Aile Terapisi Yeterliklerinde Uzmanlaşma

Transkript

1 Aile Terapisi Yeterliklerinde Uzmanlaşma Kuramlara ve Klinik Vaka Belgelendirmelerine Uygun Bir Yaklaşım 2. Baskıdan Çeviri Diane Gehart Çeviri Editörleri: Doç. Dr. Tahsin İlhan Yrd. Doç. Dr. Hüdayar Cihan

2 Diane Gehart Çeviri Editörleri: Doç. Dr. Tahsin İlhan - Yrd. Doç. Dr. Hüdayar Cihan AİLE TERAPİSİ YETERLİKLERİNDE UZMANLAŞMA ISBN DOI / Kitabın orijinal adı: Mastering Competencies in Family Therapy Baskı sayısı: 2. Baskı ISBN: Yayınevi: Brooks/Cole - Cengage Learning Kitap içeriğinin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir. 2017, PEGEM AKADEMİ Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ye aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. Pegem Akademi Yayıncılık, 1998 yılından bugüne uluslararası düzeyde düzenli faaliyet yürüten uluslararası akademik bir yayınevidir. Yayımladığı kitaplar; Yükseköğretim Kurulunca tanınan yükseköğretim kurumlarının kataloglarında yer almaktadır. Dünyadaki en büyük çevrimiçi kamu erişim kataloğu olan WorldCat ve ayrıca Türkiye de kurulan Turcademy.com ve Pegemindeks.net tarafından yayınları taranmaktadır, indekslenmektedir. Aynı alanda farklı yazarlara ait 1000 in üzerinde yayını bulunmaktadır. Pegem Akademi Yayınları ile ilgili detaylı bilgilere adresinden ulaşılabilmektedir. 1. Baskı: Ekim 2017, Ankara Yayın-Proje: Özlem Sağlam Dizgi-Grafik Tasarım: Ayşe Nur Yıldırım Kapak Tasarımı: Pegem Akademi Baskı: Ay-bay Kırtasiye İnşaat Gıda Pazarlama ve Ticaret Limited Şirketi Çetinemeç Bulvarı 1314.Cadde No:37A-B Yayıncı Sertifika No: Matbaa Sertifika No: İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay/ANKARA Yayınevi: Yayınevi Belgeç: Dağıtım: Dağıtım Belgeç: Hazırlık Kursları: İnternet: E-ileti: pegem@pegem.net

3 İthaf Geçtiğimiz birkaç yılda, aile terapisi alanındaki katkılarıyla dayanak noktamızı oluşturan birçok kişiyi kaybettik. Bu kitap, gelecek nesillere yol haritası sunan kişilere adanmıştır. Onlara çok şey borçluyuz. Gianfranco Cecchin Gülüşü, alçakgönüllüğü ve kabulüyle bana örnek oldu. Tom Andersen Varlığıyla melek gibi: Şimdiye kadar tanıştığım en nazik adam Paul Watzlawick Cesaret verici ve nazik sözlerini asla unutamayacağım. Steve de Shazer Canlılığıyla beni büyüledi. Insoo Kim Berg Enerjisi ve coşkusuyla bana ilham verdi. Michael White Fikirleriyle bana yeni bakış açıları kazandırdı. Jay Haley Paradoksun mantığını öğretti. Ivan Boszormenyi-Nagy Gerçekte neyin üzerinde odaklanmam gerektiğini hatırlattı.

4 Kısa İçindekiler İthaf Sunuş Teşekkür Dr. Ronald J. Chenail ın Önsözü Yazar Hakkında Yazarın Önsözü: Evet Demek ve Aşık Olmak Üzerine Çeviri Editörlerinden iii xix xxiii xxv xxix xxxi xxxiii KISIM I Aile Terapisinde Yeterlik ve Kuram 1 1 Aile Terapisinde Yeterlik ve Kuram 3 2 Aile Terapileri Kuramlarının Araştırma ve Etik Temelleri 17 3 Aile Terapisi Kuramlarının Felsefi Temelleri 37 KISIM II Aile Terapisi Kuramları 59 4 Sistemik ve Stratejik Terapiler 61 5 Yapısal Aile Terapisi Yaşantısal Aile Terapileri Kuşaklar Arası ve Psikanalitik Aile Terapileri Bilişsel Davranışçı ve Farkındalık Temelli Çift ve Aile Terapileri Çözüm Temelli Terapiler İşbirlikçi ve Öyküsel Terapiler Aile ve Çift Terapilerinde Kanıta-Dayalı Tedaviler Çift ve Aileler İçin Kanıta-Dayalı Grup Tedavileri 503 v

5 vi Kısa İçindekiler KISIM III Klinik Vaka Belgeleri Vaka Formülasyonu Klinik Değerlendirme Tedaviyi Planlama Terapide İlerlemenin Değerlendirilmesi Belgelendirme: Süreç Notları 605 EK A: Evlilik ve Aile Terapisi Temel Yeterlikler 613 EK B: CACREP Yeterlik Temelli Standartlar 623 Son Söz Kapanış Düşünceleri: Buradan Nereye Gidilir? 627 İndeks 631

