Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 54, Ekim 2017, s

Transkript

1 Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 54, Ekim 2017, s Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date Yayınlanma Tarihi / The Publication Date Yrd. Doç. Dr. M. Elif ÇELEBİ KARAKÖK Akdeniz Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü, Restorasyon melifcelebi@hotmail.com KÜLTÜREL MİRASI KURTARMA ÇABASINA BİR ÖRNEK: HASAN ACAR EVİ KORUMA - RESTORASYON ÇALIŞMALARI Öz T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı nın son yıllardaki taşınmaz kültür varlıklarının onarım çalışmalarına maddi katkı sağlaması, ülkenin çeşitli yerleşim merkezlerinde restorasyon projelerinin ve uygulamalarının yapılmasını teşvik etmiştir. Ancak teşvik bedeli piyasa değerinin 1/3 kadar olabilmektedir. Geriye kalan bütçeyi mülkiyet sahibinin temin etmesi gerekmektedir.teşvik yasasına rağmen Isparta halkı tarihi yapıların restorasyonuna ilgi göstermemiş, restorasyon maliyetlerini yüksek bulmuş, Bakanlığın teşvikini yetersiz bulmuştur. Diğer taraftan kentteki sivil mimarlık örneklerinde hızlı bir yıkım söz konusudur. Bu kayıpların devamını önlemek amacıyla Isparta da İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Mimarlar Odası Şubesi ve Üniversite işbirliği ile ortak bir çalışma yapılması kararlaştırılmıştır. Tescilli sivil mimarlık örneklerinin mülkiyet sahipleri ile görüşülerek sadece Kültür ve Turizm Bakanlığı nın teşvik bedeli karşılığında bu yapıların koruma restorasyon projelerinin hazırlanması konusunda anlaşmaya varılmıştır.hasan Acar evi de, bu anlaşma çerçevesinde ele alınan bir sivil mimarlık örneğidir. Yrd. Doç. Dr. M. Elif ÇELEBİ KARAKÖK tarafından Süleyman Demirel Üniversitesi döner sermaye koordinatörlüğü bünyesinde yapının restorasyon projeleri hazırlanmıştır. Bu projeye uygun olarak restorasyonu yapılan Hasan Acar Evi, Isparta nın geleceğe kazandırılmış bir kültürel mirasıdır. Anahtar kelimeler: Kültürel Miras, Sivil Mimarlık Örneği, Koruma - Restorasyon Projesi

2 A CASE OF A CULTURAL HERITAGE RESCUE: HASAN ACAR HOUSE CONSERVATION - RESTORATION PROJECT Abstract T. C. The Ministry of Culture and Tourism has been providing financial support for the restoration works of immovable cultural assets in recent years. It is encouraged the implementation of restoration projects and practices in various settlements of the country. However, the incentive can be up to 1/3 of the market value. The remaining budget must be provided by the property owner.despite the incentive laws, the people of Isparta have not shown interest in the restoration of historical buildings. They thought that restoration costs are high but The Ministry's incentive amount is low. On the other hand, there is a rapid destruction in the examples of civil architecture in the city. In order to prevent the loss of these losses, it was decided to cooperate with Isparta in cooperation with the Provincial Directorate of Culture and Tourism, the Chamber of Architects and the University. The interviews with proprietors of proprietary examples of civil architecture and discussion of the preparation of conservation restoration projects of these buildings in support of the incentive fee of the Ministry of Culture and Tourism. Hasan Acar house is also an example of a civil architecture which is covered in this agreement. Asst. Assoc. Dr. M. Elif ÇELEBİ KARAKÖK prepared restoration projects in the scope of the revolving fund coordination of Süleyman Demirel University. Hasan Acar House, restored in accordance with this project, is a future cultural heritage of Isparta. 108 Keywords: Cultural Heritage, Civil Architecture Example, Conservation - Restoration Project 1. GİRİŞ T.C. Kültür Bakanlığı nın son yıllardaki taşınmaz kültür varlıklarının onarım çalışmalarına maddi katkı sağlaması, ülkenin çeşitli yerleşim merkezlerinde restorasyon projelerinin ve uygulamalarının yapılmasını teşvik etmiştir 1 ve 2. Yasal düzenlemelerle öngörülen katkılar, özel - tüzel kişiler ile yerel yönetimlere yapılmaktadır. Özel ve tüzel kişilerin mülkiyetinde bulunan taşınmaz kültür varlıkları için kültür Bakanlığı tarafından yapılan yardımın amacı, maliki bulunduğu taşınmaz kültür varlığını onaracak mali güce sahip olmayan kişilere nakdi, teknik ya da ayni yardımlarda bulunmaktır. Ancak bu yardım piyasa değerinin 1/3 kadar olabilmektedir. Gerekli bütçeyi mülkiyet sahibinin temin etmesi gerekmektedir (Madran ve Özgönül, 2005). Kültür ve Turizm Bakanlığı nın bu teşvikine rağmen Isparta da halkın tarihi yapıların restorasyonuna ilgisi ve talebi olmamıştır. Halkın bu konudaki yaklaşımı restorasyon maliyetlerini yüksek, Kültür ve Turizm Bakanlığı nın teşvikini yetersiz bulması olarak tespit edilmiştir. Diğer taraftan kent merkezindeki özellikle sivil mimarlık örneklerinde hızlı bir yıkım söz konusudur yılında tescilli sivil mimarlık örneklerinin 85 olan sayısı, 58 e düşmüştür (Kayalı, 2005). 1 Kanun: tarihli ve 2863 sayılı Kültür ve Tabiat varlıklarını Koruma Kanunun 12. Maddesi. 2 Resmi gazete: tarihli ve sayılı Resmi Gazetede Taşınmaz Kültür Varlıklarının Korunmasına Ait

