İSTANBUL NOTER ODASI HUKUKİ YARDIM KOMİSYONU TARAFINDAN HAZIRLANMIŞTIR.

Transkript

1 İSTANBUL NOTER ODASI HUKUKİ YARDIM KOMİSYONU TARAFINDAN HAZIRLANMIŞTIR.

2 İÇİNDEKİLER NOTER HARÇLARI VE DAMGA VERGİSİ İLE İLGİLİ İDARI YARGI KARARLARI Sayfa 1- Genelgelerin Yargı Denetimi, Bu Konudaki Kararların Gelişimi ve Değişimi Kağıdın Mahiyetinin Tespiti, Nisbi Vergiye Tabi Olup Olmadığı Kağıttaki Gerçek Değerin Tespiti, Değerin Kağıttan Hesaplanabilirliği Bir Kağıtta Birleşen ve Bir Asıldan Doğan İşlemler, Cezai Şart, Pey Akçesi, Ücret Tevkifi, Zamani Rücu Harç ve Vergiyi Doğuran Olay, Mükellefin Tespiti İmzanın Önemi, Geçersiz Hukuki İşlemler, Vergileme Ölçüsü, Fesih ve Kağıt- Nüsha Tanımı ve Ayırımı Harç ve Damga Vergisinden İstisna Edilen Kağıt ile Muafiyetler, Eklenen Belgelerin Durumu, Bu Kağıtlarlardaki Genel İbarelerin Etkisi Damga Vergisi Yönünden Noterin Sorumluluğu, Düzenleme-Onaylama İşlem Ayırımı Rücu Davasının Adli Yargının Görev Alanında Olduğu Araç Satış Değerinin ve KDV Matrahının Tayin Dava Ehliyeti, Tarh ve Tahakkuka Yetkililer ve Değişik Kararlar

3 NOTER HARÇLARI VE DAMGA VERGİSİ İLE İLGİLİ İDARİ YARGI KARARLARI 1- GENELGELERİN YARGI DENETİMİ, BU KONUDAKİ KARARLARIN GELİŞİMİ VE DEĞİŞİMİ. DANIŞTAY Dokuzuncu Daire Esas : 1994/615 Karar : 1995/520 Tarih : ÖZET : Takometre takmayacak bazı ticari araç sahiplerinin belediye sınırları dışına çıkmayacakları yolunda verecekleri taahhütlerden Harçlar Yasası ve Damga Vergisi Yasası hükümlerine göre maktu harç ve damga vergisi alınması gerektiği hk. (492 sayılı Harçlar K. m. 38) (2918 sayılı Trafik K. m.31) KARAR METNİ : Davacı :... Davalı : 1- Türkiye Noterler Birliği 2- Maliye Bakanlığı Davanın Özeti : Takometre takmayacak bazı ticari araç sahiplerinin belediye sınırları dışına çıkamayacakları yolunda verecekleri taahhütnamelerde aracın kasko sigorta değeri üzerinden nisbi harç ve nisbi damga vergisi alınması gerektiği yönündeki Türkiye Noterler Birliğinin tarih ve 93 s. genelgesinin, bir araca takometre takılıp takıl mamasına ait taahhüdün o aracın aynına yönelik olduğunun kabulünün mümkün olmadığı, bu sebeple böyle bir taahhütnamede Harçlar Yasasının 42. maddesine göre değer gösterme zorunluluğu bulunmadığından taahhütnamede değer gösterilmesi suretiyle nisbi harç ve nisbi damga vergisi alınmasının kanuni olmadığı ileri sürülerek iptali isteminden ibarettir. Savunmanın Özeti : Maliye Bakanlığınca, takometre takmayan ticari araç sahiplerinin belediye sınırları dışında araçlarım ticari amaçla kullanmayacaklarına ait olarak düzenlenen taahhütname sahip edilen aracın aynına yönelik bir taahhüde konu teşkil ettiğinden bu kağıtlarda taahhüde konu aracın kasko sigorta değerinden aşağı olmamak üzere bir değer gösterilmesi ve nisbi harç ve damga vergisinin de bu değer üzerinden tahsili icabedeceği ileri sürülerek davanın reddi gerektiği, Türkiye Noterler Birliği tarafından ise birliklerinin Maliye Bakanlığının görüşünü benimsemediği ve bu görüşün değiştirilmesi konusundaki itirazlarının anılan bakanlıkça reddi üzerine Maliye Bakanlığının görüşünü noterlere duyurmak üzere çıkartılan genelgenin iptal edilmesine ait talebin takdirinin yüksek mahkemeye bırakıldığı savunulmaktadır. Savcı Işın Esen''in Düşüncesi : Dava, takometre takmayacak bazı ticari araç sahiplerinin belediye sınırları dışına çıkmayacakları yolunda verecekleri taahhütnameler için aracın kasko sigorta değeri üzerinden nisbi karar ve nisbi damga vergisi alınması gerektiği yönündeki Maliye ve Gümrük Bakanlığı''nın tarih ve s. yazısı ile Türkiye Noterler Birliği''nce yayınlanan genelgenin iptali ve fazladan yatırılan harç ve damga vergilerinin iadesine karar verilmesi istemi ile açılmıştır. Sayfa 1

4 492 s. Harçlar Kanunu''nun 38 nci maddesinin 1 nci fıkrasında, "noter işlemlerinden bu yasaya bağlı (2) s. tarifede yazılı olanları noter harçlarına tabidir" denilmiş 41 nci maddesinde de. "Noter harçları (2) s. tarifede yazılı işlemlerden değer veya ağırlık ölçüsüne göre nisbi, işlemin nev''i ve mahiyetine göre maktu esas üzerinden alınır" hükümü yer almış, aynı kanun''un 42 nci maddesinde ise "Değer veya ağırlık ölçüsüne göre harca tabi işlemlerde (2) s. tarifede yazılı değer veya ağırlık esastır. Menkul ve gayrimenkul mallar hakkında alım, satım, taahhüt ve rehinle ilgili her nevi mukavele, senet ve kağıtlarda değer gösterilmesi mecburidir. Rehin bordroları hakkında bu hüküm uygulanmaz" hükmüne yer verilmiştir. Diğer taraftan, 2918 s. Karayolları Trafik Kanunu''nun 31 nci maddesinde, kamyon, çekici ve otobüslerde takograf bulundurulması ve kullanılır halde bulundurulmasının mecburi olduğuna dair hüküm. Karayolları Trafik Yönetmeliğinin 114 ncü maddesi (e) bendi ile yumuşatılarak şehiriçi ve banliyö yük ve yolcu nakliyatı yapan otobüs, kamyon ve çekici türündeki taşıtlarda takograf cihazı bulundurma mecburiyetinin aranmayacağı belirtilmiştir. Olayda, davalı idarece, takometre takmayacak ticari araç sahiplerinin belediye sınırları dışına çıkmayacakları yolunda verecekleri taahhütnamenin aracın aynına yönelik olduğu ileri sürülerek Harçlar Kanunu''nun yukarda sözü edilen hükümleri uyarınca nisbi harcı ve nisbi damga vergisi tahsil edilmesi önerilmekte ise de. Karayolları Trafik Yasası ve Yönetmeliğinin yukarda yer alan hükümlerinin incelenmesinden, satın alınan aracın trafiğe tescili sırasında ortaya çıkan takograf bulundurma zorunluluğunun şehir içerisinde faaliyet gösteren araçlar için sözkonusu bulunmadığı, bu halde aracın belediye sınırları dışına çıkarılamıyacağına dair taahhüdün aracın aynına yönelik olmadığı, aracın belirli sınırlar içerisinde çalıştırılacağına ait taahhüdün herhangi bir değer ve miktar içermediği ve bir değerle belirlenmesine de olanak bulunmadığı anlaşıldığından nisbi harç ve vergiye tabi tutulamayacağı sonuç ve kanaatine varılmıştır. Açıklanan sebeple davanın kabulü ile dava konusu işlemlerin iptalinin uygun olacağı düşünülmüştür. Tetkik Hakimi Demet Ünal''ın Düşüncesi : Karayolları Trafik Yasasının 31. maddesi ile kamyon otobüs ve çekici türü araçlarda takograf bulundurulması ve kullanılır halde olması zorunluluğu getirilmiş. Karayolları Trafik Yönetmeliğinin 114. maddesinin (e) fıkrasında ise, şehir içi ve banliyö yük ve yolcu nakliyatı yapan otobüs kamyon ve çekici türündeki taşıtlarda takograf cihazı bulundurma mecburiyeti aranmayacağı belirtilmiştir. Anılan maddelerin birlikte incelenmesinden, söz konusu araçlara takograf takma zorunluluğu kanun ile getirilmiş ancak, yönetmeliğin 114. maddesinin (e) fıkrasında ise belirtilen araçlarla şehiriçi taşımacılık yapılması halinde takometre takma mecburiyetlerinin bulunmadığı anlaşılmaktadır. Bu halde satın alınan aracın trafiğe tescili esnasında ortaya çıkan bu zorunluluk şehir içerisinde faaliyet gösterecek olan araçlar için söz konusu olmayıp, bu tür taşımacılık yapacak araç sahiplerinden istenen taahhütnamelerin aracın aynına yönelik taahhüt olarak kabulü mümkün olmadığından bir değer içermesi ve bu değer üzerinden nisbi harç ile nisbi damga vergisi tahsil edilmesine kanuni olanak bulunmadığından Türkiye Noterler Birliği Genelgesinin iptali gerektiği düşünülmektedir. TÜRK MİLLETİ ADINA Hüküm veren ve 2575 s. Danıştay Kanununa 3619 s. Kanunla eklenen ek 1. madde gereğince Danıştay Yedinci ve Dokuzuncu Dairelerince oluşturulan müşterek kurulca işin gereği görüşüldü: Dava, takometre takmayacak bazı ticari araç sahiplerinin belediye sınırları dışına çıkmayacakları yolunda verecekleri taahhütnameler için aracın kasko sigorta değeri üzerinden nisbi harç ve nisbi damga vergisi alınması gerektiği yönündeki Maliye Bakanlığının tarih ve s. yazısını duyurmaya yönelik Türkiye Noterler Birliğince yayınlanan tarih ve 93 s. Genelgenin iptali istemiyle açılmıştır. Sayfa 2

