Bütün Boyutlarıyla TERÖRİZMİN ÖNLENMESİ AVRUPA SÖZLEŞMESİ

Transkript

1 Bütün Boyutlarıyla TERÖRİZMİN ÖNLENMESİ AVRUPA SÖZLEŞMESİ

2 Bütün Boyutlarıyla TERÖRİZMİN ÖNLENMESİ AVRUPA SÖZLEŞMESİ Bu kitap, Avrupa Konseyi bünyesinde hazırlanarak yürürlüğe konulan ve Ülkemizin de tarafı olduğu "Avrupa Konseyi Terörizmin Önlenmesi Sözleşmesi"ni tüm yönleriyle tanıtmayı amaçlamakta olup; söz konusu Sözleşme metni, onay kanunu ve Açıklayıcı Raporu nun İngilizce orijinalinden Türkçe ye çevirisiyle birlikte, Hukuk Müşavirliğimizce hazırlanan Sözleşme ve izleme mekanizması olan Taraf Devletler Grubu ile ilgili açıklayıcı yazıları ihtiva etmektedir. Kamu Düzeni ve Güvenliği Müsteşarlığı Yayınları : 2 1. Basım, Ağustos Basım, Nisan 2013 ISBN: BAŞBAKANLIK KAMU DÜZENİ VE GÜVENLİĞİ MÜSTEŞARLIĞI Atatürk Bulvarı No: 149 Bakanlıklar ANKARA 2

3 İÇİNDEKİLER KISALTMALAR / 4 Ö N S Ö Z / 4 Beşir ATALAY, Başbakan Yardımcısı S U N U Ş / 7 Ulvi SARAN, Kamu Düzeni ve Güvenliği Müsteşarı ı-alaninda İLK ULUSLARARASI SÖZLEŞME OLARAKTERÖRİZMİN ÖNLENMESİ SÖZLEŞMESİ / 9 ıı-sözleşmenin UYGULANMASININ DEĞERLENDİRİLMESİ MEKANİZMASI / 20 ııı-sözleşme HÜKÜMLERİNİN AÇIKLAMASI / 23 ıv-avrupa KONSEYİ TERÖRİZMİN ÖNLENMESİ SÖZLEŞMESİ / 88 V-AVRUPA KONSEYİ TERÖRİZMİN ÖNLENMESİ SÖZLEŞMESİNİN ONAYLANMASININ UYGUN BULUNDUĞUNA DAİR KANUN / 113 KAVRAM DİZİNİ /

4 KISALTMALAR AB ABD AİHM AİHS AK Bkz. BM CFSP CİKAYAS CODEXTER COSTER :Avrupa Birliği :Amerika Birleşik Devletleri :Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi :Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi :Avrupa Konseyi :Bakınız :Birleşmiş Milletler :Ortak Dış ve Güvenlik Politikası :Ceza İşlerinde Karşılıklı Adli Yardım Sözleşmesi :Terörizm Uzmanları Komitesi :Terörizme Karşı Taraf Devletler Konferansı E. :Esas ECCP GMT :Avrupa Suç Sorunları Komitesi :Terörizme Karşı Uluslararası Mücadele Alanında m. :Madde Multi-disipliner Eylem Grubu MSHUS :Medeni ve Siyasi Haklara İlişkin Uluslar arası Sözleşme Para. :Paragraf s. :Sayfa SİDAS :Suçluların İadesine Dair Avrupa Sözleşmesi 4

5 Ö N S Ö Z Günümüzde terörizm, tüm dünyayı derinden sarsan küresel bir tehlike görünümü kazanmıştır. Buna paralel olarak terörle mücadele konusu da ülkelerin, uluslararası camia ve kuruluşların önemli bir gündem maddesi haline gelmiştir. Terörizmin sınır aşan niteliği göz önüne alındığında, dünyada bir ülkenin tek başına yapacağı mücadele ile kendine yönelik terör tehdidinin üstesinden gelmesi mümkün görülmemektedir. Bu durum terörle mücadelede küresel boyutun öne çıkmasına ve özellikle uluslararası işbirliğine duyulan ihtiyacın çok daha güçlü bir şekilde hissedilmesine neden olmuştur. Bu anlayıştan hareketle öteden beri, terör fiillerinin cezalandırılması ve faillerinin ülke değiştirerek cezasız kalmamaları amacıyla başta Birleşmiş Milletler, Avrupa Konseyi ve Avrupa Birliği gibi uluslararası kuruluşlar tarafından çok sayıda antlaşma ve sözleşme hazırlanmıştır. Ülkemiz de, söz konusu uluslararası metinlere taraf olmuş ve özgürlük ve güvenlik dengesini gözeten bir uluslararası hukuk oluşmasına katkı vermiştir. Dünya çapında en önemli ve etkin uluslararası bölgesel kuruluşlardan biri olan Avrupa Konseyi bünyesinde hazırlanarak 16 5

6 Mayıs 2005 tarihinde imzaya açılan "Terörizmin Önlenmesi Sözleşmesi" 1 Haziran 2007 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Ülkemiz bakımından 1 Temmuz 2012 tarihi itibarıyla yürürlüğe giren ve alanında önemli bir boşluğu dolduran bu Sözleşmenin gerek kamuoyu gerekse uygulayıcılarca bilinmesi ve tanınması önem taşımaktadır. Bu Sözleşmenin terör eylemlerinin gerçekleşmesinden sonra cezalandırılmasından çok gerçekleşmesinin önlenmesine odaklanması, terörle mücadelede Hükümetimizce gerçekleştirilen paradigma değişikliği ile de uyumlu bir yaklaşımdır. Terörle mücadele alanında politika ve stratejiler üretmek amacı ile kurulmuş olan Kamu Düzeni ve Güvenliği Müsteşarlığı bünyesinde hazırlanan ve söz konusu Sözleşmeyi bütün yönleri ile ele alan bu çalışmanın bir kitap olarak basılarak kamuoyunun ve ilgililerin istifadesine sunulmasını, Hükümetimizin bu alanda yürütmekte olduğu çok boyutlu politikalar bakımından da önemli görüyorum. Alanında önemli bir ihtiyacı gidereceğini düşündüğüm bu titiz çalışmada emeği geçen herkese teşekkür ediyorum. Beşir ATALAY Başbakan Yardımcısı 6

7 S U N U Ş Terörün ve terörle mücadelenin ulusal sınırları aşarak, uluslararası bir nitelik taşıdığı günümüzde, uluslararası toplum ve örgütler terörizmle daha etkili ve kapsamlı bir mücadele için yeni tedbir ve araçların arayışına girmişlerdir. Terör eylemlerinin cezalandırılması ve terörizmin bastırılması kadar terörizmin önlenmesinin önem kazandığı ve önleyici tedbirlerin geliştirilmesinin bir öncelik haline geldiği bu yeni süreçte, Avrupa Konseyi 2004 yılında önemli bir çalışmayı başlatarak, 2005 tarihinde imzaya açılmış olan Avrupa Konseyi Terörizmin Önlenmesi Sözleşmesini hazırlamıştır. Çalışmaya konu olan bu Sözleşme, terörizmle uluslararası mücadelede güçlenmeye başlayan önleyici stratejinin önemli bir parçasını oluşturmaktadır. Terörizmle mücadelenin önleme boyutu ile terör mağdurlarının tazmini konularını düzenleyen ilk bağlayıcı uluslararası hukuk belgesi olma özelliğini taşımaktadır. Ayrıca Sözleşmede terörizmin önlenmesi alanında özgürlük ve güvenlik dengesine özel bir önem atfedildiği görülmektedir. Türkiye söz konusu Sözleşmeyi onaylayarak, Sözleşmenin uygulanmasının izlenmesi için oluşturulan izleme mekanizması olan Taraf Devletler Grubuna da üye olmuştur. Grubun çalışmalarına Müsteşarlığımızca aktif şekilde katılım sağlanmaktadır. Terörizmle mücadelede önleyici tedbirleri öngören ve terörü yaratan toplumsal ve bireysel koşulları ortadan kaldırmayı veya azaltmayı amaçlayan bu Sözleşme, Müsteşarlığımızın terörizmin önlenmesi noktasında yüklendiği; özellikle terörle mücadele kapsamında kamuoyunu bilgilendirme, sivil toplum ile işbirliği, terörü yaratan sosyal ve ekonomik koşulların ortadan 7

