Farklı Düzeylerde Harmanlanmış Öğrenme Etkinliklerinin Akademik Başarıya Etkisinin İncelenmesi

Transkript

1 Akademik Bilişim 11 - XIII. Akademik Bilişim Konferansı Bildirileri Farklı Düzeylerde Harmanlanmış Öğrenme Etkinliklerinin Akademik Başarıya Etkisinin İncelenmesi Arş.Gör. Murat Ekici, Yrd.Doç.Dr. M. Kemal Karaman Uşak Üniversitesi Eğitim Fakültesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü, Uşak k.karaman@usak.edu.tr, murat.ekici@usak.edu.tr Özet: Son dönemde internet teknolojilerinin gelişmesi, iletişim ve etkileşim olanaklarını arttırarak uzaktan eğitim faaliyetlerinin de çeşitlilik göstermesine neden olmuştur. Özellikle web tabanlı uzaktan eğitim giderek artan bir potansiyel ile fiziksel, zamansal ve mekânsal kısıtı bulunan bireylere çıkış yolu olmuştur. Zaman içinde çevrimiçi uzaktan öğrenmenin etkililik, etkileşim, iletişim, motivasyon gibi pek çok boyutu hakkında araştırmalar yapılmıştır ve yapılan çalışmalar eğitim ortamlarında teknoloji kullanımının tek başına bütün öğrenen ihtiyaçlarına cevap veremediğini göstermiştir. Bu durum öğretim sürecinde bilgisayar tabanlı teknolojilerin kullanımında yeni yaklaşımların ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Yapılandırmacı eğitim anlayışı ile birlikte öğrenci merkezli öğretime doğru gerçekleşen yönelim son yıllarda geleneksel sınıfta yüz yüze öğrenme ile web destekli öğrenmeyi aynı çatı altında buluşturan Harmanlanmış Öğrenme -Blended Learning- yaklaşımını araştırma konusu haline getirmiştir. Bileşenlerinin avantajlarını kullanarak öğretimin etkililiğini arttırmayı hedefleyen bu modelde harmanlanmanın tasarlanması ve etkinliklerin planlanması büyük önem taşımaktadır. Uygun şekilde tasarlanan öğretim, web tabanlı ve geleneksel öğrenmeye göre daha kalıcı öğrenmeler sağlamaktadır. Bu çalışma kapsamında harmanlama kavramı açıklanmaya çalışılmış ve farklı düzeyde harmanlanmış öğrenme etkinliklerinin öğrenci başarısına etkisi incelenmiştir. Anahtar Sözcükler: Harmanlanmış Öğrenme, Karma Öğrenme, Harmanlanmış Öğrenme Düzeyleri, Geleneksel Öğrenme, Uzaktan Öğrenme, Akademik Başarı, Bilgisayar Destekli Öğrenme Examining Effects Of Different Levels Of Blended Learning Activities on Student Achievement Abstract: Recently developments of internet technologies, have increased opportunities for communication and interaction, have led to distance education activities to show diversity. Especially web-based distance education with a growing potential has been the way out to individuals who have physical, temporal and spatial constraints. Over time, conducted researches and studies about many educational settings of web based distance learning as effectiveness, interaction, communication, motivation etc. have shown that the use of technology alone could not answer all the learner needs. This situation has caused to the emergence of new approaches related to use of computer-based technologies in teaching-learning process. With constructivist understanding there is a tendency to the student-centered education and blended learning approach which is the combination of traditional classroom based face to face learning and web-assisted