5 492 s. Harçlar Yasasının 38. maddesinin 1. fıkrasında, noter işlemlerinden bu yasaya bağlı (2) s. tarifede yazılı olanların noter harçlarına tabi olduğu, 41. maddesinde noter harçlarının (2) s. tarifede yazılı işlemlerden değer veya ağırlık ölçüsüne göre nisbi işlemin nev''i ve mahiyetine göre maktu esas üzerinden alınacağı hükme bağlanmış, anılan yasanın 42. maddesinde ise, değer veya ağırlık ölçüsüne göre harca tabi işlemlerde (2) s. tarifede yazılı değer veya ağırlığın esas olduğu, menkul ve gayrimenkul mallar hakkında alım, satım, taahhüt ve rehinle ilgili her nev''i mukavele, senet ve kağıtlarda değer gösterilmesinin mecburi olduğu belirtilmiş, ayrıca 488 s. Damga Vergisi Yasasının 1. maddesiyle, bu yasaya ekli (1) s. tabloda yazılı kağıtların damga vergisine tabi olduğu, 10. maddesiyle de, damga vergisinin nisbi veya maktu olarak alınacağı, nisbi vergide kağıtların nev''i ve mahiyetlerine göre bu kağıtlarda yazılı belirli para, maktu vergide kağıtların mahiyetlerinin esas olduğu hükümü getirilmiş bulunmaktadır. Diğer taraftan 2918 s. Karayolları Trafik Yasasının 31. maddesinde, kamyon, çekici ve otobüslerde takometre bulundurulması ve kullanılır halde olmasının mecburi olduğu belirtilmiş. Karayolları Trafik Yönetmeliğinin 114. maddesinin (e) bendinde ise şehiriçi ve banliyö ve yolcu nakliyatı yapan otobüs, kamyon ve çekici türündeki taşıtlarda takometre bulundurma mecburiyetinin aranmayacağı açıklanmış bulunmaktadır. Gerek Karayolları Trafik Kanununda gerekse Karayolları Trafik Yönetmeliğinde, bu tür araç sahiplerinin taahhütname verecekleri yönünde herhangi bir düzenleme yapılmadığı görülmektedir. Yukarıda açıklanan hükümler karşısında noterde yapılan işlem sırasında düzenlenen belge sebebiyle nisbi harç ve damga vergisi alınabilmesi için bu belgenin bir taahhütname niteliğinde olması ve bir bedel içermesi gerekmektedir. Türk Hukuk Lügatinda "Taahhüt; kendi nam ve hesabına hakiki bir şahsa veya hususi yahut amme hükmi şahsına karşı mukaveleli veya mukavelesiz bir işin yapılmasının veya bir malın tesliminin hakiki veya hükmi şahıslar tarafından deruhte edilmesidir" biçiminde tanımlanmıştır. Bu tanımlamaya göre taahhütnamenin varlığı için bir işin yapılması veya bir malın tesliminin söz konusu olması gerekmektedir. Olayda, takometre takmayacak bazı ticari araç sahiplerinin araçlarım belediye sınırları dışına çıkarmayacakları yolunda verecekleri belgede her ne kadar noter tarafından taahhütname başlığı konulmuş ise de, içeriği itibariyle herhangi bir malın teslimi veya bir işin yapılmasına yönelik bulunmaması sebebiyle bu belgeyi Harçlar Yasasının 42. maddesinde yer alan taahhütname olarak kabul etmek mümkün değildir. Nitekim yukarda değinilen Karayolları Trafik Yasası ve Karayolları Trafik Yönetmeliğinde bu tür araç sahiplerinden taahhütname alınacağına dair bir hüküm bulunmadığı gibi, idare tarafından da yapılan işlem sırasında başlangıçta resmi bir belge düzenlenmesi zorunluluğu getirildiği durumda bilahare bu işlemin bir dilekçe ile tevsik edileceği belirtilmiş bulunmaktadır. Bu uygulamada başlangıçta noterde düzenlenmesi istenilen belgenin bir taahhütname olmadığının göstergesidir. Açıklanan sebeplerle gerek Harçlar Yasası gerek Damga Vergisi Yasası hükümlerine göre noterde düzenlenen belge için maktu harç alınması gerekeceğinden, aksini içeren Maliye Bakanlığının tarih ve s. yazısını duyurmaya yönelik Türkiye Noterler Birliğince yayınlanan tarih ve 93 s. Genelgenin iptaline, tarihinde oybirliği ile karar verildi. Kaynak : DKD. Sayı : 91 Sayfa 3

6 T.C. DANIŞTAY Dokuzuncu Daire Esas No : 1995/2865 Karar No : 1996/3604 Davacı Davalı : 1 Türkiye Noterler Birliği Başkanlığı. Mithatpaşa cad. No: 12 Yenişehir/ANKARA 2 Maliye Bakanlığı ANKARA. Davanın Özeti : Taahhüt konusu işler sebebiyle araç sahiplerinin araçlarını yapılacak işin başından sonuna kadar işyerinde hazır bulunduracakları yolunda verecekleri taahhütnamelerde aracın kasko sigorta değeri üzerinden nispi harç ve damga vergisi alınması gerektiği yolundaki Türkiye Noterler Birliği Başkanlığının tarih ve 62 sayılı Genelgesinin, bir taahhüt işi nedeniyle aracın yapılacak işin başından sonuna kadar işyerinde hazır bulundurulacağına ilişkin taahhüdün o aracın aynına yönelik olduğunun kabulüne imkan olmadığı, bu nedenle böyle bir taahhütnamede değer gösterilmesi suretiyle nispi harç ve nispi damga vergisi alınmasının yasal olmadığı ileri sürülerek iptali isteminden ibarettir. Savunmanın Özeti : Maliye Bakanlığınca, taahhüt işi nedeniyle aracın yapılacak işin başından sonuna kadar iş yerinde hazır bulundurulmasına ilişkin taahhüdün aracın aynına yönelik olduğu, bu kağıtlarda aracın kasko sigorta değerinden aşağı olmak üzere bir değer gösterilmesi ve nispi harç ve damga vergisinin de bu değer üzerinden tahsili icabedeceği ileri sürülerek davanın reddi gerektiği, Türkiye Noterler Birliği Başkanlığı tarafından ise, Birliklerin Maliye Bakanlığının görüşünü noterlere duyurmak üzere çıkartılan genelgenin iptaline ilişkin talebin takdirinin yüksek mahkemeye bırakıldığı savunulmuştur. Savcı Işın Esen in Düşüncesi : Taahhüt konusu işler sebebiyle şahısların sahibi bulundukları araçları yapılacak işin başından sonuna kadar işyerinde bulundurmayı taahhüt etmelerine ilişkin taahhütnamelerin aracın kasko sigorta değeri üzerinden nisbi harç ve nisbi damga vergisine tabi tutulması gerektiği yolundaki Türkiye Noterler Birliğinin gün ve 62 sayılı Genelgesinin iptali istenilmektedir. 492 sayılı Harçlar Kanununun 38 inci maddesinde; Noter işlemlerinden bu kanuna bağlı (2) sayılı tarifede yazılı olanları noter harçlarına tabidir, 41 inci maddesinde; Noter harçları (2) sayılı tarifede yazılı işlemlerden değer veya ağırlık ölçüsüne göre nisbi, işlemin nevi ve mahiyetine göre maktu esas üzerinden alınır denilmiş; 42 nci maddesinde ise, değer veya ağırlık ölçüsüne göre harca tabi işlemlerde (2) sayılı tarifede yazılı değer veya ağırlığın esas olduğu, menkul ve gayrimenkul mallar hakkında alım, satım, taahhüt ve rehinle ilgili her nevi mukavele, senet ve kağıtlarda değer gösterilmesinin mecburi olduğu hükme bağlanmıştır. Ayrıca 488 sayılı Damga Vergisi Kanununun 1 nci maddesi ile bu kanuna ekli (1) sayılı tabloda yazılı kağıtların damga vergisine tabi olduğu 10 uncu maddesinde damga vergisinin nispi veya maktu olarak alınacağı nisbi vergide kağıtların nev i ve mahiyetlerine göre bu kağıtlarda yazılı belli para maktu vergide kağıtların mahiyetlerinin esas olduğu belirtilmiştir. Yukarıda açıklanan hükümler karşısında, noterde yapılan işlem sırasında düzenlenen belge nedeniyle nisbi harç ve damga vergisi alınabilmesi için bu belgenin bir taahhütname niteliğinde olması ve bir bedel içermesi gerekmektedir. Türk Hukuk Lugatında; taahhüt; kendi nam ve hesabına hakiki bir şahsa veya hususi yahut amme hükmi şahsına karşı mukaveleli veya mukavelesiz bir işin yapılmasının veya bir malın tesliminin hakiki veya hükmi şahıslar tarafından deruhte edilmesidir şeklinde tanımlanmıştır. Bu Sayfa 4