8 kaldırılması, ilgili uluslararası kuruluşlarla işbirliği gibi görevleri dikkate alındığında büyük önem kazanmaktadır. Müsteşarlığımızca hazırlanan bu çalışma ile Türkiye açısından 1 Temmuz 2012 tarihinde yürürlüğe giren bu önemli sözleşmenin tanınması, bilinmesi ve uygulayıcıların bu konudaki farkındalıklarının artırılması amaçlanmıştır. Çalışmada, Sözleşme hükümlerinin anlaşılması ve yorumlanmasında yol gösterici ve referans olarak büyük önem taşıyan Açıklayıcı Raporunun hukuk diline ve terminolojisine uygun bir tercümesine yer verilmiştir. Bu bakımdan çalışma Türk hukukunda, Sözleşme hakkında yapılacak akademik çalışmalar için de önemli bir referans teşkil edecektir. Temel görevlerinden birisi terörle mücadelede politika ve stratejiler üretmek olan Müsteşarlığımız, bilimsel çalışmalar ve araştırmalar yapmak yoluyla bu alandaki çalışmalara bilimsel ve akademik bir düzeyde katkı sağlamayı amaçlamaktadır. Çalışmamızın ikinci baskısını sunmaktan büyük bir mutluluk duyuyor, tüm ilgililere faydalı olmasını ve bundan sonraki çalışmalara ışık tutmasını diliyorum. Doç. Dr. Ulvi SARAN Vali Kamu Düzeni ve Güvenliği Müsteşarı 8

9 -I- ALANINDA İLK ULUSLARARASI SÖZLEŞME OLARAK TERÖRİZMİN ÖNLENMESİ SÖZLEŞMESİ 11 Eylül 2001 tarihinde ABD de meydana gelen terör eylemleri, uluslararası toplumu ve örgütleri terörle mücadele hususunda daha kapsamlı ve şiddetli bir tepki vermeye itmiştir. Bu çerçevede gerek küresel ölçekte Birleşmiş Milletler gerek Avrupa ölçeğinde Avrupa Konseyi (AK) ve Avrupa Birliği (AB) bu saldırılara karşı tepki vermek zorunluluğunu hissetmiş, bu tarihten sonra spesifik olarak terörle mücadele hususunda önemli belgeler hazırlayarak, yürürlüğe koymuşlardır. Avrupa Konseyi Terörizmin Önlenmesi Sözleşmesi (CETS No.196) 16 Mayıs 2005 tarihinde Varşova'da yapılan Avrupa Konseyi Devlet ve Hükümet Başkanları III. Zirve Toplantısı'nda imzaya açılmış, dördü AK üyesi olmak üzere altı ülkenin onayını takiben 1 Haziran 2007 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Sözleşme, Türkiye tarafından 19 Ocak 2006 tarihinde imzalanmış, 23/2/2011 tarihli ve 6135 sayılı Kanunla onaylayarak uygun bulunmuştur. Sözleşme Türkiye bakımından 1/7/2012 tarihi itibarıyla yürürlüğe girmiştir. Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 90. maddesi uyarınca kanun hükmünde olan bu Sözleşmenin özellikle önlemeye yönelik yeni suç tipleri ihdasını öngören hükümlerinin gerek yasa koyucu ve gerekse uygulayıcılarca bilinmesi önem taşımaktadır. 9

10 Türkiye ile birlikte taraf ülke sayısı 29'a ulaşan bu Sözleşmenin, terörizmle uluslararası mücadelede güçlenmeye başlayan önleyici stratejinin önemli bir parçasını oluşturduğu değerlendirilmektedir. I. Genel Olarak Sözleşme 2005 Sözleşmesi olarak da anılan Avrupa Konseyi Terörizmin Önlenmesi Sözleşmesi'nde ana hatları itibariyle; Terör suçları ve tanımı, Sözleşmede sayılan terör suçlarına iştirak eden tüzel kişilerin sorumlulukları, Terör mağdurlarının korunması ve yardımda bulunulması, Terör suçlarında soruşturma ve ülkelerin yargı yetkisi, Terör suçlarında geri verme ve siyasi suç istisnası hükmünün hariç tutulması, Sözleşmenin yürürlüğe giriş tarihi, Sözleşmeden kaynaklanan uyuşmazlıkların çözüm usulü, konularında düzenlemeler öngörülmektedir. Sözleşme esas olarak, terörizmin önlenmesine dair tedbirler ile terör mağdurlarının korunmasına yönelik düzenlemeler getirmektedir. Sözleşmenin "Giriş" bölümünde de vurgulandığı üzere, Sözleşme, terörizmi önlemek için etkin önlemler almayı ve özellikle, terör suçlarını işlemeyi alenen teşvike, terörist saflara katmaya ve eğitime karşı mukabelede bulunmayı amaçlamaktadır. Terörizmin önlenmesi bağlamında,terör eylemlerini işlemeye tahrik, terör amaçlı gruplara eleman temini ve terör eylemlerini işlemek üzere eğitim vermek gibi üç ayrı fiil suç haline getirilmektedir.gerçi Sözleşme mevcut terörizme karşı sözleşmelerde yer alan terör suçlarına yenilerini eklememektedir. Bu bakımdan, 10

11 Sözleşme ekinde yer alan terörizmle mücadele sözleşmelerine gönderme yapmaktadır. Ancak, bu sözleşmelerdeki terör suçlarının işlenmesine yol açabilecek üç yeni suç öngörmektedir. Sözleşmeyle getirilen yeni suçlar şunlardır: -bir terör suçunu işlemek için aleni teşvik (m.5), -terörizme eleman temini (m.6), -terörizm eğitimi (m.7). Bu üç suçun işlenmesine ilişkin iştirak hükümleri ile teşebbüs hükümlerine de Sözleşmede yer verilmiştir. Sözleşmenin kapsam ve hedefi 2. maddede şöyle açıklanmaktadır: "Bu Sözleşmenin amacı Tarafların, terörizmin ve terörizmin insan hakları, özellikle yaşam hakkının tam olarak uygulanması üzerindeki olumsuz etkilerini, gerek ulusal düzeyde gerek, Taraflar arasında mevcut uygulanabilir çok taraflı ve ikili antlaşmalara ve anlaşmalara gerekli saygıyı göstermek suretiyle, uluslararası işbirliğinde bulunarak alacakları önlemlerle engelleme çabalarını geliştirmeyi amaçlamaktadır." II. Özgürlük ve Güvenlik Dengesi Sözleşme terörle mücadelede ülkelerin gözetmeleri gereken özgürlük ve güvenlik dengesi yaklaşımı ve felsefesine dayanmaktadır. Sözleşme terörle etkin bir mücadeleyi sağlamayı amaçlarken, bunun evrensel ve yerleşik insan hakları ilkeleri ve standartları çerçevesinde yapılmasını öngörmektedir. Özellikle öngördüğü ve tanımladığı teröre dolaylı teşvik eylemi ve suçu bakımından, ifade özgürlüğü çerçevesinde yaşanılması muhte- 11

12 mel sorun ve sıkıntıları öngörerek, yerleşik ilkelerin ve meşru sınırların altını bir kez daha çizmektedir. 1 Bu bağlamda, daha Önsöz'de, terörizmle mücadelede alınacak tüm tedbirlerin hukuk devleti ilkesine ve demokratik değerlere, insan haklarına ve temel özgürlüklere ve uluslararası hukukun diğer hükümlerine, uluslararası insancıl hukuk dahil olmak üzere, saygı gösterilmesi gerektiği hatırlatılarak, terör suçlarının ve Sözleşmede öngörülen suçların da bundan bağımsız olmadığı vurgulanmaktadır. Önsözde özellikle ifade ve örgütlenme özgürlüğüne ilişkin yerleşik ilkelere vurgu yapılarak, Sözleşmenin bunlara etki edecek bir amacının bulunmadığı belirtilmektedir. Sözleşmenin 12. maddesi, insan hakları ve temel özgürlükler korunurken, terörizmle mücadelenin etkinliğinin artırabileceği felsefesini yansıtan önemli hükümlerden biridir. Bu maddenin yazılışı, insan hakları yükümlülüklerine ilişkin 3. maddedeki düzenlemeye benzemektedir. 3. maddenin 1. paragrafına göre, aşağıda detaylı bir şekilde açıklanacak olan ulusal önleme tedbirleri yürütülürken, taraf ülkeler insan haklarına ve insan hakları standartlarını öngören ilgili uluslararası insan hakları belgelerine saygıyı sağlayacaklardır. 12. madde, Sözleşmede öngörülen suçları ihdas ederken ve ihdas ettikleri bu suçları uygularken, taraf ülkelerden insan haklarına saygıyı sağlamalarını talep etmektedir. Bunu yaparken, uluslararası hukuktan kaynaklanan yükümlülükler çerçevesinde ülkeler için bağlayıcı olan ilgili insan hakları standartlarını öngören uluslararası insan hakları belgeleri bu hükümde sayılmaktadır. Ancak bu liste tahdidi değildir. Bu belge- 1 Sözleşme, uluslararası hukuk bağlamında, terörizme teşviki konu edinen ve tanımlayan ilk sözleşme olarak kabul edilmektedir. 12

