RADYASYONA BAĞLI GEÇ BARSAK TOKSİSİTESİ VE TEDAVİSİ

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "RADYASYONA BAĞLI GEÇ BARSAK TOKSİSİTESİ VE TEDAVİSİ"

Emre Korkmaz
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 RADYASYONA BAĞLI GEÇ BARSAK TOKSİSİTESİ VE TEDAVİSİ Dr. MERİÇ ŞENGÖZ Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Radyasyon Onkolojisi Anabiim Dalı İstanbul UKK KURSU 20 Nisan 2005, Antalya

2 BAŞLIKLAR GENEL BİLGİLER, TOKSİSİTE FİZYOPATOLOJİ KLİNİK KORUNMA TEDAVİ SONUÇ

3 Koruyucu Tıp Tedavi edici Tıp Kanıta Dayalı Tıp YAŞAM KALİTESİ Yaşam Ölüm Hastalık +Toksisite Tedavi

4 PROGNOZU BELİRLEYEN FAKTÖRLER HASTA Yaş Cinsiyet Irk Performans Komorbidite İmmünite HASTALIK Histoloji (grade) Semptomlar İHK M. Marker Doğal seyir TEDAVİLER Amaç Kombinasyon Zamanlama Sıralama Doz, alan, teknik Toksisite YAŞAM KALİTESİ

5 TOKSİSİTE Hastayı / hastalığı tedavi ederken oluşabilecek tüm yan etkiler Tedaviden beklenen yarar karşılığı ödenmesi gereken muhtemel bedel Süre, şiddet, risk göz önüne alınarak kabul ya da tolere edilebilen veya göze alınamayan

ödenmesi gereken muhtemel bedel Süre, şiddet, risk göz

6 TOKSİSİTE Hastayı / hastalığı tedavi ederken oluşabilecek tüm yan etkiler Tedaviden beklenen yarar karşılığı ödenmesi gereken muhtemel bedel Süre, şiddet, risk göz önüne alınarak kabul ya da tolere edilebilen veya göze alınamayan

7 TOKSİSİTE Hastayı / hastalığı tedavi ederken oluşabilecek tüm yan etkiler Tedaviden beklenen yarar karşılığı ödenmesi gereken muhtemel bedel Süre, şiddet, risk göz önüne alınarak kabul ya da tolere edilebilen veya göze alınamayan

8 TOKSİSİTE Somatik / genetik Erken / geç Kısmi / tüm organ Derece / değerlendirme / skorlama Eşik doza bağlı şiddeti artabilen veya eşiksiz olup doza bağlı sıklığı artabilen

9 TOKSİSİTE Geçici / Kalıcı Klinik önemsiz / önemli Tedaviden başarı bekleniyor olsa da bu başarıyı gölgeler nitelikte

10 TOKSİSİTE NORMAL DOKU KOMPLİKASYON OLASILIĞI Geçici, önemsiz Kabul edilebilir Kalıcı, önemli Kabul edilemez TEDAVİ ONAYI TEDAVİ ÖNERİLMEZ

11 BARSAKTA GEÇ RT HASARI KLİNİK ÖZELLİKLER 6. Aydan sonra ortaya çıkar İlk 1 ve 2. yılda sık İnce ve kalın barsak Üst abdomen ve pelvis Fibroz bant, striktür, stenoz, obstrüksiyon

12 TOKSİSİTEDE BELİRLEYİCİ FAKTÖRLER Hücrenin radyosensitivitesi / direnci RT hasar tamir kapasitesi RT alan, doz, fraksiyonasyon, süre RT teknik, ışın türü, doz hızı Hastaya ait faktörler Eş zamanlı ilaç kullanımı

kapasitesi RT alan, doz, fraksiyonasyon, süre RT

13 FİZYOPATOLOJİ EPİTELYAL / PARANKİMAL STROMAL VASKÜLER

14 FİZYOPATOLOJİ Epitelyal / Parankimal Atrofi Nekrotik - apoptotik hücre kaybı Nekroz Mikrovasküler hasar iskemi Neoplazi Atipi metaplazi - displazi

15 FİZYOPATOLOJİ Stromal Kapiller / endotelial hasar Koagülopati, fibrin depo Plazminojen aktivite azalması Atipik fibroblast artışı Fibroblast disfonksiyonu, sitokinler FİBROZ

16 FİZYOPATOLOJİ Vasküler Atrofi, nekroz Mikrovasküler hasar iskemi İntimal / medial; küçük / orta boy ; arter / ven Fibrotik / trombotik olaylar

17 KRONİK ETKİLER İyileşmeyen / tam olarak düzelmeyen akut yan etkiler Geç cevap veren dokulara bağlı nedenler Epitelyal / Parankimal Geç toksisite Epitelyal/ Parankimal Stromal Vasküler

LOKALİZASYON Üst Abdomen Duodenum, Jejunum, İleum RT Geniş tüm batın, mide, pankreas, safra yolu, lenfoma, seminoma TD 5/5 ~ 40-45 Gy TD 50 / 5 >60 Gy