3 Bu kayıpların devamını önlemek amacıyla Isparta da İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Mimarlar Odası Şubesi ve Üniversite işbirliği ile ortak bir çalışma yapılması kararlaştırılmıştır. Tescilli sivil mimarlık örneklerinin mülkiyet sahipleri ile görüşülerek sadece Kültür ve Turizm Bakanlığı nın teşvik bedeli karşılığında bu yapıların koruma restorasyon projelerinin hazırlanması konusunda anlaşmaya varılmıştır. Bu çalışmanın konusu olan Hasan Acar evi, bu anlaşma çerçevesinde ele alınan bir sivil mimarlık örneğidir. Önemli mekânsal ve strüktürel problemleri olan bu geleneksel konut, restore edilmek üzere Kültür Bakanlığı ndan nakdi yardım hakkı kazanmıştır. Yrd. Doç. Dr. Elif ÇE- LEBİ KARAKÖK ve ekibi 3 tarafından Süleyman Demirel Üniversitesi döner sermaye koordinatörlüğü bünyesinde yapının koruma restorasyon projeleri hazırlanmıştır. Bu koruma restorasyon projeleri Antalya Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu nun Tarih ve 217 sayılı kararıyla onaylanmıştır. Bu projeye uygun olarak restorasyonu yapılan Hasan Acar Evi, Isparta nın geleceğe aktarılmış bir kültürel mirasıdır. 2. YAPININ GÜNÜMÜZDEKİ DURUMU (RÖLÖVE) Hasan Acar Evi, Isparta nın tarihi kent merkezinde Çelebiler Mahallesi, 1414 Sokak ta bulunmaktadır ve kapı numarası 21 dir. Hâlihazır haritasına göre 15 pafta / 446 Ada / 8 Parselde yer almaktadır (Kayalı, 2005). Envanter fişine göre ise envanter numarası 47 dir 4.Hasan Acar adlı şahsın özel mülkiyetindedir. Yapının banisi ve mimarı bilinmemektedir. Yapım tarihinin 20. Yüzyılın başlarında olduğu düşünülmektedir (Demirci, 2010). 109 Hasan Acar evi, Gayri Menkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu Başkanlığı nın tarih ve A-548 sayılı kararı ile tescillenmiştir. Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıkları Yüksek Kurulu nun tarih ve 344 sayılı kararıyla tescilinin devamına karar verilmiştir. Şekil 1. Genel Yerleşim Planı (Çelebi, Rölöve Raporu, 2011) Katkı Payına Dair Yönetmelik. 3 Gülsüm Kart, Sibel Arslan ve Arzu Ayaz proje çizim ekibinde yer almıştır. 4 Isparta Kültür Envanteri, (2009), c.1, s:72, T.C. Isparta Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Isparta.

4 Şekil Sokak Silüeti ve Hasan Acar Evi (Çelebi, Rölöve Raporu, 2011) 2.1 Plan Özellikleri Yapı, günümüzde özgün kütlesi ile bahçesine yapılan muhdes bir kütleden meydana gelmektedir. Özgün kütlesi 9.45 m. ve 8.90 m. ölçülerinde dikdörtgen bir plana sahiptir. Girişi sokaktan verilmiştir. Giriş kapısı sokak cephesinin simetri merkezindedir ve düz girişlidir. 110 Şekil 3. Zemin Kat Planı Rölöve Çizimi (Çelebi, Rölöve Raporu, 2011) Giriş katında özgün planındaki taşlık bölümünün batı duvarı yıkılarak, batısındaki mekânla birleştirilmiş, elde edilen bu geniş mekân (M1mekanı) mağaza haline getirilmiştir. Mekânın ortasına demir malzemeden ayak konulmuş ve üzerinden kiriş geçirilmiştir. Ana giriş kapısı ve yanındaki pencereler muhdestir. M1 ve M2 mekânlarının tavanına pvc esaslı asma tavan yapılmıştır. Tabanı ahşap laminant parke ile kaplanmıştır.

5 Şekil 4. M1 ve M2 Mekânlarından Görünüm M3 Mekânının işlevi oda, M5 mekânı ise banyodur. Bu mekânlar tamamen muhdestirler. M4 Mekânı mutfak haline getirilmiştir. Pencereleri pvc malzemeye değiştirilmiş, duvarları yarısına kadar seramikle kaplanmıştır. Doğu duvarına granitten mutfak tezgâhı yapılmıştır. Bu kattaki kapıların hepsi muhdestir. 111 Şekil 5. M4 ve M5 Mekânlarından Görünüm M6 Mekânı evin avlusu yani bahçesidir. Evin bahçesindeki M7 mekânı özgündür ve özgün ocağından işlevinin mutfak olduğu anlaşılmaktadır. Bahçeye muhdes M8, M9, M10, M11, M12 mekânları ve betonarme bir merdiven yapılmıştır. Bahçenin ortasında da küçücük bir yeşil alan vardır. Muhdes mekânlar günümüz tuğla malzemesi ile yapılmış olup, oldukça kötü bir görünüm arz etmektedirler. M14 Mekânı evin bahçe girişinin olduğu bölümdür. Zeminine beton dökülmüştür. Güney kenarına da M13 mekânı yapılmıştır ve koyunların barındığı küçük bir ağıl olarak kullanılmaktadır.

6 Şekil 6. Bahçedeki Muhdes Mekânlar M8-12 ve Özgün Mutfak M7 İki katlı Hasan Acar evinin üst katının özgünlüğünü daha fazla korumuştur. Bu katın planından Hasan Acar evinin iç sofalı plan tipolojisine sahip olduğu anlaşılmaktadır. Ancak bahçesindeki muhdes eklentiler kötü görünümü ve uyumsuzluğuyla dikkati çekmektedir. U1, U2,U3 ve U4 mekânları özgün mekânlardır. U5 mekânı oda işlevinden banyoya dönüştürülmüştür. U6, U7, U8, U9, U10 ve U11 mekânları ise muhdestir. 112 Şekil 7. Üst Kat Planı Rölöve Çizimi (Çelebi, Rölöve Raporu, 2011) Bahçeden çıkılan betonarme merdivenle üst katın sofasına yani U1 mekânına ulaşılmaktadır. Sofa ince uzun dikdörtgen formundadır. U2 Mekânı, evin kuzeyinde yer alan ve sokağa cephesi olan bir odadır. Dolapsız tezyinatsız sade görünümlü bir mekândır. U3 Mekânının güney duva-

