thanks to 1.9 points increase, despite previously falling under 50 reference points.

Transkript

1 EKİM / OCTOBER 2016

2

3 SAMEKS PUMAX Sanayi sektöründe yeni siparişlerin hızlı bir şekilde artması Bileşik Endeksteki yükselişin belirleyicisi olurken, hizmet sektörü referans değerin altında kalmasına karşın önceki aya göre toparlanma belirtisi göstermiştir. Böylece SAMEKS Bileşik Endeksi Ekim ayında 51,2 puana yükselmiştir. SAMEKS Bileşik Endeksi yılı Ekim ayında, bir önceki aya göre 2,5 puan artarak 51,2 puana yükselmiştir. Endekste gözlenen bu artışta, sanayi sektörünün önceki aya göre 4,1 puan artış kaydederek 55,6 seviyesine yükselmesi etkili olurken, hizmet sektörü ise 50 referans puanının altında seyretmesine karşın önceki aya göre 1,9 puan artarak sektördeki toparlanmaya işaret etmiştir. Böylece SAMEKS Bileşik Endeksi, 51,2 puanlık değeriyle 50 referans puanını üzerinde yer almış ve 2016 yılı Ekim ayında ekonomik aktivitenin canlılığına işaret etmektedir. 1.Sanayi Sektörü SAMEKS Endeksi SAMEKS Sanayi Endeksi, 2016 yılı Ekim ayında, bir önceki aya göre 4,1 puan artarak 55,6 seviyesine yükselmiştir. Yeni Sipariş (7,8 puan), Tedarikçilerin Teslimat Süresi (5,5 puan), Satın Alım (3,5 puan) ve Üretim (1,5 puan) alt endeksinde gözlenen artışlar, sanayi sektöründeki hızlanmanın en önemli belirleyicileri olurken, While the rapid increase in new orders in the industry sector is the indicator of increasing Composite Index, the service industry is showing signs of month-on-month recovery, despite falling under the reference value. Therefore, the PUMAX Composite Index increased to 51.2 in October. The PUMAX Composite Index 1 rose to 51.2 in October 2016 with a 2.5-point increase compared with the previous month. While this increase in the index is observed partly due to the fact that the industry sector rose to 55.6 by increasing 4.1 points compared to the previous month, the service industry is showing signs of month-on-month recovery in the overall industry thanks to 1.9 points increase, despite previously falling under 50 reference points. Therefore, the PUMAX Composite Index performed above 50 reference points with a 51.2 value indicating that the economic activity continued its vitality in October PUMAX Industry Sector Index The PUMAX Industry Sector Index rose to 55.6 in October 2016 with a 4.1-point increase compared to the previous month. Increases observed in the New Orders (7.8 points), Suppliers Delivery Time (5.5 points), Purchasing (3.5 points) and Production (1.5 points) sub-indexes are the most important indicators of the ac- 1 Arındırılmamış verilere göre hesaplanmıştır. 1 Calculated according to unadjusted data. 4 5

4 Nihai Mal Stoku (5,8 puan) ve İstihdam (1,3 puan) alt endekslerindeki azalışlar, endeksteki artışı sınırlandırmıştır. Sanayi sektöründe, önceki aya göre yeni siparişlerin hızlı bir şekilde artış kaydetmesiyle girdi alımları ve üretim hızlanmıştır. Nihai mal stokunda gözlenen sert azalma ise firmaların mevcut stoklarını eritmeyi tercih ettiğine ve böylece girdi alımlarını sınırladıklarına işaret etmektedir. İstihdam alt endeksi ise 46,5 puana gerileyerek sektördeki işgücü kaybının sürdüğünü göstermektedir. Böylece SAMEKS Sanayi Endeksi 50 referans puanının üzerindeki seyrini sürdürmüş ve sanayi sektöründe çarkların dönmeye devam ettiğini göstermiştir. b. Yeni Sipariş Sanayi sektörüne ait Yeni Sipariş alt endeksi, Ekim ayında bir önceki aya göre 7,8 puan artarak 55,6 seviyesine yükselmiştir. Yeni Siparişlerde gözlenen bu hızlı artış, sektördeki ivmelenmenin temel belirleyicisi olmuştur. c. Satın Alım celeration in the industry sector. However, decreases in the Final Good Inventory (5.8 points) and Employment (1.3 points) sub-indexes have limited this acceleration in the index. Input purchases and production in the industry sector have gained momentum whereby the rapid month-on-month increase in new orders. The sharp decrease observed in the final good inventory, on the other hand, indicates that firms prefer to deplete their current stocks, thus limit their input purchases. The employment sub-index regressed to 46.5 points to indicate that the workforce loss in the sector continues. Therefore, the PUMAX Industry Index has continued to be above 50 reference points, which implies that the wheels in the industry sector continue to spin. b. New Orders The New Orders sub-index of the industry sector rose to 55.6 in October 2016 with a 7.8-point increase compared with the last month. The rapid increase in the New Orders is the fundamental determinant of the momentum in the industry. c. Purchasing Sanayi sektörüne ait Satın Alım alt endeksi, Ekim ayında bir önceki aya göre 3,5 puan artarak 60,1 seviyesine yükselmiştir. Böylece girdi alımları son 5 ayın en yüksek değerine ulaşmıştır. The Purchasing sub-index of the industry sector rose to 60.1 in October 2016 with a 3.5-point increase compared with the previous month. Thus, input purchases rose to the highest value within the last 5 months. a. Üretim a. Production Sanayi sektörüne ait Üretim alt endeksi, Ekim ayında bir önceki aya göre 1,5 puan artarak 55,9 seviyesine yükselmiştir. Üretimde gözlenen bu hızlanma, Yeni Siparişlerde meydana gelen 7,8 puanlık artış tarafından belirlenmiştir. d. Nihai Mal Stoku The Production sub-index of the industry rose to 55.9 in October 2016 with a 1.5-point increase compared with the previous month. This acceleration in production is facilitated by 7.8 points increase in the New Orders. d. Final Good Inventory Sanayi sektörüne ait Nihai Mal Stoku alt endeksi, Ekim ayında bir önceki aya göre 5,8 puan azalarak 53,1 seviyesine gerilemiştir. Stoklardaki bu azalma, firmaların Ekim ayında üretimlerini mevcut stoklarını tüketerek artırdığına işa- Final Good Inventory sub-index of the industry sector fell to 53.1 in October 2016 with a 5.8-decrease compared with the previous month. This decrease in in the stocks indicates that firms increased their production by depleting their ret etmektedir. current stocks in October. 6 7