6 Ayrıntılı İçindekiler İthaf Sunuş Teşekkür Dr. Ronald J. Chenail ın Önsözü Yazar Hakkında Yazarın Önsözü: Evet Demek ve Aşık Olmak Üzerine Çeviri Editörlerinden iii xix xxiii xxv xxix xxxi xxxiii KISIM I Aile Terapisinde Yeterlik ve Kuram 1 1 Aile Terapisinde Yeterlik ve Kuram 3 Yeterli Bir Terapinin Sırrı 3 Başarılı Bir Terapötik Yolculuk Planlama 4 Acemi Bir Terapistten Tecrübeli Bir Terapist Olmaya Doğru 5 Yeterlik ve Kuram: Kuram Neden Önemli? 5 Neden Hepimiz Yeterlikten Söz Ediyoruz? 5 Yeterlik ve Siz (Olmadan) 6 Yeterliklerle İlgili Ortak Konular 6 Kültürel Çeşitlilik ve Yeterlik 7 Araştırma ve Yeterlik 7 Yasa, Etik ve Yeterlik 8 Terapistin Kişiliği ve Yeterlik 8 Bu Kitabı Farklı Kılan Nedir ve Sizin İçin Ne İfade Ediyor? 9 Konuya Genel Bakış 9 Bir Kuramın Anatomisi 10 Ses ve Ton 12 Bu Metnin Önerilen Kullanımları 12 Aile Terapisi Kuramlarını Düşünmeye Yönelik Öneriler 12 Bu Kitabı Kuramları Öğrenmek İçin Kullanmaya Yönelik Öneriler 13 Bu Kitabı Tedavi Planı Yazmak İçin Kullanmaya Yönelik Öneriler 13 Stajda ve Klinik Uygulamada Kullanmaya Yönelik Öneriler 14 Lisans Sınavlarına Çalışmak İçin Öneriler 14 Yeterlikleri ve Öğrencilerin Öğrendiklerini Ölçmek İçin Öğretim Elemanlarına Öneriler 14 Öğrenciler İçin Çevrim İçi Kaynaklar 15 Öğretim Elemanları (Eğitmenler) İçin Çevrim İçi Kaynaklar 15 Kaynaklar 16 vii

7 viii Detaylı İçindekiler 2 Aile Terapileri Kuramlarının Araştırma ve Etik Temelleri 17 Konuya Genel Bakış 17 Araştırmaya ve Kanıta Dayalı Olma 17 Mesleği İcranın Asgari Standardı: Kanıta Dayalı Uygulama 18 Konunun Özü: Ortak Faktörler Araştırması 19 Lambert ın Ortak Faktörler Modeli 19 Wampold ın Ortak Faktörler Modeli 20 Danışan Faktörleri 21 Tedavi İlişkisi 21 Terapötik Model: Kurama Özgü Faktörler 21 Umut ve Plasebo Etkisi: Beklenti 22 Çeşitlilik ve Ortak Faktörler 22 Hâlâ Kurama İhtiyacımız Var mı? 22 Bana Kanıt Göster: Kanıta Dayalı Terapiler 22 Deneysel Olarak Desteklenmiş Tedaviler (DDTler) ve Türevleri 23 DDTlerin ve MADTlerin Laboratuvar Dışı Uygulamaları 24 Bakış Açısı İçinde Araştırma 24 Evlilik ve Aile Terapisinde (EAT) Kanıta Dayalı Olmanın İncelenmesi 25 Çift ve Aile Terapisinde Yasal ve Etik Konular 25 Konuya Genel Bakış: Kurallardan Daha Öte 26 Büyük Resim: Profesyonel Mesleği İcranın Standartları 26 Çift ve Aileyle Çalışırken Belirli Yasal ve Etik Endişeler 28 Çift ve Aile Çalışmalarında Güncel Yasal ve Etik Konular 31 Teknoloji 32 Terapistin Değerleri 32 Sonuç 33 Araştırma İçin Elektronik Kaynaklar 33 Kanun ve Etik İçin Çevrim İçi Kaynaklar 34 Kaynakça 34 3 Aile Terapisi Kuramlarının Felsefi Temelleri 37 Konuya Genel Bakış 37 Sistemik Temeller 38 Onlar Hakkında Söylenenler: İnsanlar ve Hikâyeleri 38 Sistemik Varsayımlar 39 Sosyal Yapılandırmacı Temeller 44 Sistemler Kuramı ve Sosyal Yapılandırmacılık: Benzerlikler ve Farklılıklar 45 Sosyal Yapılandırmacı ve İlişkili Kuramcılar 45 Postmodern Varsayımlar 46 Sosyal Yapılandırmacılık, Postmodernizm ve Çeşitlilik 48 Postmodern Ruh 48 Felsefi Toparlama 48 Kuramı Seçerken Ooo Piti Piti Yapmak ve Diğer Stratejiler 49 Nasıl Seçilecek? Flört Etmek mi, Evlenmek mi? 49 Felsefenizi Tanımlamak 49 Evlendikten Sonra Başkalarıyla Dans Etmek 54 Çevrim İçi Kaynaklar 55 Kaynakça 55

8 Detaylı İçindekiler ix KISIM II Aile Terapisi Kuramları 59 4 Sistemik ve Stratejik Terapiler 61 Konuya Genel Bakış 61 ZAE Sistemik Terapi 62 Kısaca: En Azından Bilmeniz Gerekenler 62 Öz: Alana Önemli Katkılar 62 Onlar Hakkında Söylenenler: İnsanlar ve Hikâyeleri 63 Büyük Resim: Tedaviye Genel Bakış 64 Bağlantı Kurmak: Terapötik İlişki 65 Keşif: Vaka Formülasyonu ve Değerlendirme 66 Değişimi Hedefleme: Amaç Belirleme 69 Eyleme Geçme: Müdahaleler 71 Parçaları Bir Araya Getirme: Vaka Formülasyonu ve Tedavi Planı Şablonları 72 Stratejik Terapi 75 Kısaca: En Azından Bilmeniz Gerekenler 75 Öz: Alana Önemli Katkılar 75 Onlar Hakkında Söylenenler: İnsanlar ve Hikâyeleri 76 Büyük Resim: Tedaviye Genel Bakış 76 Bağlantı Kurmak: Terapötik İlişki 79 Keşif: Vaka Formülasyonu ve Değerlendime 79 Değişimi Hedefleme: Amaç Belirleme 81 Eyleme Geçme: Müdahaleler 81 Parçaları Bir Araya Getirme: Vaka Formülasyonu ve Tedavi Planı Şablonları 85 Milan Sistemik Terapi 89 Kısaca: En Azından Bilmeniz Gerekenler 89 Öz: Alana Önemli Katkılar 89 Onlar Hakkında Söylenenler: İnsanlar ve Hikâyeleri 90 Milan Grubu 90 Büyük Resim: Tedaviye Genel Bakış 90 Uzun Dönemli Kısa Terapi 90 Bağlantı Kurma: Terapötik İlişki 91 Keşif: Vaka Formülasyonu ve Değerlendirme 93 Aile Oyunları (Etkileşim Dizileri) 93 Linguistiğin Zorbalığı 93 Aile Epistemolojisi ve Epistemolojik Hatalar 93 Değişimi Hedefleme: Amaç Belirleme 94 Eyleme Geçme: Müdahaleler 94 Hipotez Kurma Süreci 94 Parçaları Bir Araya Getirme: Vaka Formülasyonu ve Tedavi Planı Şablonları 96 Goblen Dokuma: Farklı Topluluklarla Çalışma 100 Araştırmaya ve Kanıta Dayalı Olma 102 Klinik Aydınlatma: Çoklu-Sistemik Terapi 103 Amaçlar 103 Vaka Formülasyonu 103 Müdahalenin İlkeleri 103 Çevrim İçi Kaynaklar 104 Kaynakça 104 Sistemik Vaka Çalışması: Ergenlikte Madde Kullanımı ve Boşanma 107 Sistemik Kuramlara Dayalı Vaka Formülasyonu 108 Klinik Değerlendirme 116 Tedavi Planı 121 Süreç Notları 123

