BAfiKAN dan. Sevgili Meslektafllar m,

Transkript

1 BAfiKAN dan Sevgili Meslektafllar m, Sigortac l k Kanunu ad ile haz rlanan Kanun tasar s n n Baflbakanl a sevk edilmifl oldu unu memnuniyetle ö renmifl bulunuyoruz. Y llard r kanuni dayanaktan yoksun olan 539 say l Kanun Hükmünde Kararname ile düzenlenen ve denetlenen sektörümüzün güçlü bir hukuki altyap ya olan ihtiyac, umuyoruz bu yeni yasama döneminde giderilecektir. Sigortac l k Kanununun, yeni yasama döneminin ilk aylar n ilgili komisyonlarda geçirmesi, 2006 y l n n ilk yar s nda da yasalaflmas muhtemeldir. Bilindi i gibi, bir çerçeve kanun niteli i tafl yan Kanun Tasla sadece genel düzenleme ve tan mlarla ilgili ana hükümleri içermektedir. Sektörümüzle ilgili uygulama esaslar n n belirlenmesi ise Yönetmeliklere b rak lm flt r. Dolay s yla, sektörümüzü Avrupa Birli i ne tafl yacak ilke ve çal flma esaslar na iliflkin düzenlemeler, sektörün gerek do ru esaslar üzerinde rekabet etmesi, gerekse tüketiciyi koruma amaçl denetleme ilkeleri üzerinde çal fl lmaya flimdiden bafllan lmas gerekmektedir. Bu hususlarda Birlik olarak en k sa zamanda eski çal flmalar m z da derlenerek Hazine Müsteflarl ile temaslara bafllanacakt r. Sigortac l k sektörüne iliflkin düzenlemelerin sektörün geliflmesini hedeflemesi, denetlemenin de tüketiciyi korumaya yönelik olmas gerekmektedir. Bu dengenin çok dikkatli oluflturulmas ve birbirine kar flt r lmamas çok önemlidir. Serbest rekabet, sigortac l n genel prensip ve müspet kurallar n göz ard ederek, herkesin her fleyi istedi i flart ve fiyattan satmas anlam na gelmedi i gibi, tüketiciyi korumak kavram n n da flirketlerin günlük ticari kararlar na ve yaklafl mlar na müdahale etmek anlam nda alg lanmamal d r. Yeni Türk Ticaret Kanunu Tasla nda da, tüketiciyi koruma amaçl olarak getirilmifl baz hükümlerde bu kavramlar n birbirine kar flt r ld görülmektedir. Hatta bir maddede, sigorta flirketlerine hasar sebebiyle sigortal ya avans ödeme mecburiyeti getirilirken, sigortac l n en temel kavramlar ndan olan sigorta bedeli ve hasar bedeli birbirine kar flt r lm flt r. Benzeri bir s k nt, yine ayn maddenin içinde tazminat n muacceliyet kespetmesine iliflkin hükümde de hissedilmektedir. Ça dafl dünyada kurallar vatandafl, yani tüketiciyi, korumak üzerine kurulmaktad r. Sektörümüzdeki her uygulaman n da bu esas kollamas ve korumas gerekti i tabiidir.. Bu görev de öncelikle sigorta sektörünün sahiplerine, yani sigorta flirketlerimize, düflmektedir. Zaten, sektörümüzün geliflmesi ve her anlamda ileriye gitmesini sa layacak önflartlar n bafl nda bu esas gelmektedir. Ancak, kurallar amaç için oluflturulurken, kurallar n amac n önüne geçmesi ve amaç haline gelmesinin engellenmesi için, o noktada oluflacak hassas dengeye çok dikkat edilmesi gerekmektedir. Aksi taktirde, tüketiciyi korumak amaçl konulan kurallar, tüketiciye gelecekte alabilece i hizmet çeflitlili i veya zenginli inden mahrum edebilen veya bu süreci uzatan faktörler olmaktan öteye gidemezler. Sigorta sektörümüzün global ciddiyetine yak flan, Türk sigortac l n tüm birimleri ile ilerilere tafl yacak ve global rekabete haz rlayabilecek, güçlü, güçlü oldu u kadar da geliflmelere aç k bir hukuki düzenlemeye en k sa sürede kavuflabilmek dile iyle, herkese sayg lar m ve sevgilerimi sunuyorum. Hulusi TAfiKIRAN

2 B RL K TEN HABERLER I. Ulusal Sigorta Se Birli imizin düzenledi i, "Avrupa Birli i'ne Uyum Sürecinde Türk Sigorta Sektörü" konulu "I. Ulusal Sigorta Sempozyumu", 24 May s 2005 tarihinde, stanbul da, yaklafl k 400 kiflinin kat l m ile gerçekleflti. HULUS TAfiKIRAN: TÜRK S GORTA SEKTÖRÜ AB YE UYUM SÜREC N KOLAYLIKLA BAfiARACAK Sempozyumun aç l fl konuflmas n gerçeklefltiren Birlik Baflkan Hulusi Taflk ran, Türk sigorta sektörünün AB ye uyum sürecini zorlanmadan aflaca na olan inanc n dile getirerek, bunun için iki yol oldu unu sözlerine ekledi. Say n Taflk ran, bu yollardan birincisinin, piyasada güçlü oyuncular n oluflturulmas ; ikincisinin ise, sigorta flirketlerinin geliflimi aç s ndan önlerinin aç lmas oldu unu belirtti. Avrupa Birli i ne Uyum Sürecinde Türk Sigorta Sektörü sempozyumunda Avrupa, Avrupa Birli i ve Türk Sigorta Sektöründe Vergi Birli i ve Türk Sigorta Sektörü Uygulamalar, Avrupa Birli i ve Türk Sigorta Mevzuat, Avrupa Birli i ne Uyum Sürecinde Risk ve Denetim, Avrupa Birli i Uyum Sürecinde Mali Tablolar ve Finansal Raporlama Standartlar, Sigortac l k ve Aktüeryal Analiz bafll kl 6 oturum yer ald. Sempozyuma sektör yöneticileri, bürokratlar ve akademisyenler ile Dünya Bankas Finansal Sektör Grup Baflkan ve Almanya Sigortalar Birli i AB Müdürü konuflmac olarak kat ld. BURHANETT N AKTAfi: S GORTA SEKTÖRÜNÜN ÖNÜNÜ AÇACA IZ Sempozyumun aç l fl konuflmalar bölümünde konuflan Hazine Müsteflar Yard mc s Burhanettin Aktafl ise Türk sigorta sektörünün önünü açmak için Hazine Müsteflarl taraf ndan gerçeklefltirilen ve gerçeklefltirilmesi planlanan düzenleme ve denetlemelere de inerek, gelinen son durumu kat l mc larla paylaflt. TÜRK YE, AB N N DIfiINDA DÜfiÜNÜLEMEZ Aç l fl konuflmalar n n ard ndan bafllayan Avrupa Birli i ve Türk Sigorta Sektörü isimli oturumun baflkanl n Prof.Dr. Merih Kemal Oma yapt. Oturumun ilk konuflmac s olan Ray Sigorta Genel Müdürü E. Çetin Alanya, Türk sigorta sektörünün Avrupa Birli i ne uyum sürecini sektör aç s ndan de erlendirerek, Türkiye nin AB nin d fl nda de erlendirilemeyece ini belirtti. 2