5 Ekim ayındaki 49,3 puanlık değeriyle SAMEKS Hizmet Endeksi, 50 referans değeri altındaki ployment (3.3 points) has limited the overall increase in the index. e. Tedarikçilerin Teslimat Süresi Sanayi sektörüne ait Tedarikçilerin Teslimat Süresi alt endeksi, Ekim ayında bir önceki aya göre 5,5 puan artarak 54,5 seviyesine yükselmiştir. Ekim ayında katılımcıların %82 si teslimat sürelerinde önemli bir değişim olmadığını ifade etmiştir. seyrini dördüncü aya taşımıştır. Sektöre ait iş hacmindeki yavaşlama Ekim ayında da sürerken; girdi alımlarındaki artışın devam etmesi, iş hacminin önümüzdeki aylarda hızlanacağına işaret etmektedir. Hizmet sektörüne ilişkin istihdamın 3,1 puan azalarak yeniden 50 referans değerini altına inmesi ise sektöre ilişkin olumsuz bir tablo sunmuştur. Böylece SAMEKS Hizmet Endeksi geçmiş üç ayda olduğu gibi Ekim ayında da 50 referans puanının altında kalmış, buna karşın önceki aya göre 1,9 puan artarak sektördeki nisbi toparlanmaya işaret etmiştir. e. Suppliers Delivery Time Suppliers Delivery Time sub-index of the industry sector increased to 54.5 in October 2016 with a 5.5-point increase compared with the previous month. 82% of the participants stated that there was not any considerable change in the delivery times during October. With its 49.3-point value in October, the PUMAX Service Sector Index has continued to be under the 50 reference points in four consecutive months. While the deceleration in the business volume in the sector went on in October, the continued increase in input purchases indicates that the business volume will rise in the next months, as well. On the other hand, the fact that the level of employment in the service industry fell under 50 reference points again by decreasing 3.1 points reveals a negative picture for the industry. Therefore, the PUMAX Service Sector Index remained under 50 reference points in October, as in the previous three months; however it signals a relative recovery in the sector by 1.9-points increase compared to the previous month. f. İstihdam a. İş Hacmi f. Employment Sanayi sektörüne ait İstihdam alt endeksi, Ekim ayında bir önceki aya göre 1,3 puan azalarak 46,5 seviyesine gerilemiştir. Böylece sektörde Eylül ayında başlayan istihdam kaybı Ekim ayında da sürmüştür. 2. Hizmet Sektörü SAMEKS Endeksi SAMEKS Hizmet Endeksi; 2016 yılı Ekim ayında, bir önceki aya göre 1,9 puan artarak 49,3 değerine yükselmiştir. İş Hacmi (3,4 puan), Satın Alım (1,8 puan) ve Nihai Mal Stoku (4,6 puan) alt endekslerinde gerçekleşen artışlar, hizmet sektöründeki toparlanmanın en önemli belirleyicileri olurken, İstihdam (3,3 puan) alt endeksinin azalışı endeksteki artışı sınırlandırmıştır. Hizmet sektörüne ait İş Hacmi alt endeksi, Ekim ayında bir önceki aya göre 3,4 puan artarak 46,5 seviyesine yükselmiştir. Girdi alımlarında gözlenen 1,8 puanlık artış iş hacmindeki yavaşlamayı sınırlandırmıştır. Employment sub-index under the industrial sector fell to 46.5 in October 2016 with a 1.3-point decrease compared with the previous month. Thereby, the loss in employment that started in September continued during October, as well. 2. PUMAX Services Sector Index The PUMAX Services Sector Index rose to 49.3 in October 2016 with a 1.9-point increase compared with the previous month. While the increases in the sub-indexes of Business Volume (3.4 points), Purchasing (1.8 points) and Final Good Inventory (4.6 points) are the most significant determinants of the service industry s recovery, the decreases in the sub-index Em- a. Business Volume The Business Volume sub-index of the services sector rose to 46.5 in October with a 3.4-point increase compared with the previous month. 1.8-points increase in the input purchases limited the deceleration in the business volumes. 8 9