13 lere baktığımızda, Avrupa ülkeleri bakımından, AİHS ve 1,4,6,7,12 ve 13 sayılı Ek Protokollerini kapsarken, dünyanın diğer bölgelerindeki ülkeler bakımından ise, taraf oldukları BM Medeni ve Siyasi Haklar Sözleşmesi ve diğer evrensel insan hakları belgelerinin yanı sıra, diğer yürürlükteki insan hakları belgelerini içermektedir. III. Terörle Mücadelede Önleme Politikaları Belirtildiği üzere, 2005 Sözleşmesinin geçmişteki diğer sözleşmelere göre önemli yeniliklerinden birisi de terör eylemlerini/suçlarını önlemeye yönelik tedbirlere yer vermesidir. Şöyle ki, 1977 tarihli AK Sözleşmesi, genel olarak terör suçu işlendikten sonra cezalandırılmasına (suppression) yönelik uluslararası işbirliği düzenlemelerini içermekte iken, bu Sözleşme terör eylemi/suçu gerçekleştirilmeden ve dolayısıyla kamu düzeni bozulmadan önleyici önlemlere yönelik düzenlemeler içermektedir. Sözleşmenin "Ulusal Önleme Politikaları" başlıklı 3. maddesi ulusal önleme politikalarından bahsetmekte ve özellikle terörizmin önlenmesinin dört boyutunu kapsamaktadır: a) Eğitim, öğretim, kültür, bilgi, medya ve kamu bilinci (paragraf 1), b) Kamu makamları arasında işbirliği (paragraf 2), c) Hoşgörünün artırılması (paragraf 3), d) Vatandaşların kamu makamları ile işbirliği (paragraf 4). 1. paragraf, taraf ülkelerin terör suçlarının işlenmesinin önlenmesi amacıyla gerekli tedbirleri (özellikle kolluk güçlerinin eğitimi, bilgi ve medya, kamunun eğitimi ve bilinçlendirilmesi alanlarında) almalarını talep etmektedir. 2. paragraf, terör suçlarının ve etkilerinin daha iyi bir şekilde önlenmesi için bir yol olarak kamu makamları arasında işbirliği- 13

14 nin geliştirilmesi amacına yönelik tedbirlere odaklanmıştır. Meselenin daha iyi anlaşılabilmesi için bu tür önlemlere dair çok sayıdaki somut tedbire yer verilmiştir. Bazıları, örneğin kişilerin ve yerlerin daha iyi korunması gibi önlemlere ilişkindir. Diğerleri ise, terör saldırılarının sonuçları ile daha iyi mücadele edebilmek için ortaya çıkan sivil acil durumlara ilişkindir. 3. paragraf, taraf ülkeleri dinler ve kültürlerarası diyaloga, gerilimi azaltması ve böylece terör suçlarının önlenmesine yardımcı olması için, teşvik etmektedir. Terörle etkin mücadelede çok önemli bir yer tutan vatandaşlar ve kamu makamları arasındaki işbirliği konusu ise 4. paragrafta ele alınmaktadır. Söz konusu paragraf uyarınca taraf ülkelerden terör tehdidi hakkında kamu bilincinin artırılması için çalışmalarda bulunulması istenilmektedir. Kamu bilinci kavramı ayrıca bu maddenin 1. paragrafında da yer almaktadır. Ancak 1. paragraftaki genel anlamından farklı olarak, bu paragrafta vatandaşlar özelinde kullanılmıştır. Ayrıca Sözleşme, halkın terörle mücadeleye aktif katılımının sağlanması ve Sözleşmede öngörülen suçların işlenmesinin önlenmesine katkı bakımlarından, kamu makamlarına spesifik ve somut olaylar bazında yardımda bulunmasının sağlanması için teşvik edilmesini öngörmektedir (m.3/4). IV. Sözleşmenin Suç Saydığı Fiiller Terör Suçunun İşlenmesine Alenen Teşvik (m.5), Terörizme Eleman Temini (m.6) ve Terörizm Amaçlı Eğitim (m.7) eylemlerinin taraf devletlerin iç hukuklarında suç haline getirilmesini öngören 5, 6 ve 7 nci maddeler, Sözleşmenin suç ihdas eden hükümlerini oluşturmaktadır. 14

15 Sözleşmeye göre, bu eylemlerin hukuka aykırı bir şekilde ve kasten işlenmeleri gerekmektedir. Bu eylemler aşağıda açıklanacaktır. A. Terör Suçunun İşlenmesi İçin Alenen Teşvik (m.5) Sözleşmenin 5. maddesinin 1. paragrafında, bir terör suçunun işlenmesine aleni teşvik; terör suçunun işlenmesini teşvik niyetiyle, böyle bir eylemin dolaylı olsun veya olmasın terör suçlarını savunarak, bir veya birden fazla bu tür bir suçun işlenmesi tehlikesine yol açacak bir mesajın kamuoyuna yayılması veya başka bir şekilde sunulması şeklinde tanımlanmıştır. Bu hükmün uygulanması bakımından, teşvikin doğrudan veya dolaylı yollardan yapılıp yapılmadığı önem taşımamaktadır. Bu hüküm ile terör eylemleri ve suçlarını savunan mesajların değişik yollarla yayılması ve kamuya erişilecek şekilde sunulmasının cezalandırılması amaçlanmaktadır. 2 Doğrudan tahrik, hukuk sistemlerinde çoğunlukla suç teşkil ettiğinden uygulamada herhangi bir problem doğmayacağı düşünülebilir. Dolaylı tahriki bir suç haline getirmenin amacı ise uluslararası hukukta mevcut olan bu alandaki boşluğu doldurmaktadır. Sözleşmenin Açıklayıcı Raporuna göre, Sözleşme suçun tanımı ve uygulaması bakımından taraflara belirli oranda takdir 2 Kamuya bir mesajın sunulması için, basılı yayınlar veya diğerlerinin erişebileceği yerlerde yapılan konuşmalar, kitle iletişim araçları veya elektronik imkanların, özellikle, mesajların e-posta ile yayılması veya sohbet odalarında, haber grupları veya tartışma ortamında materyallerin değişimi gibi imkanları sunan internetin kullanımı gibi çeşitli araçlar ve teknikler kullanılabilir. Bkz.Açıklayıcı Rapor, para:

16 yetkisi tanımaktadır ve bir terör suçunu gerekli ve haklı göstermek dolaylı teşvik suçunu oluşturabilecektir. 3 Ancak, burada iki şartın varlığı aranmaktadır: ilk olarak, bir terör suçunun işlenmesi hususunda özel bir kastın 4 varlığı gereklidir. Ayrıca tahrik hukuka aykırı bir şekilde ve kasten işlenmelidir. İkinci olarak, böyle bir eylemin sonucu, bu tip bir suçun işlenmesi tehlikesine neden olmalıdır. Böyle bir tehlikeye neden olup olmadığı değerlendirilirken, yazarın ve mesajın muhatabının niteliği yanında suçun hangi bağlamda işlendiği AİHM nin oluşturduğu içtihat anlamında dikkate alınacaktır. Tehlikenin önemi ve inandırıcılığı iç hukukun gereklerine uygun olarak ele alınmalıdır. B. Terörizme Eleman Temini (m.6) Bu madde ile gelecekteki muhtemel potansiyel teröristlerin örgüte kazandırılmasının önlenmesi ve cezalandırılması amaçlanmaktadır. Burada, bireysel veya topluca, doğrudan veya iştirak ederek ya da işlenmesine katkıda bulunarak terör suçlarının işlenmesine çağrıda/davette bulunmak şeklinde anlaşılabilecektir. Bu davet çeşitli araçlarla, örneğin, internet veya bir kişiyi doğrudan muhatap alarak gerçekleşebilir. Maddenin 1. paragrafına göre, eleman temini eden, temini ettiren kişi veya kişilerin bir terör suçu işlemesini veya onun iş- 3 Açıklayıcı Rapor, para:98. 4 Bu konuda Özgenç tarafından, amaç veya saik, kasttan önce gelen, kastı hazırlayan bir düşüncedir. Kanuni tarifte gerek suçun temel şekli gerek nite- 4 Bu konuda Özgenç tarafından, amaç veya saik, kasttan önce gelen, kastı hazırlayan bir düşüncedir. Kanuni tarifte gerek suçun temel şekli gerek nitelikli şekli açısından bir unsur olarak kabul edilmiş olan amaç, Türk hukuk literatüründe Fransız hukukunun da etkisiyle özel kast olarak ifade edilmişti. denilmektedir. Bkz. ÖZGENÇ, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, s