3 mpozyumu düzenlendi TSRfiB Genel Sekreter Yard mc s Doç. Dr. Suna Oksay ise, dünyada son y llarda gerçekleflen flirket birleflme ve devalmalar nedeniyle, küresel piyasalarda aktif büyüklükleri 1 trilyon dolara ulaflan dev flirketlerin ortaya ç kt n söylerek, toplam aktif büyüklü ü 7,9 milyar dolar olan Türk Sigorta Sektöründeki flirketlerin bu flirketlerle rekabet edebilmesinin güçlü ünü dile getirdi. Almanya Sigortalar Birli i (GDV) AB Birimi Yöneticisi Jurgen Huppenbauer, kat l mc lara Avrupa Birli i 5. motorlu tafl t mali sorumluluk sigortas direktifine iliflkin detayl bilgi vererek, çal flmalar devam eden yeni reasürans direktifi konusunda ise aç klamalarda bulundu. S GORTACILIK SEKTÖRÜNDE YEN L KLER N YARATILAB LMES GEREKL Dünya Bankas, Finansal Sektör Sigorta Grup Baflkan Rodney R. Lester konuflmas nda, Türk sigorta sektörünün içinde bulundu u durumu Dünya Bankas verileri ile de erlendirerek, özellikle hayat sigortalar n n yayg nlaflmas n n önemini vurgulay p, Avrupa Birli i ne uyum çerçevesinde öngörülen düzenlemelerin olabildi ince k sa sürede gerçeklefltirilmesi gerekti ini ifade etti. Türk sigorta sektörünün hak etti i yerde olmad na da de inen Lester, sektörün büyük yenilikleri yaratabilmesi gerekti ini vurgulad. Avrupa Komisyonu Türkiye Delegasyonu Finansal Hizmetler Sektör Yöneticisi Güray Vural da, sektörün bugünkü durumu, uyum çal flmalar ve mevzuat sorunlar na iliflkin de erlendirmelerde bulundu. EKONOM DE KARA DEL K SOSYAL GÜVENL K Sempozyumun Prof. Dr. Ahmet K rman n baflkanl nda gerçeklefltirilen vergi ile ilgili oturumunda tebli sunan Gazi Üniversitesi BF Ö retim Üyesi Prof. Dr. fiükrü K z lot, sosyal güvenlik kurulufllar n n yapt harcamalar n çok önemli bir k sm n n sa l kla ilgili harcamalardan olufltu unu; bu yönüyle, bireysel emeklilik, sa l k sigortas ve di er flah s sigortalar n n teflvik edilmesinin devletin üzerindeki yükü hafifletece ini belirtti. Ayn oturumda tebli sunun YASED Baflkan fiaban Erdikler ise, Türkiye de kurumlar vergisinin yüksek oldu undan söz ederek, Türkiye nin kendisini Almanya, Fransa, ngiltere gibi, yat r mlar n tamamlam fl, sermaye ihraç eden ülkelerle mukayese etmek yerine, beraber yar fla ç kt Polonya, Macaristan, Slovakya gibi ülkelerde neler yap ld na bakarak ilerlemesi gerekti ini vurgulad. Oturum baflkanl n Birlik Genel Sekreteri Erhan Tunçay n yapt Risk ve Denetim ile ilgili oturumda konuflan Hazine Müsteflarl Sigortac l k Genel Müdür V. Dr. Ahmet Genç 3

4 B RL K TEN HABERLER ise, sektördeki mevcut yükümlülük karfl lama yeterlili inde kullan lan rakamlar n, Avrupa Birli i nde kullan lan rakamlara yükseltildi inde ortaya ç kacak senaryo hakk nda bilgi verdi. HM Sigorta Denetleme Kurulu Baflkan brahim Taflbafl ise, sektörün, cayd r c bir mevzuata, karl l k sorununu çözmeye ve istikrarl bir büyümeye ihtiyaç duydu unu belirtti. SEMPOZYUM K TABI YAYINLANDI Sempozyumda sunulan toplam 29 adet tebli kitap olarak yay nlanarak, Birlik taraf ndan üye flirketlerimize ve ilgili di er kurumlara da t ld. K sa sürede tükenen sempozyum kitab n n ikinci bask s yay nlanmakta olup, talep edenlere da t lacakt r. (Sempozyumla ilgili detayl bilgi ve tebli ler tam metni Birli in web sitesinde yer almaktad r.) Dünya Bankas Finansal Sektör Sigorta Grup Baflkan, Birlik i ziyaret etti Birli imizin düzenledi i "I. Ulusal Sigorta Sempozyumu" davetlisi olarak Türkiye'ye gelen ve alt y l aflk n bir süredir Türk sigorta sektörünü yak ndan takip eden Dünya Bankas Finansal Sektör Sigorta Grup Baflkan Rodney R. Lester, Genel Sekreterli imizin daveti üzerine 26 May s 2005 tarihinde Birli i ziyaret etti. Yönetim kurulu ve genel sekreterlik yetkilileri ile görüflen Say n Lester Dünya Bankas n n sigorta sektörüne iliflkin görüflleri ve çal flmalar hakk nda bilgi verdi. Söz konusu ziyarette, Rodney R. Lester'a, Birli imiz organizasyon yap s ve faaliyetlerini tan tan bir sunum yap ld ve Türk sigorta sektörünün öncelikli sorunlar hakk nda da görüfl al fl veriflinde bulunuldu. 4

5 UFRS ye uyum için çal flmalara baflland Birli imiz, Uluslararas Finansal Raporlama Standartlar na (UFRS) uyum esas n n kabul edilmesinin ard ndan, bu konuda sektörün bilgilendirilmesi ve uygulama farkl l klar n n ortadan kald r lmas amac yla UFRS ve özellikle Sigortac l k Finansal Raporlama Standartlar (SFRS) konular nda üye flirketler için bir e itim program düzenledi. Her bir grup için 2 gün süren ve toplam 93 kiflinin kat ld söz konusu program, 21 Haziran-8 Temmuz tarihleri aras nda gerçekleflti. UYUM PROJES Birlik, Türk Sigorta Sektörünün Uluslararas Finansal Raporlama Standartlar na (UFRS) uyumu konusunda bir Proje bafllatt. Proje kapsam nda,hazine Müsteflal Sigortac l k Genel Müdürlü ü, Sigorta Denetleme Kurulu, Türkiye Muhasebe Standartlar Kurulu (TMSK), Birlik ve sigorta flirketleri temsilcilerinden oluflan bir çal flma grubu kuruldu. Birlik, çal flma grubuna teknik destek vermek üzere ba ms z bir denetim flirketi ile anlaflt. A ustos ay nda çal flmalar na bafllayan grup, 30 standart üzerindeki çal flmalar n Kas m ay sonuna kadar tamamlayacak. Do al Afet Riskleri çin Sigorta ve Reasürans sempozyumu 8-9 Aral k ta Birlik - Dünya Bankas, 8-9 Aral k 2005 tarihlerinde, stanbul da, Do al Afet Riskleri çin Sigorta ve Reasürans adl uluslararas bir sempozyumu ortak olarak düzenliyor. Yerli ve yabanc sigortac lar, reasürörleri, reasürans brokerlerini, ulusal afet fonlar n n yöneticilerini, sigorta sektörünün düzenleyici kurumlar n ve di er uzmanlar bir araya getirecek olan sempozyuma, Çin, Endonezya, Filipinler, Hindistan, Tayvan, ran, Romanya, Azerbaycan, Gürcistan ve Türkiye den bir çok konuflmac kat larak, ülkelerinde do al afet riskini finanse etmek ve ev sahiplerine basit sigorta ürünleri sunmak için gelifltirilen yöntemleri anlatacaklard r. (Sempozyumla ilgili detayl bilgiye Birli in web sitesinden ulafl labilmektedir.) Dünya Bankas ndan Muhasebe ve Denetim Program Birli imiz, Dünya Bankas n n, Türkiye nin de dahil oldu u Avrupa Birli i üyesi olmayan Orta ve Do u Avrupa ülkelerini kapsayan Road to Europe: Program of Accounting Reform and Institutional Strengthening (REPARIS) Program çerçevesinde, ilgili ülkelere yönelik olarak düzenledi i Muhasebe ve Denetim E itim Program na (Advanced Program in Accounting and Auditing) gerekli görüflmeleri yaparak flirketlerimizin de kat l m n sa lad. Söz konusu Program kapsam nda kat l mc lara, AB, Dünya Bankas, Uluslararas Muhasebeciler Birli i, Uluslararas Muhasebe Standartlar Kurulu, Avrupa Muhasebeciler Federasyonu ve AB ye yeni kat lan ülkelerin üst düzey bürokrat ve hükümet temsilcileri taraf ndan video konferans sistemiyle efl zamanl olarak e itim veriliyor. Toplam 28 modülden oluflan ve 24 May s 2005 tarihinde bafllayan program, 20 Haziran 2006 tarihinde sona erecek. 5