7 rını kaplayan özgün şerbetlik - yüklük ve gömme dolap takımı ile nitelikli alçı tavan tasarımından başoda olduğunu anlaşılmaktadır. Şekil 8. U1 Sofa ve U3 Başoda Mekânları U4 Mekânının kuzey duvarındaki duvar dışı tipindeki özgün dolap kalıntısından, bu duvarının dolapla kaplı olduğu anlaşılmaktadır. Bu mekânların bütün iç kapıları, ahşap tavan kaplamaları ve ahşap taban kaplamaları özgündür. Kapılar ve tavan kaplamaları iyi durumda, taban kaplamaları kötü durumdadır. Pencere boşlukları özgün ancak doğramaları özgün değildir. Özgün plan şemasında oda olan U5 Mekânı, banyoya dönüştürülmüştür. Günümüzde çok kötü bir görünüme sahiptir. Döşeme ve duvarları seramikle kaplanmış, zeminine alaturka wc yapılmıştır. 113 Şekil 9. U4 Oda ve U5 Banyo Mekânları U6 Mekânı muhdes bir mekândır ve betonarme bir döşeme yapılarak kapalı bir mekân haline getirilmiştir. Özgün halinde bu mekânda merdiven bulunmaktadır. Günümüzde ise mutfak haline getirilmiştir. U7 Mekânı, sofa ile teras arasındaki giriş holüdür. Duvardaki izlerden ve Hasan Acar ın verdiği bilgilerden bu mekânın kuzey duvarının özgün, güney duvarının muhdes olduğu anlaşılmıştır. Şekil 10. U6 Mutfak ve U7 Giriş Holü Mekânları

8 U8 kodlu wc ve U9 kodlu depo mekânları evin güneyine bitişik nizam yapılmış muhdes mekânlardır. U10 ve U11 mekânları evin güneyinde, bahçesinde ve üst katında yer alan teraslardır. Bu teraslar birbirlerinden tuğla parapetlerle ikiye ayrılmışlardır. Her iki terasta günümüze yakın zamanda ve betonarme sistemde yapılmıştır. Muhdes mekânların hepsi kötü bir görünüm arz etmektedir. Şekil 11. U9 Wc, U10 Depo Muhdes Mekânları ile U10 ve U11 Terasları 2.2 Yapım Tekniği ve Malzeme Yapım tekniğindeki temel prensip taştan yapılmış zemin kat üzerinde, ahşap çatkılı üst katın bulunması şeklindedir. Taş duvarlar, kaba yontu taşların harçlarla bağlanarak örülmesi şeklinde yapılmıştır. Taş duvarların kalınlığı cm arasında değişiklik göstermektedir. Duvarlardaki taşlar horasan harcıyla sıvanmıştır. Taş sıralarının aralarında ahşap hatıllarında vardır. Doğu dış cephe duvarının üzerinde ocak ve baca elemanlarının yerleştirildiği görülmektedir. Duvarların üzeri hem iç hem dış mekânda sıvanmış ve boyanmıştır. Evin bahçesindeki M7 kodlu mutfak mekânının ocağı da taş malzemeden yapılmıştır. 114 Üst katta ahşap çatkılar bağdadi tekniği ile kapatılarak duvar elemanları oluşturulmuştur. Ahşap çatkıların arası taş ve kerpiç malzemeyle doldurulmuş, iç ve dış yüzeyleri bağdadi çıtası denilen çıtalarla kapatılmış, çıtaların üstü kıtıklı sıva ile sıvanmış ve kireç esaslı bir boya ile boyanmıştır. Bağdadi çıtalar 1 cm kalınlığında ve 3 cm enindedir. Çıtaların üzerine sürülen kıtıklı sıva 2-3 cm kalınlığındadır ve kıtıklı sıvanın içerisinde saman, alçı ve kireç bulunmaktadır. Şekil 12. Taş ve Bağdadi Duvar Detayı

9 Ahşap malzeme, duvarların yanı sıra döşemelerde de yoğun olarak kullanılmıştır. Ahşap kirişler mekânların kısa kenarı yönünde atılmıştır. Kirişler, katran (sedir) ağacından yapılmıştır. Kirişlerin altı ve üstü, çam ağacından elde edilen ahşap elemanların kirişlere çivi ile çakılması yöntemiyle kapatılmıştır. İki kaplama tahtası arası, bulgurlama tekniğine göre kerpiçle doldurulmuştur. Ahşap tavanların yapımında çakma tekniği kullanılmıştır. U3 kodlu başodanın tavanı ise alçı tekniğinde yapılmıştır. Ahşap malzeme evin taşıyıcı ve bölme elemanlarının yanı sıra pencere, kapı, merdiven ve dolap gibi yapı elemanları ile tavan kaplamaları, saçak, korniş gibi dekorasyon öğelerinde de sıkça kullanılmıştır. Çatısı kırma çatı tekniğinde yapılmıştır ve strüktüründe ahşap malzeme kullanılıştır. Çatı strüktürünün üzeri gene ahşap malzeme ile kaplanmıştır. Üst örtü olarak alaturka kiremit kullanılmıştır. Bacaların hepsi muhdestir ve tuğla malzemeden yapılıp sıvanmıştır. Muhdes mekânların hepsi betonarme sistemde yapılmıştır. Döşemelerde ıslak hacimler seramikle, diğer mekânlar parke ile kaplanmıştır. Bazı tavanlarda pvc esaslı asma tavan elemanları kullanılmıştır. 115 Şekil 13. Çatı Strüktürü 2.3 Cephe Düzenlemesi Hasan Acar evi, küçük kütleli ve sade düzenlenmiş bir Türk evidir. Birisi ana giriş, diğeri bahçe girişi olmak üzere iki girişi vardır. Girişleri sokaktan verilmiştir. Girişleri düzayak olup, cepheyle hemyüzdür. Yapı, iki katlı olup, cepheleri sıvalı ve boyalıdır. Üst kattaki iki adet düz çıkmasıyla hareketli bir cepheye sahiptir.

10 Şekil 14. Kuzey ve Doğu Cephesi Kuzey yani giriş cephesi cumba, kapı ve pencere düzeninden meydana gelmektedir. Günümüzde giriş kapıları ve pencereleri özgün değildir. İkinci katın ve çatının saçak altlarında ahşap silmeler vardır. Giriş kapısının hizasında ve çatıda üçgen bir alınlık vardır. Alt kat gri, üst kat beyaz renge boyanmıştır. 116 Hasan Acar Evinin doğu cephesi başka bir konut yapısına bitişik nizamdır. Batı cephesi de U3 mekânının bir penceresi haricinde sağırdır. Güney cephesi ise günümüzde oldukça bozulmuş durumdadır. Muhdes mekânlar ve merdivenle neredeyse tamamen kapanmıştır. Alt kattaki U4 mekânının iki penceresi haricindeki bütün yapı elemanları muhdestir. Şekil 15. Güney Cephe Güney cephenin simetri merkezinde yer alan ve çıkma yapan bölümün üstünde iki yanı kesilmiş bir saçak vardır ve bu saçak özgündür.