7 tanımlamaya göre taahhütnamenin varlığı için bir işin yapılması veya bir malın tesliminin söz konusu olması gerekmektedir. Olayda, şahısların sahibi bulunduğu araçları işin başından sonuna kadar işyerinde bulundurmayı taahhüt etmelerinde taşıt sahibi taşıtın mükellefiyetine ve aynına yönelik bir yükümlülük altına girmemektedir. Söz konusu belge her ne kadar taahhütname başlığını taşımakta ise de niteliği itibariyle bir malın teslimi veya bir işin yapılmasına yönelik olmadığı, herhangi bir değer ve miktar içermediği ve bir değerle belirlenmesine de olanak bulunmadığı anlaşıldığından bu belgeyi Harçlar Kanununun 42 nci maddesinde yer alan taahhütname olarak kabul etmek mümkün değildir. Açıklanan nedenle gerek Harçlar Kanunu gerek Damga Vergisi Kanunu hükümlerine göre noterde düzenlenen belge için maktu harç alınması gerekeceğinden aksini içeren Maliye Bakanlığının gün ve sayılı yazısını duyurmaya yönelik Türkiye Noterler Birliğince yayınlanan gün ve 62 sayılı Genelgenin iptali gerekeceği düşünülmektedir. Tetkik Hakimi Zerrin Güngör ün Düşüncesi : Olayda, şahısların sahibi bulunduğu araçları işin başından sonuna kadar işyerinde bulundurmayı taahhüt etmelerinde taşıt sahibi taşıtın mükellefiyetine ve aynına yönelik bir yükümlülük altına girmemektedir. Söz konusu belge her ne kadar taahhütname başlığını taşımakta ise de niteliği itibariyle taşıtın aynına yönelik taahhüt içermediğinden bir değer gösterilmesi ve bu değer üzerinden nispi harç ve damga vergisi tahsil edilmesine yasal olanak bulunmadığından, Türkiye Noterler Birliğinin davaya konu Genelgesinin iptali gerektiği düşünülmüştür. TÜRK MİLLETİ ADINA Hüküm veren Danıştay Dokuzuncu Dairesince duruşma için önceden belirlenen gün ve saatte davacı Nedim Nasrettinlerin, davalı Türkiye Noterler Birliği Başkanlığı nı temsilen Av. Reyhan Güneş ile Maliye Bakanlığını temsilen Hazine Avukatı Ümit Aray ın geldikleri görülerek Savcı Işın Esen in katılmasıyla açık duruşmaya başlandı. Tarafların karşılıklı iddia ve savunmaları dinlenip, savcının düşüncesi alındıktan ve taraflara yeniden söz verildikten sonra işin gereği görüşüldü: Dava, taahhüt konusu işler sebebiyle araç sahiplerinin araçlarını yapılacak işin başından sonuna kadar işyerinde hazır bulunduracakları yolunda verecekleri taahhütnamelerde aracın kasko sigorta değeri üzerinden nispi harç ve damga vergisi alınması gerektiği yolundaki Türkiye Noterler Birliği Başkanlığının gün ve 62 sayılı Genelgenin iptali istemiyle açılmıştır. 492 sayılı Harçlar Kanununun 38. maddesinin 1. fıkrasında, noter işlemlerinden bu kanuna bağlı (2) sayılı tarifede yazılı olanların noter harçlarına tabi olduğu, 41. maddesinde noter harçlarının (2) sayılı tarifede yazılı işlemlerden değer veya ağırlık ölçüsüne göre nisbi, işlemin nevi ve mahiyetine göre maktu esas üzerinden alınacağı hükme bağlanmış, anılan kanunun 42. maddesinde ise, değer veya ağırlık ölçüsüne göre harca tabi işlemlerde (2) sayılı tarifede yazılı değer veya ağırlığın esas olduğu, menkul ve gayrimenkul mallar hakkında alım, satım, taahhüt ve rehinle ilgili her nevi mukavele, senet ve kağıtlarda değer gösterilmesinin mecburi olduğu belirtilmiş, ayrıca 488 sayılı Damga Vergisi Kanununun 1. maddesiyle, bu Kanuna ekli (1) sayılı tabloda yazılı kağıtların damga vergisine tabi olduğu, 10. maddesiyle de, damga vergisinin nispi veya maktu olarak alınacağı, nisbi vergide kağıtların nev i ve mahiyetlerine göre bu kağıtlarda yazılı belli para, maktu vergide kağıtların mahiyetlerinin esas olduğu hükmü getirilmiş bulunmaktadır. Yukarıda açıklanan hükümler karşısında noterde yapılan işlem sırasında düzenlenen belge nedeniyle nispi harç ve damga vergisi alınabilmesi için bu belgenin bir taahhütname niteliğinde olması ve bir bedel içermesi gerekmektedir. 492 sayılı Harçlar Kanununun 43. maddesinin sonuna 3689 sayılı Kanunun 10. maddesi ile eklenen fıkrada motorlu kara taşıtları ile ilgili alım, satım ve taahhüt işlemlerinde gösterilecek değerin işleme konu olan taşıtın cinsi, markası, modeli ve yaşı itibariyle Türkiye Sigorta ve Reasürans Şirketleri Birliğince tespit edilen ve işlemin yapıldığı tarihte geçerli olan kasko sigortasına esas değerden aşağı olamayacağı öngörülmüştür. Sayfa 5

8 Bu madde hükmünün uygulanmasına ilişkin usul ve esasları belirleyen 17 seri nolu Harçlar Kanunu Genel Tebliğinde de; listede yer alan motorlu kara taşıtlarının noterliklerindeki alımı, satımı ve bunların aynına yönelik taahhütler sebebiyle yapılacak işlemlerde gösterilecek değerin, işlem tarihinde bu taşıtların cinsi, markası, modeli, tipi ve yaşı itibariyle listedeki kasko sigortasına esas değerinden az olamayacağı belirtilmiştir. Yukarıda belirtilen kanun maddesindeki taahhüt kelimesinin ne olduğunun anlaşılması bakımından kanunun gerekçesine bakıldığında söz konusu listelerde yer alan değerlerin, alım-satımda harcın asgari matrah olarak esas alınması öngörülmüştür ifadesine yer verilmiş bulunmaktadır. Bundan da kanunda yer alan taahhüdün alım-satımdaki ve malın aynına yönelik taahhüt olduğu anlaşılmaktadır. Olayda, taahhüt konusu işler sebebiyle araç sahiplerinin araçlarını yapılacak işin başından sonuna kadar işyerinde hazır bulunduracakları yolunda verecekleri belgeye noter tarafından taahhütname başlığı konulmuş ise de bu belgenin aracın aynına yönelik taahhüt içermemesi nedeniyle 492 sayılı Harçlar Kanununun 42. maddesinde yer alan anlamda taahhütname olarak kabul edilmesine imkan görülmemektedir. Açıklanan nedenlerle, gerek Harçlar Kanunu, gerek Damga Vergisi Kanunu hükümlerine göre noterde düzenlenen söz konusu belge için maktu harç alınması gerekeceğinden, aksini içeren Maliye Bakanlığının tarih ve sayılı yazısını duyurmaya yönelik Türkiye Noterler Birliğince yayınlanan tarihli ve 62 sayılı Genelgesinin iptaline, aşağıda dökümü yapılan toplam lira yargılama giderinin lirasının Maliye Bakanlığından, lirasının ise Türkiye Noterler Birliği Başkanlığından alınarak davacıya verilmesine, lira ilam harcının Türkiye Noterler Birliği Başkanlığından alınmasına gününde oybirliği ile karar verildi. Sayfa 6