6 B RL K TEN HABERLER TAIEX ile AB Sigorta Mevzuat ve Uygulamalar semineri düzenlendi Birli imiz ve Avrupa Komisyonu Teknik Yard m ve Bilgi De iflim Ofisi (TAIEX) iflbirli iyle düzenlenen, Avrupa Birli i Sigorta Mevzuat ve Uygulamalar " konulu seminer, Haziran 2005 tarihlerinde, stanbul da yap ld. Birlik Baflkan Hulusi Taflk ran n n Türkiye nin AB ye girmesinin önemini vurgulayan aç l fl konuflmas ile bafllayan seminerde TAIEX ad na Veronica Williams bir konuflma yaparak, seminerin düzenlenmesinde sa lad katk lar ndan dolay Birli imize teflekkür etti ve TAIEX hakk nda bilgi verdi. Avrupa Komisyonu ç Pazar Genel Müdürlü- ü Sigorta Birimi Baflkan Ulf Linder in oturum baflkanl yapt seminerin birinci gününde, ilk konuflmac olarak söz alan Avrupa Komisyonu Rekabet Genel Müdürlü ü nden Andreas Knaul, mallar n, hizmetlerin, sermayenin ve kiflilerin serbest dolafl m n n önemine de inerek, Avrupa Birli i nde bir iç Pazar yaratarak ekonomik büyümenin art r lmas n n, rekabete daha dayan kl hale gelinmesinin ve tüketicinin refah n n art r lmas n n amaçland n belirtti. Knaul dan sonra kürsüye gelen Galatasaray Üniversitesi ö retim üyesi Prof. Samim Ünan, seminerde Türk Sigorta mevzuat na iliflkin yapt konuflmada, Sigortac l k Kanunu Tasar s Tasla n de erlendirdi. Sigorta fiirketleri ile ilgili bürokratlara yönelik olarak düzenlenen seminere, Fransa, Almanya, Hollanda, Polonya gibi çok say da Avrupa Birli i Ülkesi bürokratlar ile Avrupa Risk Yönetimi Birlikleri Federasyonu (FERMA) Müdürü Florence Bindelle, konuflmac olarak kat ld. 6

7 E itime destek veriyoruz... Birli imiz, Sakarya Üniversitesi Sapanca Meslek Yüksekokulu'nun talebi çerçevesinde, 11 May s 2005 tarihinde, Sapanca Meslek Yüksekokulu ö rencilerinin kat l m yla bir günlük, kapsaml bir sigorta semineri düzenledi. Seminer öncesinde, Birlik taraf ndan haz rlanan ve içerisinde seminerde gerçeklefltirilecek sunumlar n yer ald kitapç klar kat l mc ö rencilere da t ld. MEGEP ÇALIfiMALARI Birli imiz, sigortac l k mesle i ve teknik e itiminin güçlendirilmesi amac yla, Milli E itim Bakanl n n yürüttü ü yaklafl k 60 Milyon Euro bütçeli ve finansman Avrupa Birli i fonlar ndan sa lanan Türkiye de Mesleki E itim ve Ö retim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi (MEGEP) ne destek veriyor. Söz konusu iflbirli i kapsam nda Birli imiz, 27 Haziran 2005 tarihinde, üye flirketlerin temsilcilerine yönelik bir toplant gerçeklefltirdi ve ME- GEP projesi kapsam nda 9. s n f ö rencileri için haz rlanan tan t m ve yönlendirme kitapç nda yer almas amac yla, içeri inde sigortan n tan m, tarihçesi, yap s ve genel özellikleri, Türkiye de ve dünyadaki durumu, sektördeki e itim ve istihdam olanaklar gibi bilgilerin yer ald 30 sayfal k bilgi kitapç n MEGEP yetkililerine iletti. Birli imiz Projenin ikinci aflamas nda, teknik liselerin 10, 11 ve 12. s n flar nda verilecek sigorta e itimi ders program içeriklerinin oluflturulmas çal flmalar na destek verecektir. AB Sigorta Müktesebat Rehberi yay nland Avrupa Birli i Sigorta Müktesebat Rehberi nde, AB nin son derece kar fl k ve da n k olan sigorta düzenlemeleri, bafll klar halinde özetlenerek, sigorta flirketleri ile sektörün di er aktörlerine sunuldu. Rehber, müzakere süreci öncesinde, sigorta alan ndaki AB mevzat n n incelenerek, uyumda sorunlarla karfl lafl labilecek alanlar n önceden tespit edilmesini ve bu tespitler fl nda sektörün pozisyon belirlemesini amaçlamaktad r. Mortgage Sigorta Kredisi konusunda çal flmalara baflland Ülkemize getirilmeye çal fl lan mortgage kredilerine iliflkin olarak SPK çal flmalar yapmakta olup, yasa tasar s haz rlam flt r. Hazine Müsteflarl - da, bu kredilerle birlikte getirilmesi planlanan sigorta ürünleri konusundaki çal flmalar na bafllam fl ve Gayrimenkul Mülkiyet Garanti Sigortas Genel fiartlar (Mortgage Title Insurance) tasla n haz rlam flt r. Birli imiz de bu konuda, geliflmifl ülke uygulamalar n incelemek, sektörümüze uygun ürünleri tespit etmek, oluflturulacak yasal çerçeveye öneri sunmak üzere çal flmalar na bafllam fl, ayr ca Hazine Müsteflarl ile iflbirli i içinde olan bir çal flma gurubu kurmufltur. Tar m Sigortalar Kanunu na yönelik toplant yap ld Birli imiz, Tar m Sigortalar Kanunu yla ilgili olarak yürütülecek çal flmalar n planlanmas ve özellikle flirket kurulufluna iliflkin kararlar n al nmas amac yla, ilgili branflta ruhsat bulunan 15 sigorta flirketimizin ve Tar m Sigortalar Vakf n n yetkililerinin kat l m yla, TSRfiB konferans salonunda, 19 Temmuz 2005 tarihinde bir toplant düzenledi. Toplant da, flirket ana sözleflmesi tasla na iliflkin görüfllerin de erlendirilmesi, tahmini bütçeye iliflkin çal flman n sunulmas, sermaye ihtiyac ile ilk ödeme miktar n n belirlenmesi ele al nd. 7

8 B ZE GÖRE De iflim rüzgar n arkam za ald k Küresel piyasalara uyum sa lama çabalar do rultusunda, ülkemizde son y llarda yaflanan h zl de iflim süreci, finans piyasalar nda ve dolay s yla Birlik olarak merkezinde bulundu umuz sigortac l k sektöründe gözle görülür, somut de iflikliklerin ortaya ç kmas na neden olmaktad r. Gerek hukuksal, gerek mali ve gerekse iflletmecilik alan nda etkili olan bu de iflim rüzgar, Birli imizin proaktif bir anlay flla sektöre hizmet etme misyonunu, kendili inden ortaya ç karmaktad r. Bu anlay flla, Birlik olarak çal flmalar m z; mali ve sektörel düzenlemelerin haz rlanmas, 3 Ekim de bafllayan Avrupa Birli i müzakere süreci do rultusunda üyelerimiz çal flanlar n n ve kamuoyunda sigortac l k ile ilgili tüm kesimlerin bilinçlendirilmesi, uluslararas kurulufllar ile iflbirli inin sa lanmas ve Birli in tan t m faaliyetleri gibi bafll klar alt nda devam etmektedir. Bu ba lamda, geçti imiz dönemde, Birlik olarak, bilinçlendirme ve tan t m çal flmalar kapsam nda önemli faaliyetler gerçeklefltirmifl bulunuyoruz. Söz konu faaliyetlerin bafl nda, 24 May s 2005 te gerçeklefltirdi imiz ve yaklafl k 400 kiflilik bir kat l mla, büyük ilgi gösterilen "I. Ulusal Sigorta Sempozyumu" gelmektedir. Birçok akademisyenin, sektör yöneticisinin ve Avrupa Birli i nden kat l m sa layan uzmanlar n, sektörün önemli meselelerini masaya yat rarak, çözüm yollar n tart flt sempozyumun, bu boyutuyla, sektöre önemli aç l mlar kazand raca n düflünüyoruz. Ayr ca, sempozyumda sunulan bildirilerin ses kay tlar n n ve konuflmac lar n gönderdi i bildiri metinlerinin derlenmesiyle oluflturulan ve merakla beklenen Sempozyum Bildiri Kitab n yay mlayarak, gerekli adreslere ulaflt rmam z da sempozyumda ele al nan konularda Türkçe kaynak s k nt s yaflayan sektörümüz aç s ndan bir baflka önemli geliflme olmufltur. AVRUPA B RL NE UYUM ÇALIfiMALARI Yine sektörümüzün merakla bekledi i bir baflka etkinli imiz de Haziran 2005 tarihlerinde, sektör temsilcilerinin kat l m yla, stanbul da gerçeklefltirdi imiz TAIEX Avrupa Birli i Sigortac l k Semineri idi. Birlik olarak, 17 Ocak 2005 tarihinde, Avrupa Komisyonu Geniflleme Genel Müdürlü ü ne (European Commission Enlargement Directorate General) ba l TAIEX e (Technical Assistance Information Exchange Unit) yapt m z baflvuru sonucu kabul edilen proje kapsam nda düzenledi imiz ve tamam AB fonlar nca desteklenen Avrupa Birli i Sigorta Mevzuat ve Uygulamalar " konulu seminerde, özellikle "mali tablolar, hesap planlar ve istatistikî tablolar", "mali izleme ve istatistikî düzenlemeler" ve "yükümlülük karfl lama yeterlili i (solvency)" gibi Türk sigorta sektörünün AB sigorta sektörüne uyum sürecinde s k nt yarataca düflünülen konu bafll klar nda tebli ler sunuldu. Birlik olarak ayr ca, Türkiye sigorta sektörünün Avrupa Birli i ne uyumu sürecinde karfl laflt ve/veya karfl laflaca sorunlu konularda, kamuoyunun ve özellikle üye flirket- 8