learning has become the subject of research in recent years. Designing the blend and planning of activities is of great importance in this model which aims to increase the effectiveness of instruction by using the advantages of it s components. A properly designed training provides more permanent learning than traditional and web-based learning. In this study we tried to explain the concept of blending and investigate the effect of different levels of blended learning activities on student s achievement. 249

2 Farklı Düzeylerde Harmanlanmış Öğrenme Etkinliklerinin Akademik Başarıya Etkisinin İncelenmesi Murat Ekici, M. Kemal Karaman Keywords: Blended Learning, Levels of Blended Learning, Traditional Learning, Web Based Learning, Distance learning, Student Achievement, Computer Supported Learning 1. Giriş Günümüzde bireyler her alanda daha fazla bilgi ile karşı karşıya kalmakta ve bilgiye olan gereksinim hızla artmaktadır. Eğitim öğretim kurumlarının ise artan bilgi ihtiyacına cevap verebilmesi için öğretme-öğrenme etkinliklerini ihtiyacı uygun şekilde düzenlemesi zorunluluk haline gelmiştir. Bilgisayar tabanlı teknolojilerin gelişimi, eğitim programlarının dağıtımı yollarını zenginleştirmiş, özellikle de internet kullanımın yaygınlaşması mektupla başlayan uzaktan eğitimin dağıtımına yeni bir alternatif sunarak web tabanlı uzaktan eğitimin yükselen bir değer olarak karşımıza çıkmasına neden olmuştur. Birinci nesil web tabanlı uzaktan eğitim programları basılı materyallerin dijitalleştirilerek internete aktarılmasından öteye gidemezken ikinci nesilde ise web 2.0 araçlarının gelişimi ile öğrenci, içerik ve öğretici arasındaki etkileşim seviyesi artarak öğretimde kalite sorunu çözümlenmeye çalışılmıştır. Geliştirilen sanal sınıf, sohbet, forum ve mesajlaşma araçları sayesinde öğrenci katılımı arttırılmakla birlikte temelde öğrenenin öğrenme sorumluluğunu üstüne alması gerekliliği uzaktan eğitimi yüksek öğretim düzeyinde kullanımla sınırlandırmıştır. Her ne kadar uzaktan eğitimin kalitesinin artmasıyla geleneksel sınıfların ortadan kalkacağı tahmin edilse de [3] Web tabanlı uzaktan eğitimin teknik altyapı gereksinimi, yeni öğretim yöntemine adaptasyon ve beceri gereksinimi gibi sınırlamaları bulunmaktadır [5] Bununla birlikte org adresinde toplanan yüzlerce makaleye göre yüz yüze ve çevrimiçi öğretim arasında herhangi bir kayda değer farklılık bulunmamaktadır. İyi tasarlanmış bir çevrimiçi kursun öğrenme çıktıları geleneksel ve çevrimiçi kurs öğrencileri için en azından eşittir[13]. Yine araştırma sonuçlarına göre akademik başarı açısından e- öğrenme geleneksel öğrenmeye 250 göre kayıpsız bir esneklik sağlamaktadır [9]. Karataş yaptığı çalışmada yüz yüze ve internet temelli öğrenme sistemlerinin etkililiğini araştırmış yüz yüze öğrenme grubunun son test ve kalıcılık puanlarının daha yüksek olduğu sonucuna ulaşmış, gruplar arasındaki farkın ise teknolojilerin etkin kullanılması için gerekli becerilerin eksikliğinden kaynaklı olabileceğini belirtmiştir [11]. Rovai tek başına web temelli uzaktan eğitimin yüzeysel, yanlış yönlendirilmiş, kişiliksiz, iç karartıcı ve potansiyel olarak insanlık dışı