11 Şekil 16. Güney Cephedeki Füruş 2.4 Yapı Elemanları ve Dekorasyonu Ahşap malzeme evin taşıyıcı ve bölme elemanlarının yanı sıra pencere, kapı, merdiven ve dolap gibi yapı elemanları ile tavan kaplamaları, saçak, korniş gibi dekorasyon öğelerinde de sıkça kullanılmıştır. Ana giriş kapısı ve giriş katındaki iç kapıların hiçbirisi özgün değildir. Ancak kapı boşluğundan, ana giriş kapısının çift kanatlı olduğu ve üstünde bir aydınlatma penceresinin bulunduğu anlaşılmaktadır. Üst kattaki odaların giriş kapıları özgündür. Ahşap malzemeden, tek kanatlı ve tablalı sistemde üretilmişlerdir. Ön yüzeylerindeki tablalar arka yüzeylerindeki kuşaklarla sabitlenmiştir. Düz ve geçmesiz olan kapıların görünümleri sadedir. Şakkarak denilen kilit sistemleri ile açılıp kapanmaktadırlar. 117 Şekil 17. Özgün Oda Kapısı ve Kilit Detayları

12 Bağdadi sistemde yapılmış duvarlardaki pencereler ahşap malzemeden yapılmışlardır ancak güney cephedeki iki pencere haricindekiler özgün değildirler. Diğer pencerelerin de boşluklarının yeri ve boyutları özgündür. Şekil 18. Özgün Penceresi ve Menteşe Lokma Detayları U3 ve U4 kodlu odalarda özgün ahşap dolaplar vardır. U3 Mekânının güney duvarı tamamen dolaplarla kapanmıştır. U3 Mekânındaki dolaplar gömme ve çift kapaklı, U4 mekânındaki duvar dışında ve tek kanatlıdır. 118 Şekil 19. U4 Mekânı Dolabı ve Dolap Kulpu Evin giriş katının tavanı muhdes pvc esaslı asma tavanla kaplanmıştır. Üst katta U3 kodlu oda hariç, odaların tavanları ahşap malzemeden yapılmıştır. Ahşap tavanların yapımında çakma tekniği kullanılmıştır. Tavan kaplamaları da genellikle sade bir görünüme sahiptir. U3 kodlu başodanın tavanı ise alçı tekniğinde yapılmıştır ve ortasında bir göbek bulunmaktadır. Şekil 20. U3 Mekânı Alçı Tavanı ile U2 ve U4 Mekânı Ahşap Tavanları

13 2.5 Bozulmalar Hem cephelerde hem de iç mekânda ciddi bozulmalar vardır. Cephelerdeki sadece U4 mekânının pencereleri hariç hepsi muhdestir ve yapıyla uyumsuzdur. Evin her iki giriş kapısı da muhdestir ve yapıyla uyumsuzdur. Bahçedeki muhdes mekânlar hem arka cepheyi, hem de bahçeyi yok etmiştir. Ayrıca çok ta kötü bir görünüm sergilemektedir (Bkz Şekil 14 ve 15). Çatıda büyük açıklıklar vardır. Kiremitlerin de önemli bir bölümü kırılmıştır. Buradan gelen yağmur suyu, ikinci katın ahşap kaplamalarına kadar ulaşmaktadır. Çatının bir bölümü alaturka bir bölümü Marsilya kiremitle kaplıdır. Alt katta bölme duvarların kaldırılması yapının taşıyıcı sistemini zorlamaktadır. Bu kaygı sonucu yapılan demir kiriş ve kolonlar kötü ve uyumsuz görünmektedir. Buradaki pvc esaslı asma tavan da kötü ve uyumsuz bir görünüm arz etmektedir (Bkz Şekil 4). Kış aylarında ev sahibinin ısınmak amacıyla odalarda soba kurması, hem iç mekânda kararmalara neden olmakta hem de evin yapım malzemesi ağırlıklı olarak ahşap olduğu için yangın riskine karşı tehlikeyi artırmaktadır (Bkz Şekil 8 ve 9). Yapının elektrik tesisatı çok eski olup, hem ev halkının yeterli ihtiyacını karşılayamamakta, hem kötü bir görünüm arz etmekte hem de elektrik kökenli çıkabilecek bir yangına müsait bir durumdadır (Bkz Şekil 8 ve 19). Islak hacimler de yapının mimarisi ile uyumsuz ve kötü bir görünüm arz etmektedirler (Bkz Şekil 5, 9 ve 10). Özgün kapı ve dolaplarda kısmi yıpranma ve yağlı boyalar vardır (Bkz Şekil 8, 17 ve 19). Özgün ahşap tavanlarda derin çatlak ve kırıklar vardır. Alçı tavanda da rutubet izleri ve sararma vardır. Perde kornişleri rastgele bir şekilde özgün tavanlara monte edilmiştir (Bkz Şekil 20). Özgün mutfağın zeminine beton dökülmüş, kötü bir tezgâh yapılmış, özgün ocak is nedeniyle kararmıştır (Bkz Şekil 6) YAPININ ÖZGÜN TASARIMI (RESTİTÜSYON) Günümüzde Hasan Acar Evi nin çok fazla hatalı müdahaleye uğradığı anlaşılmaktadır. Bu müdahaleleri plan, strüktür malzeme, cephe düzenlemesi ve dekorasyon öğeleri başlıkları altında incelemek mümkündür. 3.1 Plan Düzeni: Günümüzde Hasan Acar Evi nin bahçesine, neredeyse bütün bahçeyi kaplayacak şekilde muhdes mekânlar yapılmıştır. Ancak özgün halinde bahçenin sadece doğusunda mutfak, wc ve ahır mekânı bulunmaktadır. Bu mekânlardan sadece mutfak, özgünlüğünü koruyarak günümüze ulaşabilmiştir. Diğer taraftan bahçedeki diğer donatı elemanları ve düzenlemesi hakkında net bilgilere ulaşılamamıştır. Günümüzde giriş katındaki M1, M3 ve M4 mekânları arasındaki bölme duvarlar kaldırılmıştır. Yapıdaki izlerden, ev sahibinin verdiği bilgilerden ve geleneksel Türk evi plan şemalarından yapılan değerlendirmeye göre M1, M3 ve M4 mekânlarının aşağıdaki çizimdeki gibi olduğu anlaşılmıştır. Yine aynı kaynaklardan yapılan değerlendirmeye göre yapının güneydoğusunda iki kollu ahşap bir merdiven ve bu merdiven ile alt ve üst katın içten bir bağlantısı olduğu anlaşılmıştır.