17 lenmesine katkı sağlamalarını veya bu amaçla bir örgüte veya gruba katılmalarını kastetmelidir. Eylemin tamamlanması için, muhatabın gerçekten suçun işlenmesine katılması veya bu amaçla gruba katılması gerekli değildir. Öte yandan, suçun tamamlanması için, eleman temin edenin muhataba başarılı bir şekilde yaklaşması gerekir. Suçun işlenmesine başlanmış ancak tamamlanmamışsa (örneğin, kişi örgüte katılım için ikna edilememişse veya kişiyi örgüte katamadan kolluk kuvvetlerince yakalanmışsa) eylem, madde 9/2 hükmü uyarınca temine teşebbüsten cezalandırılabilir. C. Terörizm Amaçlı Eğitim (m.7) Sözleşmenin 7. maddesi, taraf devletlerin bir terör suçunun işlenmesi veya işlenmesine katkıda bulunulması amacıyla teknikbilgi sağlanmasını cezalandırmalarını talep ediyor. Bu ise maddede patlayıcı, ateşli silahlar ve zararlı veya tehlikeli maddeleri yapmak veya kullanmak dahil olmak üzere, terörist amaçlar için kullanımı uygun olan metot veya tekniklere ilişkin talimat vermek olarak tanımlanmaktadır. Ancak bu noktada dikkat edilmesi gereken husus; bu madde kapsamında sadece teknik-bilginin sunulması ve sağlanmasının cezalandırılıyor olmasıdır. Yani bu bilginin veya eğitimin alınması veya alıcısı ise cezalandırılamayacaktır. Bilgiyi sağlayan eğitici bakımından cezai sorumluluğun doğması için, eğiticinin, kazandırılan becerinin, bir terör suçunun işlenmesinde veya işlenmesine katkıda kullanılacağını bilmesi gereklidir. Ayrıca hukuka aykırılık ve kast aranılacaktır (m.7/2). Sözleşme, genel kavramlar olarak silah, ateşli silah ve patlayıcı veya tehlikeli veya zararlı maddelerin tanımını vermemektedir. Bunlar, mevcut uluslararası sözleşmeler ve ulusal mevzuatlarca belirleneceklerdir. 17

18 V. Terörizm Mağdurlarının Desteklenmesi Sözleşmenin diğer önem ve yenilik taşıyan 13.maddesi, uluslararası hukukun artık önemli bir gündem maddesini teşkil eden terörizm mağdurlarının korunması ve desteklenmesine ilişkindir. Söz konusu madde; Her bir Taraf, kendi topraklarında işlenen terörist eylemlerin mağdurlarını korumak ve desteklemek için gerekli önlemleri alacaktır. Bu önlemler, uygun ulusal sistemlere göre ve ulusal mevzuat hükümleri saklı olmak koşuluyla, diğerlerinin yanı sıra, terör mağdurlarına ve yakın aile üyelerine mali yardımı ve tazminatı kapsayacaktır. şeklindedir. Bu maddeye göre, taraf ülkeler, kendi ülkelerinde meydana gelmiş olan terör eylemlerinin mağdurlarını korumak ve desteklemek için gerekli tedbirleri alacaklardır. Bu tedbirler, iç hukuk düzenlemeleri doğrultusunda, örneğin terörizm mağdurlarına ve aile fertlerine mali yardım ve tazminatı kapsayabilecektir. Dolayısıyla Sözleşme, terör mağdurlarının korunması ve desteklenmesi alanında uluslararası hukuktaki tek bağlayıcı belge olmaktadır. Sonuç Terörle mücadelede vatandaşlarının devlete olan güvenlerini artırmak ve terörün yıllardır istismar ettiği zemini ortadan kaldırmak için uğraş veren Türkiye, hem vatandaşlarının teröre bulaşmasını önleme, hem terör örgütlerine bir şekilde katılan vatandaşlarını da topluma yeniden kazandırma yönünde çalışmalarını sürdürmektedir. Terörizmle mücadelede önleyici tedbirleri öngören ve terörü yaratan toplumsal ve bireysel koşulları ortadan kaldırmayı veya 18

19 azaltmayı amaçlayan bu Sözleşme, terörizmin önlenmesi noktasında; özellikle terörle mücadele kapsamında kamuoyunu bilgilendirme, sivil toplum ile işbirliği, terörü meydana getiren sosyal ve ekonomik koşulların ortadan kaldırılması, ilgili uluslararası kuruluşlarla işbirliği gibi önemli konuları kapsamaktadır. Türkiye'nin 1/7/2012 tarihi itibarıyla taraf olduğu bu Sözleşmenin, Avrupa ülkelerinde yaygın bir şekilde yürürlük ve etkinlik kazanması halinde, Avrupa çapında terör örgütlerinin propaganda ve eleman tedariki çalışmalarının engellenmesinde Türkiye açısından önemli bir enstrüman olacağı anlaşılmaktadır. Taraf ülkelerin, terör suçu işlenmesini dolaylı da olsa kışkırtmayı ve savunmayı, terör örgütlerine eleman kazandırma ve eğitim faaliyetlerini suç olarak düzenlemelerini öngören ve bu suçlar bakımından uluslararası adli işbirliğine ilişkin hükümler içeren bu Sözleşmeye ilişkin olarak iç hukukta gerekli değişikliklerin tamamlanması önem taşımaktadır. Diğer yandan, terör örgütleriyle uluslararası mücadelenin Avrupa ayağı bakımından önem taşıyan bazı Avrupa ülkeleri ile bu Sözleşme çerçevesinde etkili bir uluslararası adli işbirliği ve yardımlaşmanın tesis edilmesinin faydalı ve yerinde olacağı düşünülmektedir. 19

20 -II- SÖZLEŞMENİN UYGULANMASININ DEĞERLENDİRİLMESİ MEKANİZMASI 1. Terörizmle Mücadelede Uzmanlar Komitesi(CODEXTER) AK hükümetler arası iki uzmanlar komitesi oluşturmuştur: 2001 de oluşturulan Terörizmle Uluslararası Mücadele Multidisipliner Grup (GMT) ve 2003 de bunun yerini alan Terörizmle Mücadelede Uzmanlar Komitesi (CODEXTER). Bu son Komite halen öncelikli alanlarda faaliyetini sürdürmektedir. Bu Komitenin çalışmaları çok sayıda uluslararası belge ve yayının ortaya çıkarılmasıyla sonuçlanmıştır. 5 Bakanlar Komitesi CODEXTER e verdiği tüm görevlerde, terörizmle mücadeleye yönelik AK Sözleşmelerinin uygulanmasının kolaylaştırılması ve uluslararası hukuktaki boşlukların tespiti ile terörizme karşı uluslararası mücadelenin ne kadar önemli olduğunu vurgulamıştır. Bu görevlerini yerine getirmek için CODEXTER terörizmle mücadele alanındaki aktörlerle işbirliği ve ortak hareket bağları kurarak çok sayıda girişime temel oluşturan muazzam bir çalışma yürütmüş ve terörizmin önlenmesi ve cezalandırılması alanında farklı sorunlara ilişkin verimli tartışmaları beslemiştir. 5 (Conseil de l europe (CE), Action contre le terrorisme, , Erişim tarihi:5/4/