9 lerimiz çal flanlar n n bilinçlendirilmesine yönelik haz rlad m z baflka yay nlar da bulunmaktad r. Söz konusu yay nlardan biri; bir süredir yay mlanma çal flmalar n sürdürdü- ümüz Sigorta Araflt rmalar Dergisi dir. Akademik çal flmalar a rl kl içeri i ve sektörümüz için tafl d önem aç s ndan ayr cal kl bir konuma sahip olaca n düflündü ümüz derginin ilk say s n Ekim ay içerisinde yay mlad k. Ayr ca, müzakere süreci öncesinde Türk sigortac l k sektörü temsilcilerinin, sigortac - l k alan ndaki AB mevzuat n inceleyerek, uyumda sorunlarla karfl lafl labilecek alanlar önceden tespit etmelerini ve bu tespitler fl nda sektörün pozisyon belirlemesini sa lamak amac yla yay mlad m z "Avrupa Birli i Müktesebat Rehberi" de bir süredir üzerinde titizlikle çal flt m z, söz konusu bilinçlendirme yay nlar n bir di eridir. Di er taraftan, Birlik olarak, Avrupa Birli i uyum sürecinde flirketlerimizin ihtiyaç duyduklar hukuki ve mali düzenlemelere iliflkin taslak ve görüfllerin haz rlanmas aflamas nda gerçeklefltirdi imiz önemli çal flmalar bulunmaktad r. Bunlar n bafl nda, getirdi i düzenlemeler ile sektörümüze yeni aç l mlar kazand raca n bekledi imiz ve Hazine Müsteflarl taraf ndan haz rlanan Sigortac l k Kanun Tasar s Tasla ile ilgili olarak gerçeklefltirdi imiz çal flmalar gelmektedir. Sektörümüzün büyük önem verdi i söz konusu tasla n kanunlaflmas için Baflbakanl k tan TBMM ye gönderilmesini ve TBMM de en k sa sürede yasalaflmas n beklemekteyiz. VERG SORUNLARIYLA LG L ÇALIfiMALAR Sektörümüzü ilgilendiren mali düzenlemeler konusunda ise, BSMV Kanun De iflikli i Tasar s Tasla ile Gelir Vergisi ve Kurumlar Vergisi Kanun De iflikli i Tasar s Tasla n Maliye Bakanl ve Vergi Konseyine ileterek, bu konulardaki çal flmalar m z tamamlam fl bulunuyoruz. Söz konusu taslaklar n da bu dönemde yasal düzenlemeler sonras TBMM den kanunlaflmas için gerekli giriflimleri yapmaya devam edece iz.. Di er taraftan, Birli imiz taraf ndan, Sigortac l k Finansal Raporlama Standartlar (SFRS) konusunda, ilgili tebli lerin ç kar lmas için, Hazine Müsteflarl na her bir standart hakk nda görüfl ve önerilerini bildirmek üzere, bir çal flma grubu oluflturmufl ve bu grup toplant lara bafllam flt r. Son olarak, daha önce de 8-9 Aral k 2005 tarihlerinde düzenlenece ini duyurdu umuz ve sektörümüzde büyük bir ilgi uyand raca na inand - m z " Uluslararas Sigortac l k Sempozyumu" Dünya Bankas iflbirli i ve Birli imizin ev sahipli i ile "Do al Afet Riskleri çin Sigorta ve Reasürans" konusunda stanbul da yap lacakt r. Bu kapsamda, Dünya Bankas iflbirli- iyle sektörümüzde düzenlenen ilk sempozyum olma niteli i de tafl yacak olan, bu önemli organizasyonun, sektörümüze yararl olaca n düflünmekteyiz. Sevgi ve Sayg lar mla Erhan TUNÇAY Genel Sekreter 9

10 AVRUPA B RL VE S GORTA Mortgage ve Türkiye Doç. Dr. Suna OKSAY TSRfiB Genel Sekreter Yard mc s eliflmifl finans piyasalar n- sermaye piyasalar n n Gda derinli inin artmas na yol açan, bireylerin emlak sahibi olmalar n kolaylaflt - rarak, emlak piyasalar n canland ran ipote e dayal konut kredileri (mortgage) dünyada yaklafl k 900 y ld r kullan lan bir finansal araçt r. Dünyadaki ilk pote e Dayal Konut Kredileri (Mortgage), uygulamas 1190 y l n n bafllar nda ngiltere de ve daha sonra Avrupa da görülmüfltür. O dönemde, ngiltere de kreditörler, konut sat n almak isteyenlere kredi verirlerken, konutun tapusunu, üzerlerinde tutarak borcun ödenmemesi halinde konutu sat p paralar n geri al rlard. pote e Dayal Konut Kredileri (Mortgage), potek bankalar ve yap topluluklar (building society) gibi benzeri konut finansman kurumlar n n, konut sahibi olmak için kredi talep eden bireylere verdikleri, genellikle sabit faizli ve uzun vadeli kredilerdir. pote e Ba l Menkul K ymetlefltirme olarak adland r lan, verilen krediler karfl l nda al nan ipoteklere dayal olarak menkul k ymet ihraç etme sürecinde; uzun vadeli konut kredilerine Dünyadaki ilk pote e Dayal Konut Kredileri (Mortgage), uygulamas 1190 y l n n bafllar nda ngiltere de görüldü. kaynak sa layabilmek amac yla, kredi veren kurulufllar, bilançolar nda yer alan alacaklar karfl l nda, menkul k ymet ihraç ederek, kredilerini, menkul k ymetleri sat n alan yat r mc lar arac l yla finanse eder. pote e dayal konut kredileri birincil ve ikincil piyaslarda ifllem görmektedir. Birincil piyasalarda yeni ipotek kredilerine iliflkin anlaflmalar yap lmaktad r. kincil piyasalarda ise Mortgage kredilerine karfl l k olarak ç kar lan menkul k ymetler al n p sat lmaktad r. kincil piyasalarda el de ifltiren bafll ca iki menkul k ymet çeflidi vard r: potekli konut kredi bonosu (Mortgage Bond); ipote e dayal menkul k ymet senedi (Mortgage Back Security). potekli konut kredi bonosu, ipotek kurumlarca ç kar lan ve ipotek kredilerinin topland bir havuzca teminat alt na al nan borç senet- 10