9 x Detaylı İçindekiler 5 Yapısal Aile Terapisi 125 Konuya Genel Bakış 125 Kısaca: En Azından Bilmeniz Gerekenler 125 Öz: Alana Önemli Katkıları 125 Onlar Hakkında Söylenenler: İnsanlar ve Hikâyeleri 128 Büyük Resim: Müdahaleye Genel Bakış 129 Bağlantı Kurma: Terapötik İlişki 129 Keşif: Vaka Formülasyonu ve Değerlendirme 131 Değişimi Hedefleme: Amaç Belirleme 133 Eyleme Geçme: Müdahaleler 133 Parçaları Bir Araya Getirme: Vaka Formülasyonu ve Müdahale Planı Şablonları 136 Goblen Dokuma: Farklı Topluluklarla Çalışma 140 Kültürel, Etnik ve Sosyoekonomik Çeşitlilik 140 Araştırmaya ve Kanıta Dayalı Olma 141 Klinik Aydınlatma: Kısa Süreli Stratejik Aile Terapisi 142 Amaçlar 142 Vaka Formülasyonu 142 Müdahale İlkeleri 143 Klinik Aydınlatma: Ekosistemik Yapısal Aile Terapisi 143 Vaka Formülasyonu 143 Amaçlar 144 Müdahale İlkeleri 144 Çevrim İçi Kaynaklar 144 Kaynakça 144 Yapısal Vaka Çalışması: Ergen Davranış Sorunları 146 Sistemik Kuramlara Dayalı Vaka Formülasyonu 147 Klinik Değerlendirme 155 Tedavi Planı 160 Süreç Notları Yaşantısal Aile Terapileri 165 Konuya Genel Bakış 165 Ortak Varsayımlar ve Uygulamalar 165 Satir Gelişim Modeli 166 Kısaca: En Azından Bilmeniz Gerekenler 166 Öz: Alana Önemli Katkıları 166 Onlar Hakkında Söylenenler: İnsanlar ve Hikâyeleri 169 Büyük Resim: Müdahaleye Genel Bakış 169 Bağlantı Kurma: Terapötik İlişki 170 Hümanistik ve Sistemik Temeller 170 Terapötik Duruş: İçtenlik ve Hümanistlik 171 Bağlantı Kurma 171 Empati 171 Umut Aşılama 172 Güven Oluşturma 172 Keşif: Vaka Formülasyonu ve Değerlendirme 172 Değişimi Hedefleme: Amaç Belirleme 175 Eyleme Geçme: Müdahaleler 176 Özel Gruplar İçin Müdahaleler 179 Parçaları Bir Araya Getirme: Vaka Formülasyonu ve Tedavi Planı Şablonları 179 Kuram Odaklı Vaka Formülasyonu Alanları 179

10 Detaylı İçindekiler xi Sembolik-Yaşantısal Terapi 183 Kısaca: En Azından Bilmeniz Gerekenler 183 Öz: Alana Önemli Katkılar 184 Onlar Hakkında Söylenenler: İnsanlar ve Hikâyeleri 185 Büyük Resim: Müdahaleye Genel Bakış 185 Terapötik İlişki 185 Keşif: Vaka Formülasyonu ve Değerlendirme 186 Duygusal Sürecin Değerlendirilmesi 187 Değişimi Hedefleme: Amaç Belirleme 188 Eyleme Geçme: Müdahaleler 189 Parçaları Bir Araya Getirme: Vaka Formülasyonu ve Tedavi Planı Şablonları 192 Kuram Odaklı Vaka Formülasyon Alanları 192 İçsel Aile Sistemleri Terapisi 196 Kısaca: En Azından Bilmeniz Gerekenler 196 Öz: Alana Önemli Katkılar 196 Onlar Hakkında Söylenenler: İnsanlar ve Hikâyeleri 197 Bağlantıları Kurmak: Terapötik İlişki 197 Keşif: Vaka Formülasyonu ve Değerlendirme 198 Değişimi Hedefleme: Amaç Belirleme 200 Eyleme Geçme: Müdahaleler 201 Parçaları Bir Araya Getirme: Vaka Formülasyonu ve Müdahale Planı Şablonları 203 Kuram Odaklı Vaka Formülasyonu Alanları 203 Farklı Gruplarla Çalışma 207 Kültürel, Etnik ve Cinsiyet Çeşitliliği 207 Cinsel Kimlik Çeşitliliği 207 Araştırmaya ve Kanıta Dayalı Olma 208 Hümanistik İlkeler Üzerine Yapılan Araştırmalar 208 Çevrim İçi Kaynaklar 208 Kaynakça 209 Yaşantısal Vaka Çalışması: Çocuk Cinsel İstismarı 211 Sistemik Kuramlara Dayalı Vaka Formülasyonu 212 Klinik Değerlendirme 220 Tedavi Planı 225 Süreç Notları Kuşaklar Arası ve Psikanalitik Aile Terapileri 229 Konuya Genel Bakış 229 Bowen Kuşaklar Arası Terapi 229 Kısaca: En Azından Bilmeniz Gerekenler 229 Öz: Alana Önemli Katkılar 230 Onlar Hakkında Söylenenler: İnsanlar ve Hikâyeleri 231 Büyük Resim: Tedaviye Genel Bakış 232 Bağlantı Kurma: Terapötik İlişki 232 Keşif: Vaka Formülasyonu ve Değerlendirme 233 Değişimi Hedefleme: Amaç Belirleme 236 Eyleme Geçme: Müdahaleler 237 Farklı Topluluklar İçin Müdahaleler 238 Parçaları Bir Araya Getirme: Vaka Formülasyonu ve Tedavi Planı Şablonları 239 Psikanalitik Aile Terapileri 243 Kısaca: En Azından Bilmeniz Gerekenler 243 Öz: Alana Önemli Katkılar 243 Onlar Hakkında Söylenenler: İnsanlar ve Hikâyeleri 243 Büyük Resim: Tedaviye Genel Bakış 244 Bağlantı Kurma: Terapötik İlişki 244