21 CODEXTER Genel Kurulu bilhassa diğerleri yanında terörizmle mücadelede insan hakları ve terörizm mağdurlarının korunması ve desteklenmesine yoğunlaşarak (odaklanarak) terörizmin önlenmesi ve cezalandırılması alanında aktif bir uluslararası gözlemevi olarak çalışmaya karar vermiştir. Bu amaçla, Komite terörizmle mücadelenin değişik yönleri hakkında tematik tartışmalar ve düzenli görüş alışverişleri düzenleyebilir. CODEXTER, Terörizmin Önlenmesi Sözleşmesinin 2. Düzeyde Takip Mekanizması olarak da görev yapmaktadır. Avrupa Konseyi Terörizmin Önlenmesi Sözleşmesi Taraf Devletler Grubu Usul Kuralları bu amaçla, Tematik Değerlendirme Raporunun bir özetinin CODEXTER e iletilmesini (m.119) ve CODEXTER başkanı ile periyodik toplantılar yapılmasını (m.12) öngörmektedir. 2. Taraf Devletler Grubu Sözleşmenin Taraflararası İstişare başlıklı 30 ncu maddesi nin e) fıkrası, Tarafların Sözleşmenin uygulanmasıyla ilgili herhangi bir soru hakkındaki görüşlerini ifade etmek ve önemli yasal, siyasal ve teknolojik gelişmelerle ilgili bilgi alışverişini kolaylaştırmak amacıyla periyodik olarak istişarelerde bulunmalarını öngörmektedir. Sözleşmenin söz konusu hükmü uyarınca Sözleşmeye Taraf Devletlerin ilk istişaresi 12 Mayıs 2009 tarihinde Madrid de yapılmıştır. Bunu takiben, Bakanlar Komitesi 1 Temmuz 2009 tarihinde CODEXTER tarafından Sözleşmeye Taraf Devletlerin İstişareleri arasındaki zaman aralıklarında, Terörizmin Önlenmesi Sözleşmesi nin kullanılmasının ve etkili şekilde uygulanmasının düzenli olarak izlemesinin sağlanmasına karar vermiştir. 7 Temmuz 2010 da Bakanlar Komitesi, CODEXTER in 18. Toplantısında(7-8 Nisan 2010) Sözleşmenin Uygulanmasına İlişkin Bir Takip Mekanizmasının çerçevesini benimsediğini kayda geçirmiştir. 21

22 Bu çerçeve uyarınca, -mekanizmanın birinci seviyesi olarak- Taraflar Grubu hazırlanan usule göre Taraf Devletlerce sunulan katkılara dayanarak Sözleşmenin takibini izleyecektir. 13 Haziran 2011 tarihinde San-Sebastian (İspanya) ve 23 Kasım 2011 tarihlerinde Strasbourg daki (Fransa) 1. ve 2. Toplantıları sırasında Taraflar Grubu, Terörizmin Önlenmesi Sözleşmesi Taraflar Grubu Tüzüğü (Usul Kuralları) Taslağını hazırlamıştır. Bu taslak Taraflara itiraz olmaması halinde zımni onay için gönderilmiş ve 2 Ocak 2012 tarihinde yürürlüğe girmiştir. 6 Türkiye Sözleşmenin onay belgelerini 23 Mart 2012 tarihinde AK ye ileterek Taraflar Grubu Üyesi olmuş ve ilk olarak Grubun 3. Toplantısına Kamu Düzeni ve Güvenliği Müsteşarlığınca katılım sağlanmıştır. 6 Conseil de l europe, L actioncontre le terrorisme, erişim tarihi:

23 -III- SÖZLEŞME HÜKÜMLERİNİN AÇIKLAMASI (AÇIKLAYICI RAPOR) 7 Giriş Eylül 2001 tarihinde ABD'de işlenen eşi görülmemiş şiddetteki terör saldırılarına Avrupa Konseyinin tepkisi sert ve hızlı olmuştur. 2. Bakanlar Komitesi 8 Kasım 2001 tarihli 109. oturumunda, diğer tedbirlerin yanı sıra bir "Terörizme Karşı Uluslararası Mücadele Alanında Multidisipliner Eylem Grubu (GMT) kurarak Avrupa Konseyi bünyesindeki mevcut uluslararası belgelerin etkinliğini artırmak yönünde adımların hızlı bir şekilde atılması" için mutabık kalmıştır. 3. GMT'ye verilen görevler arasında terörizmle mücadeleye ilişkin Avrupa Konseyi uluslararası sözleşmelerinin, özellikle Te- 7Terörizmin Önlenmesine Dair Avrupa Konseyi Sözleşmesi (bundan sonra "Sözleşme" olarak anılacaktır) ve Açıklayıcı Raporu Bakanlar Komitesinin 925. toplantısında kabul edilmiştir. Sözleşme, Avrupa Konseyi Hükümet ve Devlet Başkanları Üçüncü Zirvesi vesilesi ile 16 Mayıs 2005 tarihinde çalışmalara katılan Avrupa Konseyi ve Avrupa Topluluğu üyesi devletler ile üye olmayan devletlerce imzaya açılmıştır. Bu Açıklayıcı Rapor, Sözleşmenin bağlayıcı bir yorumunu sunmamakla birlikte, Sözleşme hükümlerinin uygulanmasını kolaylaştıracaktır. Avrupa Birliği Antlaşmasını ve Avrupa Topluluklarını kuran Antlaşmayı tadil eden Lizbon Antlaşması 1 Aralık 2009 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu nedenle, bu tarih itibariyle, Avrupa Topluluklarına yapılan tüm atıflar Avrupa Birliğine yapılmış sayılacaktır. 23

24 rörizmin Cezalandırılmasına Dair Avrupa Sözleşmesinin ve diğer ilgili belgelerin üye olmayan devletlere imzaya açılması hususunu göz önüne alarak, uygulamalarının gözden geçirilmesi ve güncellenmesi imkanının araştırılması bulunmaktadır. 4. Bu çalışmanın bir sonucu olarak, 13 Şubat 2003 tarihinde Bakanlar Komitesi, 15 Mayıs 2003 tarihinde imzaya açılmış olan Terörizmin Cezalandırılmasına Dair Avrupa Sözleşmesini değiştiren Protokolü 8 onaylamıştır. 5. Protokolün hazırlanmasına ilişkin GMT nin tartışmaları sırasında, terörizme dair kapsamlı bir sözleşmenin hazırlanması meselesi sıklıkla gündeme gelmiştir. Ancak, GMT bu hususta resmi bir tutum takınmaktan yetkisinin dışında olduğu düşüncesiyle kaçınmıştır. 6. Bu mesele Parlamenter Meclisi tarafından 1550 (2002) sayılı terörle mücadele ve insan haklarına saygı konulu Tavsiyesinde yeniden ele alınmıştır. Sonrasında yukarıdaki Protokole ilişkin 242 (2003) sayılı Görüşünde Asamble, "Birleşmiş Milletler tarafından yürütülmekte olan çalışma dikkate alınarak, terörizm konulu kapsamlı bir Avrupa Konseyi sözleşmesi hazırlanması uygun olacaktır" şeklinde kanaatini ifade etmiştir. Ayrıca, Ocak 2004 tarihinde Parlamenter Asamblesi terörizm: demokrasilere yönelik bir tehdit konulu 1644 (2004) sayılı Tavsiyeyi kabul etmiştir. Birleşmiş Milletler, Avrupa Konseyi ve Avrupa Birliğinin normatif müktesebatı ile diğer metinlerine dayanan terörizm konulu kapsamlı bir Avrupa Konseyi sözleşmesi çalışmalarına gecikmeksizin başlanması hususunda Bakanlar Komitesi davet edilmiştir. 8 Tam ve doğru tercümesi bu olmakla beraber, ana sözleşme 28/10/1980 ve sayılı Resmi Gazetede yayınlanan metinde Tedhişçiliğin Önlenmesine Dair Avrupa Sözleşmesi, Ek Protokol ise, Terörizmin Önlenmesi Avrupa Sözleşmesi Tadil Protokolü olarak tercüme edilmiştir. 24