14 Şekil 21. Özgün Zemin Kat Planı (Çelebi, Restitüsyon Raporu, 2011) Üst katında ise U2, U3 ve U4 mekânlarının düzeni özgündür. Ancak mutfağın yerinde doğal olarak alt kattaki merdiven devam etmektedir. Banyoya çevrilmiş olan U5 mekânı da özgün halinde küçük bir oda olduğu ve arka cephedeki terasında ahşap malzemeden yapıldığı düşünülmektedir. 120 Şekil 22. Üst Kat Planı (Çelebi, Restitüsyon Raporu, 2011) 3.2 Strüktür ve Malzeme Hasan Acar Evi nin giriş katında dış, iç ve bahçe duvarları taş malzemeden yapılmış olup yüzeyleri sıvanmış ve boyanmıştır. Odaların zemini ahşap malzeme ile kaplanmıştır. Taşlık, wc, ahır ve mutfak mekânlarının döşemesi ise adından da anlaşılacağı üzere taş malzemeden yapılmıştır. Odaların ve taşlığın tavanları ahşap malzemeden yapılmış ve kaplanmıştır. Bahçedeki

15 mutfaktaki özgün ocak taş malzemeden yapılmış, üzeri sıvanmış ve boyanmıştır. Kapı ve pencerelerin hepsi ahşap malzemeden üretilmiştir. Ön cephe pencerelerinde ayrıca demir korkuluklar vardır. Bahçenin zemininde de taş malzeme kullanılmıştır. Ahır, mutfak ve wc mekânlarının çatılarının ahşap strüktürde yapıldığı ve alaturka kiremitle kaplanmıştır. Doğan Demirci nin Isparta Evleri başlıklı doktora tezinden Hasan Acar Evi nin özgün giriş kapısı ve giriş kat pencerelerinin fotoğraflarına ulaşılmıştır. Şekil 23. Giriş Kapısı ve Alt Kat Pencerelerinin Özgün Hali (Demirci, 2010) Üst katında ise duvarlar bağdadi tekniğinde inşa edilmiştir. Özgün plan şemasındaki merdiven ahşaptır. Pencere, kapı ve dolap vb. yapı elemanlarının tamamı ahşap malzemeden yapılmıştır. Cephelerdeki kat kornişleri, pervazlar, cumba altı ve saçak altı kaplamaları tamamen ahşaptır. Pencereleri giyotin sistemde yapılmıştır ve her bir kanat dört eşit parçaya bölünmüştür. Doğan Demirci nin Isparta Evleri başlıklı doktora tezinden Hasan Acar Evi nin üst katının kuzey cephesinin özgün fotoğraflarına ulaşılmıştır. 121 Şekil 24. Üst Katın Kuzey Cephesinin Özgün Hali (Demirci, 2010) 3.3 Cephe Düzenlemesi Hasan Acar Evi nin kuzey, güney ve batı olmak üzere üç adet cephesi vardır. Kuzey cephesi, evin girişlerinin bulunduğu ve sokağa bakan cephesidir. Ana giriş kapısı ve bahçe kapısının olduğu cephesidir. Bu cephede simetrik bir düzenleme vardır. Ana giriş kapısı alt katın ortasında yer almaktadır ve bu kapının iki yanında kareye yakın geniş pencereler vardır. Üst katta ise

16 bu geniş pencerelerin üzerinde cumbalar vardır. Cumbaların altı ahşap kornişlerle süslenmiştir. Her bir cumbada ikişer adet pencere bulunmaktadır. Giriş kapısının üstünde de aynı tip pencerelerden iki tanesi yan yana getirilmiştir. Pencerelerin üzerinde öne çıkan bir basık kemer vardır. Çatı, basık kemerin üzerinde üçgen bir alınlık yapmaktadır. Cephenin her iki yan sınırı ahşap pervazla sınırlandırılmıştır. Şekil 25. Kuzey Cephe (Çelebi, Restitüsyon Raporu, 2011) 122 Güney Cephesi, evin bahçeye bakan arka cephesidir. Alt katta ve cephenin ortasında evin bahçeye açılan bir kapısı vardır. Ancak bu kapının özgün haline dair bir belge bulunamamıştır. Bu kapının batısındaki iki pencere vardır ve bu pencereler günümüzde de özgündür (Bkz Şekil 17). Kapının doğusunda wc ve depo mekânları vardır, bu mekânlar cepheye bitişiktir. Kapının üstünde bir teras bulunmaktadır. Saçaktaki özgün füruşun (Bkz Şekil 16) iki yanının kesilmiş olması nedeniyle bu terasın bütün cephe boyunca devam ettiği düşünülmektedir. Terasa açılan iki kanatlı bir kapı vardır. Kapının bulunduğu orta bölüm 0.50 m. daha güneye çıkmaktadır. Bu kapının da iki yanında ikişer adet giyotin pencere bulunmaktadır.

17 Şekil 26. Güney Cephe (Çelebi, Restitüsyon Raporu, 2011) Batı cephesi bir tek penceresi haricinde sağır bir cephedir. Alt kat ile üst kat arasında bir silme bulunmaktadır. Arka cephedeki terası kısmen görünmektedir. Bahçedeki wc ve depo mekânları vardır. 123 Şekil 27 Batı Cephe (Çelebi, Restitüsyon Raporu, 2011) 3.4 Dekorasyon Öğeleri Yapıdaki üst kattaki oda kapıları, güney cephedeki iki pencere, U3 ve U4 mekânlarındaki dolaplar, üst kattaki ahşap tavan kaplamaları, U3 mekânındaki alçı tavan ve bahçedeki mutfaktaki ocak, güney cephedeki füruş parçası Hasan Acar evinin özgün dekorasyon öğeleridir. Muhdes giriş kapısının, alt ve üst kat pencerelerinin özgün halleri de arşiv fotoğraflarından görülmektedir. Arşiv belgeleri, yapıdaki izler ve ev sahibinin verdiği bilgiler ışığında Hasan Acar evinin özgün / muhdes mekan, malzeme ve yapı elemanları ayrımı yapılmış ve restitüsyon projeleri hazırlanmıştır.