9 T.C. DANIŞTAY Dokuzuncu Daire Esas No : 1995/2866 Karar No : 1996/3605 Davacı : Davalı : 1 Türkiye Noterler Birliği Başkanlığı. Mithatpaşa cad. No: Yenişehir/ANKARA 2 Maliye Bakanlığı ANKARA. Davanın Özeti : Bazı minibüs sahiplerinin, minibüslerini servis aracı olarak kullanmayacakları, hususi olarak kullanacakları yolunda verecekleri taahhütnamelerde aracın kasko sigorta değeri üzerinden nispi harç ve damga vergisi alınması gerektiği yolundaki Türkiye Noterler Birliği Başkanlığının tarih ve 63 sayılı Genelgesinin, bazı minibüs sahiplerinin minibüslerini servis aracı olarak kullanmayacakları, hususi olarak kullanacakları yolunda verecekleri taahhüdün o aracın aynına yönelik olduğunun kabulüne imkan olmadığı, bu nedenle böyle bir taahhütnamede değer gösterilmesi suretiyle nispi harç ve nispi damga vergisi alınmasının yasal olmadığı ileri sürülerek iptali isteminden ibarettir. Savunmanın Özeti : Maliye Bakanlığınca, bazı minibüs sahiplerinin, minibüslerini servis araca olarak kullanmayacakları, hususi olarak kullanacakları yolunda verecekleri taahhüdün aracın aynına yönelik olduğu, bu kağıtlarda aracın kasko sigorta değerinden aşağı olmamak üzere bir değer gösterilmesi ve nispi harç ve damga vergisinin de bu değer üzerinden tahsili icabedeceği ileri sürülerek davanın reddi gerektiği, Türkiye Noterler Birliği Başkanlığı tarafından ise, Birliklerin Maliye Bakanlığının görüşünü noterlere duyurmak üzere çıkartılan genelgenin iptaline ilişkin talebin taktirinin yüksek mahkemeye bırakıldığı savunulmuştur. Savcı Işın Esen in Düşüncesi : Dava, bazı minibüs sahiplerinin, minibüslerini servis aracı olarak kullanmayacakları, hususi olarak kullanacakları yolunda verecekleri taahhütnamelerde aracın kasko sigorta değeri üzerinden nispi harç ve nispi damga vergisi alınması gerektiği yolundaki Türkiye Noterler Birliği Başkanlığının gün ve 63 sayılı genelgesinin iptali isteği ile açılmıştır. 492 sayılı Harçlar Kanununun 38 inci maddesinde; Noter işlemlerinden bu kanuna bağlı (2) sayılı tarifede yazılı olanları noter harçlarına tabidir, 41 inci maddesinde; Noter harçları (2) sayılı tarifede yazılı işlemlerden değer veya ağırlık ölçüsüne göre nisbi, işlemin nevi ve mahiyetine göre maktu esas üzerinden alınır denilmiş; 42 nci maddesinde ise, değer veya ağırlık ölçüsüne göre harca tabi işlemlerde (2) sayılı tarifede yazılı değer veya ağırlığın esas olduğu, menkul ve gayrimenkul mallar hakkında alım, satım, taahhüt ve rehinle ilgili her nevi mukavele, senet ve kağıtlarda değer gösterilmesinin mecburi olduğu hükme bağlanmıştır. Ayrıca 488 sayılı Damga Vergisi Kanununun 1 nci maddesi ile bu kanuna ekli (1) sayılı tabloda yazılı kağıtların damga vergisine tabi olduğu 10 uncu maddesinde damga vergisinin nispi veya maktu olarak alınacağı nisbi vergide kağıtların nev i ve mahiyetlerine göre bu kağıtlarda yazılı belli para maktu vergide kağıtların mahiyetlerinin esas olduğu belirtilmiştir. Yukarıda açıklanan hükümler karşısında, noterde yapılan işlem sırasında düzenlenen belge nedeniyle nisbi harç ve damga vergisi alınabilmesi için bu belgenin bir taahhütname niteliğinde olması ve bir bedel içermesi gerekmektedir. Türk Hukuk Lugatında; taahhüt; kendi nam ve hesabına hakiki bir şahsa veya hususi yahut amme hükmi şahsına karşı mukaveleli veya mukavelesiz bir işin yapılmasının veya bir malın tesliminin hakiki veya hükmi şahıslar tarafından deruhte edilmesidir şeklinde tanımlanmıştır. Bu tanımlamaya göre taahhütnamenin varlığı için bir işin yapılması veya bir malın tesliminin söz konusu olması gerekmektedir. Sayfa 7

10 Olayda, bazı minibüs sahiplerinin minibüslerini servis aracı olarak kullanmayacakları, hususi olarak kullanacakları yolunda verecekleri belge taahhütname başlığını taşımakta ise de, niteliği itibariyle bir malın teslimi veya bir işin yapılmasına yönelik olmadığı, herhangi bir değer ve miktar içermediği ve bir değerle belirlenmesine de olanak bulunmadığı anlaşıldığından bu belgeyi Harçlar Kanununun 42 nci maddesinde yer alan taahhütname olarak kabul etmek mümkün değildir. Açıklanan nedenle gerek Harçlar Kanunu gerek Damga Vergisi Kanunu hükümlerine göre noterde düzenlenen belge için maktu harç alınması gerekeceğinden aksini içeren Maliye Bakanlığının gün ve sayılı yazısını duyurmaya yönelik Türkiye Noterler Birliğince yayınlanan gün ve 63 sayılı Genelgenin iptali gerekeceği düşünülmektedir. Tetkik Hakimi Zerrin Güngör ün Düşüncesi : Olayda, bazı minibüs sahiplerinin, minibüslerini servis aracı olarak kullanmayıp, hususi olarak kullanacaklarını taahhüt etmelerinde taşıt sahibi taşıtın aynına yönelik bir yükümlülük altına girmemektedir. Söz konusu belge her ne kadar taahhütname başlığını taşımakta ise de, niteliği itibariyle taşıtın aynına yönelik taahhüt içermediğinden bir değer gösterilmesi ve bu değer üzerinden nispi harç ve damga vergisi tahsil edilmesine yasal olanak bulunmadığından, Türkiye Noterler Birliğinin davaya konu Genelgesinin iptali gerektiği düşünülmüştür. TÜRK MİLLETİ ADINA Hüküm veren Danıştay Dokuzuncu Dairesince duruşma için önceden belirlenen gün ve saatte davacı Nedim Nasrettinlerin, davalı Türkiye Noterler Birliği Başkanlığı nı temsilen Av. Reyhan Güneş ile Maliye Bakanlığını temsilen Hazine Avukatı Ümit Aray ın geldikleri görülerek Savcı Işın Esen in katılmasıyla açık duruşmaya başlandı. Tarafların karşılıklı iddia ve savunmaları dinlenip, savcının düşüncesi alındıktan ve taraflara yeniden söz verildikten sonra işin gereği görüşüldü: Dava, bazı minibüs sahiplerinin, minibüslerini servis aracı olarak kullanmayacakları, hususi olarak kullanacakları yolunda verecekleri taahhütnamelerde aracın kasko sigorta değeri üzerinden nispi harç ve damga vergisi alınması gerektiği yolundaki Türkiye Noterler Birliği Başkanlığının gün ve 63 sayılı Genelgenin iptali istemiyle açılmıştır. 492 sayılı Harçlar Kanununun 38. maddesinin 1. fıkrasında, noter işlemlerinden bu kanuna bağlı (2) sayılı tarifede yazılı olanların noter harçlarına tabi olduğu, 41. maddesinde noter harçlarının (2) sayılı tarifede yazılı işlemlerden değer veya ağırlık ölçüsüne göre nisbi, işlemin nevi ve mahiyetine göre maktu esas üzerinden alınacağı hükme bağlanmış, anılan kanunun 42. maddesinde ise, değer veya ağırlık ölçüsüne göre harca tabi işlemlerde (2) sayılı tarifede yazılı değer veya ağırlığın esas olduğu, menkul ve gayrimenkul mallar hakkında alım, satım, taahhüt ve rehinle ilgili her nevi mukavele, senet ve kağıtlarda değer gösterilmesinin mecburi olduğu belirtilmiş, ayrıca 488 sayılı Damga Vergisi Kanununun 1. maddesiyle, bu kanuna ekli (1) sayılı tabloda yazılı kağıtların damga vergisine tabi olduğu, 10. maddesiyle de, damga vergisinin nispi veya maktu olarak alınacağı, nisbi vergide kağıtların nev i ve mahiyetlerine göre bu kağıtlarda yazılı belli para, maktu vergide kağıtların mahiyetlerinin esas olduğu hükmü getirilmiş bulunmaktadır. Yukarıda açıklanan hükümler karşısında noterde yapılan işlem sırasında düzenlenen belge nedeniyle nisbi harç ve damga vergisi alınabilmesi için bu belgenin bir taahhütname niteliğinde olması ve bir bedel içermesi gerekmektedir. 492 sayılı Harçlar Kanununun 43. maddesinin sonuna 3689 sayılı Kanunun 10. maddesi ile eklenen fıkrada motorlu kara taşıtları ile ilgili alım, satım ve taahhüt işlemlerinde gösterilecek değerin işleme konu olan taşıtın cinsi, markası, modeli ve yaşı itibariyle Türkiye Sigorta ve Reasürans Şirketleri Birliğince tespit edilen ve işlemin yapıldığı tarihte geçerli olan kasko sigortasına esas değerden aşağı olamayacağı öngörülmüştür. Bu madde hükmünün uygulanmasına ilişkin usul ve esasları belirleyen 17 seri nolu Harçlar Kanunu Genel Tebliğinde de; listede yer alan motorlu kara taşıtlarının noterliklerindeki alımı, satımı ve bunların aynına yönelik taahhütler sebebiyle yapılacak işlemlerde gösterilecek değerin, işlem Sayfa 8

11 tarihinde bu taşıtların cinsi, markası, modeli, tipi ve yaşı itibariyle listedeki kasko sigortasına esas değerinden az olamayacağı belirtilmiştir. Yukarıda belirtilen kanun maddesindeki taahhüt kelimesinin ne olduğunun anlaşılması bakımından kanunun gerekçesine bakıldığında söz konusu listelerde yer alan değerlerin, alım-satımda harcın asgari matrah olarak esas alınması öngörülmüştür ifadesine yer verilmiş bulunmaktadır. Bundan da kanunda yer alan taahhüdün alım-satımdaki ve malın aynına yönelik taahhüt olduğu anlaşılmaktadır. Olayda, bazı minibüs sahiplerinin, minibüslerini servis aracı olarak kullanmayacakları, hususi olarak kullanacakları yolunda verecekleri belgeye noter tarafından taahhütname başlığı konulmuş ise de, bu belgenin aracın aynına yönelik taahhüt içermemesi nedeniyle 492 sayılı Harçlar Kanununun 42. maddesinde yer alan anlamda taahhütname olarak kabul edilmesine imkan görülmemektedir. Açıklanan nedenlerle, gerek Harçlar Kanunu, gerek Damga Vergisi Kanunu hükümlerine göre noterde düzenlenen söz konusu belge için maktu harç alınması gerekeceğinden, aksini içeren Maliye Bakanlığının tarih ve sayılı yazısını duyurmaya yönelik Türkiye Noterler Birliğince yayınlanan tarihli ve 63 sayılı Genelgesinin iptaline, aşağıda dökümü yapılan toplam lira yargılama giderinin lirasının Maliye Bakanlığından, lirasının ise Türkiye Noterler Birliği Başkanlığından alınarak davacıya verilmesine, lira ilam harcının Türkiye Noterler Birliği Başkanlığından alınmasına gününde oybirliği ile karar verildi. Sayfa 9