25 7. Mayıs 2003 tarihinde Bakanlar Komitesi terörizmle mücadelede uluslararası işbirliğini güçlendirme ve Birleşmiş Milletlerin bu alandaki çabalarını destekleme ihtiyacını vurgulamıştır. Bu bağlamda, Bakanlar, Parlamenter Asamblenin Avrupa Konseyi bünyesinde terörizm konulu kapsamlı bir sözleşme hazırlanması önerisini dikkatle kaydetmişlerdir. 8. Haziran 2003 tarihinde Bakanlar Komitesi, 25. Avrupa Adalet Bakanları Konferansının (9 ve 10 Ekim 2003, Sofya)terörizmle mücadele konulu sonuçları ve GMT' nin görevlerinin bitmesinin akabinde kurulan hükümete ait yeni bir hükümet uzmanları komitesi olan Terörizm Uzmanları Komitesi'nin (CODEXTER) önerileri esas alınarak Avrupa Konseyi bünyesinde kapsamlı bir sözleşme hazırlanması hususundaki ilk teklifi tekrar tartışmaya karar verdi Avrupa Adalet Bakanları Konferansında, Bakanlar, CODEXTER'i, BM'nin bu alandaki çabalarına önemli katkı sağlayabilecek muhtemel kapsamlı bir Avrupa Konseyi Sözleşmesinin veya böyle bir sözleşmenin bazı unsurlarının katma değeri hususundaki görüşünü sunması için davet etmiştir. 10. Bu talebi takiben, ilk toplantısında (27-30 Ekim 2003, Strazburg), CODEXTER terörizme karşı uluslararası belgelerdeki muhtemel boşluklar ile terörizmle mücadele hakkındaki mevcut evrensel ve Avrupa belgeleri ile ilişkili olarak bir kapsamlı Avrupa Konseyi Sözleşmesinin muhtemel katma değerleri hususlarında bir bağımsız uzman raporu hazırlanmasını istemiştir. Raporun sonucuna göre, terörizme dair kapsamlı bir Avrupa Konseyi Sözleşmesi, terörizmle mücadeleye ilişkin mevcut Avrupa ve evrensel belgelerine önemli katma değer sağlayacaktır. 11. CODEXTER bu raporu ikinci toplantısında (29 Mart-1 Nisan 2004) ele almış ancak Avrupa Konseyinin terörizme ilişkin kapsamlı bir sözleşme hazırlayıp hazırlamaması hususunda bir 25

26 uzlaşıya varamamıştır. Ancak sınırlı kapsamda ve terörizmin önlenmesini ele alan ve uluslararası hukuk veya eylemdeki mevcut boşluğu kapatan bir belge veya belgelerin katma değer getireceği hususunda ve bu yönde bir çalışma yapılması için talimat vermesi hususunda Bakanlar Komitesine öneride bulunulmasında mutabık kalınmıştır. 12. Bakanlar Komitesi 114. oturumunda (12 ve 13 Mayıs 2004) CODEXTER'in çalışmasını dikkate almış ve CODEXTER raporunda belirlendiği şekilde terörizmle mücadelede uluslararası hukuk veya eylemde olan boşlukları ele alan özel kapsamlı bir veya daha fazla belgenin (hukuken bağlayıcı olan veya olmayan) üzerinde çalışılması hususunda talimat vermeye karar vermiştir. Bu temelde, Mayıs 2004 tarihinde Bakanlar Komitesi, Sekretaryaya Avrupa Konseyinin terörizme karşı uluslararası faaliyete katkısı konulu 114. oturumun takibi bakımından öneriler hazırlamak hususunda talimat vermiştir Haziran 2004 tarihinde, Bakanlar Komitesi, CODEXTER'in görevlendirildiğinin belirlendiği gözden geçirilmiş özel görev tanımında, CODEXTER in görevlerini, CODEXTER in ikinci toplantı raporunda da belirlendiği şekilde, terörle mücadelede uluslararası hukuk veya eylemdeki mevcut boşlukların ele alındığı (hukuken bağlayıcı olabilecek veya olmayacak) bir veya daha fazla belge önerisi üzerinde çalışılması olarak kabul etmiştir. 14. CODEXTER, Temmuz 2004'den Şubat 2005'e (3 ila 8. toplantılar) kadar terörizmin önlenmesine dair taslak sözleşmenin hazırlanması hususunda 6 toplantı daha yapmıştır. Bu toplantılar Gertraude Kabelka (Avusturya) başkanlığında ve Zdzislaw Galicki (Polonya)ile Martin Sorby'nin (Norveç) yardımcılığında gerçekleştirilmiştir. 26

27 15. En başından itibaren, CODEXTER, terörizme karşı hukuki girişimler güçlendirilirken, insan haklarına ve temel değerlere saygının sağlanması ve bu amaçların tesisi amacıyla uygun güvence ve şartlara dair hükümlere yer verilmesi gerektiğine karar vermiştir. 16. GMT'nin oluşturulmasından sonra kabul edilen iki Avrupa Konseyi belgesi CODEXTER'in çalışması için özellikle önem taşımaktaydı, bunlar: yukarıda bahsedilen 1550/2002 sayılı Tavsiye ve Bakanlar Komitesi tarafından 11 Temmuz 2002 tarihinde kabul edilmiş olan İnsan Hakları ve Terörizmle Mücadele Rehber İlkelerdir Ekim 2003 tarihindeki ilk toplantısında, CODEXTER, "terörizmin övülmesi" ve "terörizme teşvikin" Avrupa Konseyi üyesi ve gözlemci ülkelerin ulusal mevzuatlarında bir suç olarak öngörülmesi hakkında ilgili üye ve gözlemci devletlerin mevzuatı ve içtihatları ile AİHM'nin içtihatları çerçevesinde hazırlanmış olan bağımsız uzman raporunun sonuçlarını analiz etmek üzereco- DEXTER-Apologie çalışma grubunun oluşturulmasına karar vermiştir. Üye devletlerdeki duruma ilişkin yapılan anket çalışmasından,çoğunluğun "terörizmin övülmesi" ne dair spesifik bir suçu düzenlemediği görülmüştür. Çalışma grubuna terörizme ilişkin yeni bir uluslararası belge hazırlanmasına dair süre giden tartışmalar bağlamında özellikle takibe yönelik önerilerde bulunmaları talimatı verilmiştir. 18. David Touvet (Fransa) başkanlığında, CODEXTER-Apologie, bu aşamada uluslararası hukukta, " terörizmin övülmesi" ve/veya "terörizme teşvik" bakımından boşluk bulunduğunu kabul ederek, CODEXTER'in Mart/Nisan 2004 tarihli ikinci toplan- 9 Müsteşarlığımızca söz konusu rehber ilkeler ve bu ilkelere dayanak metinler Türkçe ye tercüme edilerek, kitap halinde Müsteşarlığımız yayını olarak bastırılmıştır. Bkz. KDGM Yayını, İnsan Hakları ve Terörle Mücadele, Ankara,

28 tısında onaylanmış olan birtakım sonuçlara ulaşmıştır. Ayrıca, bu hususu muhtemel uluslararası belgelerin hazırlanması düşüncesi çerçevesinde dikkate almaya karar vermiştir. 19. CODEXTER'in 3. toplantısında, CODEXTER-Apologie çalışma grubu, terörizm suçlarının işlenmesinde aleni tahrik hakkında muhtemel bir belgenin ön taslağını hazırlamıştır. Bu taslak hükümleri, çok sayıdaki delegasyondan gelen esaslı katkılarla birlikte, CODEXTER dördüncü toplantısında sunulan terörizmin önlenmesi taslak belgesinin hazırlanmasında daha sonra CODEXTER Bürosu tarafından kullanılmıştır. 20. CODEXTER, taslak Sözleşmeyi Aralık 2004 tarihli altıncı toplantısında ilk görüşmesinde kabul etmiş ve taslağı Parlamenterler Asamblesi ve AK İnsan Hakları Komiserinin görüşlerinin alınmasına izin veren Bakanlar Komitesine sunmuştur. 21. CODEXTER, 2005 Şubat ayının başlarında gerçekleştirilen yedinci toplantısında yukarıda bahsi geçen görüşler ışığında taslağı gözden geçirmiş ve metni ikinci okumada bazı hususları yeniden ele almak kaydıyla kabul etmiştir. Bu toplantıda, CODEXTER taslakları kamuoyu ile paylaşmaya ve ilgilenen örgütleri görüşlerini sunmaları için davet etmeye karar vermiştir. 22. Şubat 2005 sonunda gerçekleştirilen sekizinci toplantısında,codexter taslak sözleşmeye son halini vermiş ve mevcut açıklayıcı raporu onaylamıştır. CODEXTER her iki metni Bakanlar Komitesine, Sözleşmeyi kabul etmesi ve imzaya açması için sunmuştur, ayrıca Komitenin açıklayıcı raporu yayımlamasına izin vermesini istemiştir Mayıs 2005 tarihli 925. Bakan Delegeleri toplantısında, Bakanlar Komitesi Sözleşmeyi kabul etmiş ve Avrupa Konseyi üye devletlerinin, Avrupa Topluluğunun ve 3. Avrupa Konseyi Devlet ve Hükümet Başkanları Zirvesi vesilesi ile katkı sağlamış olan üye olmayan devletlerin imzasına açmıştır. 28