6 b. Satın Alım Hizmet sektörüne ait Satın Alım alt endeksi, Ekim ayında bir önceki aya göre 1,8 puan artarak 52,8 seviyesine yükselmiştir. Girdi alımlarındaki artışa karşın iş hacmindeki durgunluğun sürmesi, firmaların nihai mal stokunun artmasına neden olmuştur. b. Purchasing The Purchasing sub-index of the services sector rose to 52.8 in October with a 1.8-point increase compared with the previous month. Despite increasing input purchases, the continued stagnation in business volumes resulted in augmentation of final good inventories in firms. e. İstihdam c. Employment Hizmet sektörüne ait İstihdam alt endeksi, Ekim ayında bir önceki aya göre 3,3 puan azalarak 47,3 seviyesine gerilemiştir. Hizmet sektörü genelinde son 4 aydır gözlenen durgunluğun istihdama olumsuz yansıdığı görülmektedir. Employment sub-index under the service sector fell down to 47.3 in October with a 3.3-point decrease compared with the previous month. It is observed that the general stagnation in the last 4 months in the service sector has had negative impact on the employment. c. Nihai Mal Stoku Hizmet sektörüne ait Nihai Mal Stoku alt endeksi, Ekim ayında bir önceki aya göre 4,6 puan artarak 51,9 seviyesine yükselmiştir. İş hacminde gözlenen yavaşlamanın Ekim ayında da sürmesi, firmaların bu dönemde stoklarının artmasına neden olmuştur. YORUM: Yılın 3. çeyreğini 47,8 puan ortalamasıyla 50 referans değerinin altında tamamlayan SAMEKS Bileşik Endeksi, hükümetin iç tüketimi canlandırmaya yönelik aldığı tedbirlerin de etkisiyle, Ekim ayında 51,2 puana yükselerek son çeyrekte ekonomik aktivitenin toparlandığına işaret etmektedir. a. Final Good Inventory Final Good Inventory sub-index of the services sector increased to 51.9 in October with a 4.6-point increase compared with the previous month. Continued stagnation in business volumes in October, too, resulted in an increase in the firms stocks. COMMENT: Completing the 3rd quarter of the year with 47.8 points in average to fall below the 50 reference points, the PUMAX Composite Index increased to 51.2 points in the last quarter with the help of the government initiatives to revitalize domestic consumption, and this indicates recovery in economic activity. Sanayi sektöründeki artışın sürmesi ekonomik aktivitedeki canlılığın temel belirleyicisi olurken, hizmet sektöründe Temmuz ayı itibariyle başlayan durgun- While continued increase in the industry sector is the fundamental indicator of buoyancy in economic activities, the stagnation that started in September in d. Tedarikçilerin Teslimat Süresi Hizmet sektörüne ait Tedarikçilerin Teslimat Süresi alt endeksi, Ekim ayında bir önceki aya göre 1,9 puan artarak 51,1 seviyesine yükselmiştir. Eylül ayında katılımcıların %73 ü teslimat sürelerinde önemli bir değişim olmadığını ifade etmiştir. luk Ekim ayında da sürmüştür. Bununla beraber, hizmet endeksinin önceki aya göre 1,9 puan artış kaydetmesi, sektördeki yavaşlamanın hız kaybettiğini göstererek endeksin önümüzdeki aylarda yeniden artış trendine geçeceğinin sinyalini vermiştir. b. Suppliers Delivery Time Suppliers Delivery Time Sub-index of the services sector increased to 51.1 in October with a 1.9-point increase compared with the previous month. 73% of the participants stated that there was not any considerable change in the delivery times during October. the service sector went on during October. Nonetheless, 1.9-point increase in the service index compared with the previous month signals that the stagnation in the sector has slackened and that the index will start to increase again in the next months

7 VERİ DERLEME VE HESAPLAMALAR SAMEKS kapsamında aylık olmak üzere sanayi ve hizmet sektörleri için iki ayrı anket formu düzenlenmiştir. Sanayi ve imalat sektörü anketi 6; hizmet sektörü anketi ise 5 sorudan oluşmaktadır. Sanayi ve imalat sektörü anketi, üretim, yeni sipariş, satın alınan hammadde, stoklar, teslimat süresi ve çalışan sayısına ilişkin değerlendirmeleri içermektedir. Hizmet sektörü anketi ise iş hacmi, satın alım, stoklar, teslimat süresi ve çalışan sayısına ilişkin değerlendirmeleri kapsamaktadır. Endekse kaynak olan anketler, her ayın sinde belirlenen örnek grubunun satın alma müdürlerinin profesyonel çağrı merkezince telefonla aranmasıyla hayata geçirilir. SAMEKS endeksini oluşturan ham veriler, bu kapsamda düzenlenen ankete katılan işyerleri satın alma müdürlerinin sorulan sorulara verdiği, içinde bulunulan aya dair arttı/azaldı/değişmedi cevaplarından oluşmaktadır. Örneklem büyüklüğü hizmet ve sanayi sektörlerinin ekonomideki ağırlıklarını da yansıtan bir karışımdaki 500 ü aşkın şirketten oluşmaktadır. Bu veriler daha sonra şirketin sağlığının farklı yönlerini ölçen aylık alt endekslerin oluşumunda kullanılmaktadır. Alt endekslerin her biri, soruya arttı cevabı verenlerin yüzdesiyle değişmedi cevabı verenlerin yüzdesinin yarısının toplamı ile oluşan 0 ile 100 arasındaki yayılım değerleridir. Örneğin arttı ve azaldı diyenlerin sayısı eşitse, bu yayılım değeri 50 olacaktır. Bu hesaplama, göstergelerin aynı yönlü olmaları için, tedarik teslim süreleri endeksi hesaplanırken azaldı diyenlerin yüzdesi ile yapılmaktadır. Bu alt endekslerin her biri, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından da kullanılan iş günü etkilerinden arındırma yöntemiyle düzeltilmiştir. Bu değerlerde 50 nin üzerinde bir okuma son ayda bir gelişim ve iyiye gidiş, 50 altındaki değerler ise durumda kötü yönde bir hareket olarak algılanır. SAMEKS sanayi ve hizmet endeksleri, kendileri ile ilgili alt endekslerin belli bir yüzdeye göre ağırlıklandırılması ile oluşturulmuştur. Bu ağırlıklar, alanında uzman akademisyenlerin profesyonel satın alma müdürleri ile yaptıkları odak grubu çalışmaları ve her bir göstergenin şirket sağlığı için önemini ölçen anketler sonucu karar verilmiş; kullanım kolaylığı için yuvarlatılmış değerler belirlenmiştir. SAMEKS Bileşik Endeksi ise, hizmet ve sanayi endekslerinin her bir sektörün Türkiye Gayri Safi Milli Hasılası (GSMH) içindeki göreceli ağırlıklarına göre alınan ortalaması ile belirlenmiştir. Bu