11 leridir. pote e dayal menkul k ymetlerde ise kredi verenler, ipotek kredilerini Special Purpose Vehicle (SPV) olarak adland r lan baflka bir kurulufla satarlar. Bu kurulufl da kredi ödemelerini bir fonda toplayarak menkul k ymet ç kar r. MORTGAGE DA ÖDEME ÇEfi TLER pote e Dayal Konut Kredileri, geri ödeme flekillerine göre 2 ye ayr lmaktad r: Geri Ödemeli ve Faiz Ödemeli. Geri Ödemeli pote e Dayal Konut Kredileri nde; kredi al nd ktan sonra yap lacak ayl k ödemeler hem anapara ödemesini hem de anaparan n faiz ödemesini kapsar. Bu modelde, ayl k ödemeler bitti inde, kredinin tüm borçlar da bitmifl olacakt r. Faiz Ödemeli pote e Dayal Konut Kredileri nde ise; ayl k ödemeler anaparay de il, sadece faizi içermektedir. Anaparan n ödenmesi için ise sadece mortgage a özel baflka finansal araçlar kullan lmaktad r. Örne in ngiltere de, mortgage borcunun geri ödenmesinin garanti edilmesi için, ipote e dayal konut kredileri için haz rlanan "Bireysel Tasarruf Hesaplar -ISA" (Individual Saving Account), "Emeklilik Planlar -PP" (Pension Plans) ve "Hayat Poliçeleri-EP" (Endowment Policy) sat n al n r. ISA, vade sonunda bir kerede çekilebilen ve mortgage borcunun ödenmesini amaçlayan bireysel bir tasarruf hesab d r. ISA, ölüm riskini kapsayan bir finansal araç olmad için, mortgage geri ödemelerinde bu arac seçenler, beraberinde genellikle hayat ve kritik hastal k poliçesi de yapt rmak zorunda kal r. ISA n n di- er finansal araçlara göre üç önemli avantaj bulunmaktad r. Öncelikle, hayat sigortas poliçelerinden farkl olarak vergi avantaj vard r; ikinci olarak masraflar düflüktür; üçüncüsü ve en önemlisi de vadesinden önce para çekildi- inde bir ceza uygulanmaz. Ancak, ISA n n en önemli dezavantaj, vadesi doldu unda hesa- 11

12 AVRUPA B RL VE S GORTA b n getirisinin di erlerine göre çok daha düflük olma riskidir. Ayr ca, sistem bir nevi tasarruf hesab na para yat r lma gibi çal flt ndan, ödemelerin sabit olma zorunlulu u da yoktur. Bu ödemede kolayl k sa lamakla birlikte, borcun geri ödenmesi için gerekli paran n birikmemesi riskini de beraberinde getirmektedir. Mortgage için özel olarak haz rlanan PP n n en önemli özelli i, yüksek vergi avantajlar n n olmas d r. Ayr ca bu planlar ISA dan farkl olarak ölüm risklerini de kapsarlar. Bu nedenle beraberinde baflka bir poliçe yapt r lmas gerekmez. Mortgage ödemesi için kullan lacak bu finansal araç, bireysel olarak yapt r labilece i gibi, iflyerinde yapt r lan PP fleklinde de olabilir. Bu konut sahipli inin kolaylaflt r lmas aç s ndan önemli bir imkân olmakla birlikte, borçlunun iflten ayr lmas durumunda PP iptal edilece inden, borçluyu acilen yeni bir ödeme kayna bulmak zorunda b - rak r. Di er taraftan, PP larda, al nan kredi borcundan daha fazla bir birikim sa lama ihtimali, sistemin en önemli avantaj iken, daha az birikim sa lamak ise en önemli dezavantaj n oluflturur. Bu sistemde, birikimin süresinden önce nakde dönüfltürülmesi durumunda ise ceza uygulanmaktad r. EP, ipote e dayal konut kredileri için haz rlanan bir tür hayat poliçesi olmas nedeniyle, ölüm riskini de kapsayan bir üründür. Ancak, poliçeyi düzenleyen flirket taraf ndan kötü yat r m yap lmas halinde, mortgage borcunu ödemek için gerekli olan toplam tutar birikemeyebilir. Bu da bu ürünün en önemli dezavantaj d r. Çok s k rastlan lan bu durumu bertaraf etmek için, ngiliz Sigortac lar Birli i taraf ndan, poliçelerin de erlerinin sürekli olarak gözden geçirilmesi ve gerekti inde yükseltilmesi istenilmektedir. Vade ve faiz oranlar na göre 3 çeflit ipotekli konut kredisi bulunmaktad r... Sabit vade ve faizli, esnek veya yaflam tarz na uygun olarak belirlenen, cari hesapla ba lant l ipote e dayal konut kredileri. pote e dayal konut kredilerinde ele al nmas gereken bir di er konu ise, yap lacak geri ödemelere iliflkin vade ve faiz oranlar n n nas l hesaplanaca d r. Vade ve faiz oranlar na göre 3 çeflit ipotekli konut kredisi bulunmaktad r: Sabit vade ve faizli; Esnek veya yaflam tarz na uygun olarak belirlenen; cari hesapla ba lant l ipote e dayal konut kredileri. Sabit vade ve faizli ipote e dayal konut kredilerinde, yap lacak geri ödemelerin faiz oran, tutar ve süresi sabittir, hiçbir flekilde de- ifltirilemez. Esnek veya yaflam tarz na uygun olarak belirlenen ipote e dayal konut kredilerinde ise, gerekti inde ödemeler daha az veya daha fazla yap labilir. Bu sistemde, hastal k gibi önemli baz durumlarda ise ödemeler ertelenebilir. Tabii tüm bu erken ödeme ya da geç ödemelerin faize yans yabilmesi için, bu sistemde, di erlerinden farkl olarak faizler y ll k de il, günlük ya da ayl k olarak hesaplanmaktad r. Cari hesapla ba lant l ipote e dayal konut kredileri ise di er sistemlerden büyük farkl l k arz etmektedir. Sistemde, borçlunun krediyi ald kurumda bulunan bir banka hesab varsa, bu hesap kredinin ödemeleri aç - s ndan önemli kolayl klar sa lar. fiöyle ki, borçlunun Euro konut kredisi ald n ve krediyi ald kurumda Euro luk bir hesab oldu unu farz edelim. Bu durumda, borçlunun cari hesaptaki paras kredi borcundan düflülerek kredi faizi hesaplamas yap l r. Yani = Euro için faiz hesaplan r ve borçludan talep edilir. Ödenecek faiz tutar, borçlunun cari hesab ndaki paran n tutar na göre azalacak veya artacakt r. Do al olarak bu uygulamada, cari hesapta bulunan paraya da faiz iflletilmeyecektir. 12

13 pote e dayal konut kredileri ile birlikte kullan lan sigorta ürünlerinden baz lar flunlard r: pote e Dayal Konut Kredisi Koruma Sigortas -MPI (Mortgage Protection Insurance); pote e Dayal Konut Kredisi Ödemeleri Koruma Sigortas -MPPI (Mortgage Payment Protection Insurance); pote e Dayal Konut Kredisi Tapu Sicili Sigortas -MTI (Mortgage Title Insurance). Avrupa Birli i ülkelerinde ve di er geliflmifl ülkelerde, ipote e dayal konut kredileriyle birlikte kullan lan ve sistemin tamamlay c s olan baflka finansal ürünler de bulunmaktad r. pote e dayal konut kredileri ile birlikte kullan lan sigorta ürünlerinden baz lar flunlard r: pote e Dayal Konut Kredisi Koruma Sigortas -MPI (Mortgage Protection Insurance); pote e Dayal Konut Kredisi Ödemeleri Koruma Sigortas - MPPI (Mortgage Payment Protection Insurance); pote e Dayal Konut Kredisi Tapu Sicili Sigortas -MTI (Mortgage Title Insurance).Ayr ca bu sigortalar n yan nda Ev sigortalar da tamamlay c ürünlerdendir. MPI, ürününün yapt r lmas n n temel nedeni, borçlunun ölümü durumunda, kredinin ödenmesini garanti alt na almaktad r. Bu sigortan n yap lmamas halinde, borçlu öldü ünde, efli ve çocuklar eve sahip olamayacak ve ev sat larak kalan borç tahsil edilecektir. Bu ürünün yapt r lmas EP (Endownment Policy) ile birlikte talep edilmez, çünkü o poliçe de ölüm riskini kapsamaktad r. MPPI ise, kredinin tamam n de il, kredi taksitlerinin ödenememesi riskini garanti alt na alan bir sigorta ürünüdür. Borçlunun iflsiz kalmas veya hastal k gibi nedenlerle gelirinde bir azalma olmas sonucu gibi nedenlerle, kredi taksitlerini ödeyemeyece i durumlarda, evini kaybetmemesi için koruma sa lar. ngiltere de, eskiden yap lan bir uygulamada; devlet iflsiz kalanlara ve baflka nedenlerle gelirlerinde azalma olanlara, durumun ortaya ç kt ilk 16 haftada, faiz ödemelerinin %50 sinin ödenmesi için gelir deste i sa l yordu. Ancak, 1995 y - l ndan itibaren bu uygulama kald r ld ve devlet, kredi alanlar n ödemelerini, kendilerince garanti alt na al nmas n ve bunun için de, MPPP yapt rmalar n istedi. Bu uygulamada, 3 13