bulunduğunu ve öğretimin pedagojik değerlerini engellediğini belirtmiştir [16]. Ayrıca, diğer çalışmalar çevrimiçi öğrenme ortamlarının ayrılmış ve bağımsız olması sebebiyle öğrencilerin yüksek motivasyona sahip ve öz-yönelimli olması bunun yanı sıra kendi öğrenme alışkanlıklarını yönetmede organizasyonel becerilere sahip olması gerektiğini göstermiştir [6]. Ek olarak Kirkley ve Kirkley tek başına yeni teknolojilerin kullanımının ihtiyaçlara cevap veremeyeceğini, öğretim tasarımcılarının yenilikçi öğrenme ortamları ve uygun öğrenme aktiviteleri kullanarak öğrencilerin karmaşık problem çözme becerilerini ve uzmanlık geliştirme süreçlerini desteklemeleri gerektiğini vurgulamıştır [12]. Gerek web destekli uzaktan öğretimin sınırlılıkları gerekse yüz yüze eğitim ile uzaktan eğitim ortamlarından elde edilen öğrenme çıktılarında anlamlı farklılıkların bulunmaması bizi yeni bir öğretim yaklaşımı olan harmanlanmış öğrenmeye yönlendirmektedir. Harmanlanmış öğretim çevrimiçi ve yüz yüze öğretim bileşenlerini içermesi sebebiyle bu iki kavramın birleşimi ya da kesişim noktası olarak anlaşılmalıdır [6]. Murphy harmanlanmış öğretimin insan unsurunun ve yüz yüze etkileşimin öğretim sürecine katılması ve web tabanlı uzaktan eğitim ortamının eksikliklerini giderebilmesi sebebiyle yükseköğretim kurumlarında kullanılabilecek en iyi yöntem ol-

3 Akademik Bilişim 11 - XIII. Akademik Bilişim Konferansı Bildirileri duğunu vurgulamıştır[14]. Dahası, araştırmalar harmanlanmış öğrenmenin öğrenci ihtiyaçları ve sunulan programın daha iyi örtüşmesi sebebiyle daha iyi öğrenme çıktıları sağlayarak öğrenme etkililiğini arttırdığını göstermiştir [17] Harmanlanmış Öğrenme İlgili alanyazın tarandığında harmanlanmış öğrenmeye ilişkin çok farklı şekillerde tanımlamalara rastlanmaktadır fakat bu tanımların (1) medya kullanımı, (2) teknoloji ve etkinlik (3) uzaktan ve geleneksel yüz yüze eğitim yöntemlerinin birleşimi konularında yoğunlaştığı gözlenmektedir [19]. Bu tanımlara örnek vermek gerekirse; Thomson harmanlanmış öğrenme yaklaşımını öğretimin uygun bir şekilde sunulması, uygulanması ve değerlendirilmesi amacıyla eğitsel medyanın yapılandırılmış bir kombinasyonunun kullanıldığı çevrimiçi öğrenme, öğretmen yönetimli destek/rehberlik, çeşitli bilgi kaynakları, metin tabanlı ve elektronik medya uygulamalarını içeren bir model olarak tanımlamıştır [18]. Çevrimiçi Öğretim Harmanlanmış Öğretim Geleneksel Sınıf Öğretimi Ortam Etkinlikler Uygulamalar Ortam Etkinlikler Uygulamalar 1.Bilgisayar tabanlı çevrimiçi öğrenme 2.Eşzamanlı 3.Eşzamansız 4.TekYönlü iletişim 5.Çift yönlü iletişim 1.Sunuş 2. Alıştırma 3.Bireysel çalışma 4. Tartışma 5. Ödev 6.Grup çalışması 7.Benzetişim 8.Değerlendirme 1.Ders denetim araçları 2. Video 3.İşitsel 4.Sunum araçları (PowerPoint,Flash vb.) 5.