değerler GSMH toplamından tarım sektörünün çıkarılmasından sonra hizmet ve sanayi sektörlerinin ekonominin geri kalanındaki ağırlıklarıdır. DATA COMPILATION AND CALCULATION Two separate questionnaires were prepared monthly for the industry and services sectors by PUMAX. The Industry and manufacturing sector survey includes 6 questions whereas the services sector survey consists of 5 questions. The industry and manufacturing sector survey includes an assessment of production, new orders, purchased raw materials, inventories, delivery times and the number of employees. The services sector survey covers business volume, purchases, inventories, delivery times and the number of employees. Surveys that contribute to the Index are conducted through the phone conversations on 20 th 21 st and 22 nd day of each month between the call centers and purchasing managers chosen for the sample group. Raw data that make up the PUMAX index are, in this context, based on the answers of increased/decreased/steady given by the surveyed purchasing managers of from different companies. Sample size consists of a mixture of over 500 companies reflecting the weight of services and industry sectors in the economy. These data are later used when forming monthly sub-indexes which measure different aspects of a company s health. Each sub-index is the spread value between reached by adding half the percentage of those who answers the question as increased and steady. For instance, such a spread value would be 50 if those who replied increased would be equal to those who replied decreased. This calculation is conducted with the percentage of those who reply decreased in supply delivery time index calculation so that indicators are in the same direction. Each sub-index was adjusted with a method, also applied by the Central Bank of the Republic of Turkey, to remove working day effects. A value of over 50 means an improvement and upturn in the past month whereas one below 50 indicates a negative change. PUMAX industry and services indices were created by weighting of relevant sub-indices pursuant to a certain percentage. Ratios were decided as a result of focus group studies conducted by specialist academics with professional purchasing managers and surveys which measure the importance of each indicator for the health of a company. Values were rounded for ease of use. PUMAX Composite Index, on the other hand, was determined with the average of relative weights of the services and industry indices in the Gross National Product (GNP). These values refer to the weight of the services and industry sectors in the rest of the economy after exclusion of the agricultural sector from the total GNP

8 DÜNYA EKONOMİSİ 2016 yılı Ekim ayında; ABD ekonomisinde açıklanan güncel veriler faiz artırımı konusunda FED in elini güçlendirirken, Avro Bölgesi nde toparlanma sürecinin hızlandığı, Çin ekonomisinde ise istikrarlı büyümenin sürdüğü görülmektedir. ABD ekonomisinde Ekim ayına ait imalat PMI verisi 53,2 puanda gerçekleşerek ülkede ekonomik aktivitenin canlılığına işaret etmiştir. Buna ek olarak; işsizlik maaşı başvurularının dip yapması ve yıllık enflasyonun %1,5 ile son 2 yılın en yüksek seviyesine ulaşması, FED in Aralık ayında faiz artırımına gideceğine dair piyasa beklentilerini %70 seviyesine yükseltmiştir. Avro Bölgesi nde imalat PMI verisinin yılın en hızlı artışını gerçekleştirerek 53,7 puana yükselmesi, Bölge de ekonomik toparlanma sürecinin yılın son çeyreğinde hızlandığına işaret etmektedir. ECB nin Ekim ayında gerçekleştirdiği toplantıda mevcut faiz oranlarında ve varlık alımı programında herhangi bir değişime gitmemesi ise Bölge ekonomisine ilişkin risklerin henüz tamamen ortadan kalkmadığına ve ihtiyatlı tavrın süreceğine işaret etmektedir. Çin ekonomisinin 2016 yılının 3. çeyreğinde piyasa beklentilerine uygun şekilde %6,7 büyümesi, istikrarlı büyümenin sürdüğünü ve yılsonu büyüme hedefinin tutturulacağını göstermektedir. Ülkede kamu harcamaları ve yatırımların büyümeyi desteklediği görülürken, büyüme verisiyle birlikte finansal risklerin azalacağına dair piyasa beklentileri artış kaydetmiştir. Özetle, küresel ekonomide ılımlı toparlanma sürecinin Ekim ayında da devam ettiği görülmektedir. IMF nin açıkladığı Küresel Ekonomik Görünüm raporunda küresel büyümeye ilişkin yaptığı tahminlerde herhangi bir değişikliğe gitmeyerek 2016 yılı tahminini %3,1 olarak teyit etmesi ılımlı toparlanmayı teyit ederken, bu dönemde gelişmekte olan ülkelerin gelişmiş ülkelere kıyasla daha hızlı büyüyeceği öngörülmektedir. TÜRKİYE EKONOMİSİ Yılın son çeyreğinin ilk ayı geride kalırken, Türkiye ekonomisine ilişkin açıklanan güncel veriler, 27 çeyrektir süregelen pozitif büyüme sürecinin sürdüğüne işaret etmektedir. Temmuz ayında artış beklentisinin aksine yıllık bazda %4,6 azalan ve böylece 17 aylık artış trendi kesintiye uğrayan sanayi üretimi, Ağustos ayında yeniden artışa geçmiş ve beklentileri aşarak yıllık bazda %2,2 artmıştır. Böylece 3. çeyreğe kötü başlayan sanayi üretimi, Ağustos ayında bu kötü başlangıcı nispeten telafi etmiştir. Ağustos ayında ihracat %7,7 artarak 11,9 milyar dolara yükselirken, ithalat da %3,7 artarak 16,6 milyar dolar olarak gerçekleşmiş, böylece Ağustos ayında dış ticaret açığı %5,3 azalarak 4,7 milyar dolara