29 Genel Değerlendirmeler 24. Sözleşmenin amacı terörizmin ve onun insan haklarından, özellikle yaşama hakkından tam olarak yararlanılmasına ilişkin olumsuz etkilerinin, ulusal seviyede ve 2. maddede açıkça belirtilen mevcut çok taraflı veya iki taraflı veya Taraflar arasında düzenlemelere göre uluslararası işbirliği ile alınacak tedbirlerle önlenmesi yönündeki Tarafların çabalarının artırılmasıdır. 25. Sözleşmenin başlığı, Sözleşmenin terörizmin önlemesine katkı sağlayacak tüm tedbirleri içerdiği anlamına gelmez. Açıkçası, sadece bazı araçları sağlamakta ve politikalar ile hukuki tedbirlere odaklanmaktadır. Bu bakımdan, mevcut Sözleşme, terörizmin önlenmesi ve terörizmle mücadele genel hedefinde diğer uluslararası standartlara katılmaktadır. 26. Sözleşme, bu amacı, bir yandan terör suçlarının işlenmesine yol açan, alenen tahrik, terörist saflara katma ve eğitim gibi bazı eylemlerin suç olarak düzenlenmesini, diğer yandan önleme amaçlı işbirliği, içeride ulusal önleme politikalarının tanımlanması ve uluslararası olarak çok sayıda tedbir ile, Taraflar arasında akdedilmiş mevcut geri verme ve karşılıklı adli yardımlaşma düzenlemelerini tamamlayarak ve gerekli olduğu hallerde değişiklikler yaparak, anlık bilgi, kolluk kuvvetlerine soruşturma görevi gibi yükümlülükler yükleyerek, müeyyide ve tedbirlere ilişkin yükümlülükler, gerçek kişilerin yanı sıra, tüzel kişilerin sorumluluğu ve geri verme talebi reddedildiğinde soruşturma mecburiyeti gibi ek araçlar sağlayarak gerçekleştirmeyi hedeflemektedir. 27. Avrupa Konseyinin üye devletleri ve gözlemci devletlerin 4 Kasım 1950 tarihli Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (bundan sonra AİHS olarak anılacaktır) ve diğer uluslararası belgelerce kurulmuş olan kurumlarca güvence altına alınan demokratik niteliği ve insan haklarına saygıya dayanan benzer düşüncedeki 29

30 devletler arasındaki karşılıklı güven ortamının bugüne kadar uluslararası düzeyde ele alınmamış olan bazı eylemlerin cezalandırılması yönünde hareket edilmesini haklı gösterdiği ve bu hükümlerle tamamlanan uluslararası adli yardımlaşmayı güçlendireceği hissedilmiştir. 28. Komite, Sözleşmedeki spesifik hükümler bakımından çekince ve deklarasyonlara ilişkin açık bir hüküm konulması olasılığını dikkatle ele almıştır. Bazı ülkeler, Terörizmin Finansmanının Önlenmesine ilişkin Uluslararası Sözleşmenin, Sözleşmenin suçları düzenleyen hükümlerine, yani 5. ve 9. maddelerde belirlenen suç ihdasına ilişkin gereklilikler ile 14. maddenin 1.c bendiyle ilgili sorunlar açısından, uygulanması hususunda çekince ve deklarasyonlara ihtiyaç olduğunu düşündükleri yerlerde problemlere ilişkin önerilerde bulunmuşlardır. Komite, bu meselelerin çözümünün, özellikle Viyana Anlaşmalar Hukuku Sözleşmesinde öngörülen rejim çerçevesinde uluslararası hukuka bırakılmasının daha iyi olacağına kanaat getirmiştir. 29. Önsöz ile başlayan Sözleşme, temel hak ve özgürlüklerin korunması bakımından çok sayıda hüküm içermektedir. Bunlar, ulusal ve uluslararası işbirliği bakımından bir yandan suç ihdasına ilişkin hükümler (koşullar ve güvenceler şeklinde), bir yandan mağdurların durumunun göz ardı edilmemesine ilişkindir (Bkz.paragraf 31). 30. Sözleşmenin, bu yönü önemlidir. Çünkü ifade, örgütlenme veya din özgürlüğü gibi özgürlüklerin meşru kullanımı ile suç eylemi arasındaki sınırda yer alan hususları ele almaktadır. 31. Sözleşme aynı zamanda terör mağdurlarının korunması ve tazminine ilişkin bir hüküm ile yalnızca terör şüpheli veya sanıklarının değil bu suçların mağdur veya muhtemel mağdurlarının da insan haklarına saygı gösterilmesinin vurgulandığı bir hüküm içermektedir (Bkz. AİHS, m.17). 30

31 32. Sözleşme terörizme karşı mevcut sözleşmelerde yer alan terör suçlarına ek olarak yeni terör suçları tanımlamamaktadır. Bu bakımdan, Ek te anılan antlaşmalara gönderme yapmayı tercih etmektedir. Ancak, Sözleşmede bu antlaşmalarda tanımlanan haliyle terör suçları oluşturabilecek üç yeni suç öngörülmektedir. 33. Bu yeni suçlar şunlardır: bir terör suçu işlemek için alenen tahrik (m.5), terörist saflarına katma (terörist saflara katma) (m.6) ve terörizm için eğitim (m.7). Anılan üç suçu işlemek ve ayrıca 6 ve 7. (saflara katma ve eğitim) maddelerde öngörülen suçları işlemeye teşebbüs etmek amacıyla iştirak (yardım ve yataklık gibi) eyleminin de suç olarak düzenlenmesini öngören tali suçlara ilişkin (m.9) bir hüküm eklenmektedir. 34. Sözleşmede öngörülen yeni suçların bir özelliği, bu suçların 1. madde bağlamında bir terör suçunun yani Ekte sıralanan uluslararası terörizmle mücadele antlaşmalarından birinde tanımlanan suçlardan birinin gerçekten işlenmiş olmasının gerekli olmamasıdır. Bu durum, Terörizmin Finansmanının Önlenmesine ilişkin Uluslararası Sözleşmelerde yer alan eşdeğer bir hükme dayanan Sözleşmenin 8. maddesinde açıkça belirtilmiştir. Sonuç olarak, 5, 7 ve 9. maddelerde öngörülen suçların herhangi birinin işlenmesi bakımından, suçun nerede işlendiğinin bir önemi yoktur. 35. Buna ek olarak, her biri için açıkça belirtildiği üzere, bu suçlar kanuna aykırı ve kasten işlenmiş olmalıdır. 36.Uluslararası işbirliği bakımından, Sözleşme, bu alandaki son eğilimleri yansıtan Terörizmin Cezalandırılmasına Dair Avrupa Sözleşmesini tadil eden Protokol, Cezai Konularda Karşılıklı Yardımlaşma Hakkındaki Avrupa Sözleşmesinin İkinci Ek Protokolüne ve Sınıraşan Örgütlü Suça Karşı BM Sözleşmesine dayanmaktadır. 31