12 T.C. DANIŞTAY Vergi Dava Daireleri Kurulu Esas :1994/505 Karar:1996/164 Tarih: TÜRKİYE NOTERLER BİRLİĞİNCE, NOTERLER TARAFINDAN YAPILAN İŞLEMLER SIRASINDA KATMA DEĞER VERGİSİNİN DAMGA VERGİSİ MATRAHINA EKLENİP EKLENMEYECEĞİNİN SORULMASI ÜZERİNE MALİYE BAKANLIĞI GÖRÜŞÜNÜN NOTERLERE DUYURULMASINA İLİŞKİN TÜRKİYE NOTERLER BİRLİĞİ GENELGESİNİN İPTALİ İSTETEMİYLE AÇILAN DAVANIN REDDİNDE HUKUKA AYKIRILIK BULUNMADIĞI HK. Türkiye Noterler Birliği Başkanlığınca noterlere, bir genelge gönderilmiştir. Bu genelge ile başkanlıklarınca Maliye Bakanlığına başvurularak, katma değer vergisinin damga vergisi matrahına eklenip eklenmeyeceği yolunda görüş istendiği, gönderilen yanıtta, 488 sayılı Damga Vergisi Kanununun 1 ve 10 uncu maddeleri ile anılan Kanuna ekli (1) sayılı Tablonun I. bölümünün 1/a fıkrasına ve IV. bölümünün 1/h fıkrası ile 2.fıkrasına değinilerek, bu hükümlere göre damga vergisi matrahının kağıdın içerdiği değer olduğunun, alınacak ihale kararlarında veya düzenlenecek sözleşmelerde katma değer vergisi ödeneceğine, alınacağına veya verileceğine dair bir hüküm var ise veya kağıt, katma değer vergili miktarı içeriyorsa, söz konusu işler nedeniyle düzenlenecek kağıtların, katma değer vergili toplam miktar üzerinden damga vergisine tabi tutulması gerektiğinin belirtildiği, bu itibarla, noterlerce de bu görüşler doğrultusunda hareket edilerek, uygulamadaki farklılığın ortadan kaldırılmasının yerinde olacağı bildirilmiştir. Ankara 10.Noteri tarafından söz konusu genelgenin iptali isteğiyle açılan davayı inceleyen Danıştay Yedinci Dairesi, 1994/3249 sayılı kararıyla; 1512 sayılı Noterlik Kanununun 166 ncı maddesinde, Türkiye Noterler Birliğinin görevlerinin 15 bent olarak düzenlendiği, bunlar arasında vergi konusunda herhangi bir düzenleme yapma yetkisi bulunmadığı, esasen bu konuda düzenleme yapma yetkisinin Maliye Bakanlığına ait olduğu, (!) olayda da, Maliye Bakanlığınca yapılmış bir düzenlemenin mevcut olmadığı ve Türkiye Noterler Birliğince sorulması üzerine anılan bakanlıkça bildirilen görüşlerin noterlere duyurulmasına ilişkin genelgenin iptalinin istendiği, söz konusu genelgenin iptali ile de vergileme yönünden hukuki bir sonucun ortaya çıkmayacağı gerekçesiyle davayı reddetmiştir. Karar, davacı tarafından temyiz edilmiş ve Noterler Birliği Başkanlığının vergi konusunda düzenleme yapma yetkisi bulunmadığından, vergi konusunda düzenleme yapan dava konusu genelgenin iptali gerektiği, söz konusu genelgenin iptalinin, vergileme açısından hukuki bir sonuç doğurmayacağı yolundaki görüşün hukuka uygun olmadığı, zira, noterlerin bu genelgeye uymak zorunda oldukları, buna göre katma değer vergisi üzerinden damga vergisi alınması gerektiği, bu uygulamanın ise bu konudaki yargı kararlarına aykırı olduğu ileri sürülerek bozulması istenmiştir. Dayandığı hukuksal nedenler ve gerekçesi Kararın özet bölümündeyazılı Danıştay Yedinci Dairesinin 1994/3249 sayılı Kararı aynı gerekçe ve nedenlerle Kurulumuzca da uygun bulunmuş ve temyiz dilekçesinde ileri sürülen iddialar Kararın bozulmasını gerektirecek durumda görülmemiştir. Bu nedenlerle temyiz isteminin reddine karar verildi. (DAN-DER; SAYI:95) Sayfa 10

13 T.C. DANIŞTAY Vergi Dava Daireleri Kurulu Esas : 2002/203 Karar : 2002/340 Tarih : ÖZET : Kesin ve yürütülmesi gereken işlemler iptal davasına konu olacağından, idarenin görüşünü belirten yazı iptal davasına konu edilemez. (1512 sayılı Noterlik K. m. 109, 111) (2577 sayılı İYUK. m. 2, 14, 15) KARAR METNİ : Temyiz Edenler Karşı Taraf : 1- Maliye Bakanlığı 2- Türkiye Noterler Birliği İstemin Özeti : 1512 s. Noterlik Yasasının 109. maddesi uyarınca açılan Noterlikler Ortak Cari Hesabından noterlere eşit olarak dağıtılan ana para ile bu paraların değerlendirilmesi sonucu elde edilen faiz vb. Gelirlerin serbest meslek kazancı olarak kabul edilmesi gerektiğine ait Maliye Bakanlığı işlemi ile Türkiye Noterler Birliğinin aynı konuya ait 11 s. Genelgesinin iptali istemiyle dava açılmıştır. Danıştay Dördüncü Dairesi tarihli ve E:2001/3168, K:2002/139 s. kararıyla; iptale konu işlemlerin davacıların hukukunu doğrudan etkileyen hükümler içermeleri, bu haliyle yürütülmesi zorunlu idari işlem niteliği taşımaları sebebiyle aksi yöndeki savunmanın yerinde görülmediği, 193 s. Gelir Vergisi Yasasının 65., 1512 s. Noterlik Yasasının 109 ve 111. maddeleri ile Noterlik Yasası Yönetmeliğinin 50. ve 81. maddeleri uyarınca davacıların noterlik faaliyetleri sonucu elde ettikleri serbest meslek kazancının belirli bir kısmını Noterlikler Ortak Cari Hesabına yatırdıkları, bu şekilde, ortak hesapta toplanan paralar ile bu tutarların... Odası tarafından mevduat olarak veya başka menkul kıymetlere yatırılarak değerlendirilmesi sonucu elde edilen vb. gelirlerin eşit olarak üç ayda bir noterlere dağıtıldığı, hisselerine düşen kısmının kanuni defterlere noterlik geliri olarak kaydedilmesi gerektiğinin dava konusu işlemlerle davacılara duyurulduğunun anlaşıldığı, noterlik faaliyetinden sağlanan kazancın Noterler Ortak Cari Hesabına yatırılan kısmının noterin serbest meslek kazancının bir bölümünü oluşturduğu, bu paraların... Odası tarafından mevduat olarak veya başka menkul kıymetlere yatırılarak değerlendirilmesi sonucu elde edilen faiz vb. gelirlerin davacıların bu hesaba yatırdıkları meblağa isabet eden kısım tutarında değil eşit olarak dağıtıldığından anılan gelirlerin menkul sermaye iradı olarak nitelendirilmesine olanak bulunmadığı, nitekim adı geçen Yönetmelikte de bu kazancın muvazene defterine noterlik geliri olarak kaydedilmesi gerektiğinin anlaşıldığı, niteliği tartışmalı bu gelirin noterlerce noterlik yani serbest meslek faaliyetinden dolayı elde edilen bir kazanç olduğu gerekçesiyle davayı reddetmiştir. Karar, yükümlüler tarafından temyiz edilmiş ve elde edilen faiz gelirinin menkul sermaye iradı olduğu, serbest meslek kazancıyla ilgisinin bulunmadığı ileri sürülerek kararın bozulması istenmiştir. Savunmanın Özeti : Maliye Bakanlığı davacıların temyiz isteminin reddi gerektiğini,... Birliği Başkanlığı ise istemin kabulü ile kararın bozulması gerektiğini ileri sürmüştür. Danıştay Tetkik Hakimi Ali ALPAN ın Düşüncesi : Temyiz dilekçesinde ileri sürülen iddialar kararın bozulmasını sağlayacak halde bulunmadığından istemin reddi gerektiği düşünülmektedir. Danıştay Savcısı Anıl GENÇ in Düşüncesi : Temyiz dilekçesinde öne sürülen hususlar, 2577 İdari Yargılama Usulü Kanununun 49. maddesinin 1. fıkrasında belirtilen sebeplerden hiçbirisine uymayıp Danıştay Dördüncü Dairesince verilen kararın dayandığı hukuki ve kanuni nedenler karşısında anılan kararın bozulmasını gerektirir nitelikte görülmemektedir. Açıklanan sebeple temyiz isteminin reddi ile Danıştay Dördüncü Daire kararının onanması gerektiği düşünülmektedir. Sayfa 11