gerilemiştir. Buna bağlı olarak Ocak-Ağustos döneminde dış ticaret açığı %17,3 azalmıştır. Dış ticaret açığındaki gerilemenin etkisiyle, yılın ilk sekiz ayına ait cari işlemler açığı, önceki yılın aynı dönemine göre 1,2 milyar dolar azalarak 23,5 milyar dolara gerilemiştir. Yıllıklandırılmış bazda cari işlemler açığı ise 31,0 milyar dolara gerilemiş ve 12 ay öncesine göre 7,9 milyar dolar azalmıştır. WORLD ECONOMY It is observed that the recent data disclosed in relation to the USA s economy strengthened FED s hand in terms of interest rate hike in October 2016, however the recovery process in the Eurozone gained momentum. The Chinese economy, on the other hand, continues to show stable growth. The manufacturing PMI index in the USA economy in October was at 53.2 points to indicate boom in economic activity in the country. Additionally, the fact that applications for unemployment pay hit the bottom and the annual inflation reached its highest level in the last 2 years with 1.5% increased the market expectations 70% that FED will opt for increasing the interest rates in December. The manufacturing PMI index in the Eurozone recorded its highest increase in the year to reach 53.7 points and this indicates that the economic recovery process in the region has gained momentum in the last quarter of the year. The fact that the ECB did not decide to make any changes in the current interest rates and asset purchasing programs during the meeting in October demonstrates that the risks in the region are not eliminated completely and prudent approaches will continue. Fulfilling the market expectations, the Chinese economy has shown 6.7% growth in the 3rd quarter of 2016, which indicates that the steady growth continues in the Chinese economy and the year-end growth target will be achieved. The public expenditures and investments support growth in the country, and market expectations purporting that financial risks will decrease have strengthened by the announced growth index. In summary, it can be observed that moderate recovery process in the global economy continued in October. The IMF did not make any changes in its estimations in relation to the global growth in the Global Economic Outlook Report, confirming that the estimated global growth in 2016 is 3.1%. This, in turn, verifies the moderate recovery. However, it is foreseen that the developing countries will grow faster than the developed countries in the next period. TURKISH ECONOMY When the first month of the last quarter of the year is nearly over, the recent data declared on the Turkish economy indicate that the positive growth process ongoing for 27 quarters is still continuing. In contrast to the expectations of an increase in July, industrial production decreased by 4.6% to interrupt the 17-month long increasing trend. However, industrial production started to increase in August again and exceeded expectations by recording 2.2% annual increase. Therefore, the industrial production compensated in August for its relative bad start in the 3rd quarter of the year. While the export volume reached 11.9 billion dollars by increasing 7.7% in August, the import volume reached 16.6 billion dollars by increasing 3.7%. Thus, the foreign trade deficit in August regressed to 4.7 billion dollars by decreasing 5.3%. Correspondingly, the foreign trade deficit between January and August decreased 17.3%. With the impact of the recession in the foreign trade deficit, the current accounts deficit in the first eight months of the year dropped by 1.2 billion dollars compared to the same month of the previous year and decreased to 23.5 billion dol

9 2016 yılı Eylül ayı enflasyon oranı beklentilerin altında kalarak %7,28 olarak gerçekleşmiştir. Tüketici fiyatları aylık bazda %0,18 artarken, enflasyonun beklentilerin altında kalmasında gıda fiyatlarının aylık bazda %0,70 oranında azalması etkili olmuştur. Temmuz 2016 dönemi işsizlik rakamları ise geçtiğimiz aya göre 0,5, önceki yılın aynı ayına göre ise 0,9 puan artarak %10,7 seviyesinde gerçekleşirken bu oran son 7 yılın en yüksek Temmuz ayı işsizliği olmuştur. T.C. Merkez Bankası 20 Ekim tarihinde gerçekleştirdiği toplantısının ardından beklendiği gibi faiz koridorunun üst bandını ve politika faizini sabit tutmuş ve böylece Mart ayından itibaren sürdürmüş olduğu faiz indirimi politikasını sonlandırmıştır. Özetle; Ekim ayında Türkiye ekonomisine ilişkin açıklanan makroekonomik veriler genel anlamda olumlu görünümünü sürdürmüştür. Dış Ticaret: İhracat 2016 yılı Ağustos ayında, 2015 yılının aynı ayına göre %7,7 artarak 11,9 milyar dolar, ithalat ise %3,7 artarak 16,6 milyar dolar olarak gerçekleşti. Böylece Ağustos ayına ait dış ticaret açığı %5,3 azalarak 4,7 milyar dolara düşmüştür yılının ilk 8 ayında ise ihracat, bir önceki yılın aynı dönemine göre %2,4 azalarak 93,3 milyar dolara, ithalat %7,2 azalarak 130,9 milyar dolara gerilemiştir. Böylece bu dönemde dış ticaret açığı önceki yılın aynı dönemine göre %17,3 azalarak 37,5 milyar dolara gerilemiştir. Enerji faturamızdaki daralma ise Ağustos ayında da devam etti. Petrol fiyatlarının düşük seyri nedeniyle, 2016 Ağustos ayında %14,7 oranında azalan enerji ithalatımız, yılın ilk 8 ayında da %34,2 azalarak 26,5 milyar dolardan 17,4 milyar dolara gerilemiştir. En büyük