11 xii Detaylı İçindekiler Keşif: Vaka Formülasyonu ve Değerlendirme 245 Değişimi Hedefleme: Amaç Belirleme 247 Eyleme Geçme: Müdahaleler 247 Parçaları Bir Araya Getirme: Vaka Formülasyonu ve Tedavi Planı Şablonları 248 Goblen Dokuma: Farklı Topluluklarla Çalışma 252 Cinsiyet Farklılığı: Kadınların Projesi 252 Etnik Köken ve Kültürel Çeşitlilik 253 Cinsiyet Kimliği Çeşitliliği 253 Araştırmaya ve Kanıta Dayalı Olma 254 Çevrim İçi Kaynaklar 254 Kaynakça 255 Kuşaklar Arası Vaka Çalışması: Panik Olma, Çocukların Yuvadan Ayrılması ve Cinsel Tacize Uğrayan Yetişkin 256 Sistemik Kuramlara Dayalı Vaka Formülasyonu 257 Klinik Değerlendirme 265 Tedavi Planı 270 Süreç Notları Bilişsel Davranışçı ve Farkındalık Temelli Çift ve Aile Terapileri 275 Konuya Genel Bakış 275 Davranışçı ve Bilişsel Davranışçı Aile Terapileri 276 Kısaca: En Azından Bilmeniz Gerekenler 276 Öz: Alana Önemli Katkılar 276 Onlar Hakkında Söylenenler: İnsanlar ve Hikâyeleri 277 Büyük Resim: Müdahaleye Genel Bakış 278 Bağlantı Kurma: Terapötik İlişki 278 Keşif: Vaka Formülasyonu ve Değerlendirme 279 Değişimi Hedefleme: Amaç Belirleme 283 Eyleme Geçme: Müdahaleler 284 Parçaları Bir Araya Getirme: Vaka Formülasyonu ve Tedavi Planı Şablonları 290 Kurama Özgü Vaka Formülasyonu Alanları 290 Farkındalık Temelli Terapiler 294 Kısaca: En Azından Bilmeniz Gerekenler 294 Ruh Sağlığında Farkındalığının Kısa Tarihçesi 295 Farkındalığın Temel İlkeleri 295 Spesifik Farkındalık Yaklaşımları 297 Gottman Yöntemi Çift Terapisi Yaklaşımı 300 Kısaca: En Azından Bilmeniz Gerekenler 300 Evlilik Mitlerini Çürütmek 300 Büyük Resim: Müdahaleye Genel Bir Bakış 301 Bağlantı Kurma: Terapötik İlişki 301 Keşif: Vaka Formülasyonu ve Değerlendirme 301 Eyleme Geçme: Müdahaleler 304 Goblen Dokuma: Farklı Topluluklarla Çalışma 305 Etnik, Irksal ve Kültürel Çeşitlilik 305 Cinsel Kimlik Çeşitliliği 308 Araştırmaya ve Kanıta Dayalı Olma 309 Çevrim İçi Kaynaklar 310 Kaynakça 310 Bilişsel Davranışçı Vaka Çalışması: DEHB ve Üvey Aile 313 Sistemik Kuramlara Dayalı Vaka Formülasyonu 314 Klinik Değerlendirme 322 Tedavi Planı 327 Süreç Notları 329