32 37. Suçluların geri verilmesi ve karşılıklı adli yardımlaşma söz konusu olduğunda, Avrupa Konseyi üyesi devletler arasında akdedilmiş olan, 13 Aralık 1957 tarihli Suçluların İadesine Dair Avrupa Sözleşmesi ile 15 Ekim 1975 ve 17 Mart 1978 tarihli ek protokolleri, 20 Nisan 1959 tarihli Cezai Konularda Karşılıklı Adli Yardımlaşma Hakkındaki Avrupa Sözleşmesi ile 17 Mart 1978 ve 8 Kasım 2001 tarihli Ek Protokolleri ve Terörizmin Cezalandırılmasına Dair Avrupa Sözleşmesi ile onu tadil eden Protokolleri özellikle, Sözleşmede öngörülen suçları suçluların geri verilmesine elverişli hale getirmek ve bunlar bakımından karşılıklı adli yardımlaşma sağlamayı yükümlülük haline getirmek suretiyle değiştirmektedir. 38. Aynı zamanda, 21. maddede suçluların geri verilmesi ve karşılıklı adli yardımlaşmada öngörülen güvenceler, bu Sözleşmenin, yürürlükteki antlaşma ve yasalar kapsamında işbirliğini redde ilişkin örneğin, kişinin işkence veya insanlık dışı veya aşağılayıcı muameleye veya ölüm cezasına maruz kalacağı veya kişinin siyasi veya izin verilmeyen diğer amaçlarla soruşturulacağı hallerde geleneksel nedenlerden ayrılmadığını açıkça göstermektedir. Kişinin bu veya diğer nedenlerle geri verilmemesi durumunda, kişinin bulunduğu Tarafın, 18. madde uyarınca meseleyi iç soruşturmaya konu yapma yükümlülüğü vardır. 39. Sözleşmeye imza atarak Tarafların taahhüt altına girdiği yükümlülükler, hukukun üstünlüğü ve insan haklarının korunmasının ortak tanınmasına dayanan benzer düşünceli Devletlerin arasındaki özel karşılıklı güven ortamı ile yakından ilgilidir. Bu amaçla, terörizmin küresel bir sorun olması gerçeğine rağmen, her ne kadar Bakanlar Komitesi diğer Devletleri Sözleşmeye Taraf olmaya davet edebilirse de, Taraf ülkelerin Avrupa Konseyi üye ve gözlemci devletleri ve Avrupa Toplulukları ile sınırlandırmanın gerekli olduğu düşünülmüştür. 32

33 40. Sözleşmenin, Sözleşmeye taraf olan ülkelerin diğer uluslararası taahhütlerine uygun olarak Tarafların ve bireylerin diğer hakları, yükümlülükleri ve sorumluluklarını etkilemeyeceği açıktır. Sözleşmenin Maddelerine İlişkin Spesifik Yorumlar Başlangıç 41.Başlangıçta, hatırlanılmalıdır ki, başlangıç paragrafları Sözleşmenin işlevsel hükümlerinin parçası değildir ve bundan dolayı nitelikleri itibarıyla, hak bahşetmez veya Taraflara yükümlülük yüklemezler. Ancak, başlangıç paragrafları genel bir çerçeve sunmayı amaçlar ve Sözleşmenin işlevsel hükümlerinin anlaşılmasını kolaylaştırmayı hedefler. 42. Terör suçlarındaki artışın yol açtığı ciddi kaygıların geçmişine ve büyüyen terörist tehdide rağmen ve terörizmden muzdarip olanların tehlikeli durumunun farkında olarak, önsözde Tarafların belirlediği hedef olan terörizmin önlenmesine yönelik etkili tedbirlerin alınması ve özellikle terör suçlarının işlenmesinde alenen tahrik ve terörist saflara katma ve terörizm için eğitim ile mücadele amacı belirtilmektedir. 43. Başlangıç, terörizmle mücadelede alınacak tüm tedbirlerin hukukun üstünlüğü ilkesine ve demokratik değerlere, insan haklarına ve temel özgürlüklere ve uluslararası hukukun diğer hükümlerine, uygulanabildiği takdirde uluslararası insancıl hukuk dahil olmak üzere, saygı göstermesi gerektiğini hatırlatarak, terör suçlarının ve Sözleşmede öngörülen suçların herhangi bir şekilde haklı gösterilmesini kabul etmemektedir. 44. Başlangıç, Sözleşmenin ifade ve örgütlenme özgürlüğüne ilişkin yerleşik ilkeleri etkileme amacında olmadığını kabul etmektedir. 33

34 45. Başlangıcın sekizinci paragrafının, ayrıca uluslararası ve/veya ulusal hukuklarda belirtildiği şekilde ifade ve örgütlenme özgürlüğüne ilişkin yerleşik hukuki ilkeleri kapsaması amacı bulunmaktadır. 46. Son olarak, bu hüküm, terör suçlarının terör saikiyle nitelendirildiğini hatırlatarak, terörizm eylemleri niteliği veya bağlamı itibarıyla ciddi şekilde bir topluluğu korkutmak veya haksız bir şekilde bir hükümete veya bir uluslararası örgüte bir eylemi yapması veya yapmaması için baskı yapmak veya ciddi bir şekilde bir ülkenin veya bir uluslararası örgütün temel siyasi, anayasal, ekonomik veya sosyal yapılarını istikrarsızlaştırma veya yıkma amaçlarını taşır. Terör saiki, bu Sözleşmenin içerdiği suçlara ilişkin olarak Sözleşmenin işlevsel kısmına eklenecek esaslı bir unsur değildir. Terminoloji (Madde 1) 47. Bu maddeye göre, bu Sözleşmenin amaçları bakımından terör suçu terimi, Ek te sıralanan antlaşmalardan birinin kapsamına giren ve burada tanımlanan herhangi bir suçu ifade eder. 48. CODEXTER bu maddeyi değerlendirdiğinde, Avrupa Konseyinin, 27 Aralık 2001 tarihli terörizmle mücadele için spesifik tedbirlerin uygulanması konulu AB Ortak Pozisyonunda 10 (2001/931/CFSP) kabul edilen terörizm tanımını dikkate almasını talep eden Parlamenter Asamble Tavsiyesini 1550 (2002) dikkate almıştır. AB nin tanımı üzerinde Ortak Pozisyon amacıyla mutabık kalınmış olması ve CODEXTER in kapsamlı bir terörizm sözleşmesi yerine daha sınırlı bir kapsamda terörizmin 10 AB bağlamında, bu tanım üzerinde sonradan AB üyesi devletlerin mevzuatlarının uyumlaştırılması amacıyla 13 Haziran 2002 tarihli Çerçeve Karar da mutabık kalınmıştır. 34

35 önlenmesi için spesifik bir belge hazırlamakla görevli olması karşısında, CODEXTER bu tarifi kullanmamaya karar vermiştir paragrafta, suçlar Ekte yer alan antlaşmalara atıfta bulunmak suretiyle tanımlanmaktadır. Ekte sıralanan sözleşmelerin kapsamında ve bu sözleşmelerde tanımlanan haliyle suçlara yapılan atıflar, suçların tanımına ek olarak, bu sözleşmelerde uygulama kapsamını değiştirebilecek diğer hükümler olabileceğini ifade etmektedir. Bu atıf asli ve tali suçları kapsamaktadır. Öte yandan, ulusal mevzuatta bu suçu düzenlerken, Taraflar Sözleşmenin amacını ve sırasıyla 2. maddede ve 12. maddenin 2. paragrafında öngörülen orantılılık ilkesini hatırda tutmalıdır. Sözleşmenin amacı, terörizmi ve onun, özellikle yaşama hakkı gibi insan haklarının eksiksiz uygulanması üzerindeki olumsuz etkilerini önlemektir. Bu amaçla, Tarafları terör suçlarına neden olabilecek eylemi cezalandırmaya zorlamakta, ancak bu suçlarla sadece teorik bir bağlantısı olan bir davranışın cezalandırılmasını amaçlamamakta ve bunun için yasal bir temel yaratmamaktadır. Böylelikle, Sözleşme, bir tehdidin finanse edilmesine teşebbüsü teşvik gibi varsayımsal olaylar zincirini ele almamaktadır. 50. Ek in, tadil eden protokolünce değiştirilen Terörizmin Cezalandırılmasına Dair Avrupa Sözleşmesinin 1. madde, 1. paragrafındaki aynı antlaşma listesini içerdiği hatırlanmalıdır paragraf, Terörizmin Finansmanının Cezalandırılmasına Dair Uluslararası Sözleşme (m.2/2) dahil olmak üzere, terörizme karşı diğer uluslararası antlaşmalardaki benzer hükümlere dayanmaktadır. 52. Amacı, ilgili taraf için yüklendiği antlaşma yükümlülükleri açısından ortaya çıkabilecek sonuçları dikkate alarak, bu Sözleşmeye taraf olup da, Ek te yer alan antlaşmalardan birine taraf olunmaması durumunu ele almaktır. 35