ihracat pazarımız olan Avro Bölgesi ne (AB-28) ihracatımız Ağustos ayında %13,9 artarak 5,5 milyar dolar düzeyinde gerçekleşmiştir. Bölge ye olan ihracatımızın Ocak-Ağustos döneminde de %9,3 oranında artış kaydederek 45,1 milyar dolara ulaşması, bu dönemde ihracattaki düşüşü sınırlandırmıştır. Ayrıca Avro Bölgesi ne ihracatımızın artması, Bölge de ekonomik aktivitenin toparlanma sürecinin hızlandığına işaret etmektedir. Türkiye İhracatçılar Meclisi ne göre, 2016 yılı Eylül ayında geçtiğimiz yılın aynı dönemine göre %0,8 azalarak 10,5 milyar dolara ulaşan öncü ihracat verileri, bu dönemde ihtracatın bir miktar hız kestiğini göstermektedir. Bununla birlikte; TİM e göre bu dönemde ihracatın yavaşlamasında 9 günlük Kurban Bayramı tatili etkili olurken, Eylül ayında çalışma günü başına gerçekleştirilen ihracatın 2016 nın en iyi performansı olduğuna dikkat çekilmiştir. Cari Açık: 2016 yılı Ağustos ayında, önceki yılın aynı ayına göre yaklaşık 2,0 milyar dolar artarak 1,8 milyar dolara olarak gerçekleşen cari işlemler açığı, yıllıklandırılmış bazda ise 31,0 milyar dolara gerilemiş ve azalma trendini sürdürmüştür. Yılın ilk 8 aylık dilimine ait cari işlemler dengesi ise önceki yılın aynı dönemine göre 1,2 milyar dolar azalarak 23,5 milyar dolar açık vermiştir yılının ilk 8 ayında 34,9 milyar dolar olarak gerçekleşen ödemeler dengesi tablosundaki dış ticaret açığı, 2016 yılının aynı döneminde 27,6 milyar dolara gerilemiştir. Böylece dış ticaret açığı, 2016 yılının Ocak-Ağustos dönemi cari işlemler dengesine yaklaşık 7,4 milyar dolar pozitif etkide bulunmuştur. lars. The annualized current account deficit, on the other hand, fell to USD 31.0 billion with a USD 7.9-billion decline compared to 12 months ago. The inflation rate in September 2016 remained below expectations by being 7.28%. While consumer prices increased 0.18% on monthly basis, the monthly 0.70% decreases in food prices resulted in the inflation rates to be below expectations. The unemployment rates in July, on the other hand, increased by 0.5 points compared with the previous month, and 0.9 points compared with the same month of the previous year and reached to 10.7%, which is the highest unemployment rate in July within the last 7 years. Following its meeting in July 20, Central Bank of the Republic of Turkey (CBRT) kept the top band of the interest rate corridor and policy interest rate fixed as expected, thereby the Bank terminated its interest discount policy implemented since March. In brief, the macroeconomic data in relation to the Turkish economy in October demonstrates a continued positive picture. Foreign Trade: In August 2016, exports and imports amounted to USD 11.9 billion and USD 16.6 billion with a 7.7% and %3.7 increases respectively, compared to the same month of Therefore, the trade deficit in August declined to USD 4.7 billion to with a 5.3% drop. The exports and imports fell by 2.4% and 7.2% to USD 93.3 billion and USD billion, respectively, year-on-year in the first 8 months of Thus, the foreign trade deficit in this period fell to USD 37.5 billion with a 17.3% drop compared with the same period of the previous year. The shrinking in our energy bill, on the other hand, continued in August. Because of the decreasing trend in oil prices, our energy import rates, decreasing by 14.7% in August 2016, also dropped by 34.2% in the first 8 months of the year to regress from USD 26.5 billion to USD 17.4 billion. Export rates with our largest export market, Eurozone (EU-28), on the other hand, increased by 13.9% and reached USD 5.5 billion in August. The fact that our export to the Eurozone recorded 9.3% increase and reached USD 45.1 billion between January and August has limited the declining trend in export volume in this period. Furthermore, increasing export volume with the Eurozone indicates acceleration in the recovery process of economic activities in the region. According to the Turkish Exporters Assembly, the precursor export rates reaching USD 10.5 billion by increasing 0.8% in September 2016 compared with the same month of the previous year mark a partial deceleration in the exports during this period. Along with that, the TEA (Turkish Exporters Assembly) draws attention to the fact that the slowdown in exports during this period was due to the 9 days of Feast of the Sacrifice Holiday, and that the export rates per working day in September constituted the best export performance of the year. Current Account Deficit: Reaching USD 1.8 billion by increasing approximately USD 2.0 billion in August 2016 compared with the same month of the previous year, the current accounts deficit continued its decreasing trend by USD 31.0 billion drop on annual basis. The current accounts deficit in the first 8 months of the year, on the other hand, equals to USD 23.5 billion by USD 1.2 billion decrease compared with the same period of the previous year. Being USD 34.9 billion in the first 8 months of 2015, the foreign trade deficit in balance of 16 17