12 Detaylı İçindekiler xiii 9 Çözüm Temelli Terapiler 331 Konuya Genel Bakış 331 Çözüm-Temelli Terapiler 332 Kısaca: En Azından Bilmeniz Gerekenler 332 Çözüm-Temelli Terapi Hakkında Yaygın Mitler 332 Öz: Alana Önemli Katkılar 333 Onlar Hakkında Söylenenler: İnsanlar ve Hikâyeleri 333 Büyük Resim: Tedaviye Genel Bakış 335 Bağlantı Kurma: Terapötik İlişki 336 Keşif: Vaka Formülasyonu ve Değerlendirme 337 Değişimi Hedefleme: Amaç Belirleme 339 Eyleme Geçme: Müdahaleler 344 Spesifik Problemler İçin Müdahaleler 347 Parçaları Bir Araya Getirme: Vaka Formülasyonu ve Tedavi Planı Şablonları 349 Çözüm-Yönelimli Ericksoncu Hipnoz 353 Geleneksel Hipnozdan Farkı 353 Büyük Resim: Tedaviye Genel Bakış 353 Eyleme Geçme: Müdahaleler 353 Goblen Dokuma: Farklı Topluluklarla Çalışma 354 Etnik, Irksal ve Kültürel Çeşitlilik 354 Cinsel Kimlik Çeşitliliği 355 Araştırmaya ve Kanıta Dayalı Olma 356 Çevrim İçi Kaynaklar 357 Kaynakça 357 Çözüm Temelli Terapi Vaka Çalışması: Boşanma 360 Sistemik Kuramlara Dayalı Vaka Formülasyonu 361 Klinik Değerlendirme 368 Tedavi Planı 374 Süreç Notları İşbirlikçi ve Öyküsel Terapiler 379 Konuya Genel Bakış 379 İşbirlikçi Terapi ve Yansıtıcı Ekipler 380 Kısaca: En Azından Bilmeniz Gerekenler 380 Öz: Alana Önemli Katkılar 381 Onlar Hakkında Söylenenler: İnsanlar ve Hikâyeleri 381 Büyük Resim: Tedaviye Genel Bakış 383 Bağlantı Kurma: Terapötik İlişki 384 Keşif: Vaka Formülasyonu ve Değerlendirme 386 Değişimi Hedefleme: Amaç Belirleme 388 Eyleme Geçme: Müdahaleler ve Değişimin Destekleyicisi Yollar 389 Yansıtma Ekipleri ve Yansıtma Süreci 392 Parçaları Bir Araya Getirme: Vaka Formülasyonu ve Tedavi Planı Şablonları 394 Klinik Aydınlatma: Açık Diyalog, Psikoz İçin Kanıta Dayalı Bir Yaklaşım 398 Terapi Odasının Dışında 398 Öyküsel Terapi 399 Kısaca: En Azından Bilmeniz Gerekenler 399 Öz: Alana Önemli Katkılar 399 Onlar Hakkında Söylenenler: İnsanlar ve Hikâyeleri 400 Büyük Resim: Tedaviye Genel Bakış 401 Bağlantı Kurma: Terapötik İlişki 401 Keşif: Vaka Formülasyonu ve Değerlendirme 403

13 xiv Detaylı İçindekiler Değişimi Hedefleme: Amaç Belirleme 404 Eyleme Geçme: Müdahaleler 405 Dışsallaştırma Soruları 407 Spesifik Problemlere Müdahaleler 413 Parçaları Bir Araya Getirme: Vaka Formülasyonu ve Tedavi Planı Şablonları 414 Goblen Dokuma: Farklı Topluluklarla Çalışma 418 Yerli Amerikalılar, İlk Milletler ve Aborjinlerle Uygulamalar 419 Hispanik/Latin Amerikalı Gençler 420 Çok Irklı ve Etnik Kökenli Bireyler 420 Cinsel Kimlik Farklılıkları 422 Araştırmaya ve Kanıta Dayalı Olma 424 Çevrim İçi Kaynaklar 425 Kaynakça 426 Postmodern Vaka Çalışması: Kendisine Zarar Verme, Depresyon, Lezbiyen Üvey Aile 430 Sistemik Kuramlara Dayalı Vaka Formülasyonu 431 Klinik Değerlendirme 438 Tedavi Planı 443 Süreç Notları Aile ve Çift Terapilerinde Kanıta-Dayalı Tedaviler 447 Konuya Genel Bakış 447 Kanıta-Dayalı Tedaviler Hakkındaki Mitler 447 Duygu Odaklı Terapi (DOT) 449 Kısaca: En Azından Bilmeniz Gerekenler 449 Öz: Alana Önemli Katkılar 449 Onlar Hakkında Söylenenler: İnsanlar ve Hikâyeleri 451 Büyük Resim: Tedaviye Genel Bir Bakış 451 Bağlantı Kurma: Terapötik İlişki 453 Keşif: Vaka Formülasyonu ve Değerlendirme 454 Değişimi Hedefleme: Amaç Belirleme 457 Eyleme Geçme: Müdahaleler 457 Parçaları Bir Araya Getirme: Vaka Formülasyonu ve Tedavi Planı Şablonu: 460 Farklılıkları Dikkate Alma 464 Etnik, Irksal ve Kültürel Çeşitlilik 464 Cinsel Kimlik Çeşitliliği 465 Kanıta-Dayalı Olma 465 İşlevsel Aile Terapisi (İAT) 466 Kısaca: En Azından Bilmeniz Gerekenler 466 Öz: Alana Önemli Katkılar 466 Onlar Hakkında Söylenenler: İnsanlar ve Yerler 467 Büyük Resim: Tedaviye Genel Bakış 467 Bağlantı Kurma: Terapötik İlişki 468 Keşif: Vaka Formülasyonu ve Değerlendirme 469 Değişimi Hedefleme: Amaç Belirleme 472 Eyleme Geçme: Müdahaleler 472 Düzenleyici Temaları Oluşturma 473 Parçaları Bir Araya Getirme: Vaka Formülasyonu ve Tedavi Planı Şablonları 476 Farklılıkları Dikkate Alma 480 Kanıta-Dayalı Olma 481 Çevrim İçi Kaynaklar 481 Kaynakça 482 DOT Vaka Çalışması: Gey Çiftler Arasında Güven Oluşturma 483