İletişim araçları 1.Sınıf 2.Eş zamanlı 3. Çift yönlü iletişim 1.Sunuş 2.Sunumlar 3.Grup çalışması 4.Alıştırma 5.Değerlendirme Şekil 1. Harmanlanmış öğrenme modeli (Kaynak: Eunjoo, 2006) Sınıflara göre değişiklik gösterir Bersin ise Harmanlanmış öğrenmeyi, belirli bir hedef kitleye özel ve en uygun şekilde öğretim programı oluşturulması için kullanılan farklı öğrenme etkinlikleri ve teknolojileri kombinasyonu ve harmanlama kavramını ise geleneksel yüz yüze yapılan öğretim etkinliklerine elektronik kaynakların eklenmesi olarak tanımlamıştır [1]. Collis ve Moonen ise harmanlanmış öğrenme yaklaşımını çevrimiçi eğitim ile geleneksel eğitimin birleştirilerek uygulanması olarak tanımlamıştır. Bu birleşim sayesinde her iki yönteminde güçlü yönleri birbirlerini tamamlayıcı niteliktedir[2]. Bunun yanı sıra harmanlanmış öğrenme, öğrenme çıktılarının ve program dağıtımının maliyet etkililiğinin optimize edilmesi amacıyla birden fazla dağıtım şeklinin kullanıldığı öğrenme programı olarak tarif edilebilir. [17]. Harmanlama sınıf ya da sanal sınıf gibi mevcut bir platformda davranışçı, bilişsel ve yapılandırmacı stratejilerin herhangi bir kombinasyonunda olabilir [10]. Şekil 2. Harmanlanmış öğrenme (Kaynak: Osguthorpe ve Graham, 2003) 1.2. Harmanlanmış öğrenmenin avantajları Harmanlanmış öğrenme yaklaşımının geleneksel yüz yüze eğitim ve çevrimiçi eğitime göre avantajları şu başlıklar altında toplanılabilir; (1) Pedagojik zenginlik, (2)Bilgiye erişim kolaylığı, (3)Sosyal etkileşim, (4)Öğrenen 251

4 Farklı Düzeylerde Harmanlanmış Öğrenme Etkinliklerinin Akademik Başarıya Etkisinin İncelenmesi Murat Ekici, M. Kemal Karaman kontrolü,(5) Maliyet etkinliği, (6)Düzeltme kolaylığı [15] Harmanlanmış öğrenme düzeyleri Graham a göre harmanlanmış öğrenme öğrenci, tasarımcı ya da öğretmen tarafından şekillendirilen kombinasyonlarda ve dört farklı düzeyde incelenebilir, bunlar; (1)Aktivite düzeyi (activity- level blending), (2)Kurs düzeyi (Coure-level blending), (3)Program düzeyi (Program-level blending), (4)Kurum düzeyi (Institutional-level blending) harmanlamadır [8]. Her bir düzeyde yüz yüze ve çevrimiçi öğrenmenin harmanlama oranı değişiklik göstermektedir. Kurum ve program düzeyinde harmanlamada harmanlanmanın şekli genellikle öğrenci tarafından belirlenirken kurs ve aktivite düzeyinde tasarımcı ve öğretmenlerin rolü daha belirgindir. Aşağıda bu düzeyler kısaca açıklanmıştır. Aktivite Düzeyi: Aktivite düzeyi, yüz yüze ve uzaktan öğrenme bileşenlerinin bir arada kullanıldığı harmanlama çeşididir. Bu düzeyde, yüksek öğretimde teknolojik araçlarının kullanımının öğrenme etkinliklerinin daha gerçekçi kıldığı vurgulanmaktadır. Kurs Düzeyi: Kurs düzeyi, birbirinden farklı yüz yüze ve çevrimiçi etkinliklerin kombinasyonunun kursu oluşturduğu harmanlanmış öğrenmenin en yaygın kullanılan çeşididir. Bu düzeydeki bazı harmanlama yaklaşımları katılımcıları eş zamanlı çevrimiçi ve yüz yüze etkinliklere dahil ederken diğerleri ise kurs zamanını faklı parçalara bölerek etkinlikleri birbirleriyle örtüşmeyen farklı kronolojik sırada uygulamaktadır. 252 Program Düzeyi: Program düzeyinde harmanlamada, katılımcıların arasında seçim yaptığı iki faklı model kullanılmaktadır. Bunlardan ilkinde katılımcılar yüz yüze kurslar ve çevrimiçi kurslar içerisinde kendisine uygun bir kombinasyon yapar ikinci modelde ise yaklaşıma uygun hazırlanmış program tarafından önerilen kombinasyonu alır. Örnek bir harmanlama da kursun ilk kısmı yüz yüze diğer kısmı çevrimiçi olarak alınabilir. Kısımların yüzdeleri kursun yapısına göre değişiklik gösterebilir. Kurum Düzeyi: Yüksek öğretim yapan enstitüler gibi bir çok şirket de bu düzeyde harmanlama için modeller geliştirmektedir. Kurum düzeyinde harmanlanmış öğretim yapan Phoenix Üniversitesi derslerin kursun başında ve sonunda yüz yüze sınıflarda arada kalan zamanı ise çevrimiçi etkinliklerle işlendiği bir model kullanmaktadır. 