10 Parasal olmayan altın ticareti, önceki yılın Ocak-Ağustos döneminde 3,4 milyar fazla vermişken, 2016 yılının aynı döneminde ayında 3,3 milyar dolar net fazla vermiştir. Böylece önceki yılın aynı dönemine göre parasal olmayan altın ticareti cari açığa 141 milyon dolar olumsuz yansımıştır. Cari işlemeler dengesinin finans hesabında ise, yabancı yatırımcıların hisse senedi alımlarının Ağustos 2016 döneminde 31 milyon dolarlık net alış olarak gerçekleştiği dikkat çekerken, Ocak-Ağustos 2016 döneminde de önceki yıla göre hisse senedi hesabının fazla verdiği görülmektedir yılının ilk sekiz ayında 888 milyon dolarlık net satış gerçekleşen hisse senedi piyasasında, 2016 yılının aynı döneminde 430 milyon dolar net alım gerçekleşmiştir. Böylece hisse senedi piyasasındaki alım-satımlar, cari açığa, yılın ilk sekiz ayında önceki yıla göre 1,3 milyar dolar daha olumlu yansımıştır. Önümüzdeki dönemde petrol fiyatlarının düşük seyrinin sürmesiyle azalan dış ticaret açığının cari açığa olumlu yansımalarının sürmesi beklenmektedir. Ayrıca Rusya ile ilişkilerin normalleşme sürecine girmesiyle birlikte tarifesiz uçak seferlerinin Eylül ayı başında yeniden başlaması önümüzdeki döneme ilişkin beklentileri olumlu etkilemektedir. Sanayi Üretimi: Ağustos 2016 verilerine göre; mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış sanayi üretimi bir önceki aya %9,4 artarken, takvim etkisinden arındırılmış sanayi üretimi de bir önceki yılın aynı ayına göre %2,2 artış kaydetmiştir. Sanayi üretiminde aylık bazda gözlenen bu artış, geçtiğimiz ay öngördüğümüz gibi, ağırlıklı olarak baz etkisinden kaynaklanmıştır (Temmuz 2016 döneminde aylık bazda sert bir düşüş kaydeden sanayi üretimi önceki aya göre %7,0 azalmıştı). Temmuz ayında artış beklentisinin aksine yıllık bazda %4,6 azalan ve böylece 17 aylık artış trendi kesintiye uğrayan sanayi üretimi, Ağustos ayında yeniden artışa geçmiş ve beklentileri aşarak yıllık bazda %2,2 artmıştır. Böylece 3. çeyreğe kötü başlayan sanayi üretimi, Ağustos ayında bu kötü başlangıcı nispeten telafi etmiştir. Ağustos ayında sanayi üretimdeki aylık artışın belirleyicisi %10,8 artan imalat sanayi olurken, yıllık artışın çekici gücü %5,3 artış kaydeden elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi olmuştur. SAMEKS Sanayi Endeksi nin Eylül ayında önceki aya göre 0,5 puan azalmasına karşın 51,5 puanla referans değerin üzerinde seyretmesi, bu döneme ait TÜİK sanayi üretimi verisinin artacağının sinyalini vermektedir. İşsizlik: Haziran, Temmuz ve Ağustos dönemlerinin ortalaması alınarak hesaplanan Temmuz 2016 dönemi işsizlik rakamları, geçtiğimiz aya göre 0,5, önceki yılın aynı ayına göre ise 0,9 puan artarak arındırılmamış veriye göre %10,7 seviyesinde gerçekleşti. Ağustos 2015 döneminde istihdam 27,1 milyon seviyesinde iken Temmuz 2016 döneminde 27,6 seviyesine yükselmiştir. Böylece son 12 ayda sağlanan istihdam artışı yaklaşık 486 bin seviyesinde olmuştur. Son 12 ayda toplam işgücünün bu dönemde sağlanan istihdamı aşarak 753 bin artması toplam işsiz sayısının 267 bin kişi artmasına neden olmuştur. Bu dönemde Hizmetler sektörünün toplam istihdam içerisindeki payı %53 olurken, Tarım payments table decreased to USD 27.6 billion in the same period of Thus, the foreign trade deficit had a positive impact of USD 7.4 million on the current account balance in the January-August 2016 period. Following a USD 3.4 billion net surplus in the January-August 2015 period, the non-monetary gold trade gave a surplus of USD 3.3 billion in the same period of Thus, it had a negative impact of approximately USD 141 billion on the current account deficit in this period, compared to the same period of the last year. In the financial calculation of current accounts balance, on the other hand, it draws attention that the net equity share purchases by foreign investors in August 2016 was USD 31 million, and that there is no surplus in the equity share accounts in January-August 2016 when compared with the previous year. With USD 888 million net sales in the first 8 months of 2015, the equity shares market featured USD 430 million net sales in the same period of Thereby, the purchases-sales in equity share market have had a more positive impact on current account deficit with USD 1.3 billion in the first 8 months of the year when compared with the previous year. It is expected that the foreign trade deficit that has been diminishing due to the decreasing trend in oil prices will continue to have positive impacts on current accounts deficit in the next period. Additionally, re-starting of non-scheduled flights between Russia and Turkey along with the normalization of relations between the two countries is expected to have positive impacts on the next period. Industrial Production: According to August 2016 data, seasonally- and calendar-adjusted industrial output rose by 9.4% compared with the previous month and the calendar-adjusted industrial output rose by 2.2% compared to the same month of the last year. This monthly increase in industrial production, as envisaged in the previous month, results mainly from base effect (Recording a sharp monthly decrease in July 2016, industrial production decreased by 7.0% compared to the previous month). In contrast to the expectations of an increase in July, industrial production decreased by 4.6% to interrupt the 17-month long increasing trend. However, industrial production started to increase in August again and exceeded expectations by recording 2.2% annual increase. Therefore, the industrial production compensated in August for its relative bad start in the 3rd quarter of the year. While the determinant factor of the increasing trend in industrial production in August was 10.8% growth in the manufacturing industry, the driving force for annual increase has been 18 19