14 Detaylı İçindekiler xv Sistemik Kuramlara Dayalı Vaka Formülasyonu 484 Klinik Değerlendirme 492 Tedavi Planı 498 Süreç Notları Çift ve Aileler İçin Kanıta-Dayalı Grup Tedavileri 503 Konuya Genel Bakış 503 Grup Türlerine Kısa Bir Bakış 503 Psikoeğitim Grupları ya da Sınıflar 504 Süreç Grupları 504 Birleştirilmiş Gruplar 505 Genel Grup Klavuzu 505 Kişi Sayısı 505 Kapalı Gruplara Karşı Açık Gruplar 505 Grup Seçimi: Sizin Grubunuzda Kim Olacak? 505 Grup Kuralları 506 Kanıta-Dayalı Çift ve Aile Grupları 506 Ciddi Ruhsal Hastalığı Olan Çoklu Aileler İçin Psikoeğitim Grupları 506 Partner İstismarı İçin Gruplar 508 İlişki Güçlendirme Programları 511 Ebeveyn Eğitimi 512 Özet 513 Çevrim İçi Kaynaklar 513 Kaynakça 513 KISIM III Klinik Vaka Belgeleri Vaka Formülasyonu Adım: Bölgenin Haritasını Çıkarmak 517 Vaka Formülasyonu ve Keşif Sanatı 518 Vaka Formülasyonuna Genel Bakış 518 Danışan ve Diğer Önemli Kişilere İlişkin Bilgiler 519 Getirilen Problem 519 Geçmiş Bilgiler 520 Güçlü Yanlar ve Kültürel Çeşitlilik Kaynakları 521 Kişisel/Bireysel Güçlü Yanlar 522 Manevi Kaynaklar 524 Kültürel Çeşitlilik Kaynakları ve Sınırlılıklar 525 Aile Yapısı 525 Aile Yaşam Döngüsü Evreleri 527 Sınırlar: Yakınlığı ve Uzaklığı Düzenleme 528 Üçgenler ve Koalisyonlar 529 Çocuk ve Ebeveyn Arasındaki Hiyerarşi 530 Tamamlayıcı Örüntüler 530 Satir in İletişim Kalıpları 530 Gottman ın Boşanma Göstergeleri 532 Problem Etkileşim Örüntüleri: 533 Sistemik Hipotezler 534 Kuşaklar Arası Örüntüler 535 Bağlanma Örüntüleri 536

15 xvi Detaylı İçindekiler Çözüm-Odaklı Değerlendirmeler 538 İşlemeyen Önceki Çözümler 538 İstisnalar ve Özgün Çıktılar: İşe Yarayan Önceki Çözümler 539 Mucize Soruya Cevap 539 Öyküler ve Sosyal Söylemler 540 Danışan(lar)ın Bakış Açıları 542 Vaka Formülasyonu, Çeşitlilik ve Aynılık 542 Çevrim İçi Kaynaklar 543 Kaynakça 543 Sistemik Kuramlara Dayalı Vaka Formülasyonu Klinik Değerlendirme Adım: Vahaları ve Bataklıkları Belirleme 551 Klinik Değerlendirmeye Genel Bakış 551 Klinik Değerlendirme ve Tanılamanın Yararları 552 Klinik Değerlendirme ve Tanılamanın Olası Tehlikeleri 552 Tanı Etiketlerini Anlama 553 Sistemik Yaklaşımların Tanıya Bakışı 553 Postmodern Yaklaşımların Tanıya Bakışı 553 Aile Terapilerinin Tanıya Genel Bakışı 554 Denk ve Denk Olmayan Tanılar 554 İyileşme Modeli ve Tanı Koyma 555 Aile Terapisi Yaklaşımında Klinik Değerlendirme 556 Tanılama Görüşmesi ve Ruhsal Durum İncelemesi 556 Aile Terapisi Yaklaşımlarında Klinik Değerlendirme 556 Yazılı Değerlendirme Seçenekleri 559 Klinik Değerlendirme Formu Örneği 561 Klinik Değerlendirme Formunun Doldurulması 565 Diğer Uzmanlarla İletişim 571 DSM Dili (DSM-ce) 571 Ruhsal Durum Kavramları 572 Çevrim İçi Kaynaklar 574 Kaynakça 574 Örnek Danışan Bilgi Formu Tedaviyi Planlama 581 Tedavi + Plan =? Adım: Bir Yol Seçmek 581 Ruh Sağlığı Tedavisi Planlamasının Kısa Bir Tarihi 582 Belirtiye-Dayalı Tedavi Planları 582 Kurama-Dayalı Tedavi Planları 582 Klinik Tedavi Planları 583 İşe Yarar Terapötik Görevler Yazma 585 Başlangıç Aşaması 585 Eylem Aşaması 586 Sonlandırma Aşaması 586 Kültürel Çeşitlilik ve Tedavi Görevleri 586 İşe Yarar Danışan Amaçları Yazmak 587 Temel Adımlar 587 Amaç Yazma Süreci 590 Ölçülebilir Amaçlar Yazmak 590

16 Detaylı İçindekiler xvii İşe Yarar Müdahaleler Yazma 592 Danışanın Bakış Açısı 592 Planlar Bir Fark Yaratıyor mu? 593 Çevrim İçi Kaynaklar 593 Kaynakça Terapide İlerlemenin Değerlendirilmesi Adım: İlerlemenin Değerlendirilmesi 595 Standartlaştırılmamış Değerlendirmeler 595 Artılar ve Eksiler 596 Yöntemler 596 Standartlaştırılmış Değerlendirmeler 597 Artılar ve Eksiler 597 Terapötik İlişkiye Etkileri 597 İlerlemenin Standartlaştırılmış Değerlendirmelerine İlişkin Var Olan Seçenekler 598 Standartlaştırılmış Ölçümlerin Kullanımına İlişkin Öneriler 598 Çok Kısa Ölçümler 598 Kısa Ölçümler 600 Terapi Sonuçlarına İlişkin Son Düşünceler 603 Çevrim İçi Kaynaklar 603 Kaynaklar Belgelendirme: Süreç Notları Adım: Belgelendirme: Kapalı Kapılar Ardındaki Bir Meslek 605 İki Farklı Görüş: Psikoterapi Notlarına Karşı Süreç Notları 606 Süreç Notları 606 Süreç Notu İçeriği 607 Süreç Notları Seçenekleri 607 Süreç Notları İçin Çok Amaçlı HIPAA Formu 608 Süreç Notları Formunu Tamamlama 609 Süreç Notları İçin Zaman ve Yer 611 Notlara İlişkin Son Açıklama 612 Çevrim İçi Kaynaklar 612 Kaynakça 612 EK A: Evlilik ve Aile Terapisi Temel Yeterlikler 613 EK B: CACREP Yeterlik Temelli Standartlar 623 Son Söz: Kapanış Düşünceleri: Buradan Nereye Gidilir? 627 Başlarken: Bir Süpervizörle Birlikte Çalışmak 627 Gerçekçi Beklentiler 627 Neye İhtiyacınız Varsa Onu İstemek 628 İleri Seviye Eğitim Talebi 628 Üyelikler: Mesleki Kuruluşlar 628 Kendi Kendine Süpervizörlük 629 Son Sözler 629 İndeks 631