18 LOKALİZASYON Üst Abdomen Duodenum, Jejunum, İleum RT Geniş tüm batın, mide, pankreas, safra yolu, lenfoma, seminoma TD 5/5 ~ Gy TD 50 / 5 >60 Gy Villuslarda kısalma Mukozal atrofi Submukozal / serozal fibroz Ülser, striktür, obstrüksiyon (nadir) Fistül, kanama ( nadir) Enteropati diyare - malabsorpsiyon

Villuslarda kısalma Mukozal atrofi Submukozal / serozal fibroz Ülser,

LOKALİZASYON Alt Abdomen, pelvis Kolon, Rektosigmoid RT prostat, serviks, rektum (Tüm jinekolojik, GÜS ve GIS tümörleri) TD 5/5 ~ 45-50 Gy

19 LOKALİZASYON Alt Abdomen, pelvis Kolon, Rektosigmoid RT prostat, serviks, rektum (Tüm jinekolojik, GÜS ve GIS tümörleri) TD 5/5 ~ Gy TD 50 / 5 >65 Gy Geç hasar stromal / vasküler Submukozal skatrisyel fibroz Müsküler fibroz Serozal fibroz Ülserasyon / telanjiektazi / darlık

45-50 Gy TD 50 / 5 >65 Gy Geç hasar stromal / vasküler Submukozal

20 KARSİNOGENEZ Nadir bildirim RT den 5-10 yıl sonra Relatif Risk RT alanı içinde Doza bağımlı

21 KLİNİK Diyare Kabızlık Tenezm, ağrılı defekasyon Fistül, striktür, obstrüksiyon Kanama (1/3 ü spontan düzelir) Üriner semptomlar da eşlik edebilir

22 İDEAL KORUNMA YÜKSEK ETKİNLİK DÜŞÜK TOKSİSİTE KOLAY ULAŞILABİLİR KOLAY UYGULANABİLİR TÜMÖRÜ KORUMAYAN

23 KORUNMA RT UYGULAMASI DOZ, ALAN, FRAKSİYONASYON EŞ ZAMANLI TEDAVİLER TEKNİK (3DCRT, Stx, IORT, BT, IMRT) GÖRÜNTÜLEME, SİMÜLASYON (Alan dışı bırakma, yatış pozisyonu, organ hareketleri, organ retraksiyonu)

24 KORUNMA RT CEVAP MODÜLASYONU-1 BİYOLOJİK CEVAP DEĞİŞTİRİCİLER Antioksidanlar Serbest radikal avcıları Sitoprotektif ajanlar (Amifostin) Sitokinler (IL-11, TGF-β, KGF)

25 KORUNMA RT CEVAP MODÜLASYONU-2 ENTEROTROFİK (Diyet, Fiber, Glutamin) ANTİİNFLAMATUAR (ASA, Sülfasalazin, Mesalazin) İNTRALUMİNAL (Oktreotid) DAMAR ENDOTELİ (Antitrombotikler) NÖROİMMÜNOMODÜLASYON

26 TEDAVİ 1. Konservatif 2. Semptomatik 3. Cerrahi

27 TEDAVİ 1. Konservatif: İzlem, diyet Kendiliğinden düzelme 2. Semptomatik: Lokal Sistemik 3. Cerrahi

28 2. Semptomatik: Lokal Sistemik LOKAL Sükralfat Steroid ASA KZYA Formalin Koter, koagülasyon Laser (ND:YAG, Argon) Fotodinamik SİSTEMİK Motilite Hiperbarik oksijen Sıvı ve beslenme desteği

29 2. Semptomatik: Lokal Sistemik LOKAL Sükralfat Steroid ASA KZYA Formalin Koter, koagülasyon Laser (ND:YAG, Argon) Fotodinamik SİSTEMİK Motilite Hiperbarik oksijen Sıvı ve beslenme desteği

30 3. Cerrahi Tedavilere dirençli durumlarda Transfüzyona bağımlı İyileşmeyen ağrılı ülser, nekroz Striktür, obstürksiyon, fistül

31 SONUÇ RADYASYONA BAĞLI GEÇ BARSAK TOKSİSİTESİ;

32 SONUÇ-1 Radyoterapi başarısını unutturup geç dönem yaşam kalitesini bozan; Oluştuktan sonra tedavisi güç olan; Korunma önlemlerinin en baştan dikkatlice alınmasının gerektiği; Belli bir oranda kabul edilebilir olduğu öngörülen, bilgilendirme gerektiren;

33 SONUÇ-2 Olduğunda derecelendirilip kayda alınarak tedavi edilmeye çalışılan ve uzun takip gerektiren; Küratif amaçlı yüksek doz RT nin sık kullanıldığı hastalarda önemi iyice artan; Hem hasta hem de hekimi rahatsız eden;

34 RADYASYONA BAĞLI GEÇ BARSAK TOKSİSİTESİ; CİDDİ BİR KLİNİK PROBLEMDİR.

35 TEŞEKKÜRLER

Benzer belgeler

Quantec Özefagus kanseri Mide kanseri Hepatobilier ve pankreas kanseri Kolorektal kanser

Quantec Özefagus kanseri Mide kanseri Hepatobilier ve pankreas kanseri Kolorektal kanser Radyasyon tolerans dozu aşılmışsa Organ fonksiyonu bozulmuşsa EK TEDAVİ SAKINCALI İlk RT dozu İlk RT volümü Tedaviler