14 AVRUPA B RL VE S GORTA AB ÜYES ÜLKELERDEK MORTGAGE KRED LER N N TÜM KRED LERE ORANI %70 %60 %50 %40 %30 %20 %10 %0 Hollanda ngiltere Almanya Finlandiya spanya rlanda Avrupa Ortalamas *Toplam Kredi miktarlar n gösteren rakamlar: DataStream den al nm flt r. *Fransa ve rlanda ya iliflkin rakamlar 1993 ve 2001 y llar na aittir. *Belçika, Finlandiya, Lüksemburg ve Portekiz e ilflkin rakamlar 1999 ve 2002 y llar na aittir. Kaynak: Jose Luis Suarez, AmparoVassallo, European Mortgage Market: An Overview Fransa Portekiz ayl k bekleme dönemi bulunmaktad r. MTI n n kapsam ülkeden ülkeye farkl l klar göstermekle birlikte; genel olarak, kredi verilerek ipotek alt na al nan gayrimenkulün tapu sicil kay tlar n n temiz oldu unu ve ipote in nakte çevrilmek istendi inde bir sorun ç kmayaca n garanti eden ve aksi durumlardaki zarar kapsama alan bir sigorta ürünüdür. Baflka bir ifadeyle, MTI esas itibariyle bir sigortal n n poliçede belirtilen gayrimenkul üzerinde poliçe tarihinden önce var olan ancak aç kça poliçenin d fl nda b rak lmam fl bulunan takyidattan (rehin, ipotek,ayni haklar vs.) dolay u rayabilece i zarar kapsamaya yönelik olarak düflünülen bir sigorta tipidir. Bu sigorta tipi, bafll ca iki flekilde yap l r: birincisi kredi alarak ev sahibi olmak isteyen kifliyi korumaya yönelik sigorta (Owners Policy) ikincisi ise, kredi veren kuruluflu korumaya yönelik olan sigortad r (Lenders Policy). Yunanistan Belçika sveç Avusturya Lüksemburg 2003 y l itibariyle, AB nde, 4.26 trilyon Euro ipotekli borç bulunmaktad r. TAPU S C L ARAfiTIRMALARI Uygulamada bu tarz sigortalarda sigorta flirketleri tapu ile ilgili araflt rmalar n ya kendi içlerindeki birimler arac l yla ya da bir Tapu Sicili Araflt rma Firmas (Title Search Company) arac l yla gerçeklefltirmekte ve bu incelemenin sonucuna göre riski üstlenip üstlenmemeye ve prim miktar na karar vermektedirler. Dünyadaki örnekleri incelendi inde MTI n n kapsam n n büyük de ifliklikler gösterdi i görülmektedir. Bu ba lamda kay tl olan ve kay tl olmayan riskler ayr m göze çarpmakta ve baz poliçelerin kay tl olmayan riskleri de kapsam na ald görülmektedir. Ayr ca kapsam na bilinen riskleri de alan ve bunlara karfl da koruma sa layan MTI tipleri de bulumaktad r. Bu ürünün bir di er özelli i de bu sigortaya iliflkin primin bir kereye mahsus al nmas d r. Avrupa Mortgage Kredisi pazar, AB ekonomisinin en önemli unsurlar ndan biridir y l itibariyle, Avrupa Birli i nde, 4.26 trilyon Euro ipotekli borç bulunmaktad r. Bu da AB nin Gayri Safi Yurtiçi Has las n n (GSY H) %44.6 s na karfl l k gelmektedir. AVRUPA KOM SYONU MORTGAGE FORUMU KURDU Söz konusu kredilerin AB piyas ndaki bu önemli yerine karfl n, AB düzeyinde sektöre yönelik özel bir düzenleme bulunmamaktad r. Ancak konut kredileri hakk nda kontrat öncesi bilgilendirmeyi teflvik eden gönüllü bir code of conduct oluflturulmas na iliflkin komisyon tavsiyesi bulunmaktad r. Komisyon Mart 2003 tarihinde Mortgage kredilerine iliflkin bir forum gurubu kurarak; Mortgage kredileri konusunda iç pazarda karfl lafl lan engellerin tespiti, bu engellerin iç pazar n iflleyifline olan etkilerinin de erlendirilmesi, engellerin üstesinden gelinebilmesi için komisyona tavsiyelerde bulunulmas konular nda çal flmalar yap lm flt r. Çal flmalar n sonunda AB nde Mortgage piyasalar n n entegrasyonuna iliflkin tüketici güveni, yasal sorunlar, tali/taahhüt konular, da t m sorunlar ve finans ana bafll klar nda 48 adet tavsi- 14

15 yede bulunulmufltur. Di er taraftan komisyon Avrupa Birli- i nde Mortgage Kredisi (Mortgage Credit n The EU konusunda bir yeflil kitab (Green Paper) 19 Temmuz 2005 tarihinde kamuoyunun görüflüne sunmufltur. Yeflil kitapta entegrasyonun getirece i olas faydalar aras nda Mortgage Sigorta ürünleri konusunda meydana gelecek iyileflmelerin de beklendi i vurgulanm flt r. Komisyon söz konusu yeflil kitaba gelecek öneri ve elefltiriler çerçevesinde de erlendirme yapacakt r. A ustos 2005 tarihinde de Avrupa Birli i ç Pazar Genel Müdürlü ü taraf ndan AB de Mortgage Kredi Piyasalar n n Entegrasyonunun Maliyeti ve Yararlar konusunda bir rapor yay nlanm flt r. Avrupa Birli i üyesi ülkelerde Mortgage kredileri incelendi inde çarp - c rakamlar karfl m za ç kmaktad r. Afla daki tablolar n incelenmesinden, AB ülkelerinde, mortgage kedilerinin tüm kredilere oran n n %60 lar n üzerine ç kt, GSY H daki paylar - n n ise %90 lara ulaflt gözlemlenmektedir. Dünyada yaklafl k 900 y ld r devam eden mortgage kredi sistemi ülkemizde ise yeni gündeme gelmeye bafllam flt r. Mortgage kredilerinin ülkemizin gündemine bu kadar geç gelmesinin temel nedenlerinden biri AB ÜYES ÜLKELERDEK MORTGAGE KRED LER N N GSYH Ç NDEK PAYI %100 %90 %80 %70 %60 %50 %40 %30 %20 %10 %0 Hollanda Danimarka ngiltere Almanya sveç Portekiz Norveç Avrupa Ortalamas spanya rlanda Finlanda Belçika Avusturya Fransa Kaynak: Jose Luis Suarez, AmparoVassallo, European Mortgage Market: An Overview Lüksemburg Yunanistan talya TSRfiB nin çal flmalar Mortgage Kredisi Koruma Sigortas, Mortgage Kredisi Ödemelerini Koruma Sigortas ve Mortgage Kredisi Tapu Sicili ve Mülkiyet Sigortalar konular nda yo unlafl yor. yüksek reel ve cari faiz oranlar olmufltur. Ülkemize getirilmeye çal fl lan mortgage kredilerine iliflkin olarak Sermaye Piyasas Kurulu çal flmalar yapmakta olup, bu konuda bir yasa tasar s haz rlam flt r. Buna paralel olarak, Hazine Müsteflarl da bu kredilerle birlikte getirilmesi planlanan sigorta ürünleri konusundaki çal flmalar na bafllam fl ve ilk olarak "Gayrimenkul Mülkiyet Garanti Sigortas Genel fiartlar " (Mortgage Title Insurance) tasla n haz rlam flt r. Türkiye de faaliyet gösteren tüm sigorta ve reasürans flirketlerinin üyesi oldu u Türkiye Sigorta ve Reasürans fiirketleri Birli i ipotekli konut kredisi sigorta ürünleri konusunda, geliflmifl ülke uygulamalar n incelemek ve bu çerçevede sigorta sektörümüze uygun ürünleri tespit etmek ve oluflturulacak yasal çerçeveye öneri sunmak üzere çal flmalar na bafllam flt r. TSRfiB nin çal flmalar Mortgage Kredisi Koruma Sigortas, Mortgage Kredisi Ödemelerini Koruma Sigortas ve Mortgage Kredisi Tapu Sicili ve Mülkiyet Sigortalar konular nda yo unlaflm flt r. Birlik, ayr ca Hazine Müsteflarl ile iflbirli i içinde olan bir çal flma gurubu da kurmufltur. Söz konusu çal flmalar n Ekim ay sonlar nda sonuçlanmas beklenmektedir. 15