17 Sunuş* Bu Kitabın Amacı Aile Terapisi Yeterliklerinde Uzmanlaşma, yeni terapistler için aile terapisti ya da danışman olma konularında, 21. yüzyılda gereksinim duyacakları tüm yeterliklerde uzmanlaşmak üzere etkili bir eğitim aracı olmak üzere tasarlanmıştır. Öğrenci öğrenimini ölçme gerekliliği olan akredite bir programın ve bir üniversitenin öğretmeni olarak, öğrenci öğrenimini etkili bir şekilde ölçmemi sağlayacak bir şeye ihtiyacım vardı. Yeterliklerde uzmanlaşma adına kapsamlı değerlendirme sistemleri geliştirsem de (Gehart, 2007, 2009), fark ettim ki gerçekleştirebilmek adına, aslında öğrenciler pratik beceriler geliştirebilmek adına gereksinim duydukları detaylı bilgileri anlamlı bir şekilde edinebilecekleri kaynaklara ihtiyaç duymaktalardı. Kısacası, net ama eski usûl kitap bilgisi sunan metinlerden çok daha fazlasına; öğrencilerin gündelik eğitim deneyimleri ve ihtiyaçlarını güçlü ve etkili bir biçimde karşılayacak bir kaynağa ihtiyacım vardı. Bu kitap, öğrencilerimin teori ve pratik bilgileri arasındaki kayıp halka olma amacı ile yazılmıştır. Kitaba Kısa Bir Bakış Bu kitap, son model pedagojik yöntemleri kullanarak, danışmanlık, aile terapisi, psikoloji ve sosyal hizmet gibi ulusal standartlardaki ruh sağlığı uzmanlık alanlarındaki öğrenci öğrenimini ölçme standartları ile ilişkili yeni nesil ders kitapları arasındadır. Öğrenim merkezli ve sonuç odaklı bir pedagoji yöntemi kullanarak, bu metin öğrencilere geleneksel bir anlatım şekli sunmak yerine onları aktif öğrenim süreci içerisine dahil etmektedir. Daha da belirleyici olmak adına, metin, a) kurama dayalı vaka formülasyonlarını, b) klinik değerlendirmeleri, c) tedavi planlamasını ve d) süreç notlarını kullanarak aile terapisi kuramlarını tanıtmaktadır. Bu ödevler öğrencilerin teorik bilgilerini uygulama ve gerçek yaşam becerilerini geliştirme konularında yardımcı olmakta, sonucunda da kullanılan materyalin daha da iyi kavranmasını sağlamaktadır. Dahası, metin çeşitliliğin nasıl ortaya çıktığı ve aile terapisinin güncel uygulamalarına ait araştırmaların sonuçlarını da barındırmaktadır. Ek olarak, şimdiki öğrencilerin memnun olacağı, kavramları daha net ve pratik bir dilde açıklayabilmek adına ayakları yere basan bir stil kullandım. Eğitmenler de metnin ve ödevlerin kusursuzca birbirleriyle eşgüdüm içerisinde olmalarından, buna bağlı olarak da ders içeriği hazırlamada ve sınav notlarını daha kısa bir sürede tamamlamada büyük bir zevk duyacaklardır. Ders materyalindeki fazlalık -ders izlenceleri (syllabi), detaylı PowerPoint sunumları, soru bankaları, internet üzerinden dersler ve akreditasyon değerlendirmeleri için tasarlanmış olan değerlendirme rubrikleri gibi ürünleri içeren- eğitmenlerin iş yükünü oldukça azaltacaktır. Özet olarak, bu kitap, aile terapisi kuramlarına dair en etkili ve faydalı bilgileri içermektedir; bu da sonuç olarak hem öğretmenlere hem de öğrencilere kazanç sağlamaktadır. * Çeviren: Batuhan YAŞAR xix