18 4. ÖNERİLEN RESTORASYON MÜDAHALELERİ Günümüzde Hasan Acar Evi nin çok fazla hatalı müdahaleye uğradığı anlaşılmaktadır. Bu restorasyon çalışmasında yapının plan, strüktür malzeme, cephe düzenlemesi, dekorasyon öğelerinin özgünlüğünün mümkün mertebe geri kazandırılması amaçlanmaktadır. 4.1 Plan Düzeni Kapsamında Yapılması Önerilen Müdahaleler Hasan Acar Evi nin özgün plan şemasının çözümlemesi yapıldıktan sonra, restorasyon projesinde yapının özgün haline döndürülmesi kararı alınmıştır. Bu bağlamda M1, M3 ve M4 mekânları arasındaki bölme duvarın taş malzeme ile 50 cm kalınlığında yeniden yapılacaktır. Restitüsyon projesindeki ahşap merdiven, yerine inşa edilecektir. M2 mekânı, ev halkının ihtiyacı gereği mutfağa dönüştürülecektir. Arka bahçedeki muhdes mekânların tamamı yıkılacaktır. Özgün mutfak ve wc korunacak, mutfağın yanına depo mekânı taş duvarlarla yapılacaktır. Özgün Türk evi mimarisine göre yeni bir bahçe düzenlemesi yapılacaktır. Bahçenin güney ve batı duvarında ahşap çardak yapılacak ve bu çardağın üzeri sarmaşık gibi bitkilerle kapatılacaktır. Çardağın altında ahşap bir sedir yapılacaktır. Bahçenin ortasında yeşil bir alan düzenlenecektir. Bu yeşil alanın ortasına bir fıskiye yerleştirilecektir. Mevcut bahçe kapısı sökülecektir. Özgün yerine ahşap malzemeden çift kanatlı yeni bir bahçe kapısı takılacaktır. 124 Şekil 28. Zemin Kat Planı (Çelebi, Restorasyon Raporu, 2011) Üst katta U1 sofa mekânının muhdes güney duvarı 25 cm kalınlığında bağdadi tekniğinde yeniden yapılacaktır. U5 Mekânı banyo olarak yeniden düzenlenecektir. Banyoya küvet, lavabo ve alafranga wc vitrifiyeleri konulacaktır. Yapının güney cephesi boyunca ahşap bir teras yapılacaktır. Sofadan terasa açılan iki kanatlı ahşap bir kapı takılacaktır.

19 Şekil 29.Üst Kat Planı (Çelebi, Restorasyon Raporu, 2011) Strüktür ve Malzeme Kapsamında Yapılması Önerilen Müdahaleler Zemin katta kaldırılan duvarlar özgün yerinde ve taş malzeme ile 50 cm kalınlığında yeniden yapılacaktır. Böylece M1, M3 ve M4 mekânları yeniden ortaya çıkarılacaktır. Güney cephe duvarının yıkılan kısmı da özgün malzemesi ve ölçüsü olan bağdadi tekniğinde ve 25 cm kalınlığında yeniden yapılacaktır. Bahçe duvarlarının muhdes ve sorunlu kısımları yıkılacak, bu yerler aynı taş malzeme ile tamamlanacaktır. Bahçedeki mutfak mekânı özgün duvarlarıyla günümüze ulaşabilmiştir. Yanındaki depo mekânının batı duvarı da bağdadi tekniğinde ve 25 cm kalınlığında yapılacaktır. Üst katta U1 mekânının muhdes tuğla güney duvarı yıkılacak, yerine bağdadi tekniğinde ve 25 cm kalınlığında yeniden yapılacaktır. Duvarlarda gerekli görülen yerlerde sağlamlaştırma işlemi yapılacaktır. U5 mekânının duvarındaki sıva ve seramikler sökülecektir. Duvarlarda sağlamlaştırma yapılacaktır. Bu mekân yine banyo olarak kullanılacağı için, zemini ve duvarları uygun bir seramikle kaplanacaktır. Restorasyon projesine göre vitrifiyeleri yerleştirilecektir. Hem dış hem de duvarlarda boya raspası yapılacak, gerekli görüldüğü yerlerde kıtıklı horasanla sıvanacaktır. Dış cephede su ve ısı yalıtımı yapılacak, akabinde dış ve iç duvarlar hava alabilen boyalarla kirli beyaz renginde boyanacaktır. Alt katın döşemesi sıradan bir laminant malzeme ile kaplanmıştır. Mevcut kaplama sökülerek M1 özgün taşlık mekânının zeminine eskitilmiş taş, odaların zeminine eskitilmiş görünümlü ahşap kaplama yapılacaktır. Yine alt kattaki pvc esaslı asma tavan sökülecek, özgün döşemenin durumu kontrol edilecektir. Özgün döşemenin durumuna sağlamlaştırma çalışmaları yapılacaktır. Daha sonra döşemenin altı ahşap malzeme ile kaplanacaktır. Üst katta odalardaki döşemenin üzeri pvc esaslı bir malzeme ile kaplanmıştır. Bu nedenle mevcut durumu anlaşılamamıştır. Restorasyon sırasında bu kaplama kaldırılacak, mevcut kaplamanın durumu incelenecektir. Du-