14 TÜRK MİLLETİ ADINA Hüküm veren Danıştay Vergi Dava Daireleri Genel Kurulunca, dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü: Uyuşmazlık 1512 s. Noterlik Yasasının 109. maddesi uyarınca açılan Noterler Ortak Cari Hesabından noterlere eşit olarak dağıtılan ana para ile bu paraların değerlendirilmesi sonucu elde edilen faiz vb. gelirlerin serbest meslek kazancı olarak kabul edilmesi gerektiğine ait Maliye Bakanlığı işlemi ile Türkiye Noterler Birliği nin aynı konuya ait 11 s. Genelgesine karşı açılan davanın reddi yolundaki Danıştay Dördüncü Dairesi Kararının temyizine ilişkindir. İdare hukuku ilkelerine göre; objektif veya sübjektif hukuki sonuçlar doğurmak üzere, ön görülen idari usul kuralları yerine getirilerek yürürlüğe konulan genel, düzenleyici işlemlerle, kişisel uygulama işlemleri idari davaya konu olabilir. İdari Yargılama Usulü Yasasının 14. maddesinin 3. fıkrasının d bendi de Danıştay da açılacak davalara konu edilecek idari işlemlerin kesin ve yürütülmesi gereken işlemler olmasını öngörmüştür. Uygulamadaki tereddütlerin giderilmesi amacıyla bildirilen görüşler, tavsiye ve danışma yazıları, kesin ve yürütülmesi gereken işlemler olmadıkları gibi hukuki sonuç doğuracak nitelik taşımadıkları için idari davaya konu olamazlar. Olayda, defterdarlık tarafından, noterlikler ortak cari hesabına yatırılan paralardan elde edilen faiz gelirlerinin ne biçimde vergilendirileceği konusunda Maliye Bakanlığının görüşü sorulmuş olup, adı geçen Bakanlığın noterlerin söz konusu hesaptan elde ettikleri gelirlerin serbest meslek kazancı olarak vergilendirilmesi gerektiği yolundaki bilgilendirme yazısı, hem Noterler Birliği Başkanlığına, hem de defterdarlığa gönderilmiş, Noterler Birliği Başkanlığı da bakanlık görüşünü bir genelge ile Noterlere duyurmuştur. Dava konusu edilen Maliye Bakanlığı işlemi ile Türkiye Noterler Birliğinin aynı konuya ait 11 s. genelgesi; borçluya borcunu bildirmek, ödemeye davet etmek gibi vergileme konusunda icrai niteliği olmayan, bu sebeple de idari davaya konu edilemeyecek bir içerik taşıdığından, davayı esastan incelemeye olanak bulunmamaktadır. İdari Yargılama Usulü Yasasının 15. maddesinin 1. fıkrasının b bendi gereğince davanın açıklanan sebeplerle reddi gerekirken esasın tetkiki suretiyle verilen karar hukuka uygun görülmemiştir. Bu sebeplerle temyiz isteminin kabulü ile Danıştay Dördüncü Dairesinin tarihli ve E:2001/3168, K:2002/139 s. kararının bozulmasına, yeniden verilecek kararda karşılanacağından yargılama giderleri yönünden hüküm kurulmasına gerek bulunmadığına, tarihinde oyçokluğu ile karar verildi. KARŞI OY X- Dava, Noterlikler Ortak Cari Hesabına toplanan noterlere eşit olarak dağıtılan ana paraların değerlendirilmesi sonucu elde edilen faiz vb. gelirlerin serbest meslek kazancı olarak kabul edilmesi gerektiğine ait Maliye Bakanlığı işlemi ile buna dayanılarak hazırlanan Noterler Birliği Genelgesinin iptali istemiyle açılmıştır s. İdari Yargılama Usulü Yasasının 2. maddesinin (a) bendinde, iptal davaları, idari işlemler hakkında yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönlerinden biri ile hukuka aykırı olduklarından dolayı iptalleri için menfaatleri ihlal edilenler tarafından açılan davalar olarak tanımlanmıştır. Maliye Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkındaki 178 s. Yasa Hükmüne Kararnamenin 12. maddesinin, (a) bendinde, Devlet Gelirleri ve politikasını hazırlamanın ve uygulamanın (k) bendinde de uygulamadaki anlaşmazlıklar ve tereddütler üzerine sorulara cevap vermenin Gelirler Genel Müdürlüğünün görevi olduğu öngörülmüştür. Bu durumda, sözü edilen kurallar uyarınca tesis edilen ve vergiyi tarh ve tahakkuk ettirmekle görevli Sayfa 12

15 birimin yapacağı işlemi belirleyici nitelikte olan Maliye Bakanlığı işlemi ile buna dayalı olarak hazırlanan Noterler Birliği genelgesini kesin ve yürütülmesi zorunlu işlem niteliğinde saymamak dolayısıyla iptal davasına konu edilemeyeceğini söylemek hukuka uygun düşmemektedir. Açıklanan nedenlerle, davanın esası hakkında karar vermek gerekirken aksi önde verilen çoğunluk kararına katılmıyorum. XX- Temyiz istemine ait dilekçede ileri sürülen hususlar Danıştay Dördüncü Dairesince verilen tarihli ve K:2002/139 s. kararın dayandığı hukuki ve kanuni nedenler karşısında kararın bozulmasını sağlayacak nitelikte bulunmadığından temyiz isteminin reddi ve Daire kararının onanması gerektiği görüşüyle karara katılmıyorum. Kaynak : DKD Sayı: Sayfa: 127 Sayfa 13

16 T.C. DANIŞTAY Sekizinci Daire Esas : 1997/5095 Karar : 1999/3962 Tarih : ÖZET : Motorlu taşıt araçları için satış yetkisi veren ve vekaletnamelerin süreli olacağına ait Türkiye Noterler Birliğinin 53 ve 65 s. Genelgeleri noterlik mesleğiyle ilgili olan ve uygulamadaki bazı aksaklıkların giderilmesine yönelik idari bir uyarı niteliğinde olup kesin ve yürütülmesi gereken bir işlem niteliği taşımamaktadır. (1512 sayılı Noterlik K. m. 60, 125, 126, 142) (818 sayılı BK. m. 386, 396, 397) (2577 sayılı İYUK. m. 14, 15) KARAR METNİ : Davacı :... Davalılar : 1. Adalet Bakanlığı 2. Türkiye Noterler Birliği Vekili : Av.... Davanın Özeti : Noterlerce düzenlenen, motorlu taşıt araçları için satış yetkisi veren vekaletnamelerin süreli olacağına ait Türkiye Noterler Birliğinin tarih ve 53 s. Genelgesi ile tarih ve 65 s. Genelgesinin ve davacıya verilen uyarma cezasının, vekaletnamenin tanımı içerisinde süre hususuna yer verilmediği, vekaletnamelere süre kaydının konulmasının vekaletnamenin niteliğim değiştireceği, genelgelerde ve disiplin cezasına ait işlemde hukuka uygunluk bulunmadığı öne sürülerek iptali istemidir. Adalet Bakanlığı Savunmasının Özeti : Davacının eyleminin sabit olduğu, verilen disiplin cezasında hukuka aykırılık bulunmadığı, davanın reddi gerektiği savunulmaktadır. Türkiye Noterler Birliğinin Savunmasının Özeti : Vekaletnamelere süre kaydı konulmasında kanuni düzenlemeler açısından bir sakınca olmadığı, birlik genelgelerine aykırı davranışı saptanan davacıya verilen disiplin cezasında hukuka aykırılık bulunmadığı, davanın reddi gerektiği savunulmaktadır. Danıştay Tetkik Hakimi Özdal Özeren in Düşüncesi : Davanın disiplin cezasına ait kısmının kabulü ile işlemin iptali genelgelere ait kısmının ise incelenmeksizin reddinin gerekeceği düşünülmektedir. Danıştay Savcısı Cem Erbük ün Düşüncesi : Dava noterlerce düzenlenecek otomobil satış vekaletnamelerinin süreli olacağına ait Türkiye Noterler Birliğinin günlü, 53 s. ve günlü, 65 s. genelgeleri ile bu genelgelere aykırı olarak süresi dolan vekaletnameye dayanarak katı satış işlemi yaptığı gerekçesiyle davacının uyarma cezasıyla cezalandırılmasına ait Adalet Bakanlığınca onanan Türkiye Noterler Birliği Disiplin Kurulu kararının iptali istemiyle açılmıştır s. Noterlik Yasasının 60 inci maddesinde yapılması kanunla başka bir makam, merci veya şahsa verilmemiş olan her nevi hukuki işlemleri düzenlemek ve kanunlarda resmi olarak yapılmaları emredilen ve mercileri belirtilmemiş olan tüm hukuki işlemleri bu yasa hükümlerine göre yapma görevi noterlere verilmiş, Noterlik Yasası Yönetmeliğinin 7 nci maddesinde de noterlerin genel olarak yapacakları işler arasında vekaletname yer almış, ancak anılan kanun ve yönetmelikte vekaletin düzenlenmesi konusunda herhangi bir açıklama yapılmamıştır. Belirtilen hukuki durum karşısında vekaletin tanım, kapsam ve sona ermesi hallerini düzenleyen 818 s. Borçlar Yasasının 386 ve devamı maddelerinin irdelenmesi gerekmektedir. Borçlar Yasasının 386 inci maddesinde vekalet, vekilin sözleşme çerçevesinde kendisine yüklenen işin yönetimini veya üstüne aldığı hizmetin yerine getirilmesi gerekli sayması şeklinde tanımlanmış 396 ve Sayfa 14