2. Yöntem Çalışma kapsamında literatür taraması yapılarak harmanlanmış öğrenmen kavramı ve harmanlama terimi ortaya konulmuştur. Dünya genelinde pek çok eğitim kurumunca kullanılan ve uygulamalar faklı dahi olsa genelde aynı çatı altında birleşen harmanlanmış öğrenmenin dört seviyesine uygun altı haftalık birer kurs geliştirilmiştir. Araştırmanın temel amacı faklı düzeylerde harmanlanmış öğrenme etkinliklerinin öğrencilerin akademik başarısı üzerindeki etkisini incelemektir. Bu amaçla oluşturulan dört farklı gruba Bilgisayar-I dersi kapsamında farklı düzeylerde harmanlanmış öğrenme etkinlikleri sunularak altı haftalık uygulama sonucunda elde ettikleri akademik başarılar ölçülmüştür. Araştırma grubunu Uşak Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sınıf Öğretmenliği Bölümü 1. Sınıf öğrencilerinden 107 kişi temsil etmektedir. Çalışma kapsamında farklı düzeylerde harmanlanmış öğrenme etkinliklerine tabi tutulacak gruplar öğrenciler arasından rastgele seçilerek oluşturulmuştur. Ön test ve son test yapılarak akademik başarılarındaki artış analiz edilmiş ve yorumlanmıştır. Gruplara göre harmanlama: Harmanlanmış öğrenme gruplarının katıldıkları çevrimiçi ve sınıf tabanlı etkinlikleri farklılık göstermektedir. Etkinliklerin belirlenmesi ve kursun tasarlanması aşamasında Eunjoo nun (Şekil 1) harmanlanmış öğrenme modeli baz

5 alınarak aşağıdaki gruplar ve grupların katılacağı etkinlikler oluşturulmuştur. Aktivite Düzeyi: Bu düzeyde harmanlanmış öğrenme yaklaşımı ile eğitim görecek öğrenci grubu yüz yüze eğitime, sunuş (senkron ders) dışında kalan çevrimiçi öğrenme etkinliklerinin tamamına katılacaktır. Kurs Düzeyi: Bu düzeyde harmanlanmış öğrenme yaklaşımı ile eğitim görecek öğrenci grubu yüz yüze eğitimde (sunuş, grup çalışması) çevrimiçi eğitimde ise (bireysel çalışma, tartışma, ödev) öğrenme etkinliklerinin oluşturduğu etkinlik kombinasyonuna katılmıştır. Program Düzeyi: Bu düzeyde harmanlanmış öğrenme yaklaşımı ile eğitim görecek öğrenci grubu ilk 3 haftayı yüz yüze geri kalan 3 haftayı ise tamamen çevrimiçi uzaktan eğitimle tamamlamıştır. Kurum Düzeyi: Bu düzeyde harmanlanmış öğrenme yaklaşımı ile eğitim görecek öğrenci grubu ilk 1 haftayı ve son1 haftayı yüz yüze arada kalan 4 haftayı ise tamamen çevrimiçi uzaktan eğitimle tamamlamıştır. 3. Bulgular Akademik Bilişim 11 - XIII. Akademik Bilişim Konferansı Bildirileri Katılımcıların demografik özelliklerine ilişkin bulgular Araştırmadan elde edilen verilere göre katılımcılar yaşları 17 ile 21 arasında değişen 72 kız ve 35 erkekten oluşan 107 öğrenciden oluşmaktadır. Katılımcıların %95 i iki ve üzeri yıldır bilgisayar kullandıklarını belirtirken kullanım süreleri 1 ile 14 yıl arasında değişiklik göstermektedir. Katılımcıların 55 tanesi kişisel bilgisayara sahip değilken 52 tanesinin