20 ruma göre mevcut kaplama ıslah edilecek ya da tamamen kaldırılarak özgün kaplamaya benzer şekilde yeniden kaplanacaktır. Banyo döşemesinin üzerine beton dökülmüş ve seramikle kaplanmıştır. Bu beton ve seramikler sökülecektir. Özgün döşemeye ulaşılarak durumu kontrol edilecektir. Durumuna göre ya ıslah edilecek ya da özgün haline göre yeniden yapılacaktır. Bu mekanın restorasyon projesinde yine banyo olarak kullanılması önerilmiştir. Bu nedenle tavanı neme dayanıklı hale getirilecektir. Döşemesi ve duvarları da eskitilmiş taş görünümlü bir seramikle kaplanacaktır. Mutfak, merdivenin yerine yapılan muhdes bir mekândır ve döşemesi betonarme sistemde yapılmıştır. Bu betonarme döşeme yıkılacak, yerine yeniden ahşap merdiven yapılacaktır. Tavanı da yapının özgün tavanlarıyla uyumlu olarak, ahşap malzeme ile kaplanacaktır. Üst kattaki U3 mekânı hariç odaların ve sofanın tavanı özgün ahşap malzemeyle kaplanmıştır. Bu ahşap kaplamalarda çatlaklar vardır. Bu kaplamalarında bakım onarımları yapılacak, gerekli görülen yerlerde parça değişimleri yapılacaktır. U3 yani başodanın tavanı alçı malzeme ile kaplanmıştır. Alçı tavanda rutubet nedeniyle sararmalar meydana gelmiştir. Bu sararmalar temizlenerek, tavan beyaz renge boyanacaktır. Tavanlardaki perde kornişleri tamamen sökülecek, duvara monte edilen ahşap ve otantik görünümlü kornişler takılacaktır. Hasan Acar evinin muhdes giriş kapıları, yapının mimarisi ile uyumsuzdur. Ana giriş kapısının arşiv fotoğrafına göre sistem detayı üretilmiştir. Bu detaya göre ana giriş kapısı ahşap malzemeden yeniden üretilip takılacaktır. Bahçe kapısının özgün haline göre bir veri bulunamamıştır. Geleneksel Türk mimarisine göre ahşap malzemeden bir bahçe kapısı üretilip takılacaktır. Alt kattaki iç mekân kapıları tamamen muhdestir ve yapının mimarisi ile uyumsuzdur. Üst kattaki iç mekân kapıları özgün olduğu için, aynı kapılar ahşap malzemeden üretilerek alt kat mekânlarında da kullanılacaktır. Bahçedeki wc, mutfak ve depo mekânlarının özgün kapıları da günümüze ulaşamamıştır. Bu nedenle bu mekânlarda da iç mekândaki aynı kapı detayları kullanılacaktır. Üst kattaki özgün kapıların üzerindeki boyalar raspa edilecek, kapıların bakım ve onarımları yapılarak tekrar boyanacaktır. Banyo için aynı özgün kapıdan üretilerek takılacaktır. Sofadan terasa çıkılan duvarda 60 cm x 2kanatlı ve ahşap malzemeden bir kapı takılacaktır. Kapının üzerine de bir aydınlık penceresi yapılacaktır. Kapıların tokmak, kilit ve mandal gibi aksamları kontrol edilecek, gerekli yerlerde ıslah edilecek, gerekli yerlerde yeniden yapılarak yerine takılacaktır. 126 Ana Giriş Kapısı Bahçe Kapısı

21 Şekil 30. Sofadan Terasa Açılan Kapı (Çelebi, Restorasyon Raporu, 2011) Evin güney cephesine 1.50 m. genişliğinde ve cephe boyunca devam eden ahşap bir teras yapılacaktır. Ahşap terasın doğu kenarı, mutfağın duvarına dayanırken, kalan kısmı 185 cm aralıklarla dizilmiş ve 15 x 15 x 256 cm ölçülerindeki üç adet ahşap kolonla taşınacaktır. 127 Şekil 31. Terası Taşıyacak Ahşap Kolonlar (Çelebi, Restorasyon Raporu, 2011) Hasan Acar Evi nin güney cephesindeki iki penceresi haricindeki pencerelerin muhdes ve uyumsuz olduğu rölöve raporunda belirtilmişti. Eski fotoğraflarından özgün halinin tespit edildiği de restitüsyon raporunda anlatılmıştı ve restitüsyon projesinde arşiv fotoğraflarına uygun detaylar üretilmiştir. Restitüsyon projesinde üretilen pencere detayları aynen yapılarak, yapıda yerlerine takılacaktır. Şekil 32. Giyotin ve Alt Kat Pencereleri (Çelebi, Restorasyon Raporu, 2011)

22 U3 mekânındaki dolapların benzerlerinin U2 ve U4 mekânlarında da olduğu tespit edilmiştir. Bu nedenle U2 ve U4 mekânlarına da ikişer adet dolap yapılması kararı alınmıştır. Mevcut dolaplarında bakım ve onarımları yapılacaktır. Bahçedeki mutfak mekânındaki ocağın özgün olduğu rölöve raporunda belirtilmişti. Ancak ocakta kararma ve sararma sorunlarının olduğu görülmüştür. Bu nedenle ocak yüzeyinde temizleme işlemi yapılacak, akabinde duvarları kirli beyaz renginde boyanacaktır. Üst katta iç mekân duvarlarının özellikle üst kısımlarında rutubet izlerinin olduğu ve buraya suyun çatıdan geldiğinin tespit edildiği rölöve raporunda belirtilmişti. Çatı konstrüksiyonunun içine girildiğinde çatıda hiçbir yalıtım malzemesinin olmadığı, kiremitlerinin çoğunun kırıldığı ve gökyüzünün görüldüğü tespit edilmiştir. Çatı konstrüksiyonunda da önemli strüktür sorunlarının olduğu, çatının yıkılmaması için ev sahibinin çatıya birçok dikme ve payanda eklediği anlaşılmıştır. Bu nedenle çatı konstrüksiyonunun yeniden yapılması, üzerine hem su hem de ısı izolasyonunun yapılması ve çatının tamamının alaturka kiremitle kaplanması gerektiği kararı alınmıştır. Yapı analiz çalışması sırasında U4 mekânındaki bacanın muhdes, U5 mekânındaki bacanın özgün olduğu tespit edilmiştir. U4 mekânındaki muhdes baca kaldırılacak, U5 mekânındaki bacanın bakımı yapılacaktır. Gerekli görüldüğü takdirde ilgili mekânlara baca eklenecektir. Bacalar tuğla malzemeden yapılacak, sıvanıp boyanacaktır. Yapıda özel bir ısıtma sistemi yoktur. Odalarda kömür sobası ya da elektrikli ısıtıcı kullanıldığı tespit edilmiştir. Yapıda bağdadi yani ahşap malzemeyle yapılmış duvarlar olduğu için, bu şekilde ısıtmanın yangın tehlikesine açık olduğu rölöve raporunda belirtilmiştir. Bu nedenle yapıda doğal gazlı kalorifer sistemi yapılmalıdır. Kombi için terasın kuzeydoğu köşesinin uygun olduğu düşünülmektedir. Elektrik ve su tesisatının da çok eski olduğu rölöve raporunda belirtilmişti. Bu nedenle evin elektrik ve su tesisatı tamamen değiştirilmelidir. Bu restorasyon müdahaleleri yapıldıktan sonra Hasan Acar Evi, birçok muhdes ek yapı ve yapı elemanlarında kurtulacak, hem strüktür hem malzeme sağlamlaştırmaları yapılacak, geleneksel Türk evi görünümüne kavuşacak ve gelecek kuşaklara sivil mimari örneği olarak aktarılacaktır Restorasyon Sonrası Cephelerinin Alacağı Görünüm Hasan Acar Evi, restorasyon sonrasında özgün tasarımına uygun haline kavuşacaktır. Özgün plan şemasına dönüştürüldüğü gibi özgün cephelerine de yeniden sahip olacaktır. Kuzey ve doğu cephelerine yeni ve özgün tasarımlı yapı elemanları takılacak, cepheler sıvanıp boyanacaktır.