17 397 nci maddelerinde de iş görme borcunun ödenmesi istifa, azil, ölüm, ehliyetsizlik ve iflas hallerinde vekaletin sona ereceği hükme bağlanmıştır. Doktrinde de kabul edildiği üzere, vekalet aktinde vekil, haiz olduğu temsil yetkisine dayanarak müvekkili nam ve hesabına hareket etmekte ve akdin hüküm ve sonuçlan müvekkilin hukuki alanında meydana gelmektedir. Buna karşılık hizmet aktinde işçi, işverenin temsilcisi sıfatıyla onun nam ve hesabına hareket etmemekte, bağlılık olarak adlandırılan bu unsurun yeterli görülemeyeceği durumlarda zaman (süre) unsuruna başvurulması gerekmekte ve işin zamanla sınırlanması halinde hizmet aktinin, aksi halde vekalet aktinin varlığı söz konusu olmaktadır. Kısaca; vekalet ile hizmet sözleşmesini ayıran unsurlar, bağımlılık ve süre konusunda ortaya çıkmakta, belirli veya belirsiz bir süre öngörülmesi durumunda hizmet aktinin, süreye yer verilmemesi halinde ise vekalet aktinin varlığı kabul edilmektedir. Nitekim. Adalet Bakanlığının dosyada bulunan tarihli yazısında da vekaletin herhangi bir zaman kaydına bağlı olamayacağı belirtilmiş ve bu husus Türkiye Noterler Birliğinin günlü, 51 s. genelgesi ile bütün noter odası başkanlıkları ile noterliklere duyurulmuştur. Süresi geçen vekaletname uyarınca kati satış sözleşmesi düzenlediği ileri sürülerek davacı hakkında görevi kötüye kullanmak suçundan açılan kamu davasında... 2 nci Ağır Ceza Mahkemesince verilen ve gününde kesinleşen günlü, K:1997/101 s. kararda da vekaletnamelerde süre kaydının vekaletname mahiyet ve içeriği ile uygun düşmeyeceği, böyle bir kaydın hizmet ya da istisna akitlerinde kullanılabileceği gerekçesine yer verilmiştir. Açıklanan bütün hususlar karşısında, motorlu taşıt araçları için satış yetkisi veren vekaletnamelerdeki usulsüzlükleri önlemek amacıyla olsa da bu tür vekaletnamelerde belli bir süre öngörülmesi yolundaki düzenlemelerde Borçlar Yasasının vekaletin sona ermesini düzenleyen ve tadadi olarak belirtilen hükümlerine ve hukuka uyarlık görülmemiştir. Dava konusu disiplin cezasına gelince; 1512 s. Noterlik Yasasının 126/A maddesinde uyarma cezası notere görevinde daha dikkatli davranması gerektiğini yazı ile bildirmek olduğu hükme bağlanmıştır. Yukarda belirtilen açıklamalar doğrultusunda süreli vekaletname düzenlenmesi kanun hükmüne aykırı bulunduğundan, bu nitelikte düzenlenen ve süresi geçen vekaletname uyarınca katı satış sözleşmesi düzenlediği ileri sürülerek davacı hakkında uyarma cezası verilmesine ait işlemde hukuka uyarlık görülmemektedir. Kaldı ki... 2 nci Noterliğince düzenlenen günlü, yevmiye numaralı vekaletnamede sürenin olarak gösterilmesine karşın yazı ile Bin Dokuz Yüz Doksan Beş Senesi Kasım Ayının On dokuzuncu günü mesai saati sonuna kadar ibaresi konulduğundan vekaletnamenin düzenlendiği tarihte dahi süresinin dolmuş olduğu ve bağlayıcı bir surenin söz konusu olmadığı açıktır. Öte yandan; 1512 s. Noterlik Yasasının 142 nci maddesinde, noterin bir ceza kovuşturması sonunda hüküm giymiş yahut beraat etmiş olmasının hakkında disiplin cezası uygulanmasına engel teşkil etmeyeceği belirtilmiş ise de; disiplin hukukunda, disiplin cezası verilmesine neden olan eylem aynı zamanda Türk Ceza Kanununa göre de suç teşkil ettiği ve bu suçtan dolayı ceza mahkemesinde ilgili hakkında kamu davası açıldığı takdirde, ceza mahkemesince yapılan yargılama sonunda verilen kararın, verilecek disiplin cezasına etkili olması doğaldır. Bu itibarla, ceza mahkemesince suçun kanuni unsurlarının oluşmadığına karar verildikten sonra, aynı suçun oluştuğu kanaatiyle verilen disiplin cezasının uygun görülmesi soyut gerekçeden öteye gitmez. Olayda, davacı süresi geçen vekaletname uyarınca kati satış sözleşmesi düzenlemek eyleminden yargılanmış nci Ağır Ceza Mahkemesinin tarihli kararıyla suçun kanuni unsurları oluşmadığı gerekçesiyle aklanmasına hükmedilmiş olması karşısında, sözü edilen eylemin verilen disiplin cezasına esas alınmasında hukuka uyarlık görülmemiştir. Açıklanan nedenlerle, dava konusu genelgelerle davacı hakkında verilen uyarma cezasının iptali gerekeceği düşünülmektedir. TÜRK MİLLETİ ADINA Hüküm veren Danıştay Sekizinci Dairesince 16 Haziran 1999 günü yapılan duruşmada davalı Adalet Bakanlığı temsilcisinin gelmediği, davalı Türkiye Noterler Birliği Başkanlığı vekilinin ve davacının Sayfa 15

18 geldikleri görüldükten, tarafların sav ve savunmaları ile Danıştay Savcısının düşüncesi dinlenildikten sonra işin gereği görüşüldü: Dava, Türkiye Noterler Birliğinin tarih ve 53 sayılı, tarih ve 65 s. Genelgeleri ile bu genelgelere aykırı davrandığı gerekçesiyle davacıya verilen uyarma cezasının iptali istemiyle açılmıştır s. İdari Yargılama Usulü Kanununun Dilekçeler Üzerine İlk İnceleme başlıklı 14. maddesinde, dilekçelerin, idari davaya konu olacak kesin ve yürütülmesi gereken bir işlem olup olmadığı yönünden inceleneceği, 15/1-b maddesinde ise, ortada idari davaya konu olacak kesin ve yürütülmesi gereken bir işlem yok ise davanın reddedileceği, öte yandan 1512 s. Noterlik Kanununun 125. ve 126. maddelerinde ise, mesleğin vakar ve onuruna aykırı eylem ve hareketlerde bulunanlarla, görevlerini yapmayan veya kusurlu olarak yapan yahut da görevinin gerektirdiği güveni sarsıcı hareketlerde bulunan noterler hakkında, noterlik hizmetlerinin gereği gibi yürütülmesi amacı ile, durumun niteliğine ve ağırlık derecesine göre, daha dikkatli davranması gerektiğinin yazı ile bildirilerek noterin uyarılabileceği öngörülmektedir. Türkiye Noterler Birliği Başkanlığının tarih ve 53 s. Genelgesi ile, belli süreli vekaletnamelerin geçerlilik tarihlerinde tereddütler uyandığı ve bu arada bazı tarihler üzerinde oynamalara tesadüf edildiğinin bildirildiği, konunun yönetim kurulunca görüşüldüğü ve yukarıdaki tereddüt ve şüphelerin önlenmesi için ilgilinin iradesinin kesin olarak tespiti ile yazılan tarihin (mesai saati sonuna kadar) denmek suretiyle tarihteki tereddüdün önlenmesi ve keza tarihin hem rakamla ve hem de yazı ile yazılması suretiyle muhtemel sahteciliklerin önlenmesinin mümkün ve yerinde olacağı sonucuna varıldığı tarih ve 65 s. Genelge ile de, süreli vekaletnameler konusunda dikkat edilmesi gereken hususların tarih ve 53 s. Genelge ile duyurulduğu, bu defa yapılan başvuruların yönetim kurulunda görüşüldüğü, herhangi bir yanlışlık veya hataya sebebiyet verilmemesi bakımından vekaletin süreli olduğunun işlemin en başına ve derhal dikkati çekebilecek bir biçimde yazılmasının yerinde olacağının düşünüldüğü, durumun bilinmesi ve içine yazılsa dahi vekaletname başlığının hemen altına bu vekaletin süreli olduğunun işaret olunması hususları noter ve noter odası başkanlıklarına bildirildiği anlaşılmıştır. Yukarıya metni alınan Genelgeler, noterlik mesleğiyle ilgili olan ve uygulamadaki bazı aksaklıkların giderilmesine yönelik idari bir uyarı niteliğinde olup kesin ve yürütülmesi gereken bir işlem niteliği taşımamaktadır. Disiplin cezası işlemine gelince. Dosyanın incelenmesinden, Noteri olan davacının, Noterliğinden tasdikli ve günü mesai saati bitimine kadar geçerli vekaletnameye istinaden günü kati satış senedi tanzim etmek suretiyle, yasa, yönetmelik, Türkiye Noterler Birliği Genelgelerine ve kabul gören uygulamalara aykırı olarak işlem yaptığı, görevini ihmal ettiği gerekçesiyle uyarma cezasıyla cezalandırıldığı, öte yandan davacının aynı eylemi sebebiyle vekaletnameyi veren araba galerisi sahibi tarafından şikayet edilmesi üzerine.... Asliye 3. Hukuk Mahkemesinde alacak davası açılarak yargılandığı ve anılan Mahkemenin tarih ve 34 s. kararı ile beraat ettiği, Ağır Ceza Mahkemesinde görevi kötüye kullanmak suçundan yargılandığı ve anılan mahkemenin tarih ve 101 s. kararı ile beraat ettiği ve kararın kesinleştiği anlaşılmıştır. 818 s. Borçlar Kanunu ve 1512 s. Noterlik Yasasında vekaletnamelere süre konulacağına ait bir açıklık bulunmaması, adli yargı yerlerinde davacının üzerine atılı suçlamalardan yargılanarak beraat etmesi karşısında, davacının kusurlu davranışından söz edilemeyeceğinden disiplin cezası ile cezalandırılmasında hukuka uyarlık bulunmamaktadır. Açıklanan nedenlerle, davanın genelgelere ait kısmının incelenmeksizin reddine, disiplin cezasına ait kısmının ise iptaline, tarihinde oybirliği ile karar verildi. Kaynak : DKD. Sayı 102 s : 467 Sayfa 16