16 AVRUPA B RL VE S GORTA Avrupa Adalet Divan nda sigortac l k Av. Tolga CEYLANTEPE TSRfiB Hukuk ve Mevzuat Uzman vrupa Birli i nde hukuk ku- oluflturma milli devlet- Arallar lerde oldu undan oldukça farkl ve karmafl k bir yap arz eder. Bunun bafll ca nedeni, hukuk kurallar n oluflturmaya yetkili birden fazla organ olmas (Konsey, Komisyon, Parlamento), hukuk kurallar n oluflturmada çeflitli araçlar n varl ve de iflik prosedürlerin izlenmesidir. Avrupa Birli i Hukuku nun geliflimine bak ld nda, Adalet Divan taraf ndan al nan kararlar n entegrasyon sürecinde ne kadar önemli rol oynad net bir flekilde görülmektedir. Esas itibariyle Adalet Divan n n bafll ca görevi, Avrupa Antlaflmalar n n hukuka uygun biçimde yorumlanmas n ve uygulanmas n sa lamakt r. Bununla birlikte, Divan ald kararlarla AB hukukunun yarat lmas na yard mc olmufl ve Avrupa n n bütünleflme sürecinde önemli bir rol oynam flt r. Burada Divan, topluluk hukukunun yorumlanmas nda son sözü söyleme yetkisine haiz olmakla birlikte; uygulanmas nda tek yetkili yarg makam olmad - n belirtmek gerekir. Üye devletlerin yarg organlar da gerekti inde topluluk hukukunu yorumlayabilir ve uygulayabilirler. AB hukukunun önemli bir özelli i, üye ülkelerin hukuklar yla birlikte var olmas d r. Bu durumun do al sonucu normlar çat flmas n n ortaya ç kmas d r. Topluluk hukukunun supranasyonel karakteri, hiç kuflkusuz temelini kurucu antlaflmalardan almaktad r. Bununla birlikte, antlaflmalar bu sonuca ulaflacak flekilde genifl yorumlayan yine Adalet Divan olmufltur. Divan, 1964 y l nda Costa v. ENEL davas nda, ulusal normlar n topluluk hukuku ile çat flmas durumunda, topluluk hukuku normlar n n üstün gelece ini belirtmifl ve bu karar yla supranasyonel hukukun flekillenmesinde önemli bir ad m atm flt r. ADALET D VANI NIN TEfiEKKÜLÜ Lüksemburg da bulunan Adalet Divan, 25 yarg ç ve 8 kanun sözcüsünden oluflmaktad r. Yarg çlar, üye devletler taraf ndan 6 y ll k süre için seçilirler ve tekrar seçilebilmeleri mümkündür. Yarg çlar n bu mevkinin gerektirece i niteliklere sahip olan ve tarafs zl klar ndan flüphe duyulamayacak hukukçular aras ndan seçilmeleri gereklidir. Divan n baflkan ise Divan üyeleri taraf ndan 3 y l süre için seçilmektedir. ADALET D VANI NDA GÖRÜLEN DAVALAR Divanda görüflülen davalar; konular na, niteliklerine, Divan n münhas r yetki alan na girip girmemelerine göre çeflitli s n flanmalara tabi tutulabilirler. Adalet Divan nda görülen bafll ca dava türleri flunlard r: hlal Davalar, ptal Davalar, Hareketsizlik Davalar, Tazminat Davalar, Ön Karar Usulü Roma Antlaflmas n n 234. maddesi (eski 177. madde) ön karar usulünü düzenlemektedir. lgili maddeye göre, üye devletlerdeki 16

17 mahkemeler topluluk hukukunun yorumlanmas nda bir sorunla karfl laflt klar takdirde, Divan a baflvuruda bulunabilmektedirler. Bu durumda Adalet Divan n n verece i karar, sadece baflvuru yapan mahkeme için de il, herkes için ba lay c olacakt r. Ön karar usulünü öngören bu maddenin yorumlanmas nda dahi Divan n kararlar na ihtiyaç duyulmufltur. Divan a baflvuruda bulunabilecek mahkeme (Maddenin ngilizce metninde "Court and Tribunal" kavramlar birlikte kullan lm fl, Frans zca metninde ise kanaatimce daha genifl yoruma imkan veren "Juridiction" kavram na yer verilmifltir) sadece üye devletlerin milli mahkemeleri midir, yoksa gerekti inde bir hakem mahkemesi de Divan a bu tip bir baflvuruda bulunabilecek midir? Divan burada mahkeme kavram n genifl yorumlayarak konuya aç kl k getirmifltir. Bununla birlikte Divan, Nordsee davas nda vermifl oldu u kararda, herhangi bir mecburiyet söz konusu olmad halde ve taraflar n kendi 17

18 AVRUPA B RL VE S GORTA aralar nda yapt klar bir anlaflmaya uygun olarak (arbitration agreement/clause) oluflturulan bir hakem heyetinin, 234. maddenin flartlar n tam olarak karfl lam fl say lamayaca- ndan, ön karar baflvurusunda bulunamayaca na hükmetmifltir. Adalet Divan n n zaman içinde artan yükünü hafifletmek üzere; birinci derece mahkemesi kurulmas, Avrupa Tek Senedi ile gündeme gelmifl ve söz konusu mahkeme 1989 y l nda kurulmufltur. Birinci Derece Mahkemesinin yetki ve sorumluluklar n n, Adalet Divan ile karfl laflt r ld nda son derece k s tl oldu u belirtilmelidir. Tüketicinin korunmas konusunda Divan n özellikle üzerinde durdu u konular n bafl nda tüketicinin sigorta ürünleri ile ilgili olarak bilgilendirilmesi hususu gelmektedir. D VAN KARARLARI VE S GORTA SEKTÖRÜ Adalet Divan n n vermifl oldu u kararlar, tüm di er sektörler gibi sigorta sektörünün gelifliminde de önemli rol oynam flt r. Avrupa Birli i sigorta sektörü denildi i zaman ilk akla gelen Roma Antlaflmas n n hizmet sunumu ve yerleflme serbestisi ile ilgili maddeleridir. Divan n sigorta sektöründe serbest dolafl mla ilgili olarak vermifl oldu u önemli kararlar bulunmaktad r. Divan bu kararlar nda hizmet sunma serbestisini gelifltirmeye yönelik bir yaklafl m sergilemifl ve üye ülkeler taraf ndan getirilen k s tlamalar n bu serbestiden istenilen verimin al nmas na engel olabilece ini öngörerek, bu durumun önüne geç-meye çal flm flt r. Divan, üye ülkelerin ilgili Direktiflerde yasaklanan flekilde, kendi pazarlar na giren di- er üye ülkelerde yerleflik kiflilere prim oranlar ile ilgili ön izin veya bildirim zorunlulu u öngören uygulamalar gerçeklefltirmeleri karfl - s nda da bu ihlalleri ortadan kald rmaya yönelik kararlar alm flt r. Divan n üzerinde hassasiyetle durdu u konulardan biri de sa l kl iflleyen bir rekabet ortam n n sa lanmas d r. Bu kapsamda, üye ülkelerin çeflitli alanlarda sigorta tarifeleri belirleyerek fiyat belirleme serbestisinin önünde engel oluflturmalar, Divan taraf ndan uygun bulunmam flt r. Divan n sigorta sektörünü etkileyen kararlar, serbest dolafl m ve rekabetle s n rl de ildir. Örne in Divan, üye ülkeler taraf ndan imzalanan 1968 tarihli Brüksel Konvansiyonu nun sigortayla iliflkili konularda yarg lamay düzenleyen maddeleri ile ilgili de önemli kararlar vermifl ve konvansiyonda sigorta yarg lamas - n düzenleyen kurallar n hangi durumlarda uygulanaca na aç kl k getirmifltir. Divan n, söz konusu konvansiyonun maddelerini, sigorta flirketlerinin kendi aralar nda ç kan uyuflmazl klar için de yorumlad kararlar mevcuttur. Adalet Divan, genel e ilime uygun olarak tüketicinin korunmas üzerinde de önemle durmaktad r. Adalet Divan, çeflitli sebeplerle önüne gelen davalarda sigorta sektörünün sosyal etkilerini ön plana ç kartm fl ve bu ba lamda tüketicinin korunmas konusuna özel önem verilmesi gerekti ini belirtmifltir. Tüketicinin korunmas konu-sunda Divan n özellikle üzerinde durdu u konular n bafl nda, tüketicinin sigorta ürünleri ile ilgili olarak bilgilendirilmesi hususu gelmektedir. Dolay s yla direktiflerde yer alan tüketicinin bilgilendirmesi ile ilgili ifadelerin yorumlanmas nda dahi Divan n kararlar aç klay c olmaktad r. Avrupa Birli i nde vergi konusu genel itibariyle hassas bir yap arz etmektedir. Bugün için özellikle do rudan vergilerle ilgili olarak bir harmonizasyonun varl ndan bahsetmek 18