11 5.3% increase in electricity, gas, steam and cli- tween the unemployment rates in July within matization production. the last 5 years and year-end unemployment Despite 0.5 points decrease in the PUMAX In- rates indicates 1% increase in average. dustrial Index in September compared with the Inflation: Falling short of the mark, the inflation previous month, the fact that the index contin- rate in September 2016 was 7.28%. While con- ued to be above the reference point with 51.5 indicates that the TÜİK (Turkish Statistical Institute) industrial production index will increment in this period. sumer prices increased 0.18% on monthly basis, the monthly 0.70% decreases in food prices resulted in the inflation rates to be below expectations. sektörünün payı %21 iken, Sanayi sektörünün payı %19, İnşaat sektörünün payı ise %7 olmuştur. Hatırlanacağı gibi Orta Vadeli Program da 2016 yılı için öngörülen işsizlik oranı %10,2 den %10,5 e revize edilmişti. Temmuz ayına ilişkin işsizlik oranının %10,7 ye ulaşması, Program da öngörülen yılsonu işsizlik oranının gerçekleşmesi için önemli ölçüde engel oluşturmaktadır. Zira geçmiş son 5 yıldaki Temmuz ayı işsizlik oranları ile yılsonu işsizlik oranları arasındaki fark, ortalama %1 lik artışa işaret etmektedir. sürdüren giyim ve ayakkabı grubu ise aylık bazda %3,49 oranında fiyat kaybı yaşayarak yıllık enflasyonun %7,28 e gerilemesinde önemli bir rol oynamıştır. Gıda fiyatlarındaki yıllık artış ise %4,16 olurken, yıllık artışın en fazla olduğu grup ise, Temmuz ayında sigara fiyatlarında gerçekleşen zammın etkisiyle, %22,61 ile alkollü içecekler ve tütün olmuştur. 1 Eylül itibariyle 2,9627 seviyesinde olan Dolar/ TL, 30 Eylül itibariyle %1,27 lik kayıpla 3,005 Unemployment: Unemployment rates in July 2016 obtained by calculating the average June, July and August rates increased by 0.5 compared to the previous month and 0.9 points compared to the same period of the previous year and reached 10.7% according to non-purified data. Employment rose from 27.1 million in August 2015 to 27.6 million in July Thus, the approximate increase in employment within the last 12 months has been 486 thousand. The fact that the total workforce in the last 12 months exceeded the employment rates in this period and reached 753 thousand resulted in an increase of 267 thousand unemployed people over the total number. Having the largest impact on inflation, the food prices decreased by 0.70% on monthly basis in September 2016 to become the most important factor limiting the increases in consumer prices during this period. Clothing and shoes that continue to decline due to seasonal effects, on the other hand, experienced a price loss of 3.49% and contributed significantly in the recession of annual inflation to 7.28%. Annual increase in food prices, on the other hand, was 4.16%, while the highest annual increase was in alcoholic beverages and tobacco with the impact of the increasing prices of cigarettes in July. In contrast to a previous value of on September 1, 1 USD was traded at the value of Enflasyon: 2016 yılı Eylül ayı enflasyon oranı beklentilerin altında kalarak %7,28 olarak gerçekleşmiştir. Tüketici fiyatları aylık bazda %0,18 artarken, enflasyonun beklentilerin altında kalmasında gıda fiyatlarının aylık bazda %0,70 oranında azalması etkili olmuştur. Enflasyon sepetindeki ağırlığı en yüksek grubu teşkil eden gıda fiyatları, 2016 Eylül ayında aylık bazda %0,70 azalmış ve bu aya ait tüketici fiyatlarındaki artışı sınırlandıran en önemli etken olmuştur. Mevsimsel etkilerle düşüşünü seviyesindeydi. Eylül ayında TL nin Dolar karşısında yatay seyretmesi çekirdek enflasyon göstergelerinde aylık bazda önemli bir değişik gözlenmemesinde etkili olmuştur. Önümüzdeki dönemde özellikle gıda enflasyonunda mevsimsel faktörlerle birlikte artış gözlenebileceği tahmin edilmektedir. Ayrıca, petrol fiyatları ile FED in faiz kararına yönelik beklentilerdeki seyir de bu dönemde enflasyon göstergeleri üzerinde belirleyici olabilecek dış faktörler arasında yer almaktadır. While the Services sector s share in the total employment rates was 53% during this period; the Agriculture, Industry and Construction sectors shares were 21%, 19% and 7% respectively. As it can be remembered, the estimated unemployment rate for 2016 in the Medium-Term Program was revised from 10.2 to 10.5%. The fact that the unemployment rate reached 10.7% in July poses a great obstacle in achieving the year-end unemployment rate estimated in the Program. As a matter of fact, the difference be with a loss of 1.27% on September 30. The horizontal progress of TL against Dollar in September prevented considerable changes in the core inflation indicators on monthly basis. It is estimated that there may be an increase especially in the food inflation due to seasonal factors in the next period. In addition, the oil prices and expectations in relation to FED s decision on interest rates are among the determinant exogenous factors of inflation rates in the next period

12 NOT / NOTES:

13 Dr. Özer Balkız Ekonomist