kişisel bilgisayarı bulunmaktadır. Katılımcılar internete bağlanma sıklıklarını %17,9 u Her gün bir kaç kez, %6,6 sı Her gün bir kez, %9,4 ü Günaşırı, %32,1 i Haftada 2 ya da 3 kez ve son olarak %34 ü Haftada bir kez olarak sıralanmaktadır. Katılımcıların internete bağlanma amaçlarına bakıldığında ise Ödev/Araştırma yapmak %57 ile ilk sırayı alırken hemen arkasından Sosyal ağlara bağlanmak % 43 ve Haber/gündem takibi %29,9, Film/müzik izlemek/dinlemek %29, Sohbet/mesajlaşma %23,4 E-posta takibi %20,6 Oyun oynamak %10,3 olarak sıralanmıştır. Katılımcıların %34,6 sı internet destekli uzaktan öğrenme konusunda bilgi sahibi iken %65,4 ü bilgi sahibi değildir. Katılımcılardan hiçbiri daha önce çevrimiçi bir kursa katılmamıştır Grupların ön-test ve son-test puanlarına ilişkin bulgular Tablo 1 de görüldüğü üzere araştırma kapsamında uygulanan eğitim sonucunda dört farklı gurubun ön-test ve son-test puan ortalamaları farklılık göstermiştir. Aktivite düzeyinde harmanlanmış öğrenme etkinliklerine katılan grubun eğitim öncesi ön test puanları ortalamaları 48.2 ölçülürken verilen eğitim sonrasında 77,93 puan olarak ölçülmüştür. Kurs düzeyinde harmanlama grubunun ön test puanları ortalaması eğitim öncesi 48,74 olarak ölçülürken eğitim sonrası son test puan ortalamaları 77,44 olarak ölçülmüştür. Program düzeyinde harmanlanmış öğrenme etkinliklerine katılan grubun eğitim ön test puan ortalamaları 37,78 puan olarak ölçülürken verilen eğitim sonrası son test puan ortalamaları ise 60,46 olarak ölçülmüştür. Son olarak kurum düzeyinde harmanlanmış öğrenme etkinliklerine katılan öğrencilerin ise ön test puan ortalamaları 44,22 olarak ölçülürken son test puan ortalamaları 67,26 olarak ölçülmüştür. Araştırma kapsamında oluşturulan dört grubun ön test ve son test puanları bakımından normal dağılım gösterdikleri gözlenmiştir. Grup ÖN TEST SON TEST N S S Aktivite Kurs Program Kurum Tablo 1. Grupların ön-test ve son test puanları

6 Farklı Düzeylerde Harmanlanmış Öğrenme Etkinliklerinin Akademik Başarıya Etkisinin İncelenmesi Murat Ekici, M. Kemal Karaman 4. Sonuç ve Tartışma Araştırmadan elde edilen bulgular incelendiğinde dört harmanlama grubunun da ön test ve son test puanlarındaki farklılaşmanın.05düzeyinde anlamlı olduğu gözlenmektedir. Bu bulgu bütün gruplarda öğrenmenin gerçekleşmesi şeklinde yorumlanabilir. Harmanlanmış öğretimin ise yüz yüze öğretime göre daha avantajlı olduğu, daha kalıcı öğrenmeler sağladığı araştırmalarla kanıtlanmıştır. Her grupta öğrenmenin gerçekleşmesi ise eğitimde kalite sorununa çözüm arayışı noktasında harmanlanmış öğretimi geleneksel sınıfta yüz yüze öğretime bir alternatif olarak karşımıza çıkarmaktadır. Bundan sonra yapılacak araştırmalarda yüksek öğretim kurumlarının eğitim politikalarına ışık tutacak nitelikte harmanlanmış öğrenmenin düzeylerinin birbirine göre başarısı karşılaştırılmalı, yapılan çalışma farklı bir örneklemde tekrar edilmelidir. Yine farklı düzeylerde harmanlanmış öğrenme etkinlikleri tutum, algı gibi farklı değişkenlere etkisi açısından incelenmelidir. Kaynaklar [1] Bersin, J., The Blended Learning Book. Best Practices, Proven Methodologies and Lessons