19 Divan n sigorta hizmetlerinde vergilendirmeye iliflkin olarak vermifl oldu u kararlar n, ilgili direktifleri aç klamada önem arz etti i ve sektör üzerinde önemli sonuçlara yol açt söylenmelidir. mümkün de ildir. Bununla birlikte, dolayl vergilerle ilgili olarak önemli ad mlar at lm flt r. Divan n sigorta hizmetlerinde vergilendirmeye iliflkin olarak vermifl oldu u kararlar n, ilgili direktifleri aç klamada önem arz etti i ve sektör üzerinde önemli sonuçlara yol açt söylenmelidir. Örne in Divan, s n r ötesi sigorta hizmetlerinin vergilendirilmesi ile ilgili olarak vermifl oldu u bir kararda; ikinci hayat d fl direktifte yer alan sigorta prim vergisi ile ilgili konuya aç kl k getirmifltir. Divan karar nda poliçe sahibinin ve sigortac n n baflka bir üye ülkede bulunmas durumunda dahi riskin bulundu u ülkede sigorta prim vergisi ödenmesi gerekti ine karar vermifltir. Bu noktada, Adalet Divan n n sigorta sektöründe vergilendirme ile ilgili olarak geçti imiz mart ay nda vermifl oldu u ve Avrupa Birli i sigorta sektörüne ciddi etkiler do urabilece i öngörülen bir baflka karar üzerinde biraz daha ayr nt l olarak durmak yerinde olacakt r. Alt nc KDV direktifinin 13B(a) maddesi gere ince; sigorta ve reasürans ifllemleri (brokerler ve acenteler taraf ndan gerçeklefltirilen ilgili hizmetler de dahil olmak üzere) vergiden muaf tutulmufltur. Karara konu olan olay esnas nda, Hollandal bir sigorta flirketine dan flmanl k hizmeti veren Arthur Andersen Dan flmanl k, bu hizmetleri kendi bünyesinde bulunan ve sigorta ifllemleri konusunda uzmanlaflm fl Accenture Insurance Services arac l - yla sürdürmektedir. Accenture taraf ndan sigorta flirketine verilen hizmet; sigorta baflvurular n n kabul edilmesi, poliçelerin düzenlenmesi, yönetilmesi ve feshi, bilgi teknolojisi hizmetlerinin sa lanmas, risk de erlendirmelerinin yap lmas ve risklerin sigorta flirketini ba lay c olacak flekilde kabul edilmesi gibi hususlar da kapsayacak niteliktedir. Divan, ön karar usulüyle önüne gelmifl olan bu olayda, yetkili kanun sözcüsü taraf ndan haz rlanm fl olan görüfle paralel bir sonuca ulaflarak; alt nc KDV direktifinin 13B(a) maddesi gere ince muafiyet kapsam nda de erlendirilen kavramlar dar yorumlam fl ve dan flmanl k hizmeti kullan larak gerçeklefltirilen bu türden aktivitelerin vergiden muaf tutulamayaca na karar vermifltir. Divan bu sonuca ulafl rken, sigorta arac lar ile ilgili direktifte belirtilen arac tan mlar n da dikkate alm flt r. Divan n bu karar özellikle dan flmanl k flirketleri ile çal flmaya yatk n olan ve bugüne kadar ilgili maddeyi çok daha genifl yorumlama e iliminde olan üye ülkelerin sigorta flirketleri aç s ndan ciddi bir vergi yükü meydana getirecek niteliktedir. DE ERLEND RME Avrupa Birli i mevzuat n n kompleks yap s içinde, sigorta sektörünü etkileyen pek çok düzenleme söz konusudur. Yukar da k saca de indi im gibi Adalet Divan kararlar da hem hukuk yaratma hem de yorumlama fonksiyonlar boyutuyla, bu yap içinde önemli bir role sahiptir. Avrupa Birli i mevzuat de erlendirilirken, sadece hukuksal düzenlemelerin de il; Adalet Divan n n bu düzenlemeleri alg lay fl ve yorumlay fl biçiminin de göz önünde tutulmas, ilgili literatürün takip edilmesi ve uygulamada bu kararlar da dikkate alan bir yaklafl m n benimsenmesi, Avrupa Birli i ne uyum sürecinde Türk sigorta sektörüne önemli katk lar sa layacakt r. 19

20 AVRUPA B RL VE S GORTA Yang n Sigorta Vergisi Onur ACAR TSRfiB Mali ve Finansal Düzenlemeler Uzman vrupa Birli i nde di er Avergilerde oldu u gibi, (dolayl bir vergi olan) "Yang n Sigorta Vergisi"nde (YSV) de farkl uygulamalar görülmektedir. AVRUPA B RL NDE YSV AB ye yeni üye olan Çek Cumhuriyeti, Estonya, Letonya ve Slovakya da sigorta sektörü dolayl vergilere (ve dolay s yla yang n sigorta vergisine) tabi de ilken, tabi olanlar n TABLO 1 AB de yang n sigorta poliçesi üzerinden al nan YSV ÜLKE YSV ORANI Avusturya %8 Almanya %8 spanya %5 Finlandiya %3 ngiltere Sigortalanan mal n brüt de erinin her 1 milyon sterlini için 35 sterlin Macaristan %1 Lüksemburg %6 Portekiz %13 Slovenya %5 NOT: Di er AB ülkelerinde YSV bulunmamaktad r. Avrupa Birli i nde di er vergilerde oldu u gibi (dolayl bir vergi olan) Yang n Sigorta Vergisi nde de (YSV) farkl uygulamalar görülmektedir. baz lar nda da yang n sigorta vergisi bulunmamaktad r. Fransa, talya, Hollanda, Belçika gibi ülkelerde de bu tür bir vergi bulunmamaktad r. Baz üye ülkelerde ise, itfaiye vergisi (fire brigade tax) ad alt nda, yang n sigorta poliçeleri ve yang n sigortas n da kapsayan de- iflik türde poliçeler üzerinden, kapsam ve oran de iflmekle birlikte, ülkemizdekine benzer bir Yang n Sigorta Vergisi al nmaktad r. Yang n Sigorta Vergisi uygulamas n n oldu- u AB ülkelerinde, YSV nin oran ülkemizdekine göre genelde daha düflüktür. Bu oran, tablo 1 de gösterildi i gibi Almanya ve Avusturya da %8, Lüksemburg da %6, spanya ve Slovenya da %5, Finlandiya da %3, Macaristan da ise sadece %1 dir. Baz üye ülkelerde YSV 3 ayl k veya y ll k olarak beyan edilerek ödenmekte, bu da ödemelerde kolayl k sa lamaktad r. Avusturya da ise YSV, sigortac ve sigortal aras nda eflit olarak paylafl lmaktad r. Örne- in 100 Euro luk bir yang n sigortas poliçesinden %8 yani 8 Euro vergi al nmaktad r. Sigorta flirketi, 100 Euroluk poliçeye ek olarak sigortal dan devlete ödenmek üzere poliçenin %4 ü oran nda bir miktar, yani 4 Euro talep 20