19 T.C. DANİSTAY Dokuzuncu Daire Esas: 2001/751 Karar: 2001/671 Karar Tarihi: ÖZET: Mukavelelerde esas muamelelerin yanısıra sigorta yaptırma ipotek veya teminat mektubu verme taahhüdünün bulunması halinde harç ve damga vergisinin matrahının belirlenmesine yönelik Türkiye Noterler Birliğinin çeşitli tarihli genelgeleri bulunduğu iptali istenen genelgenin de çelişkilerle dolu olduğu bu nedenle yerinde olmadığı ileri sürülerek iptali istenilmektedir.(2575 S. K. ek. m. 1) Savunmanın Özeti : Maliye Bakanlığı Tarafından, Bakanlıklarınca herhangi bir işlem, eylem yada karar tesis edilmeyip sadece görüş bildirdiği hususlarda Türkiye Noterler Birliğince yayınlanan genelgenin iptali dava konusu olduğundan davaya muhatap olmamaları gerektiği, Türkiye Noterler Birliği Başkanlığı tarafından ise Birliklerince Maliye Bakanlığı'nın görüşünü noterlere duyurmak üzere çıkartılan genelgenin iptaline ilişkin talebin taktirinin yüksek mahkemeye bırakıldığı savunulmaktadır. Savcı H.Erol Çanga'nın Düşüncesi : Dava, Maliye Bakanlığı görüşleri doğrultusunda, mukavelelerdeki asıl işlem değerinden fazla bir değeri ihtiva eden sigorta yaptırma taahhütlerinin nispi damga vergisi ve harca tabi olacağı, asıl işlem değerinden fazla olsa bile ipotek veya teminat mektubu verme taahhütlerinin nispi damga ve harcın hesabında dikkate alınmayacağı yolundaki Noterler Birliği genelgesinin iptali istenilmektedir. Noterler birliği Maliye Bakanlığının görüşlerini noterle duyurmak zorunda olduklarını belirtirken, Maliye Bakanlığı, bu yolda bir istem bulunmadan Bakanlığın görüş bildirdiği konuda Noterler Birliğinin düzenlediği genelgesi içeriğinden sorumlu tutulamayacaklarını yani açıklamalarının görüş olduğunu ve bu açıklamalarının hatalı aktarılmasından sorumlu tutulamayacaklarını savunmuştur. Bu durumda uyuşmazlığa konu genelgenin, Maliye Bakanlığı istem ve görüşlerini yansıttığının Maliye Bakanlığınca benimsenmediği sonucu ortaya çıkardığından, kaldı ki noterde yapılan iş veya kredi sözleşmelerinin yan unsurlarında olan sigorta işlemleri bu sözleşmelerden ayrı noterde işlem görmediğinden nispi harç ve damga vergisine esas alınamayacağı da açıktır.işin esasının incelenmeksizin reddi gerektiği düşünülmektedir. Tetkik Hakimi Demet Ünal'ın Düşüncesi : Dava konusu olayda vergi konusunda Maliye Bakanlığınca bir düzenleme mevcut olmayıp sadece Türkiye Noterler birliğine sorulması üzerine Maliye Bakanlığınca bildirilen görüşün iptali istenilen genelge ile noterlere duyurulduğu anlaşılmış olup duyuru mahiyetindeki bu genelgenin inceleme olanağı bulunmadığından davanın reddi gerektiği düşünülmektedir. TÜRK MİLLETİ ADINA Hüküm veren ve 2575 sayılı Danıştay Kanununa 3619 sayılı Kanunla eklenen Ek 1. madde gereğince Danıştay Yedinci ve Dokuzuncu Dairelerince oluşturulan müşterek kurulca duruşma için önceden belirlenen günde davacı... ile davalılardan Türkiye Noterler Birliği Başkanlığı'nı temsilen Av.... ile Maliye Bakanlığı'nı temsilen Hazine vekili Av....'nın geldikleri görülerek Savcı H.Erol Çanga'nın katılmasıyla açık duruşmaya başlandı. İddia ve savunmalar dinlenip Savcının düşüncesi alındıktan ve taraflara yeniden söz verildikten sonra Tetkik Hakimi Demet Ünal'ın yazılı ve sözlü düşüncesi alınarak gereği görüşüldü: Dava; Türkiye Noterler Birliği Başkanlığının, Maliye Bakanlığının görüşü doğrultusunda hazırladığı ve noterlerin iş veya kredi mukavelelerinde yeralan sigorta yaptırma taahhüdü ile ipotek veya teminat mektubu verme taahhüdü bulunması halinde nispi damga vergisi ve harcı hangi matrah üzerinden alacaklarının bildirilmesine yönelik Türkiye Noterler Birliği Başkanlığınca yayınlanan tarih ve 10 sayılı Genelgenin iptali istemiyle açılmıştır. Sayfa 17

20 gün ve sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren 1512 sayılı Noterlik Kanununda Türkiye Noterler Birliğinin görevleri 166 ncı maddede 15 bent olarak düzenlenmiş olup, maddede Türkiye Noterler Birliği'ne vergi konusunda herhangi bir düzenleme yapma yetkisi verilmediği gibi bu konularda düzenleme yapma yetkisi de esasen Maliye Bakanlığı'na ait bulunmaktadır. Dava konusu olayda Türkiye Noterler Birliğince sorulması üzerine Maliye Bakanlığınca bildirilen görüşün, iptali istenilen genelge ile noterlere duyurulması amaçlanmıştır. Kaldı ki noterler tarafından bilgi mahiyetindeki bu genelge dikkate alınarak vergi ve harç alınması durumunda bu vergi ve harcın muhatabı olanlar fazla vergi ve harç tahsil edildiğine inandıkları takdirde iadesi için zaten dava açma hakkına sahip bulunmaktadırlar. Bu durumda noterlik mesleğiyle ilgili olan ve uygulamadaki bazı tereddütlerin giderilmesine ve ortak uygulama sağlanmasına yönelik idari bir duyuru niteliği bulunan genelgeye karşı açılan davada esasın incelenmesine geçilmesine gerek bulunmamaktadır. Açıklanan nedenlerle davanın reddine yargılama giderlerinin davacı üzerinde bırakılmasına, lira karar harcının davacıdan alınmasına davanın açıldığı tarihte yürürlükte olan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi Uyarınca belirlenen lira vekalet ücretinin davacıdan alınarak davalı idarelere verilmesine tarihinde oybirliği ile karar verildi. İstanbul Noter Odasında 2007 yılında kurulan Genelge ve Hukuki Yardım komisyonu. yasalara aykırı ve noter denetimlerde büyük sorun teşkil eden noter harçları ve damga vergisi ile ilgili genelgelerin iptali için dava açmak üzere, önce İdari ve mali yargı uzmanları ile görüşmüştür. Görüşülen uzmanlar, Danıştayın son dönemde ki kararları ışığında, yerleşik görüşünü değiştirmeyeceği ve genelgeleri esastan incelemeyeceğini, bu nedenle de dava açmanın sonuç doğurmayacağını belirtmişlerdir. Buna rağmen komisyon; dava açmanın yararlı olabileceği ve yeniden denemenin bir şey kaybetirmeyeceği düşüncesi ile avukat tutmaksızın bu durumdaki genelgelerin iptali için çeşitli davaları açmıştır. Aşağıda görüleceği üzere Danıştay 7. Dairesi komisyonca açılan davaları, yerleşik görüşü doğrultusunda esasa girmeden incelenmeksizin reddetmiştir. Bunun üzerine komisyon haklı ve ayrıntılı gerekçelerle bu kararları temyiz etmiş ve Danıştay Vergi Dava Daireleri, Danıştay 7.Dairesinin red kararlarını; muhatabı noterlerce uygulama ve uyulma zorunluluğu bulunan dava konusu Genelgenin bu anlamda uyulması zorunlu düzenleyici işlem niteliğinde olduğu ve davacıların hukukunu etkilediği kanatiyle bozmuş ve genelgelerin 7 ve 9 dairelerin üyelerinden oluşan müşterek kurulda esastan incelenmesi gerektiğine karar vermiştir. Maliye Bakanlığının karar düzeltme talebi de reddedilince genelgelerin yargı denetimi yolu yeniden açılmıştır. Örnek kararlar aşağıdadır. Sayfa 18