23 Şekil 33. Kuzey Ve Doğu Cepheleri (Çelebi, Restorasyon Raporu, 2011) Güney cephedeki füruş cephe boyunca uzatılmış, Geleneksel Türk evlerindeki çardak bölümü ahşap malzemeden yapılmıştır. Muhdes mekânlar yıkılmış, özgün wc ve mutfak korunmuştur. Alt katta bahçeye, üst katta çardağa açılan kapılar da ahşap malzemeden yapılmıştır. Bahçede kısmi mimari ve geleneksel yorumlar katılmıştır. Bahçenin ortasına bir yeşil alan ve bu yeşil alanın üzerinde bir sebil tasarlanmıştır. Bahçenin güney duvarının önünde ahşap bir gölgelik ve bu gölgeliğin altında oturmak için sedir önerilmiştir. Bahçenin döşemesi için de doğal taştan bir kaplama uygun görülmüştür. 129 Şekil 34. Güney Cephe ve Bahçe (Çelebi, Restorasyon Raporu, 2011) 5. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME Isparta örneğinde olduğu gibi birçok kentimizdeki sivil mimarlık örneği bakımsızlık, terk, rant, yangın, imar uygulamaları vb. nedenlerle kaybedilmektedir. Kullanılan örneklerinde ise kullanıcılarından kaynaklanan birçok hatalı müdahaleye maruz kalmaktadır. Hatalı ve bilinçsiz müdahaleler sonucunda mimari özelliklerini kaybetmeye yüz tutmakta, hatta taşıyıcı sistemi riskli bir hale getirilerek kullanıcıları için çok tehlikeli bir hale dönüşebilmektedir. Bu nedenle bu yapılara yapılacak müdahalelerin uzmanları tarafından yapılması gereklidir. Bu konuda bu tür yapı kullanıcılarını bilinçlendirmek ve yapıları takip etmek gerekir. Devletin yönetim mekanizmaları,

24 yapıları rutin aralıklarla kontrol ederek acil müdahale edilmesi gerekenleri tespit etmesi ve restorasyonları konusunda kullanıcılarını teşvik etmelidir. Bu bağlamda Kültür ve Turizm Bakanlığı nın teşvik yasası çok önemlidir. Ancak Isparta örneğinde görüldüğü üzere yapıların kullanıcıları restorasyon maliyetlerini çok yüksek bulmakta ve bu teşvikten yararlanmayı istememektedirler. Kullanıcı açısından bakıldığında maddi gücü olmayan yapı kullanıcılarının yarım kalacak bir onarıma girişmek istememeleri, devletin ise sivil mimarlık örneklerinin sayısının çokluğu düşünüldüğünde bütün restorasyon maliyetlerini karşılayacak güce sahip olmaması anlamlı bir yaklaşımdır. Ancak bir yandan yapı kullanıcıları restorasyon sonrasında yapılarının konfor ve bina değerinin artacağı konusunda ikna edilirken, devletin bütçe katkı oranlarının yükseltilmesi de teşvik yasasının gerçekten işe yaramasını sağlar. Isparta İl Kültür Müdürlüğü, Mimarlar Odası Şubesi ve Süleyman Demirel Üniversitesi işbirliği ile maddi bir amaç gütmeden yapılan ilk örneği Hasan Acar Evi olan birkaç projelendirme ve restorasyon uygulaması ile Isparta halkının bu konuya ilgisi çekmek mümkün olmuştur. Yapı sahiplerinin restorasyon talepleri artmış, teşvik yasasına başvuru yapmaları sağlanmıştır. Bu bağlamda yapılan bu çalışma teknik bir işlem olmaktan öte bir sosyal sorumluluk projesi haline dönüşmüştür. Böylece Isparta sivil mimarlık örneklerinin korunması ve yaşatılması için daha somut adımlar atılmıştır. KAYNAKLAR Demirci, Doğan, (2010), Isparta Evleri, Süleyman Demirel Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Isparta. Isparta Kültür Envanteri, (2009), c.1, s:72, T.C. Isparta Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Isparta Kayalı, Buğra, (2005), Isparta Kent Merkezinde Bulunan Sivil Mimarlık Örneklerinin Günümüzdeki Durumları, Koruma Sorunları ve Değerlendirme Önerileri, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Isparta. Madran, E.; Özgönül N., (2005), Son Yasal Düzenlemelerde Kültür ve Tabiat Varlıklarının Korunması ve Yerel Yönetimler El Kitabı, Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı yayınları/3035, Ankara. Kanun: tarihli ve 2863 sayılı Kültür ve Tabiat varlıklarını Koruma Kanunun 12. Maddesi. Resmi gazete: tarihli ve sayılı Resmi Gazetede Taşınmaz Kültür Varlıklarının Korunmasına Ait Katkı Payına Dair Yönetmelik. Antalya Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu nun Tarih ve 217 sayılı karar yazısı. 130 Gayri Menkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu Başkanlığı nın tarih ve A-548 sayılı kararı. Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıkları Yüksek Kurulu nun tarih ve 344 sayılı kararı. Çelebi, M.E., (2011), Hasan Acar Evi Rölöve Çizim ve Raporları, Meryem Elif Çelebi Çizim Arşivi.

25 Çelebi, M.E., (2011), Hasan Acar Evi Restitüsyon Çizim ve Raporları, Meryem Elif Çelebi Çizim Arşivi. Çelebi, M.E., (2011), Hasan Acar Evi Restorasyon Çizim ve Raporları, Meryem Elif Çelebi Çizim Arşivi. EKLER EK 1 Alt Planları Karşılaştırma Tablosu 131 Zemin Kat Planı Rölöve Çizimi, Restitüsyon Projesi, Restorasyon Projesi EK 2 Üst Kat Planları Karşılaştırma Tablosu Üst Kat Planı Rölöve Çizimi, Restitüsyon Projesi, Restorasyon Projesi