Learned. Pfeiffer. San Francisco, (2004). [2] Collis, B., Moonen, J., Flexible learning in a digital world: Experiences and expectations. London: Kogan Page, (2001). [3] Discenza, R., Schenk, K., Turoff, M., How Distance Programs will Affect Students, Courses, Faculty and Institutional Futures. Distance Learning and University Effectiveness: Changing Educational Paradigms for Online Learning.,Information. Science Publishing. Hershey PA.,15, (2004). [4] Driscoll, M., Blended learning: Let s get beyond the hype. E-learning, 54 New York: Continuum, (2002). 254 [5] Driscoll, M., Web-Based Training: Creating e-learning Experiences second edition Pfeiffer. San Francisco, (2002). [6] Eunjoo, OH, Current Practices in Blended Instruction. Yayımlanmamış Doktora Tezi, The University of Tennessee, Knoxville (2006). [7] Graham, C, Allen S., Ure D., Blended Learning Environments: A Review of the Research Literature, Brigham Young University. (2003). [8] Graham, C. R., Blended Learning Systems: Definition, Current Trends, and Future Directions. The Handbook of Blended Learning Global Perspectives, Local Designs., (Ed: C. J. Bonk; C. R. Graham). Pfeiffer. San Francisco, (2006). [9] Guy, R., Wishart, C., Using Action Research to Assess Student Performance in Traditional vs. E-Learning Formats. Comparative Blended Learning Practices and Environments. IGI Global. (2010). [10] Horton, W., E-Learning by Design, Pfeiffer. San Francisco, (2006). [11] Karataş, S., Deneyim Eşitliğine Dayalı Internet Temelli Ve Yüzyüze Öğrenme Sistemlerinin Öğrenci Başarısı ve Doyumu Açısından Karşılaştırılması. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi, (2005). [12] Kirkley, R. J., Kirkley, S. E., Expanding Boundaries of Blended Learning: Transforming Learning with Mixed and Virtual Reality Technologies, The Handbook of Blended Learning Global Perspectives, Local Designs. (Ed: C. J. Bonk; C. R. Graham). Pfeiffer. San Francisco. (2006). [13] Munson, C. E., Assessment of the efficacy of blended learning in an introductory pharmacy class Yayımlanmamış Doktora Tezi. The University of Kansas, (2010).

7 Akademik Bilişim 11 - XIII. Akademik Bilişim Konferansı Bildirileri [14] Murphy, P., The Hybrid Strategy: Blending Face-to-Face with Virtual Instruction to Improve Large Lecture Courses, (2002). [15] Osguthorpe, R. T., Graham, C. R., Blended learning systems: Definitions and directions. Quarterly Review of Distance Education, 4(3) ,(2003). [16] Rovai, A.P., A practical framework for evaluating online distance education programs. Internet and Higher Education, 6, (2003). [18] Thomson, I., Thomson job impact study: The next generation of corporate learning. Thompson,Inc. (2002). [19] Usta, E., Harmanlanmış Öğrenme Ve Çevrimiçi Öğrenme Ortamlarının Akademik Başarı ve Doyuma Etkisi Yayımlanmamış Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi,Ankara, (2007). [20] Ünsal, H., Harmanlanmış öğrenme etkinliğinin çoklu düzeyde değerlendirilmesi Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi,Ankara, (2007). [17] Singh, H., Reed, C., A white paper: Achieving success with blended learning. Lexington, MA: Centra Software. (2001). 255