were applied as in group 3. Group 5: Once the class II cavity had been prepared self-etch (G bond-gc Corporation, Tokyo, Japan) adhesive was applied for 30 s and left for 20 s to apply a single layer. It was then dried for 5 s under pressurized air and light polymerized for 20 s using an LED (Light Emitting Diode -Elipar Freelight, 3M ESPE, Germany). Composite (Gradio direct posterior-kuraray Dental Izmir, Turkey) was applied in line with the manufacturer s recommendations. Group 6: CHX gel was applied for 20 s, after which G-bond adhesive and composite restoration were applied as in group 5. Once all restorations had been completed, finishing and polishing were performed under water cooling with the help of fine grain diamond friezes and aluminum oxide coated disks (Sof-Lex, 3M ESPE, St. Paul, MN, USA). Following the finishing and polishing procedures, teeth were first kept in a stove for 24 h at 37 ºC and 100% humidity. Teeth were then thermocycled 10,000 times for 30 s at 5 ± 2 ºC and 55 ± 2 ºC. Two layers of nail polish were applied to the surfaces of all teeth, in such a way that areas up to 1 mm from restorations would remain exposed. Teeth were then kept for 24 h in a 0.5% methylene solution in a stove at 37 C. In order to be able to investigate microleakage, teeth were divided into two, vertically, along the mesio-distal aspect under water cooling with the help of a 0.2 mm diamond separator (Isomet, Buehler Ltd, Lake Bluff, IL, USA). Dye infiltration at the cavity margins was scored under x14 magnification under a stereo microscope (Olympus Co., Tokyo, Japan) (Figures 1-6). Specimens given different scores by the two observers were again evaluated by both together and a single score eventually agreed and recorded for each specimen. Microleakage scoring in class II cavities was performed as follows (36) (Figure 1): 0 = No dye leakage 1 = Dye leakage in up to half of the cavity wall 2 = Dye leakage in all of the cavity wall 3 = Dye leakage in the cavity walls and cavity roof 4= Dye leakage partly or completely extending to the pulp Figure 1: Analysis of microleakage scores Six teeth were selected at random from each group in order to examine the hard tissue Sayfa 19

25 KAVİTE DEZENFEKTANLARININ MİKROSIZINTIYA ETKİSİ Bayram İNCE ve ark. tissue-restoration interface under a scanning electron microscope (SEM (JSM-5300; JEOL, Tokyo, Japan). Before analysis under SEM, specimens were kept in 6 N (6 mol/l) HCl for 5 s, and then for 5 min in 5% hydrogen peroxide and coated with Au-Pd in an ion coating unit (SEM Coating Unit E 500, POLARON Equipment Limited, Barcelona, Spain). Figure 4: Group 3, Clearfil S 3 Bond and photo posterior composite restoration group gingival and occlusal microleakage value =0 (x15) Figure 2. Group 1 (Xeno V and Quxfill posterior composite) self-etch adhesive composite restoration group gingival and occlusal microleakage value =0 (x15) Figure 5: Group 4, CHX gel Clearfil S 3 Bond and photo posterior composite restoration group gingival and occlusal microleakage value =0 (x15) Figure 3: Group 2, CHX gel Xeno V and Quixfill posterior composite restoration group gingival and occlusal microleakage value =0 (x15) Figure 6: Group 5 G bond and gradia direct posterior composite restoration group gingival and occlusal microleakage value =0 (x15) Sayfa 20

26 KAVİTE DEZENFEKTANLARININ MİKROSIZINTIYA ETKİSİ Bayram İNCE ve ark. They were subsequently photographed once the surface morphology (hybrid layer, adhesive layer, tag and gaps) between the tooth hard tissue and restorative material had been examined under SEM (Figures 7-13). Figure 9: Group 2 SEM image (1500X) Figure 7: Group 6, CHX gel G-bond and gradia direct posterior composite restoration group gingival and occlusal microleakage value =0 (x15) Figure 10: Group 3 SEM image (1500X) Figure 8: Group 1 SEM image (1500X) Figure 11: Group 4 SEM image (1500X) Sayfa 21

27 KAVİTE DEZENFEKTANLARININ MİKROSIZINTIYA ETKİSİ Bayram İNCE ve ark. was applied, while no difference was determined between groups 1 and 3, the other groups in which no disinfectant was employed (p>0.05) (Table 1). There was no difference between the groups in terms of gingival margins (p>0.05). Figure 12: Group 5 SEM image (1500X) Table 1: Occlusal and gingival microleakage scores for all groups Figure 13: Group 6 SEM image (1500X) Results Microleakage scores on the basis of the margins and adhesive systems and restorative materials used in the study are shown in Table 1. Kruskal-Wallis test results showed no significant differences in microleakage values in the different cavity disinfectant groups (p>0.05) Less microleakage was observed in the groups with no disinfectant procedure compared to those with disinfectant (p<0.05). Greater microleakage was recorded in the gingival margins compared to the enamel in all groups (p<0.05). At analysis of restorations occlusal regions, the lowest microleakage was observed in group 3, in which no disinfectant No statistical difference was determined between the three different bonding systems at comparison of the gingival margins (p>0.05). No statistically significant difference was also established between gingival and occlusal values in any group. Although greater microleakage was observed in the groups in which no disinfectant was applied, the difference was not statistically significant. Discussion With the greater acceptance of conservative cavity preparations in modern dental practice, the importance of minimally invasive technique has increased and the sphere of use of resin-based restorative materials has expanded (35). In addition, residual bacteria in the cavity and secondary decay arising as a result of inadequate bonding Sayfa 22