18 xx Sunuş İkinci Basımda Yeni Neler Var? Uygun Dersler Kitabın ilk versiyonunu bilen öğrenci ve eğitmenler benzer tarz ve biçimde olduğunu fark edecek ve gelişmelerden memnun kalacaklardır: Önemli Derecede Genişletilmiş ve Daha Pratik Çeşitliliğe Sahip Bölümler: Tüm teori bölümlerinde yer alan çeşitliliği olan parçalar, farklı topluluklara ilişkin özel ve pratik uygulama kuramları içerecek şekilde önemli ölçüde genişletildi. Bütün parçalar etnik ve ırksal çeşitlilik tartışmalarının yanı sıra cinsel kimlik çeşitliliği hakkında tartışmaları da içermektedir. Farklı topluluklar hakkındaki genişletilmiş bölümler öğrencilere, Afrikalı Amerikanlar, Meksikalılar/Latinler, Asyalı Amerikalılar, Yerli Amerikanlar/İlk Ulus/ Aborjinler, çift kültürlü/farklı etnik kökene sahip kişiler, geyler, lezbiyenler ve cinsiyet değiştirmiş gençleri içeren özel topluluklara özgü verilmiş kuramı kullanma konusunda detaylı öneri, uyum ve dikkat sağlamaktadır. Kanıta Dayalı Tedaviler Üzerine Yeni Bölümler: İkinci baskı, duygu odaklı çift terapisine ve işlevsel aile terapisini içeren, aileler ve çiftlerle kanıta dayalı tedavi üzerine yeni olan konuları içermektedir. Buna ek olarak, grup yaklaşımları hakkındaki konu artık çiftler ve aileler için kanıta dayalı grup tedavisi üzerine odaklanmıştır. İçsel Aile Sistemleri: Yaşantıya dayalı bu bölümde artık aile terapisinin içsel aile sistemi modeli üzerine bir konu yer almaktadır. Tedavi Planı Şablonları: Bütün kuramlar artık depresyon ve kaygıyla mücadele eden kişilerle kullanmak için tedavi plan şablonu ve ilişkide sorun yaşadığını bildiren çift ve ailelerle çalışmak için bir şablon içerir. Bu şablonlar terapistlerin danışanlar için daha mantıksal ve kurama dayalı tedavi planları geliştirmelerini sağlayacaktır. Kurama Dayalı Vaka Formülasyonu Şablonları: Kuramlarla ilgili her bir bölüm, artık öğrencilerin ve terapistlerin sadece bir kuram kullanarak vaka formülasyonu geliştirmek için kullanacağı kurama özgü vaka formülasyonu taslağı içerir. Gözden Geçirilmiş Vaka Formülasyonu Formu: Kuramlar arası vaka formülasyon formu kişiler, çiftler ve aileler ile daha kolay ve kısa süreli kullanım için tekrar gözden geçirildi. Ayrıca, öğrencilerin ödevlerini daha kolay bitirmelerini sağlamak için yapılanların yanı sıra bağlanma örüntüleri eklendi. Gözden Geçirilmiş Tedavi Planı Formu: Tedavi planı şablonu kültürel çeşitliliği içeren düşüncelerin doğrudan aktarılabilmesi için tekrar gözden geçirildi. Genişletilmiş Araştırma Açıklamaları: İkinci Ünite ve kuram konularının tümü bu alanda daha güncel ve daha geniş açıklamaları içermektedir. Genişletilmiş Yasa ve Etik Açıklamaları: Alandaki güncel konuların tartışılmasının yanı sıra eş ve aile çalışması için özgün etik konuları içeren aile terapisindeki yasal ve etik konuların önemli derecede genişletilmiş açıklaması dahil edilmiştir. Yeniden Düzenleme: Eğitimcilerin geri bildirimleri sayesinde metnin düzeni, vaka belgelendirmeleri öncesi kuramsal açıklamalarıyla tekrar gözden geçirilmiştir. Müfredattaki konulara referans görevi gören ve çok yönlü olan bu kitap, aşağıda yer alan derslerde temel veya ikincil bir ders kitabı olarak kullanılması için özel olarak tasarlanmıştır: Temel veya ileri düzey aile terapi kuramları dersleri Staja ön hazırlık becerileri dersleri Staj ya da alan çalışması Öğrenci Öğrenimini ve Yeterliliğini İnceleme Kitaptaki öğrenme ödevleri yerel ve ulusal akreditasyonlar için öğrencilerin öğrenimlerini ölçme sürecini kolaylaştırmak için tasarlanmıştır. Kitaptaki vaka formülasyonları ve tedavi planları kitabın adlı öğrenci ve eğitmen için olan web sitesinde

19 Sunuş xxi Kitap Düzeni mevcut olan değerlendirme rubriği ile gelmektedir. Puanlama anahtarları aşağıdaki yeterlilik listesini kullanan bütün önemli ruh sağlığı disiplinleri için uygundur. Müfredattaki konulara referans görevi gören ve çok yönlü olan bu kitap, aşağıda yer alan derslerde temel veya ikincil bir ders kitabı olarak kullanılması için özel olarak tasarlanmıştır. Psikolojik Danışma: 2009 Psikolojik Danışma Akreditasyonu ve İlişkili Eğitim Programı Kurulu Standartları (CACREP) Evlilik ve Aile Terapisi: EAT ana yeterlikler Psikoloji: Psikoloji 2011 yeterlik ölçütleri Sosyal Hizmetler: Sosyal Hizmet Eğitimi Akreditasyonu Standartları Kurulu Tüm rubrikler, profesyonel becerileri gösteren dört öğrenme göreviyle (vaka formülasyonu, klinik değerlendirme, tedavi planı ve süreç notları) yakından ilgilidir. Bu kitap üç bölüme ayrılmıştır: I. Bölüm: Aile Terapisi Kuramlarına Giriş, alanındaki yeterliğe, araştırmalara, etiğe ve alanın felsefi temellerine giriş niteliğinde hazırlanmıştır. II. Bölüm: Aile Terapi Kuramları, aile terapisi alanındaki başlıca ekolleri içermektedir. Sistematik Kuramlar: Zihinsel Araştırmalar Enstitüsü (Mental Research Institute), Milan ve stratejik Yapısal aile terapisi Yaşantısal aile terapisi: Satir in insan gelişim modeli, sembolik-yaşantısal terapi ve içsel aile sistemleri Kuşaklar arası ve psikodinamik kuramlar Bilişsel-davranışçı ve farkındalık temelli aile terapileri Çözüm temelli terapiler Postmodern terapiler: İşbirlikçi ve öyküsel Kanıta dayalı eş ve aile terapileri: Duygu odaklı terapi ve işlevsel aile terapisi Kanıta dayalı eş ve aile grup terapisi III. Bölüm: Vaka Belgelendirmeleri, bu bölümün başında açıklanmış olan yeterli bir terapi için 5 adım olarak detaylandırılmıştır. Vaka formülasyonu Klinik değerlendirme Tedavi planı Değerlendirme süreci Süreç notları II. Bölüm de kuramların yer aldığı üniteleri; vaka formülasyonları geliştirirken, tedavi planlarını yazarken ve danışanlara müdahalede bulunurken öğrencilerin yeterliklerini en üst düzeye çıkarmak için kullanıcı dostu bir kitap mantığıyla düzenlenmiştir. Kuram üniteleri kitap boyunca tutarlı şekilde şu taslağı takip eder: Kısaca: En azından Bilmeniz Gerekenler Öz: Alana Önemli Katkılar: Eğer bu bölümden bir şeyler hatırlayacaksanız, şunlar olmalıdır Onlar Hakkında Söylenenler: İnsanlar ve Hikâyeleri Büyük Resim: Tedaviye Genel Bakış Bağlantı Kurmak: Terapötik İlişki Keşif: Vaka Formülasyonu ve Değerlendirme Değişimi Hedefleme: Amaç Belirleme Eyleme Geçme: Müdahaleler Parçaları Bir Araya Getirmek: Tedavi Planı Şablonları